نمایش مبدأ برای امامت‌پدیا:شیوه‌نامه/کوته‌نوشت

{{شیوه-رهنمود|اپ:مختصرنویسی|اپ:اختصار|اپ:کوته‌نوشت}}
{{شیوه}}
این رهنمود برای شیوهٔ استفاده از [[کوته‌نوشت]]‌ها برای عنوان و استفاده در متن صفحات برای امامت‌پدیای فارسی تنظیم شده‌است.

== روش ایجاد کوته‌نوشت ==
به حذف برخی از حروف یک واژه یا گروهی از واژه‌ها به‌منظور کوتاهی و آسانی در گفتن و به یاد سپردن، مختصرنویسی گویند که ممکن است به سه شکل حروف اختصاری '''با نقطه'''، حروف اختصاری '''با فاصلهٔ مجازی''' یا حروف اختصاری '''به صورت چسبان''' نوشته شود.<ref name='nazarkhahi'>[[Special:PermaLink/19054219|امامت‌پدیا:نظرخواهی/شیوه_مختصرنویسی]]</ref>

در کوته‌نوشت‌سازی نباید افراط کرد و باید بر پایهٔ منابع و [[وپ:رایج|موارد رایج]] کوته‌نوشت ایجاد کرد.

در امامت‌پدیا تأیید بر استفاده از کوته‌نوشت منبع‌دار است و اگر مختصرنویسی بدون نقطه [[وپ:رواج|رواج گسترده]] داشته باشد نباید از نقطه در مختصرنویس استفاده کرد؛ مثل [[ناجا]]، [[رسا]]، [[نزاجا]]، [[فتا]]، [[رنا]]، [[بی‌بی‌سی]] و امثالهم و باید به منابع معتبر توجه کرد و از [[امامت‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع|تحقیق دست‌اول]] اجتناب کرد به عنوان مثال برای ناجا نباید از ن.ا.ج.ا. استفاده کرد.

== کوته‌نوشت با نقطه ==
* در صورتی که مختصرنویسی با نقطه انجام شد چون این نقطه جزو سجاوندی‌ها محسوب نمی‌شود بعد از نقطه و درون عبارت نباید از فاصله استفاده شود مثلاً «ر.ک.» برای رجوع کنید درست است نه «ر.ک.»<ref name='nazarkhahi' />

{| class="wikitable"
|-
! درست !! نادرست !! توضیحات
|-
| <!--ابر-->ر.ک.<!--/ابر--> یا <!--ابر-->ر.ک<!--/ابر--> || <!--ابر-->ر. ک.<!--/ابر--> یا <!--ابر-->ر. ک<!--/ابر-->|| بعد از نقطهٔ مختصرنویسی درون عبارت کوته‌نوشت، نباید فاصله گذاشته شود.
|-
|}
* نقطه برای کوته‌نوشت با نقطهٔ سجاوندی تفاوت دارد و در متون مدرن از آن به عنوان علامت کوته‌نوشت استفاده می‌شود. در صورتی که کوته‌نوشت در انتهای جمله قرار می‌گیرد نباید از دو نقطه پشت سر هم استفاده کرد.<ref name='nazarkhahi' />

