اجتهاد فقاهتی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۲: خط ۲:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
اجتهاد بدان گونه که در شیعه مطرح است، امری تخصصی بوده که از عهده هرکس ساخته نبوده و تنها [[فقها]] هستند که می‌توانند [[احکام]] فرعی را از [[ادله اربعه]] استخراج کرده و در دسترس مردم قرار دهند. این معنا همان است که در طول [[تاریخ شیعه]] به خصوص در عصر [[غیبت امام زمان]]{{ع}} وجود داشته است. همان «اجتهاد فقاهتی» است که سالیان درازی در [[حوزه‌های علمیه]] معمول بوده و [[مسلمانان]] با تکیه بر آن به [[تکالیف]] شرعیة خویش عمل می‌کردند.
اجتهاد بدان گونه که در شیعه مطرح است، امری تخصصی بوده که از عهده هرکس ساخته نبوده و تنها [[فقها]] هستند که می‌توانند [[احکام]] فرعی را از [[ادله اربعه]] استخراج کرده و در دسترس مردم قرار دهند. این معنا همان است که در طول [[تاریخ شیعه]] به خصوص در عصر [[غیبت امام زمان]] {{ع}} وجود داشته است. همان «اجتهاد فقاهتی» است که سالیان درازی در [[حوزه‌های علمیه]] معمول بوده و [[مسلمانان]] با تکیه بر آن به [[تکالیف]] شرعیة خویش عمل می‌کردند.
اجتهاد فقاهتی بر این فرض [[استوار]] است که [[استنباط احکام]] [[شرعی]]، امری تخصصی است نه عمومی.
اجتهاد فقاهتی بر این فرض [[استوار]] است که [[استنباط احکام]] [[شرعی]]، امری تخصصی است نه عمومی.


خط ۹: خط ۹:


[[پیوستگی]] و [[ارتباط]] دقیق آیات قرآن با یکدیگر نیز بر ظرافت و پیچیدگی فهم آن می‌افزاید. مباحث قرآن، متنوع است. مسایل [[فقهی]]، [[فلسفی]]، [[کلامی]]، منطقی، [[تاریخی]] و... در قرآن مطرح است که فهم آنها محتاج به اطلاع و [[شناسایی]] با علوم لازمه است. [[تفسیر قرآن]] اصولاً یک فن و تخصص است.
[[پیوستگی]] و [[ارتباط]] دقیق آیات قرآن با یکدیگر نیز بر ظرافت و پیچیدگی فهم آن می‌افزاید. مباحث قرآن، متنوع است. مسایل [[فقهی]]، [[فلسفی]]، [[کلامی]]، منطقی، [[تاریخی]] و... در قرآن مطرح است که فهم آنها محتاج به اطلاع و [[شناسایی]] با علوم لازمه است. [[تفسیر قرآن]] اصولاً یک فن و تخصص است.
همین بحث در مورد سنت هم صادق است. [[روایات]] و [[احادیث]] [[معصومین]]{{ع}} به [[زبان عربی]] است. در بین آیات، صحیح و [[ضعیف]]، [[موثق]] و مرسل و [[مسند]] و... وجود دارد، که [[انسان]] باید بتواند احادیث مختلف را از هم تشخیص بدهد.
همین بحث در مورد سنت هم صادق است. [[روایات]] و [[احادیث]] [[معصومین]] {{ع}} به [[زبان عربی]] است. در بین آیات، صحیح و [[ضعیف]]، [[موثق]] و مرسل و [[مسند]] و... وجود دارد، که [[انسان]] باید بتواند احادیث مختلف را از هم تشخیص بدهد.


