نمایش مبدأ برای تفسیر به رأی در معارف و سیره علوی

{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = تفسیر به رأی
| عنوان مدخل  = تفسیر به رأی
| مداخل مرتبط = [[تفسیر به رأی در علوم قرآنی]] - [[تفسیر به رأی در معارف و سیره علوی]] - [[تفسیر به رأی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
| پرسش مرتبط  =
}}

==مقدمه==
یکی از موضوعات [[علوم قرآنی]] در آموزه‌های راه‌گشای [[حضرت امیر]]، [[نهی]] از تفسیر به رأی و منع از توجیه مضامین [[آیات الهی]] در جهت اهداف، [[اندیشه‌ها]] و دیدگاه‌های شخصی است. حضرت به نقل از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید:
خدای والا فرموده است: کسی که با [[رأی]] و نظر خود [[کلام]] مرا [[تفسیر]] کند، به من [[ایمان]] نیاورده، و هر کس مرا به آفریده‌هایم شبیه سازد، مرا نشناخته است، و آن‌که در [[آیین]] من [[قیاس]] به کار برد، بر آیین من نیست<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۱۶.</ref>.
آن حضرت به زندیقی که مدعی وجود [[ناسازگاری]] در [[قرآن]] بود، فرمود:
مبادا قرآن را با [[رأی]] خود [[تفسیر]] کنی! باید از [[دانشمندان]] فرابگیری؛ زیرا چه بسا [[تنزیل]] ([[ظاهر قرآن]]) شبیه [[کلام]] [[بشر]] است؛ در حالی که آن سخن [[خدا]] است و [[تأویل]] آن مانند تأویل سخن [[انسان]] نیست؛ همان‌گونه که هیچ آفریده‌ای مانند [[خداوند]] نیست<ref>التوحید، ص۲۶۴.</ref>.
شخصی از آن حضرت خواست که خدا را برایش بستاید؛ به‌گونه‌ای که گویا او را به چشم می‌بیند. حضرت در پاسخ وی [[خطبه]] گرانقدری ایراد فرمود که به [[خطبه اشباح]] معروف است. در این خطبه آمده است:
«... به آنچه قرآن از [[صفات خدا]] برای تو بیان کرده و تو را بدان راه نموده است، [[اقتدا]] کن و از [[چراغ هدایت]] آن، [[روشنایی]] بگیر. و هر چه را که [[شیطان]] تو را به دانستن آن واداشته، که در [[کتاب خدا]] آموختنش بر تو [[واجب]] نشده، و در [[سنت پیامبر]] و [[ائمه هدی]] از آن نشانی نیست، [[علم]] آن را به خدا واگذار، که این نهایت چیزی است که خداوند بر تو مقرر داشته است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۹۰.</ref>.

از این فراز بلند، دو نکته مهم به دست می‌آید: نخست آنکه برای [[فهم]] و دریافت [[معارف دین]]، استفاده هماهنگ از [[قرآن کریم]] و سنت پیامبر و [[احادیث ائمه]]، بایسته است. دیگر آنکه، [[تکلف]] در [[شناخت]] آنچه راهی برای فهم آن نیست، ناروا است. [[عبیده سلمانی]] گوید: از علی{{ع}} شنیدم فرمود: ای [[مردم]]، از خدا بترسید و برای مردم [[فتوا]] ندهید؛ زیرا [[رسول خدا]]{{صل}} سخنی درباره کسی گفت و امتش به کسی دیگر واگذاشتند، و سخنی فرمود که در غیر موضعش نهادند. به آن حضرت [[دروغ]] بستند. پس من و [[علقمه]] و [[اسود]] و گروهی دیگر برخاستیم و گفتیم: ای [[امیرمؤمنان]]، درباره آنچه از [[تفسیر قرآن]] شنیده‌ایم، چه کنیم؟ حضرت فرمود: از علمای [[آل محمد]] باید پرسید<ref>طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۳۸، ح۳۰.</ref>.
در ترسیم چهره عالم نمایان، یکی از ویژگی‌های این گروه را [[تفسیر قرآن]] بر اساس [[اندیشه‌ها]] و هوس‌های خود دانسته‌اند:
از میان [[بندگان]]، کسی خودش را دانشمند نامد و از [[دانش]] در او نشانی نیست. مشتی [[افکار]] [[جاهلانه]] از [[جاهلان]] و گمراهی‌هایی از [[گمراهان]] فراگرفته و بر سر راه [[مردم]]، دام‌های [[فریب]] گسترده است و سخنان [[باطل]] گوید. [[کتاب خدا]] را به [[رأی]] خود [[تفسیر]] کند و [[حقیقت]] را به مقتضای هوای خویش به این سو و آن سو متمایل سازد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۶.</ref>.
با [[عنایت]] به مجموع آموزه‌های [[امام علی]]{{ع}} درمی‌یابیم که ایشان از یک‌سو [[مسلمانان]] را به [[تدبر]] و [[تأمل]] در [[قرآن]]، شناختن، [[پندگرفتن]] و [[تمسک]] و عمل کردن به آن فراخوانده است که لازمه آن [[فهم]] پذیری قرآن برای همگان است، و از سوی دیگر، از [[تفسیر به رأی]] [[نهی]] فرموده و تفسیر قرآن را نیازمند فراگیری از [[اهل بیت]]{{عم}} دانسته است. این دوگانگی در رویکرد به [[قرآن کریم]]، از وجود دو حوزه متمایز در عرصه [[علوم]] و [[معارف قرآن]] حکایت می‌کند: یکی همگانی است که در تیررس فهم و [[اندیشه]] تمامی [[انسان‌ها]] قرار دارد؛ دیگری ویژه مخاطبان خاص قرآن، یعنی [[پیامبر]] و [[عترت]] است که [[شناخت کامل]] و تفسیر علوم مربوط به این حوزه، تنها از رهگذر [[رجوع]] به سخنان آنان ممکن است. بر این اساس، تفسیر به رأی [[استنباط]] علوم و [[معارف]] متعلق به حوزه خطاب ویژه است که بدون استفاده از [[تفاسیر]] پیامبر و اهل بیت{{عم}} شناخت کامل و صحیح آن حاصل نخواهد شد<ref>ر.ک: نگاهی به علوم قرآنی ص۱۰۱؛ البیان، ص۲۶۹.</ref>.<ref>[[علی نقی خدایاری|خدایاری، علی نقی]]، [[قرآن‌شناسی - خدایاری (مقاله)|مقاله «قرآن‌شناسی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱]] ص ۱۹۷.</ref>

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:136899.jpg|22px]] [[علی نقی خدایاری|خدایاری، علی نقی]]، [[قرآن‌شناسی - خدایاری (مقاله)|مقاله «قرآن‌شناسی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۱''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:تفسیر به رأی]]