{| class="wikitable"
|-
! درست !! نادرست !! توضیحات
|-
| <!--ابر-->زمستان سرد در واشینگتن دی.سی.<!--/ابر-->|| <!--ابر-->زمستان سرد در واشینگتن دی.سی..<!--/ابر-->|| اگر کوته‌نوشت در انتهای جمله بود نباید دوبار نقطه نوشته شود.
|-
|}
* هر حرف در جدول یونیکد چندین کد دارد که نسبت به نحوهٔ اتصال آن به حروف قبل و بعد، تعداد کدهای یونیکدش متفاوت است به عنوان مثال: '''<!--ابر-->ﺱ<!--/ابر-->''' <code><nowiki>U+FEB1</nowiki></code> (شکل غیرچسبان)، '''<!--ابر-->ﺲ<!--/ابر-->''' <code><nowiki>U+FEB2</nowiki></code> (شکل چسبان آخر)، '''<!--ابر-->ﺳ<!--/ابر-->''' <code><nowiki>U+FEB3</nowiki></code> (شکل چسبان اول)، '''<!--ابر-->ﺴ<!--/ابر-->''' <code><nowiki>U+FEB4</nowiki></code> (شکل چسبان وسط)، و '''<!--ابر-->س<!--/ابر-->''' <code><nowiki>U+0633</nowiki></code> (شکل عمومی حرف که در صفحه کلید موجود است)؛ برای مختصرنویسی از شکل عمومی حرف که در صفحه کلید موجود است، استفاده شود مثلاً برای ''سال'' از «س.» یا «س» استفاده شود.<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! درست !! نادرست !! واژه کامل
|-
|خ یا خ.|| خ‍ یا خ‍. یا ‍خ‍ یا ‍خ‍. || خیابان
|-
| م. یا م || ‍م یا ‍م. یا ‍م‍ یا ‍م‍. یا م‍ یا م‍. || میلادی
|-
! colspan="3" align="center"| استثنا
|-
|<!--ابر-->ه‍.خ<!--/ابر-->||<!--ابر-->ه.خ<!--/ابر--> || هجری خورشیدی
|-
|<!--ابر-->ه‍.ق<!--/ابر-->||<!--ابر-->ه.ق<!--/ابر--> || هجری قمری
|-
|<!--ابر-->ه‍.ش<!--/ابر-->||<!--ابر-->ه.ش<!--/ابر--> || هجری شمسی
|-
|}
* با توجه به منابع موجود برای مختصرنویسی به کمک نقطه، استفاده از نقطه در انتهای نویسه قانون خاصی ندارد هر یک از منابع یک روش را پیش گرفته‌اند؛ برای یکسان‌سازی عنوان‌ها و متن‌ها در صورتی که منبع معتبری برای نقطه آخر نویسه موجود نبود ترجیح امامت‌پدیا به نگذاشتن نقطه است مثلاً برای «صفحه» شکل مختصر «ص» و برای «جلد» شکل مختصر «ج».<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! مختصر!! واژه کامل !! توضیح
|-
| خ. یا خ || خیابان|| ترجیح امامت‌پدیا بر عدم قرار دادن آخرین نقطه‌ست. «خ»
|-
| م. یا م || میلادی||ترجیح امامت‌پدیا بر عدم قرار دادن آخرین نقطه‌ست. «م»
|-
| ص. یا ص || صفحه||ترجیح امامت‌پدیا بر عدم قرار دادن آخرین نقطه‌ست. «ص»
|-
|}

== کوته‌نوشت تاریخ ==
شیوهٔ کوته‌نوشت‌نویسی برای تاریخ در منابع معتبر برای نمایش نویسه، کمی متفاوت است<ref>[[فرهنگ جامع زبان فارسی]] (ناشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی) چاپ اول در سال ۱۳۹۲: در بخش ''راهنمای استفاده از فرهنگ'' صفحهٔ ۲۲ برای هجری قمری گفته از «<!--ابر-->ه‍.ق<!--/ابر-->» استفاده می‌کنیم. [https://www.academia.edu/5368919/فرهنگ_جامع_زبان_فارسی_-_آ پیوند به فرهنگ]</ref> که فقط برای ''[[هجری قمری]]''، ''[[هجری شمسی]]'' و ''[[هجری خورشیدی]]'' از ''ه‍'' (ه + [[اتصال مجازی]]) استفاده شود و به شکل «<!--ابر-->ه‍.ق<!--/ابر-->»، «<!--ابر-->ه‍.ش<!--/ابر-->» و «<!--ابر-->ه‍.خ<!--/ابر-->» نوشته شود. (بدون نقطه در انتها)<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! اختصار !! واژه کامل !! توضیحات
|-
|<!--ابر-->ه‍.خ<!--/ابر-->|| هجری خورشیدی|| با نقطه همراه با ه‍ (ه + [[اتصال مجازی|~]]) به جای ه (<!--ابر-->ه.خ.<!--/ابر--> یا <!--ابر-->ه.خ<!--/ابر--> اشتباه است)
|-
|<!--ابر-->ه‍.ق<!--/ابر-->|| هجری قمری|| با نقطه همراه با ه‍ (ه + [[اتصال مجازی|~]]) به جای ه (<!--ابر-->ه.خ.<!--/ابر--> یا <!--ابر-->ه.خ<!--/ابر--> اشتباه است)
|-
|<!--ابر-->ه‍.ش<!--/ابر-->|| هجری شمسی|| با نقطه همراه با ه‍ (ه + [[اتصال مجازی|~]]) به جای ه (<!--ابر-->ه.خ.<!--/ابر--> یا <!--ابر-->ه.خ<!--/ابر--> اشتباه است)
|-
|}

