نمایش مبدأ برای حقوق والدین بر فرزندان در معارف دعا و زیارات

{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = حقوق والدین بر فرزندان
| عنوان مدخل  = حقوق والدین بر فرزندان
| مداخل مرتبط = [[حقوق والدین بر فرزندان در قرآن]] - [[حقوق والدین بر فرزندان در حدیث]] - [[حقوق والدین بر فرزندان در معارف دعا و زیارات]] - [[حقوق والدین بر فرزندان در معارف و سیره نبوی]] - [[حقوق والدین بر فرزندان در معارف و سیره سجادی]]
| پرسش مرتبط  = سیره خانوادگی معصومان (پرسش)
}}

== مقدمه ==
یکی از توصیه‌های [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] رعایت حقوق پدر و مادر است، تا جایی که در این کتاب الهی تشکر از والدین در کنار تشکر از [[خالق]] مطرح شده<ref>{{متن قرآن|أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ}} «مرا و پدر و مادرت را سپاس بگزار» سوره لقمان، آیه ۱۴.</ref> و در بعضی موارد نیز به زحمات طاقت‌فرسای مادر<ref>{{متن قرآن|وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ}} «و به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم - مادرش او را با سستی در پی سستی بارداری کرد و زمان شیر خوارگی وی دو سال بود-» سوره لقمان، آیه ۱۴.</ref> اشاره شده است. [[خدای سبحان]] در [[آیه]] ۲۳ [[اسراء]] نیز می‌فرماید: {{متن قرآن|وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا}}<ref>«و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نکویی کنید؛ اگر هر یک از آن دو یا هر دو، نزد تو به پیری رسند به آنان اف مگو و بر آنها بانگ مزن و با ایشان سخن به نکویی بگوی!» سوره اسراء، آیه ۲۳.</ref>.

در [[روایات]] ما در مورد اهمیت [[احسان به والدین]] و نکوهش [[آزردن]] آنان این‌چنین آمده است: [[پاداش]] نگاه [[رحمت]] آمیز به پدر و مادر، برابر [[حج]] مقبول است. [[رضایت]] آن دو [[رضای الهی]] و [[خشم]] آنان خشم خداست. [[احسان]] ما به پدر و مادر عمرمان را طولانی می‌کند و سبب می‌شود که [[فرزندان]] ما نیز به ما احسان کنند. در [[احادیث]] آمده است: حتی اگر تو را زدند، تو “افّ” نگو، [[خیره]] نگاه مکن، [[دست]] بلند مکن، جلوتر از آنان راه نرو، آنان را به نام صدا نزن، کاری مکن که [[مردم]] به آنان [[دشنام]] دهند، پیش از آنان منشین و پیش از آنکه از تو چیزی بخواهند به آنان کمک کن<ref>تفسیر نور الثقلین، ج۳، ص۱۴۸-۱۵۲.</ref>.

[[امام سجاد]]{{ع}} در [[رساله حقوق]] بااهمیت‌ترین [[حقوق]] [[خویشاوندان]] را حق مادر و پدر دانسته و ارزش حق مادری را بیش از [[حق]] پدر می‌داند<ref>تحف‌العقول، ص۲۵۶.</ref>. ایشان با اشاره به حقوق والدین [[حق]] مادر را چنین بیان می‌فرماید: «و اما حق مادرت این است که بدانی او تو را [در شکمش] حمل کرده آن‌گونه که کسی کس دیگر را حمل نکند، و از شیره جانش تو را خورانده آن‌گونه که کسی دیگری را نخوراند، و به [[راستی]] او با گوش و چشم و دست و پا و مو و پوست و تمام اندامش تو را نگهداری کرده و به این نگهداری [[خشنود]] و شاد و پیوسته‌کار بوده است، و هر ناگواری و [[رنج]] و [[سختی]] و نگرانی را تحمل کرده تا اینکه دست قهر طبیعت را از تو دور سازد و تو را به [[دنیا]] آورد و آنگاه خشنود بوده که تو [[سیر]] باشی و او گرسنه باشد، تو پوشیده باشی و او برهنه ماند، تو را بنوشاند و خود [[تشنه]] ماند، تو را در [[سایه]] دارد و خود در [[آفتاب]] باشد. با تنگنایی خویش به تو [[نعمت]] بخشد، با شب [[بیداری]] تو را شیرینی [[خواب]] چشاند و شکمش آوند وجود تو و دامنش پرورش تو و پستانش [[مشک]] نوشین تو، و وجودش پرستار تو بوده، گرم و سرد دنیا را برای تو و به خاطر تو به [[جان]] خریده؛ پس به اندازه این همه [تلاش مادر] سپاسش دار و جز به [[یاری]] و [[توفیق]] [[خداوند]]، تو را یارای آن سپاسداری نباشد».

