نمایش مبدأ برای اوس بن ثابت بن منذر خزرجی انصاری

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[اوس بن ثابت بن منذر خزرجی انصاری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}

== مقدمه ==
وی از تیره [[بنی نجار]] و [[برادر]] [[حسان بن ثابت]] شاعر معروف است. در [[پیمان عقبه]] دوم و [[جنگ بدر]] و [[احد]] شرکت داشت<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۰۰ و ۳۶۱ و ج۳، ص۱۳۱؛ واقدی، ج۱، ص۱۶۳.</ref>. وقتی [[مسلمانان]] به [[مدینه]] [[هجرت]] کردند و هر کدام در خانه‌ای از خانه‌های [[انصار]] [[مسکن]] گزیدند، [[خانه]] [[اوس بن ثابت]] پذیرای [[عثمان بن عفان]] بود <ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۲۳.</ref> و [[رسول خدا]] {{صل}} میان آن دو، [[پیمان برادری]] بست <ref>ابن سعد، ج۲، ص۳۸۲.</ref>. شاید این [[ارتباط]]، از جمله زمینه‌های [[گرایش]] برادرش [[حسان]] به [[مذهب]] [[عثمانی]] بوده است<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۲۳.</ref>.

درباره [[تاریخ]] [[وفات]] او [[اختلاف]] است: [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۳۱.</ref>، [[موسی بن عقبه]]<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۰۳.</ref>، [[ابن عماره انصاری]]<ref>عبدالله بن محمد، م پیش از ۲۳۰، مؤلف نسب الأنصار، ر. ک: ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۶.</ref>، [[ابن برقی]]<ref>احمد بن عبدالله بن عبد الرحیم بن سعید، م۲۷۰ و مؤلف معرفة الصحابه و أنسابهم، ر. ک: ابن هشام، ج۳، ص۲۵۸.</ref>، [[ابن سیدالناس]]<ref>ابن سید الناس، ج۱، ص۴۴۰.</ref>، [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۶.</ref>، [[ذهبی]]<ref>المغازی، ص۲۲۰.</ref> و برخی دیگر، اوس بن ثابت را [[شهید]] غزوه [[أحد]] دانسته‌اند، ولی [[واقدی]]<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۳۱۴.</ref>، [[بلاذری]]<ref>بلاذری، ج۱، ص۲۸۱.</ref> و [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، ج۳، ص۱۰.</ref>[[تاریخ]] وفات او را در [[زمان]] [[خلافت عثمان]] در مدینه دانسته‌اند. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۱، ص۲۹۲.</ref> با استناد به [[شعر]] حسان که در آن به حضور برادر خود در [[عقبه]] و [[شهادت]] او در أحد اشاره کرده، نظر اول را صحیح دانسته است.

[[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۲، ص۱۳۴.</ref> و ابن حجر<ref>ابن حجر، ج۱، ص۲۹۳ و ج۸، ص۴۵۶ و ۴۵۷.</ref> از یک نفر دیگر به نام اوس بن ثابت انصاری یاد کرده‌اند که در [[جنگ احد]] [[شهید]] شد. او دو دختر و یک پسر داشت. عموزادگان یا برادرانش «قتاده» یا «سوید» و یا «خالد» و برادرش «عُرفُطَه»، براساس [[سنت]] [[جاهلی]] [[میراث]] او را بردند و [[زن]] او به رسول خدا {{صل}} [[شکایت]] کرد و به همین مناسبت [[آیه]] {{متن قرآن|لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا}}<ref>«مردان را از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان، بر جای می‌نهند، بهره‌ای معیّن است؛ و زنان را (نیز) از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان بر جای می‌نهند؛ بهره‌ای معیّن است؛ چه کم باشد و چه زیاد» سوره نساء، آیه ۷.</ref>. نازل شد و زمانی که [[عیینة بن حصن]] در وفدی [[خدمت]] [[پیامبر]] آمد، بر این [[حکم]] [[اعتراض]] کرد و [[حضرت]] پاسخ او را با [[آیات]] یاد شده داد. [[ابن اسحاق]]<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۳۱۴.</ref> و [[ابن منده]]<ref>ابن حجر، ج۱، ص۲۹۳.</ref> داستان پیش گفته را مربوط به [[برادر]] [[حسان]] و با فرد مورد بحث یکی پنداشته‌اند. [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۲، ص۱۳۴.</ref> برخلاف نظر این دو چنین می‌گوید: از آنجا که عیینه پس از [[فتح مکه]] [[مسلمان]] شده و از {{متن قرآن|مُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ}}<ref> سوره توبه، آیه ۶۰.</ref>. است و [[مرگ]] [[اوس بن ثابت]] در این داستان در [[زمان حیات پیامبر]] اتفاق افتاده، شخص یاد شده نمی‌تواند برادر [[حسان بن ثابت]] باشد؛ زیرا با وجود او، [[میراث]] بردن پسرعموها معنا ندارد.