== کوته‌نوشته آوانگاری از زبان دیگر ==
در صورتی که کوته‌نوشته آوانگاری از زبان دیگری‌ست باید به نحو زیر عمل شود:<ref name='nazarkhahi' />
# آوانگاری‌هایی که در منابع معتبر شیوهٔ نوشتن عنوانشان ذکر شده‌است، اولویت با آن منبع است مانند «BBC» که در فارسی «بی‌بی‌سی» نوشته می‌شود.
# در صورتی که از حروف بزرگ و کوچک برای جداسازی استفاده شده در فارسی از فاصله مجازی استفاده شود. مانند MacBook که می‌شود مک‌بوک
# در صورتی که از نقطه برای جداسازی استفاده شده در فارسی از نقطه استفاده شود. مانند {{عبارت چپ‌چین|Washington, D.C.}} که می‌شود واشینگتن، دی.سی.
# در صورتی که حروف اختصاری با نقطه یا تغییر اندازه حروف، جداسازی نشده‌است:
## برای [[سرنام]]‌هایی که با حروف بزرگ نوشته‌شده‌است، به صورت به هم چسبیده نوشته می‌شوند؛ مانند: «NATO» که به صورت «ناتو» نوشته می‌شود.
## برای [[سرواژه]]‌هایی که با حروف بزرگ نوشته‌شده‌اند، واژه‌ها با فاصلهٔ مجازی جداسازی می‌شوند؛ مانند: HDMI که اچ‌دی‌ام‌آی نوشته می‌شود.
## تشخیص سرنام یا سرواژه بودن مختصرنویسی در صورتی که در منابع فارسی نبود بر پایهٔ منابع خارجی‌ست.
{| class="wikitable"
|-
! انگلیسی !! آوانگاری فارسی !! توضیحات
|-
|align="left"| MacBook||مک‌بوک|| فاصلهٔ مجازی
|-
|align="left"|{{عبارت چپ‌چین|Washington, D.C.}}||واشینگتن، دی.سی.|| نقطه
|-
|align="left"|NATO||ناتو|| بدون فاصله
|-
|align="left"|BBC||بی‌بی‌سی|| فاصلهٔ مجازی
|-
|}

[[امپرسند]] ('''&''') در آوانگاری کوته‌نوشت باید به صورت «اند» نوشته شود؛ به عنوان مثال «B&Q» به صورت «[[بی‌اندکیو]]» نوشته می‌شود.<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! مختصر!! واژه کامل !! توضیح
|-
| «[[بی‌اندکیو]]» || B&Q|| & [[سرواژه]] است و اسم خاص ترجمه نمی‌شود؛ در نتیجه به صورت '''اند''' آوانگاری می‌شود.
|-
|}

== کوته‌نوشت با نویسه غیرفارسی ==
کوته‌نوشت‌های با نویسهٔ غیر فارسی تنها در صورتی مجاز است که استفاده آنها در عنوان یا متن طبق [[امامت‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (فارسی‌سازی نام‌های خارجی)|قواعد نامگذاری]] پذیرفته باشد. در این شرایط کوته‌نوشت باید شرایط [[:en:Wikipedia:Manual_of_Style/Abbreviations]] را داشته باشد و طبق آن نوشته شود.<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! اختصار !! واژه کامل !! توضیحات
|-
| [[GIF]]|| Graphics Interchange Format|| در [[وپ:نام لاتین]] اجازهٔ استفاده از نویسهٔ لاتین را داده‌است
|-
|}

== موارد استثنا ==
برای عبارت‌های دعایی مانند ره، ع، ص، س و… در صورتی که شرایط [[وپ:القاب]] را مرتفع کند، به شکل ساده درون پرانتز استفاده شود مانند [[میدان امام خمینی (ره)]]<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! اختصار !! واژه کامل !! مثال
|-
| ع || علیهم‌السلام || [[بزرگراه امام علی (ع)]]
|-
| ره || رضوان الله تعالی علیه|| [[میدان امام خمینی (ره)]]
|-
|}
;کوته‌نوشت‌های استثنا
مواردی که کوته‌نوشت بر پایهٔ نویسه‌های اول کلمات نیست و از نویسه‌های ابتدایی و میانی کلمات استفاده شده‌است. این شیوه کوته‌نوشت به وفور در منابع معتبر دیده می‌شوند.<ref name='nazarkhahi' />
{| class="wikitable"
|-
! مختصر!! واژه کامل !! توضیح
|-
| قس. یا قس || قص علی هذا|| ترجیح امامت‌پدیا بر عدم قرار دادن آخرین نقطه‌ست. «قس»
|-
| <!--ابر-->ر.ک.<!--/ابر--> یا <!--ابر-->ر.ک<!--/ابر--> || رجوع کنید به ||ترجیح امامت‌پدیا بر عدم قرار دادن آخرین نقطه‌ست. «ر.ک»
|-
| الخ || الی آخر||بدون نقطه نوشته می‌شود.
|-
|}

== جستارهای وابسته ==
* [[امامت‌پدیا:شیوه‌نامه]]
* [[امامت‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (هواپیماها)]]
* [[امامت‌پدیا:نظرخواهی/شیوه مختصرنویسی]]

== منابع ==
{{پانویس}}