[[امام زین‌العابدین]]{{ع}} پس از بیان حق مادر، درباره حق پدر نیز می‌فرماید: «و اما حق پدرت این است که بدانی به راستی او ریشه [وجود] توست و تو شاخه [درخت وجود] اویی و چون او نبود تو نیز نبودی؛ پس هرگاه در خویش چیزی دیدی که پسندیده آمد [[آگاه]] باش که این نکویی تو، ریشه در پدرت دارد؛ پس خدای را [[ستایش]] نما و به اندازه آن نکویی سپاسش دار»<ref>تحف‌العقول، ص۲۶۳.</ref>.

نیایش بیست و چهارم صحیفه سجادیه دعا برای والدین است. در این [[دعا]] [[امام]] از [[خداوند]] درخواست می‌کند که [[دانش]] خدمتگزاری به والدین را به او [[الهام]] کند و عرض می‌کند: «بار خدایا، چنان کن که هیبت پدر و مادرم در [[دل]] من چنان باشد که هیبت [[پادشاهی]] سخت مهیب؛ و به آن دو [[نیکی]] و [[مهربانی]] کنم آن‌سان که مادری [[مهربان]] به فرزند خود نیکی و مهربانی کند. خداوندا [[فرمانبرداری]] از پدر و مادر و نیکی و مهربانی مرا در [[حق]] ایشان برای من شادی‌بخش‌تر گردان از به‌خواب‌رفتنِ بی‌خوابی‌کشیدگان و آب سرد نوشیدنِ جگرسوختگان، تا میل و خواهش ایشان را بر میل و خواهش خویش [[برتری]] نهم و خشنودیشان را بر [[خشنودی]] خود پیش دارم. خداوندا چنان کن که نیکی و مهربانی آن دو را در حق خود بسیار شمرم هر چند اندک بود و نیکی و مهربانی خود را در حق آن دو اندک شمرم هرچند بسیار بود».

[[سید الساجدین]]{{ع}} در این [[نیایش]] از خداوند طلب [[نرم‌خویی]] با آنان را کرده، و تقاضای [[پاداش]] و [[ثواب]] به پاس زحماتشان را دارد و این‌چنین [[نجوا]] می‌کند: «بارخدایا، هر آزاری که از من به آن دو رسیده و هر ناپسندی که از من در حق آن دو سر زده و هر حقی از آن دو که من ضایع کرده‌ام، همه را سبب کاستن از گناهانشان و علوّ درجاتشان و افزونی حسناتشان قرار ده»<ref>نیایش بیست‌و‌چهارم.</ref>.

از نظر [[امام سجاد]]{{ع}} [[انسان]] هرگز توان پاسداشت زحمات والدین را ندارد. آن حضرت [[توفیق]] یاد آنان را پس از هر [[نماز]] از خداوند درخواست کرده، و تقاضا می‌کند: «خداوندا آن دو را [[شفیع]] من گردان اگر پیش از من آمرزیده‌ای، و مرا شفیع ایشان گردان اگر پیش ازا ایشان آمرزیده‌ای، تا من و پدرم و مادرم در [[سایه]] [[لطف]] و [[رأفت]] تو، در سرای [[کرامت]] و جایگاه [[مغفرت]] و [[رحمت]] تو، همنشین هم گردیم؛ که تو را [[بخشایش]] بزرگ است و [[نعمت]] دیر ساله»<ref>نیایش بیست‌و‌چهارم.</ref>.

[[حضرت علی بن الحسین]]{{ع}} [[حفظ]] پدر و مادر از [[شر]] [[شیطان]] رانده‌شده را از [[خداوند]] طلب می‌کند<ref>نیایش هفدهم.</ref>. و این‌چنین برای زندگان و [[مردگان]] آنان [[دعا]] می‌کند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ تَجَاوَزْ عَنْ‏ آبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ أَهْلِ دِينِنَا جَمِيعاً مَنْ سَلَفَ مِنْهُمْ وَ مَنْ غَبَرَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. «ای خداوند از پدران و مادران...، آنان که دیده از [[جهان]] بسته‌اند و آنان که هنوز جام [[مرگ]] ننوشیده‌اند، درگذر».
آن‌چه گفته شد همگی بر اهمیت [[احسان به پدر و مادر]] و کسب [[خشنودی]] آنان دلالت می‌کند؛ و به همین دلیل هماره باید مواظب بود که موجبات رنجش آنان را فراهم نیاوریم و عاق پدر و مادر نشویم<ref>تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ۱۴۰۴، مصحح: علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم؛ تفسیر نورالثقلین، عبدعلی بن جمعه حویزی، ۱۴۱۵، مصحح: هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم؛ الصحیفة السجادیه، امام سجاد{{ع}}، ۱۴۱۸، قم، الهادی، چاپ اول؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش تهران، ۱۳۷۵، چاپ دوم.</ref>.<ref>[[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «پدر و مادر»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۱۲۶.</ref>

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «پدر و مادر»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:احسان به پدر و مادر]]
[[رده:آداب معاشرت با پدر و مادر‏]]