این سخن ابن اثیر [[اشتباه]] است و او توجه نکرده که میراث‌خواری پسرعموها براساس [[سنت]] [[جاهلی]] و پیش از [[نزول]] [[احکام]] [[ارث]] بوده است. بنابراین، ایرادی ندارد که بگوییم هر دو [[اوس]] نام برده شده، برادر حسان بوده‌اند و نظر ابن اسحاق و ابن منده صحیح است. از طرفی، بسیار بعید می‌نماید که بنا بر نظر واقدی، [[اوس]] در تمام [[جنگ‌های پیامبر]] حضور داشته و در [[زمان]] [[خلافت عثمان]] از [[دنیا]] رفته باشد، ولی نه خبری از او در [[جنگ‌ها]] گزارش شده و نه یک [[روایت]] از پیامبر نقل کرده باشد. تنها اشکال وارد بر [[اتحاد]] این دو، می‌تواند سخن [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۱، ص۲۹۲ و ۲۹۳.</ref> باشد که [[اوس]] ([[برادر]] [[حسان]]) [[برادران]] یا عموزادگانی به نام خالد نداشته است. از این رو، شخص یاد شده در داستان باید غیر از برادر حسان باشد. بر این اساس، ابن حجر به دو نفر به نام [[اوس بن ثابت]] [[معتقد]] شده که در [[جنگ احد]] [[شهید]] شده‌اند.

[[استدلال]] ابن حجر از یک جهت تنها می‌تواند مؤید این باشد که نام این شخص در داستان پیش گفته، اوس بن ثابت نبوده، بلکه چنان که گفته‌اند، [[ثابت بن قیس]] یا [[اوس بن مالک]] یا [[سعد بن ربیع]] بوده است<ref>ابن حجر، ج۱، ص۲۹۳ و ج۸، ص۴۵۶ و ۴۵۷.</ref>، اما از جهت دیگر صحیح نیست؛ زیرا تاریخ‌نگاران در شمار شهدای اُحد، تنها از یک نفر [[انصاری]] به نام اوس بن ثابت نام برده‌اند که وی برادر حسان و [[پدر]] [[شداد بن اوس]]، [[صحابی]] مشهور بوده است.

ابن حجر<ref>ابن حجر، ج۱، ص۳۹۳.</ref> در بخش چهارم (توهمات) از یک نفر دیگر به نام اوس بن ثابت انصاری نام برده و [[طبرانی]]<ref>ابن حجر، ج۱، ص۳۹۳.</ref> [[تصور]] کرده که شخص یاد شده، باید غیر از برادر حسان باشد؛ زیرا صحابی مشهور، شداد بن اوس فرزند اوست. ابن حجر <ref>ابن حجر، ج۱، ص۳۹۳.</ref> این را اشتباهی مسلّم از طبرانی دانسته است و سبب این [[اشتباه]] را دو امر می‌داند: نخست اینکه [[ابن اسحاق]] و [[موسی بن عقبه]] بیان کرده‌اند که از اوس بن ثابت [[فرزندی]] به جا نماند<ref>طبرانی، ج۱، ص۲۲۸؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۱۴.</ref>، در حالی که شداد بن اوس معروف، فرزند همین اوس بن ثابت برادر حسان است. دوم اینکه طبرانی به [[نسب]] اوس بن ثابت برادر حسان و [[شداد]] توجه نکرده و بر این اساس، به عدم اتحاد میان این دو نام نظر داده که اشتباه است. [[سخن]] موسی بن عقبه را نیز باید چنین توجیه کرد که [[نسل]] اوس بن ثابت منقرض شد، نه اینکه خود وی [[فرزندی]] نداشت. بدین‌سان باید گفت هر سه [[اوس بن ثابت انصاری]] یک نفرند که همان [[برادر]] [[حسان بن ثابت]] است.<ref>[[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|مقاله «اوس بن ثابت بن منذر خزرجی انصاری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۲، ص:۱۵۶-۱۵۷.</ref>

== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[حسان بن ثابت]] (برادر)
{{پایان مدخل وابسته}}

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:IM009658.jpg|22px]] [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|'''مقاله «اوس بن ثابت بن منذر خزرجی انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:اعلام]]
[[رده:اصحاب پیامبر]]