←سید علی حسینی میلانی
خط ۲۴۶: | خط ۲۴۶: | ||
این ابتدای یکی از فرازهای شهادت ثالثه است که هر یک از این فرازها بر پارهای از خصائص ائمّه مشتمل است و هر کدام نکتهای دارد. | این ابتدای یکی از فرازهای شهادت ثالثه است که هر یک از این فرازها بر پارهای از خصائص ائمّه مشتمل است و هر کدام نکتهای دارد. | ||
نکتهای که در این عبارت و همۀ جملههای این فراز وجود دارد این است که اوصاف، شئونات و خصائص ائمّه {{عم}} از خداوند متعال است؛ زیرا چنان که ملاحظه میکنید هر جملهای فعل است و فاعل، ذات باری تعالی است. | نکتهای که در این عبارت و همۀ جملههای این فراز وجود دارد این است که اوصاف، شئونات و خصائص ائمّه {{عم}} از خداوند متعال است؛ زیرا چنان که ملاحظه میکنید هر جملهای فعل است و فاعل، ذات باری تعالی است. | ||
این گونه تعبیر صریح است در این که هر چند این اوصاف، منازل و مقامات به | این گونه تعبیر صریح است در این که هر چند این اوصاف، منازل و مقامات به ائمه اختصاص دارد، اما از ناحیۀ خداوند متعال است که او خواسته است که آن بزرگواران را با این خصوصیات و اختصاصات قرار دهد. بنابراین، نه تنها هیچ وجهی برای غلو در این تعابیر وجود ندارد؛ بلکه احتمال آن نیز نمیروند. | ||
کلمۀ «اصطفاء» | کلمۀ «اصطفاء» پیشتر گفتیم که کلمۀ «اصطفاء» به معنای انتخاب و جدا کردن است <ref>.ک: المفردات فی غریب القرآن: ۲۸۳.</ref> که خداوند متعال به سبب علم خود، [[ائمه]]{{عم}} را از حیث شأن و منزلت از دیگران جدا کرده و به آنان مقام خاصّی داده که به دیگران نداده است. | ||
پیشتر گفتیم که کلمۀ «اصطفاء» به معنای انتخاب و جدا کردن است <ref>.ک: المفردات فی غریب القرآن: ۲۸۳.</ref> که خداوند متعال به سبب علم خود، | توضیح این مطلب چنین است که خداوند متعال، آفریدگار بشر است و از همان لحظۀ آفرینش از همۀ اوصاف و اخلاق و حالات او به طور کامل با خبر است. در [[قرآن مجید]] میفرماید: | ||
توضیح این مطلب چنین است که خداوند متعال، آفریدگار بشر است و از همان لحظۀ آفرینش از همۀ اوصاف و اخلاق و حالات او به طور کامل با خبر است. در قرآن مجید میفرماید: | |||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ}}﴾}}؛<ref>«آیا آن کسی که موجودات را آفریده از حال آنان آگاه نیست؟! در حالی که او (از همه چیز) با خبر و آگاه است». سوره ملک، آیه۱۴.</ref> | {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ}}﴾}}؛<ref>«آیا آن کسی که موجودات را آفریده از حال آنان آگاه نیست؟! در حالی که او (از همه چیز) با خبر و آگاه است». سوره ملک، آیه۱۴.</ref> | ||
آیا میشود خدای لطیف و خبیر به همۀ اشیا از اموری که به مخلوقاتش مربوط است بیخبر باشد؟ پس او میداند که چه خلق کرده و از جمیع ابعاد و احوال اختیاری هر یک از افراد با خبر است. از این رو به سبب همین علم و با توجّه به حالاتشان به آنها مراتب قرب میدهد که هر کس در این مسیر بیشتر کار کرده باشد، البته قرب و منزلتش بیشتر خواهد بود؛ ولی ائمّه {{عم}} به مرتبهای رسیدند که از دیگران ممتاز شدند؛ یعنی صاحب خصوصیتی شدند که برای دیگران حاصل نشده است. | آیا میشود خدای لطیف و خبیر به همۀ اشیا از اموری که به مخلوقاتش مربوط است بیخبر باشد؟ پس او میداند که چه خلق کرده و از جمیع ابعاد و احوال اختیاری هر یک از افراد با خبر است. از این رو به سبب همین علم و با توجّه به حالاتشان به آنها مراتب قرب میدهد که هر کس در این مسیر بیشتر کار کرده باشد، البته قرب و منزلتش بیشتر خواهد بود؛ ولی ائمّه {{عم}} به مرتبهای رسیدند که از دیگران ممتاز شدند؛ یعنی صاحب خصوصیتی شدند که برای دیگران حاصل نشده است. | ||
بنابراین، خداوند متعال به علم خود به حالات، صفات و عبادات [[ائمه]]{{عم}} آنها را اصطفاء کرد و چنین مقامی به آنان عطا فرمود. | بنابراین، خداوند متعال به علم خود به حالات، صفات و عبادات [[ائمه]]{{عم}} آنها را اصطفاء کرد و چنین مقامی به آنان عطا فرمود. | ||
