جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اقسام شناخت در قرآن]] - [[اقسام شناخت در حدیث]] - [[اقسام شناخت در نهج البلاغه]] - [[اقسام شناخت در معارف دعا و زیارات]] - [[اقسام شناخت در کلام اسلامی]] - [[اقسام شناخت در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط = اقسام شناخت (پرسش)}} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اقسام شناخت در قرآن]] - [[اقسام شناخت در حدیث]] - [[اقسام شناخت در نهج البلاغه]] - [[اقسام شناخت در معارف دعا و زیارات]] - [[اقسام شناخت در کلام اسلامی]] - [[اقسام شناخت در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط = اقسام شناخت (پرسش)}} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
* [[شناخت]] [[انسان]] از گذر ملاکهایی تقسیمپذیر است. یکی از این ملاکها، چگونگی حصول است که [[شناخت]] را به چهار گونه تقسیم میکند: | * [[شناخت]] [[انسان]] از گذر ملاکهایی تقسیمپذیر است. یکی از این ملاکها، چگونگی حصول است که [[شناخت]] را به چهار گونه تقسیم میکند: | ||
#'''[[شناخت]] سطحی یا عمومی:''' شناختی است که [[انسان]] از پیرامون خود با حواس ظاهری حاصل کند و آسانترین و عمومیترین گونه [[شناخت]] است<ref>شناخت، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>. | # '''[[شناخت]] سطحی یا عمومی:''' شناختی است که [[انسان]] از پیرامون خود با حواس ظاهری حاصل کند و آسانترین و عمومیترین گونه [[شناخت]] است<ref>شناخت، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>. | ||
#'''[[شناخت]] [[علمی]]:''' شناختی است که حصول آن [[نیازمند]] آموزشها و اسبابی ویژه است. این گونه [[شناخت]] در دسترس همگان نیست و دارای ویژگیهایی از این قرار است: | # '''[[شناخت]] [[علمی]]:''' شناختی است که حصول آن [[نیازمند]] آموزشها و اسبابی ویژه است. این گونه [[شناخت]] در دسترس همگان نیست و دارای ویژگیهایی از این قرار است: | ||
##با امور عینی هماهنگ است؛ | ## با امور عینی هماهنگ است؛ | ||
##امور خارجی را توضیح میدهد؛ | ## امور خارجی را توضیح میدهد؛ | ||
##از روش استدلالی بهرهمند است؛ | ## از روش استدلالی بهرهمند است؛ | ||
##اصول و مفاهیم کلی را مطرح میکند و مشاهدات را طبقهبندی میسازد و رابطه پدیدهها را بر میتاباند؛ | ## اصول و مفاهیم کلی را مطرح میکند و مشاهدات را طبقهبندی میسازد و رابطه پدیدهها را بر میتاباند؛ | ||
##برآیند آن دانشی نو به [[انسان]] میدهد؛ | ## برآیند آن دانشی نو به [[انسان]] میدهد؛ | ||
##از گذر [[پژوهش]] روشمند و منظم حاصل میآید؛ | ## از گذر [[پژوهش]] روشمند و منظم حاصل میآید؛ | ||
##کیفیت پدیدهها را به صورت کمی مشخص میسازد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>. | ## کیفیت پدیدهها را به صورت کمی مشخص میسازد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>. | ||
#'''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیلهای [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره میبرد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیدهتر باشد، نتیجه کوششهایش به قطع و [[یقین]] نزدیکتر است. | # '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیلهای [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره میبرد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیدهتر باشد، نتیجه کوششهایش به قطع و [[یقین]] نزدیکتر است. | ||
#'''[[شناخت]] [[عرفانی]]:''' شناختی است که با ابزار [[قلب]] و [[شهود]] و [[الهام]] پدید میآید و حقایقی را به ادارک [[انسان]] میآورد که با [[حس]] و [[عقل]] فراچنگ نمیآیند<ref>جهان بینی و شناخت، ۶۵.</ref>. | # '''[[شناخت]] [[عرفانی]]:''' شناختی است که با ابزار [[قلب]] و [[شهود]] و [[الهام]] پدید میآید و حقایقی را به ادارک [[انسان]] میآورد که با [[حس]] و [[عقل]] فراچنگ نمیآیند<ref>جهان بینی و شناخت، ۶۵.</ref>. | ||
*یکی دیگر از ملاکها، راه حصول است که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم میکند: | * یکی دیگر از ملاکها، راه حصول است که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم میکند: | ||
#'''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شیء خارجی پدید میآید. | # '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شیء خارجی پدید میآید. | ||
#'''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینهای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید میآید که [[انسان]] در چیزی نظر میکند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت میآورد و آن را باز میشناسد. این [[شناخت]] برای نفسشناسی و [[خداشناسی]] روی میدهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری. | # '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینهای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید میآید که [[انسان]] در چیزی نظر میکند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت میآورد و آن را باز میشناسد. این [[شناخت]] برای نفسشناسی و [[خداشناسی]] روی میدهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری. | ||
#'''[[شناخت]] آیهای:''' شناسنده در این گونه [[شناخت]]، با دقت در آثار و نشانههای شیء، به آن [[علم]] پیدا میکند؛ مثلًا اثری مکتوب از دانشمندی را میخواند و به [[اندیشه]] او راه مییابد؛ چنان که با مطالعه کتاب قانون میتوان از [[اندیشه]] و نبوغ بوعلی سینا در طب [[آگاه]] شد<ref>جهان بینی و شناخت، ۷۹.</ref>. | # '''[[شناخت]] آیهای:''' شناسنده در این گونه [[شناخت]]، با دقت در آثار و نشانههای شیء، به آن [[علم]] پیدا میکند؛ مثلًا اثری مکتوب از دانشمندی را میخواند و به [[اندیشه]] او راه مییابد؛ چنان که با مطالعه کتاب قانون میتوان از [[اندیشه]] و نبوغ بوعلی سینا در طب [[آگاه]] شد<ref>جهان بینی و شناخت، ۷۹.</ref>. | ||
#'''[[شناخت]] فطری:''' شناختی است که در [[سرشت]] [[انسان]] ریشه دارد و در حصول آن هیچ یک از ابزارها و عوامل متعارف [[شناخت]] دخیل نیستند<ref>شناخت به زبان، ۲۰.</ref>. | # '''[[شناخت]] فطری:''' شناختی است که در [[سرشت]] [[انسان]] ریشه دارد و در حصول آن هیچ یک از ابزارها و عوامل متعارف [[شناخت]] دخیل نیستند<ref>شناخت به زبان، ۲۰.</ref>. | ||
#'''[[شناخت]] الهامی یا افاضی:''' شناختی است که برخاسته از عوامل غیبی [[وحی]]، [[الهام]] و [[اشراق]] است. | # '''[[شناخت]] الهامی یا افاضی:''' شناختی است که برخاسته از عوامل غیبی [[وحی]]، [[الهام]] و [[اشراق]] است. | ||
*ملاک دیگر تقسیم [[شناخت]]، واقعنمایی است؛ بر این اساس، [[شناخت]] بر گونههای زیر است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88-89.</ref>: | * ملاک دیگر تقسیم [[شناخت]]، واقعنمایی است؛ بر این اساس، [[شناخت]] بر گونههای زیر است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88-89.</ref>: | ||
#'''[[شناخت]] شکی:''' شناختی است که احتمال تطبیق و عدم تطبیق آن با واقع برابر است. | # '''[[شناخت]] شکی:''' شناختی است که احتمال تطبیق و عدم تطبیق آن با واقع برابر است. | ||
#'''[[شناخت وهمی]]:''' شناختی است که احتمال عدم واقعنماییاش بیشتر از واقعنمایی است<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | # '''[[شناخت وهمی]]:''' شناختی است که احتمال عدم واقعنماییاش بیشتر از واقعنمایی است<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | ||
#'''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقعنماییاش بیشتر از عدم واقعنمایی آن است. | # '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقعنماییاش بیشتر از عدم واقعنمایی آن است. | ||
#'''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستیاش نمیرود<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | # '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستیاش نمیرود<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | ||
*در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم میآید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" مینامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید میآید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" میگویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 89-90.</ref>. | * در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم میآید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" مینامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید میآید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" میگویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 89-90.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |