نمایش مبدأ برای احسان به دشمن در فقه سیاسی

{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = احسان به دشمن
| عنوان مدخل  = احسان به دشمن
| مداخل مرتبط = [[احسان به دشمن در فقه سیاسی]]
| پرسش مرتبط  = 
}}

== مقدمه ==
این قاعده یکی از جالب‌ترین اصول و [[قواعد]] [[جنگی]] است که در قرآن در ذیل [[آیات]] [[قتال]] تأکید شده است که: {{متن قرآن|وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و نیکوکار باشید که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۵.</ref>. در هر حال [[احسان]] و [[انسان دوستی]] را فراموش نکنید و در [[حق دشمن]] از آن مضایقه ننمایید.
[[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر]] این [[آیه]] می‌نویسد:
[[خداوند]] [[کلام]] خود را در این آیه، درباره [[جنگ]] با این سخن به پایان رسانده است که با [[دشمن]] به [[نیکی]] و احسان [[رفتار]] نمایید. لکن معنی این آیه آن نیست که دست از [[جهاد]] بکشید و [[دشمنان]] را به حال خود رها سازید بلکه منظور از احسان در این آیه، آنست که عملیات رزمی در صحنه جهاد باید به گونه‌ای انجام گیرد که [[شایسته]] هر موقعیت باشد؛ آنجا که باید جنگید، بجنگید و آنجا که باید از جنگ دست بکشند، از [[خونریزی]] خودداری نمایند، جایی که [[مقاومت]] و [[شدت عمل]] می‌طلبد [[مقاوم]] و جدی باشند و جایی که [[عفو]] و [[اغماض]] [[نیکو]] است از آن [[چشم‌پوشی]] نمایند. [[احسان]] در [[جهاد]] به دو گونه است نخست آنکه [[دفاع]] در برابر [[تجاوز]] که مبنای جهاد است، در واقع احسان بر [[انسانیت]] است که با جهاد، ریشه‌های تجاوز خشکانده می‌شود و دوم آنکه در جلو‌گیری از تجاوز [[دشمن]] و استیفای [[حق]] و [[دفاع مشروع]] به شیوه‌ای [[شایسته]] عمل کردن خود، احسان دیگری است که در مجموع أحسان مضاعف خواهد بود<ref>تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۵.</ref>.

امر به احسان در جبهه‌های جهاد، نشان دهنده [[میزان]] [[انسان دوستی]] در [[اسلام]] و بیانگر این [[حقیقت]] است که [[جنگ]] و [[خونریزی]] حالتی است [[غیر طبیعی]] در [[روابط]] [[انسان‌ها]] که باید به حداقل آن به مقتضای [[ضرورت]] اکتفا نمود<ref>ر. ک: تفسیر المنار، ج۲، ص۲۱۴.</ref>.

[[پیش‌بینی]] اصل «[[احسان به دشمن]]» که دارای بار [[عاطفی]] و [[عقیدتی]] است، در مقررات نظامی و [[دفاعی]]، به دیدگاه اسلام در زمینه [[انسان]] مربوط می‌شود که در این دیدگاه، انسان موجودی باکرامت و دارای [[روح الهی]] است و هر [[انسانی]] با وجود هر نوع [[آلودگی]] و [[فساد]] توان ارتقای [[معنوی]] و نیل به [[مقام]] والای شایسته خود را دارد؛ دشمن نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست، او هم می‌تواند از این [[رأفت اسلامی]] برخوردار باشد. در حقیقت، احسان به دشمن رعایت [[حقوق اسیران جنگی]]، [[حمایت]] از مجروحان [[جنگی]] و منع از [[کشتار]] [[کودکان]]، [[زنان]]، سالخوردگان و نظایر آنها، که شامل [[رزمنده دشمن]] که در حال فرار بوده و یا [[سلاح]] بر [[زمین]] گذارده است می‌باشد، همه و همه جلوه‌های با شکوه اصل [[رحمت]]، [[رأفت]] و عواطفی است که [[پیامبر اسلام]] {{صل}} بر اساس آن و برای اقامه آن برانگیخته شده است. بالاترین [[مظهر]] «احسان به دشمن»، [[دعوت]] و فراخوانی او به [[هدایت]] و [[راه و رسم]] درست [[زندگی]] است که در آغاز جنگ و پیش از آنکه برخوردی [[خشونت‌آمیز]] رخ دهد، توسط [[رزمندگان]] اسلام انجام می‌شود. بی‌گمان، احسان تنها به معنای ایجاد تسهیلات مادی و برخوردار کردن [[دشمن]] از امکانات مادی نیست، هر نوع [[احترام]] و رعایت [[شؤون]] [[انسانی]] نسبت به دشمن، خود بخشی از [[احسان به دشمن]] محسوب می‌شود.

به هر حال [[فرامین]] کلی [[اسلام]]، نظیر: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ}}<ref>«به راستی خداوند به دادگری و نیکی کردن فرمان می‌دهد» سوره نحل، آیه ۹۰.</ref> و {{متن قرآن|مَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى}}<ref>«و هر که روی (دل) خویش به سوی خداوند نهد و نکوکار باشد بی‌گمان به دستاویز اس[[تورات]]ر چنگ زده است» سوره لقمان، آیه ۲۲.</ref> که [[احسان]] را به طور عام و مطلق، [[دستور الهی]] و مقتضای [[اسلام واقعی]] معرفی می‌کند، در مورد دشمن نیز به گونه مناسبی مصداق پیدا می‌کند.

هر چند احسان، بر حسب مورد، به گونه‌های مختلف، قابل اجراست، اما در هر حال بنابر اصل: {{متن قرآن|وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و نیکوکار باشید که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۵.</ref> احسان در هر شرایطی [[پسندیده]] و [[احسان کنندگان]] [[محبوب]] خدایند و سرانجام، [[رحمت خدا]] شامل محسنان خواهد بود. {{متن قرآن|هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ}}<ref>«در حالی که رهنمود و بخشایشی است برای نیکوکاران» سوره لقمان، آیه ۳.</ref>.

دشمن بودن دشمن، مانع از نثار احسان و تعمیم آن نیست؛ زیرا که چه بهتر [[بدی]] با احسان، دفع شود چنانکه، این خود دستور [[قرآن]] است: {{متن قرآن|ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ}}<ref>«به بهترین شیوه (دیگران را از چالش با خود) باز دار» سوره فصلت، آیه ۳۴.</ref>. هر چند «[[عفو]]» به [[حقوق خصوصی]] اختصاص دارد و در [[حقوق عمومی]] به شکل فردی نمی‌توان [[اقدام]] کرد و عفو در حقوق عمومی دارای شرایط و اهلیت خاص است. اما، با توجه به [[آیات]] احسان در قرآن و [[دستورات]] اکید در [[نصوص]] [[اسلامی]]، احسان، اختصاص به حقوق خصوصی نداشته و در حقوق عمومی نیز جاری و صادق است<ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۴۸-۴۶.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۰۰.</ref>

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: 1100699.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۱''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:احسان]]
[[رده:مدخل‌های در انتظار تلخیص]]