خط ۲۶۲: | خط ۲۶۰: | ||
#این است که این حرکت، از روی اختیار باشد. | #این است که این حرکت، از روی اختیار باشد. | ||
#وقتی چنین شد ناگزیر مراتب اشخاص مختلف خواهد بود. | #وقتی چنین شد ناگزیر مراتب اشخاص مختلف خواهد بود. | ||
#به مقتضای ادلّۀ فراوان از کتاب و سنّت و دقّت در احوالات ائمه {{عم}} روشن میشود که این بزرگواران نزد خداوند متعال به مرتبهای رسیدهاند که فوق همۀ مراتب است. | #به مقتضای ادلّۀ فراوان از کتاب و سنّت و دقّت در احوالات ائمه{{عم}} روشن میشود که این بزرگواران نزد خداوند متعال به مرتبهای رسیدهاند که فوق همۀ مراتب است. | ||
گفتنی است که این بحث میتواند از بحث عصمت جدا باشد که ائمّه {{عم}} با اختیار خود معصوم هستند. | گفتنی است که این بحث میتواند از بحث عصمت جدا باشد که ائمّه {{عم}} با اختیار خود معصوم هستند. | ||
خداوند منّان در آیۀ مبارکهای میفرماید: | خداوند منّان در آیۀ مبارکهای میفرماید: | ||
خط ۲۷۹: | خط ۲۷۷: | ||
در این آیه، اصطفاء از بین بندگان است و همان گونه که بیان شد مراتب عباد مختلف است؛ ولی کسانی هستند که در این مسیر گام برداشته و پیش رفتهاند تا خداوند متعال آنها را از عباد، اصطفاء کرده و آنها را وارثان کتاب قرار داده که همان [[اهل بیت]] [[پیامبر اکرم]]{{عم}} هستند. | در این آیه، اصطفاء از بین بندگان است و همان گونه که بیان شد مراتب عباد مختلف است؛ ولی کسانی هستند که در این مسیر گام برداشته و پیش رفتهاند تا خداوند متعال آنها را از عباد، اصطفاء کرده و آنها را وارثان کتاب قرار داده که همان [[اهل بیت]] [[پیامبر اکرم]]{{عم}} هستند. | ||
آن چه آوردیم خلاصۀ شرح این جمله بنابر نسخۀ {{عربی|اندازه=155%|"اصطفاکم بعلمه"}} بود. | آن چه آوردیم خلاصۀ شرح این جمله بنابر نسخۀ {{عربی|اندازه=155%|"اصطفاکم بعلمه"}} بود. | ||
امّا بنابر نسخۀ | امّا بنابر نسخۀ {{عربی|اندازه=155%|"اصطفاکم بعلمه"}} معنای دیگری خواهد داشت، در این معنا خداوند متعال ائمّه را به جهت این که وعاء علم خود باشند، برگزیده، حال باید ملاحظه کرد: | ||
#در بین این همه خلایق از اوّلین و آخرین انتخاب | #در بین این همه خلایق از اوّلین و آخرین انتخاب ائمه{{عم}} چه دلالتی دارد؟ | ||
#انتخاب کننده خداوند خالق لطیف خبیر حکیم است. | #انتخاب کننده خداوند خالق لطیف خبیر حکیم است. | ||
#برای این که ظرف علم الاهی باشند انتخاب شدهاند. | #برای این که ظرف علم الاهی باشند انتخاب شدهاند. | ||
خط ۳۰۶: | خط ۳۰۴: | ||
و از جمله روایاتی است که در ذیل آیۀ مبارکۀ {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref>«و کافران میگویند: تو فرستاده (خداوند) نیستی؛ بگو: میان من و شما خداوند و کسی که دانش کتاب نزد اوست، گواه بس»؛ سوره رعد، آیه۴۳.</ref> آمده است، که در شرح «و خزّان العلم» به برخی از آنها اشاره شد. | و از جمله روایاتی است که در ذیل آیۀ مبارکۀ {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref>«و کافران میگویند: تو فرستاده (خداوند) نیستی؛ بگو: میان من و شما خداوند و کسی که دانش کتاب نزد اوست، گواه بس»؛ سوره رعد، آیه۴۳.</ref> آمده است، که در شرح «و خزّان العلم» به برخی از آنها اشاره شد. | ||
مطلب دوم. خداوند متعال و رسول اکرم {{صل}} معلّم امامان هستند؛ به این صورت که علم رسول الله از خداوند متعال است که فرمود: | مطلب دوم. خداوند متعال و [[رسول اکرم]]{{صل}} معلّم امامان هستند؛ به این صورت که علم رسول الله از خداوند متعال است که فرمود: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَىٰ ...}}﴾}}؛<ref>«آن کس که قدرت عظیمی دارد پیامبر را تعلیم داده است». سوره نجم، آیه۵.</ref> | |||