علاوه بر این، احادیث سلسله اسناد دارند که لازمه استفاده از آنها شناخت ناقلان و [[راویان احادیث]] است. عقل نیز در [[اجتهاد]] و استنباط احکام حوزه و محدوده مشخصی دارند که استفاده از آن برای [[کشف]] حکم، نیازمند داشتن اطلاعات کافی و شناخت دقیق این محدوده است.
علاوه بر این، احادیث سلسله اسناد دارند که لازمه استفاده از آنها شناخت ناقلان و [[راویان احادیث]] است. عقل نیز در [[اجتهاد]] و استنباط احکام حوزه و محدوده مشخصی دارند که استفاده از آن برای [[کشف]] حکم، نیازمند داشتن اطلاعات کافی و شناخت دقیق این محدوده است.
اجماع نیز که به معنای اتفاق آرای [[فقها]] و کاشف از قول [[معصوم]] است، به [[راحتی]] قابل [[درک]] نیست، به دلیل همین پیچیدگی‌هاست که علوم مختلفی را برای اجتهاد برشمرده‌اند و کسب این علوم به عنوان مقدمه لازم است. برخی از این [[علوم]] عبارتند از [[تفسیر]]، [[منطق]]، [[ادبیات عرب]]، [[اصول فقه]]، [[رجال]]، [[درایه]] و....
اجماع نیز که به معنای اتفاق آرای [[فقها]] و کاشف از قول [[معصوم]] است، به [[راحتی]] قابل [[درک]] نیست، به دلیل همین پیچیدگی‌هاست که علوم مختلفی را برای اجتهاد برشمرده‌اند و کسب این علوم به عنوان مقدمه لازم است. برخی از این [[علوم]] عبارتند از [[تفسیر]]، [[منطق]]، [[ادبیات عرب]]، [[اصول فقه]]، [[رجال]]، [[درایه]] و....
به هر حال در اجتهاد فقاهتی از دید [[فقه سیاسی]] دو نکته قابل توجه خواهد بود:
به هر حال در اجتهاد فقاهتی از دید [[فقه سیاسی]] دو نکته قابل توجه خواهد بود:
#'''[[تفریع]]''': اصولی چون [[ولایت فقیه]]، [[شورا]]، [[بیعت]] رضای عمومی، النصیحة لائمة المسلمین، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، مقررات و [[وظایف]] عمومی، وظایف اختصاصی [[عالمان]]، [[تقیه]] و مقوله‌هایی از این قبیل که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با مسئله [[حکومت و دولت]] [[ارتباط]] موضوعی یا حکمی دارند، با نگرش تفریعی و [[اجتهادی]]، مورد علاقه قرار گرفته و نهادهای موجود [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] با قرائت [[فقهی]] جدید از آنها استخراج شده است؛
# '''[[تفریع]]''': اصولی چون [[ولایت فقیه]]، [[شورا]]، [[بیعت]] رضای عمومی، النصیحة لائمة المسلمین، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، مقررات و [[وظایف]] عمومی، وظایف اختصاصی [[عالمان]]، [[تقیه]] و مقوله‌هایی از این قبیل که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با مسئله [[حکومت و دولت]] [[ارتباط]] موضوعی یا حکمی دارند، با نگرش تفریعی و [[اجتهادی]]، مورد علاقه قرار گرفته و نهادهای موجود [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] با قرائت [[فقهی]] جدید از آنها استخراج شده است؛
#'''بهره‌وری از تجربیات پیشرفته بشری''': [[شیوه]] عقلایی و تجربیات معقول و مقبول بشری دومین اصلی است که در [[اجتهاد]] نوین برای پی افکندن [[نظام]] مدرن [[سیاسی]] در حوزه [[حاکمیت]] [[فقه شیعه]] یعنی [[ایران]] [[اسلامی]] استفاده شده و در اصل دوم [[قانون اساسی]] این نظام بر آن تأکید شده است.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۹۶.</ref>
# '''بهره‌وری از تجربیات پیشرفته بشری''': [[شیوه]] عقلایی و تجربیات معقول و مقبول بشری دومین اصلی است که در [[اجتهاد]] نوین برای پی افکندن [[نظام]] مدرن [[سیاسی]] در حوزه [[حاکمیت]] [[فقه شیعه]] یعنی [[ایران]] [[اسلامی]] استفاده شده و در اصل دوم [[قانون اساسی]] این نظام بر آن تأکید شده است.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۹۶.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش