|
|
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{نبوت}} | | {{نبوت}} |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ظهار در قرآن]] - [[نکوهش ظهار در معارف و سیره نبوی]] - [[ظهار در فقه اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ظهار در قرآن]] - [[نکوهش ظهار در معارف و سیره نبوی]] - [[ظهار در فقه اسلامی]]</div>
| |
|
| |
|
| == مقدمه == | | == مقدمه == |
| ظهار از «ظَهْر» به معنای پشت، در [[شرع]] [[مقدس]] عبارت است از اینکه مرد [[همسر]] خویش را به پشت [[مادر]] خود [[تشبیه]] کند. وجه تشبیه این است که [[ظهر]] (پشت) محل [[سوار شدن]] است و [[زن]] هنگام آمیزش مرد با وی مرکوب او واقع می‌شود و در [[حقیقت]] زوج با تشبیه یاد شده میخواهد به زوجه بفهماند که سوار شدن بر تو به قصد آمیزش بر من [[حرام]] است؛ چنان که سوار شدن بر مادرم بدین قصد بر من حرام است. | | ظهار از «ظَهْر» به معنای پشت، در [[شرع]] [[مقدس]] عبارت است از اینکه مرد [[همسر]] خویش را به پشت [[مادر]] خود [[تشبیه]] کند. وجه تشبیه این است که [[ظهر]] (پشت) محل [[سوار شدن]] است و [[زن]] هنگام آمیزش مرد با وی مرکوب او واقع می‌شود و در [[حقیقت]] زوج با تشبیه یاد شده میخواهد به زوجه بفهماند که سوار شدن بر تو به قصد آمیزش بر من [[حرام]] است؛ چنان که سوار شدن بر مادرم بدین قصد بر من حرام است. |
|
| |
|
| ظهار در [[جاهلیت]] [[طلاق]] به شمار میرفت و [[عرب جاهلی]] [[زنان]] خود را بدین وسیله طلاق میدادند و برای همیشه [[ازدواج]] با آنان را بر خود حرام میکردند؛ لیکن [[اسلام]] از آن [[نهی]] و آن را [[باطل]] کرد و [[احکام]] ویژهای برای آن مقرر نمود.<ref>التنقیح الرائع ۳ / ۳۶۷؛ الحدائق الناضرة ۲۵ / ۶۲۹.</ref> | | ظهار در [[جاهلیت]] [[طلاق]] به شمار میرفت و [[عرب جاهلی]] [[زنان]] خود را بدین وسیله طلاق میدادند و برای همیشه [[ازدواج]] با آنان را بر خود حرام میکردند؛ لکن [[اسلام]] از آن [[نهی]] و آن را [[باطل]] کرد و [[احکام]] ویژهای برای آن مقرر نمود.<ref>التنقیح الرائع ۳ / ۳۶۷؛ الحدائق الناضرة ۲۵ / ۶۲۹.</ref> |
|
| |
|
| در [[قرآن کریم]]، [[آیات]] نخست [[سوره مجادله]] برای ابطال این [[آیین]] [[جاهلی]] و [[بیان احکام]] خاص ظهار فرود آمده است. ظهار عنوان بابی مستقل در [[فقه]] میباشد که احکام آن به تفصیل در این باب بیان شده است. | | در [[قرآن کریم]]، [[آیات]] نخست [[سوره مجادله]] برای ابطال این [[آیین]] [[جاهلی]] و [[بیان احکام]] خاص ظهار فرود آمده است. ظهار عنوان بابی مستقل در [[فقه]] میباشد که احکام آن به تفصیل در این باب بیان شده است. |
|
| |
|
| بدون [[شک]]، ظهار حرام است و ارتکاب آن آثاری در پی دارد که به آنها اشاره می‌شود.<ref>مسالک الافهام ۹ / ۴۹۹.</ref> | | بدون [[شک]]، ظهار حرام است و ارتکاب آن آثاری در پی دارد که به آنها اشاره می‌شود<ref>مسالک الافهام ۹ / ۴۹۹.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۲۷۳-۲۷۹.</ref> |
|
| |
|
| == ارکان == | | == ارکان == |
| ظهار از ایقاعات به شمار میرود و چهار رکن دارد: صیغه، ظهار کننده (مُظاهِر)، ظهار شونده (مُظاهَر منها) و زنی که زوجه به او تشبیه شده است (مُشَبّه بها).
| |
| === صیغه === | | === صیغه === |
| بدون شک ظهار با گفتن جمله {{عربی|"أَنْتِ عَلَيَّ كَظَهْرِ أُمِّي"}} «تو بر من چون پشت مادرم هستی» محقق می‌شود. همچنین اگر به جای {{عربی|"أَنْتِ"}} الفاظی دیگر بگوید که زوجه را مشخص و معلوم گرداند، مانند {{عربی|"هـذِهِ"}} یا {{عربی|"فلانة"}} (اسم زن برده شود) یا به جای آن واژههایی مانند {{عربی|"بَدَنُكِ"}}، {{عربی|"جَسَدُكِ"}}، {{عربی|"جِسْمُكِ"}}، {{عربی|"جُملَتُكِ"}} و {{عربی|"كُلَّكِ"}} را که همه اندام زوجه را در بر میگیرد، به کار برد. همچنین اگر به جای {{عربی|"عَلَيَّ"}} سایر صلهها همچون {{عربی|"مِنّي"}}، {{عربی|"عِنْدي"}}، {{عربی|"مَعي"}} و مانند آن به کار رود یا به جای کاف [[تشبیه]] در {{عربی|"كَظَهْرِ أُمِّي"}} واژه «مثل» و مانند آن به کار برده شود.<ref>تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ مسالک الافهام ۹/ ۴۶۴؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۹۹ ـ ۱۰۰.</ref>
| |
|
| |
| آیا با گفتن {{عربی|"أنْتِ کَظَهْرِ أمّي"}} با حذف «[[صله]]» ظهار محقق می‌شود؟ برخی در تحقق ظهار با صیغه یاد شده اشکال کردهاند؛<ref>تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۲.</ref> لیکن اشهر تحقق ظهار با آن است.<ref>مسالک الافهام ۹/ ۴۶۴.</ref>
| |
|
| |
| آیا با گفتن جمله {{عربی|"أَنْتِ عَلَيَّ کَاُمّي"}} یا {{عربی|"مِثلُ اُمّي"}} به قصد ظهار، ظهار تحقق مییابد؟ مسئله اختلافی است؛<ref>ایضاح الفوائد ۳/ ۴۰۰ ـ ۴۰۱.</ref> چنان که اگر عضوی از اعضای همسرش را به قصد ظهار به پشت مادرش تشبیه کند، مانند اینکه بگوید: {{عربی|"یَدُكِ"}} یا {{عربی|"فَرْجُكِ"}} یا {{عربی|"ظَهْرُكِ"}} یا {{عربی|"بَطْنُكِ عَلَيَّ کَظَهْرِ اُمّي"}}؛ [[دست]] یا [[فرج]] یا پشت یا شکم تو بر من همچون پشت مادرم است»، تحقق ظهار با آن اختلافی است. بیشتر [[فقها]] قائل به عدم تحققاند.<ref>ارشاد الاذهان ۲/ ۵۴؛ ایضاح الفوائد ۳/ ۴۰۲؛ رسائل المحقق الکرکی ۱/ ۲۰۲؛ مسالک الافهام ۹/ ۴۷۲؛ ریاض المسائل ۱۱/ ۱۹۴.</ref>
| |
|
| |
| بنابر قول مشهور، صیغه ظهار باید منجّز باشد. بنابر این، اگر ظهار را به زمانی خاص، مانند پایان ماه یا فرا رسیدن [[جمعه]] معلق کند، واقع نمیشود؛<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۵.</ref> اما اگر آن را به شرطی غیر از [[زمان]]، مانند رسیدن به [[منزل]] یا خروج از آن منوط کند، آیا ظهار واقع می‌شود یا نه؟ [[اختلاف]] است.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۷ ـ ۱۰۸.</ref>
| |
|
| |
| آیا با [[مقید]] کردن ظهار به زمانی خاص، مانند اینکه بگوید: {{عربی|"أنْتِ عَلَيَّ کَظَهْرِ اُمّي سَنَةً"}}؛ تو تا یک سال بر من همچون پشت مادرم هستی» ظهار واقع می‌شود یا نه؟ مسئله اختلافی است. بنابر قول نخست، پس از پایان مدت میتواند با [[همسر]] خود آمیزش کند و نیازی به پرداخت کفّاره نیست.<ref>المبسوط ۵/ ۱۵۶؛ مختلف الشیعة ۷/ ۴۴۶؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۹ ـ ۱۱۲.</ref>
| |
|
| |
| === ظهار کننده (مُظاهِر) === | | === ظهار کننده (مُظاهِر) === |
| در ظهار کننده [[بلوغ]]، [[عقل]]، [[اختیار]] و قصد شرط است. بنابر این، ظهار نابالغ، دیوانه، مُکْرَه (کسی که به [[اکراه]] همسرش را ظهار میکند) و نیز فاقد قصد، مانند مست و بیهوش صحیح نیست.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۱۸.</ref>
| |
|
| |
| برخی ظهار از روی [[غضب]] را نیز صحیح ندانستهاند؛ خواه غضب به حدّی شدید باشد که قصد ظهار کننده را بردارد و وی بدون قصد ظهار کند یا به این حد نرسد.<ref>کفایة الاحکام ۲/ ۳۹۵؛ الحدائق الناضرة ۲۵/ ۶۵۱ ـ ۶۵۲؛ ریاض المسائل ۱۱/ ۱۹۸.</ref>
| |
|
| |
| البته در صورت نخست شکی در عدم صحّت ظهار نیست.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۱۸ ـ ۱۲۰.</ref>
| |
|
| |
| آیا اگر مُظاهر به قصد زیان و [[آزار]] رساندن، همسرش را ظهار کند، ظهار واقع می‌شود یا نه؟ مسئله محل [[اختلاف]] است. بسیاری قائل به قول دوم شدهاند؛<ref>النهایة/ ۵۲۶؛ المهذب ۲/ ۳۰۰؛ المختصر النافع/ ۲۰۵؛ تبصرة المتعلمین/ ۱۹۴؛ الدر المنضود (فقعانی)/ ۲۲۰؛ غایة المرام ۳/ ۲۷۶؛ منهاج الصالحین (خویی) ۲/ ۳۰۹.</ref> بلکه این قول به مشهور نسبت داده شده است؛<ref>کفایة الاحکام ۲/ ۳۹۵.</ref> لیکن برخی در عدم وقوع ظهار در فرض یاد شده اشکال کردهاند.<ref>شرائع الاسلام ۳/ ۶۲۵.</ref>
| |
|
| |
| در اینکه در مُظاهر [[اسلام]] شرط است یا نه، [[اختلاف]] میباشد. اکثر [[فقها]] اسلام را شرط ندانستهاند. بنابر این، ظهار از [[کافر]] صحیح خواهد بود.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۱.</ref>
| |
|
| |
| ظهار از برده نیز صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۲.</ref>
| |
|
| |
| === ظهار شونده (مُظاهَر منها) === | | === ظهار شونده (مُظاهَر منها) === |
| در ظهار شونده امور زیر شرط است:
| | === زنی که ظهار شونده به او [[تشبیه]] می‌شود (مُشَبَّه بها) === |
| #[[همسر]] [[شرعی]] بودن: بنابر این، ظهار نسبت به [[زن]] [[اجنبی]] واقع نمیشود؛<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۳.</ref> لیکن در اینکه ظهار در [[ازدواج موقت]] (مُتعه) نیز جاری است یا اختصاص به [[ازدواج]] دائم دارد، اختلاف است. مشهور ظهار را در زنی که با ازدواج موقت به همسری مردی در آمده نیز صحیح دانستهاند.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۴.</ref>
| |
| #در [[پاکی]] از حیض بودن: به شرط آنکه در آن پاکی شوهرش با وی نزدیکی نکرده باشد و نیز در سن حیض شدن باشد. این شرط در فرض حضور زوج یا امکان [[آگاهی]] وی از حال زوجه معنا پیدا میکند و گرنه با [[غیبت]] زوج به علت [[مسافرت]] یا غیر آن و عدم امکان اطلاع یافتن از وضع [[همسر]] خود، ظهار صحیح است؛ هرچند وقوع آن همزمان با حیض اتفاق افتاده باشد. همچنین اگر [[زن]] یائسه یا نابالغ باشد، ظهار مطلقا صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۳.</ref>
| |
| | |
| آیا در صحّت ظهار، مدخوله بودن زوجه شرط است یا نه؟ مسئله اختلافی است. بنابر قول نخست، ظهار زوجهای که هنوز شوهرش با او نزدیکی نکرده صحیح نخواهد بود؛ لیکن در صورت دخول، هرچند در دُبُر ظهار صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۴ و ۱۲۷.</ref>
| |
| | |
| در ظهار شونده [[بلوغ]] و [[عقل]] شرط نیست. بنابر این، ظهار زوجه نابالغ و دیوانه صحیح است.<ref>جواهر الکلام ۳۳ / ۱۲۷.</ref>
| |
| | |
| === زنی که ظهار شونده به او [[تشبیه]] می‌شود ( مُشَبَّه بها) === | |
| بدون [[شک]] با تشبیه زوجه به [[مادر]] نسبی خود ظهار محقق می‌شود؛ لیکن در تحقق آن در صورت تشبیه زوجه به سایر [[محارم]]، [[اختلاف]] است. بنابر قول به تحقق، ظهار با تشبیه زوجه به محارمی که [[ازدواج]] با آنان بر زوج [[حرام]] [[ابدی]] است، مانند [[خواهر]]، عمّه و خاله، واقع می‌شود؛ لیکن [[اختلاف]] شده است که آیا [[حکم]] اختصاص به محارم نسبی دارد یا محارم رضاعی ـ همچون مادر و خواهر رضاعی ـ را نیز در بر میگیرد یا علاوه بر آنان، محارم سببی ـ مانند مادر[[زن]] ـ را نیز شامل می‌شود؟ اکثر [[فقها]] قائل به قول دوم شدهاند.<ref>مختلف الشیعة ۷/ ۴۱۲ ـ ۴۱۵؛ نهایة المرام ۲/ ۱۵۱ ـ ۱۵۲؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۰ ـ ۱۰۱.</ref>
| |
| | |
| چنانچه مرد همسر خویش را به غیر پشت مادرش، از قبیل دست، شکم یا موی او تشبیه کند آیا ظهار واقع می‌شود یا نه؟ اختلاف است؛<ref>مسالک الافهام ۹/ ۴۷۰؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۱ ـ ۱۰۳.</ref> لیکن با تشبیه به سایر محارم به غیر پشت، مانند تشبیه زوجه به دست یا شکم خواهرش، ظهار تحقق نمییابد؛<ref>شرائع الاسلام ۳/ ۶۲۴؛ قواعد الاحکام ۳/ ۱۷۱؛ الحدائق الناضرة ۲۵/ ۶۴۰.</ref> هرچند برخی در عدم تحقق ظهار، اشکال کرده و [[احتیاط]] وجوبی را در مترتب ساختن آثار ظهار بر آن دانستهاند.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۳؛ وسیلة النجاة/ ۸۰۲؛ هدایة العباد (گلپایگانی) ۲/ ۴۲۲.</ref>
| |
|
| |
|
| == سایر [[احکام]] == | | == سایر [[احکام]] == |
| از شرایط صحّت ظهار، حضور دو [[شاهد]] [[عادل]] هنگام ظهار است. بنابر این، ظهار بدون حضور آنان تحقق نمییابد.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۰۵.</ref>
| |
|
| |
| کفّاره با تلفظ به صیغه ظهار [[واجب]] نمیشود؛ بلکه [[وجوب]] آن زمانی است که ظهار کننده قصد [[رجوع]] از ظهارش را داشته باشد. مقدار کفّاره عبارت است از [[آزاد]] کردن برده و در صورت [[ناتوانی]] از آن، دو ماه [[روزه]] و در صورت عجز از آن، [[اطعام]] شصت [[فقیر]].
| |
|
| |
| به قول مشهور، مراد از رجوع، قصد آمیزش با زوجه است؛ بدین معنا که آمیزش بر زوج [[حرام]] است تا وقتی که کفّاره بدهد. البته به صرف قصد رجوع [[کفاره]] استقرار نمییابد؛ از این رو، چنانچه پس از قصد رجوع، همسرش را [[طلاق]] دهد، کفّارهای بر عهدهاش نخواهد آمد،<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۳۰ ـ ۱۳۲ و ۱۶۹ ـ ۱۷۰.</ref> مگر آنکه طلاق رجعی باشد و زوج در [[زمان]] عدّه به زوجه رجوع کند. در این صورت اگر بخواهد آمیزش کند باید کفّاره بدهد. البته اگر رجوع نکند تا عدّه زوجه سپری شود و سپس با وی [[ازدواج]] نماید، بنابر قول مشهور، ظهار [[باطل]] می‌شود و آمیزش با زوجه جایز خواهد بود و نیازی به کفّاره دادن نیست. همچنین است اگر طلاق بائن باشد و زوج در زمان عدّه [[همسر]]، دوباره با او ازدواج کند.<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۱۳۸ ـ ۱۳۹.</ref>
| |
|
| |
| با [[اشتغال]] [[ذمّه]] زوج به کفّاره، چنانچه قبل از پرداخت آن با زوجه آمیزش کند، بنابر قول مشهور باید دو کفّاره بدهد؛ چنان که با تکرار آمیزش بنابر قول مشهور، کفّاره نیز تکرار می‌شود.<ref>الحدائق الناضرة ۲۵/ ۶۷۶؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۳۴ ـ ۱۳۷.</ref>
| |
|
| |
| از برخی قدما عدم [[وجوب]] تعدد کفّاره در فرض یاد شده نقل شده است، به شرط آنکه ظهار کننده از [[آزاد]] کردن برده و نیز [[روزه]] گرفتن [[ناتوان]] و [[وظیفه]] او منحصر به [[اطعام]] باشد.<ref>مختلف الشیعة ۷/ ۴۳۷.</ref>
| |
|
| |
| برخی قدما تکرار آمیزش را موجب تکرار کفّاره ندانستهاند، مگر در صورتی که کفّاره آمیزش اوّل را داده باشد.<ref>الوسیلة/ ۳۳۵.</ref>
| |
|
| |
| بنابر قول به صحّت ظهار مشروط، آمیزش با زوجه قبل از حصول شرط، جایز است؛ لیکن بعد از حصول شرط در صورت قصد آمیزش کفّاره [[واجب]] می‌شود.<ref>جواهرالکلام ۳۳/ ۱۴۷.</ref>
| |
|
| |
| آیا بر ظهار کننده استمتاع از زوجه به غیر آمیزش، همچون بوسیدن و لمس کردن جایز است یا نه؟ مسئله اختلافی است.<ref>الخلاف ۴/ ۵۳۹؛ کتاب السرائر ۲/ ۷۱۱؛ مختلف الشیعة ۷/ ۴۲۴؛ جواهر الکلام ۳۳ / ۱۵۹.</ref>
| |
|
| |
| در صورت [[ناتوانی]] مُظاهر از هر سه کفّاره آیا بدلی وجود دارد که با انجام دادن آن، آمیزش با زوجه [[حلال]] شود یا نه؟ مسئله محل [[اختلاف]] است. بسیاری از [[فقها]] قائل به وجود بدلاند؛ لیکن در اینکه بدل چیست اختلاف نظر دارند.
| |
|
| |
| هیجده [[روز]] روزه گرفتن و با ناتوانی از آن، [[حرمت]] آمیزش تا زمانی که کفّاره بدهد؛<ref>النهایة/ ۵۲۷.</ref> [[صدقه]] (اطعام) دادن به اندازه توان؛<ref>المقنع/ ۳۲۳.</ref> هیجده روز روزه گرفتن و در صورت ناتوانی از آن، بدل هر روز، دو مُدّ طعام به [[فقرا]] دادن و با ناتوانی از آن، [[استغفار]] کردن؛<ref>الوسیلة/ ۳۵۴.</ref> و [[استغفار]] کردن،<ref>کتاب السرائر ۲/ ۷۱۳؛ المختصر النافع/ ۲۰۶؛ تحریر الاحکام ۴/ ۱۰۹.</ref> اقوال مطرح در مسئله است.
| |
|
| |
| چنانچه زوج پس از [[ظهار]] [[تکلیف]] زوجه را ـ با پرداخت کفّاره و [[رجوع]] به وی و یا [[طلاق]] دادن او ـ روشن نکند، در صورتی که زوجه نخواهد [[صبر]] کند، میتواند به [[حاکم شرع]] رجوع کند. در این صورت، حاکم شرع زوج را میان کفّاره دادن و رجوع به همسرش و طلاق دادن مخیر میکند و سه ماه به او مهلت میدهد. چنانچه در این مدت یکی از این دو راه را بر نگزیند، او را به [[زندان]] میافکند و بر او در خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها سخت میگیرد تا به یکی از آن دو امر تن دهد. [[حاکم شرع]] نمیتواند زوج را به [[طلاق]] یا پرداخت کفّاره مجبور کند یا از طرف او زوجه را طلاق دهد.<ref>الروضة البهیة ۶/ ۱۴۲؛ نهایة المرام ۲/ ۱۷۲؛ جواهر الکلام ۳۳/ ۱۶۴.</ref>
| |
|
| |
| البته در صورت [[توانایی]] بر ادای کفّاره و خودداری از آن به قصد [[آزار]] زوجه، حاکم شرع او را بر خصوص طلاق [[اجبار]] میکند.<ref>غنیة النزوع/ ۳۶۸ ـ ۳۶۹؛ کشف اللثام ۸/ ۲۵۱.</ref>
| |
|
| |
| برخی گفتهاند: در صورت [[امتناع]] از هر دو (کفّاره و طلاق) پس از [[زندانی]] کردن و سخت گرفتن در [[خورد و خوراک]]، حاکم شرع زوجه را طلاق میدهد<ref>منهاج الصالحین (سیستانی) ۳/ ۲۰۴؛ منهاج الصالحین (سید محمدسعید حکیم) ۳/ ۱۰۸ ـ ۱۰۹.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۲۷۳-۲۷۹.</ref>
| |
|
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| خط ۹۰: |
خط ۲۸: |
|
| |
|
| [[رده:ظهار]] | | [[رده:ظهار]] |
| [[رده:مدخل]]
| |
ظهار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ظهار در قرآن - نکوهش ظهار در معارف و سیره نبوی - ظهار در فقه اسلامی - پرسش مرتبط ندارد