و همچنان که به رسول الله {{صل}} فرمود: | و همچنان که به رسول الله {{صل}} فرمود: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا ۚ مَا كُنتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَٰكِن جَعَلْنَاهُ نُورًا نَّهْدِي بِهِ مَن نَّشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا ۚ وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ}}﴾}}؛<ref>«همانگونه (که بر پیامبر پیشین وحی فرستادیم) بر تو نیز روحی را به فرمان خود وحی کردیم، تو پیش از این از کتاب و ایمان آگاه نبودی، ولی ما آن را نوری قرار دادیم که به وسیلۀ آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت میکنیم و به طور مسلّم تو مردم را به سوی راه مستقیم هدایت میکنی». سوره شوری، آیه ۵۲.</ref> | {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا ۚ مَا كُنتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَٰكِن جَعَلْنَاهُ نُورًا نَّهْدِي بِهِ مَن نَّشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا ۚ وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ}}﴾}}؛<ref>«همانگونه (که بر پیامبر پیشین وحی فرستادیم) بر تو نیز روحی را به فرمان خود وحی کردیم، تو پیش از این از کتاب و ایمان آگاه نبودی، ولی ما آن را نوری قرار دادیم که به وسیلۀ آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت میکنیم و به طور مسلّم تو مردم را به سوی راه مستقیم هدایت میکنی». سوره شوری، آیه ۵۲.</ref> | ||
همچنین فرمود: | همچنین فرمود: | ||
{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا}}﴾}}؛<ref>«سپس این کتاب را به گروهی از بندگان برگزیده خود به میراث دادیم». سوره فاطر، آیه۳۲.</ref> | |||
و [[ائمه]]{{عم}} فرمودند: به خدا سوگند، همه علم کتاب در نزد ماست. <ref>علم الکتاب –والله- کلّه عندنا؛الکافی: ۱ / ۲۵۷، حدیث ۳، بحار الأنوار: ۲۶ / ۱۹۷، حدیث ۸.</ref> | |||
و | |||
علم الکتاب –والله- کلّه | |||
و نیز آنان از رسول الله {{صل}} اخذ کردهاند که خود حضرت فرمودند: | و نیز آنان از رسول الله {{صل}} اخذ کردهاند که خود حضرت فرمودند: | ||
معاشر الناس! ما من علم إلّا و قد أحصاه الله فیّ، و کلّ علم علمت فقد أحصیته فی إمام المتّقین، و ما من علم إلّا علمته علیّاً و هو الإمام المبین <ref>الإحتجاج: | معاشر الناس! ما من علم إلّا و قد أحصاه الله فیّ، و کلّ علم علمت فقد أحصیته فی إمام المتّقین، و ما من علم إلّا علمته علیّاً و هو الإمام المبین <ref>الإحتجاج: ۱ / ۷۴، بحار الأنوار: ۳۷ / ۲۰۸.</ref> علّمنی رسول الله {{صل}} ألف باب من العلم یفتح لی من کلّ باب ألف باب؛ <ref>نوادر المعجزات: ۱۳۱، دلائل الإمامه: ۲۳۵، بحار الأنوار: ۶۹ / ۱۸۳، نظم درر السمطین: ۱۱۳، ینابیع المودّه: ۱ / ۲۲۲، حدیث ۴۳ با اندکی تفاوت.</ref> | ||
رسول خدا {{صل}} هزار باب از ابواب علم را به من آموخت که از هر بابی، هزار باب برایم گشوده میشود. | رسول خدا {{صل}} هزار باب از ابواب علم را به من آموخت که از هر بابی، هزار باب برایم گشوده میشود. | ||
حال، ملاحظه کنید حضرت امام رضا {{ع}} دربارۀ امام و امامت چه میفرمایند: | حال، ملاحظه کنید حضرت [[امام رضا]]{{ع}} دربارۀ امام و امامت چه میفرمایند: | ||
الإمام.... مخصوص بالفضل کلّه من غیر طلب منه و لا اکتساب، بل اختصاص من الفضل الوهّاب..... إنّ العبد إذا اختاره الله عزوجل لاُمور عباده، شرح صدره لذلک و أودع قلبه ینابیع الحکمة و ألهمه العلم إلهاماً، فلم یعی بجواب و لا یحیر فیه عن الصواب..... یخصّه الله بذلک لیکون حجّته علی عباده و شاهده علی خلقه.<ref>الکافی: | {{عربی|اندازه=155%|"الإمام.... مخصوص بالفضل کلّه من غیر طلب منه و لا اکتساب، بل اختصاص من الفضل الوهّاب..... إنّ العبد إذا اختاره الله عزوجل لاُمور عباده، شرح صدره لذلک و أودع قلبه ینابیع الحکمة و ألهمه العلم إلهاماً، فلم یعی بجواب و لا یحیر فیه عن الصواب..... یخصّه الله بذلک لیکون حجّته علی عباده و شاهده علی خلقه"}}.<ref>الکافی: ۱ / ۲۰۱ و ۲۰۳، الأمالی، شیخ صدوق: ۷۷۶-۷۷۸، بحار الأنوار: ۲۵ / ۱۲۴ – ۱۲۷.</ref> | ||
ص75 تا 83 | ص75 تا 83 |