دین حداکثری و دین حداقلی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

# دین در زندگی و در [[اخلاق]] و [[عواطف]] و [[سیاست]] دخالت می‌کند و [[هدف]] و جهت می‌دهد.... دین فوق سیاست و [[حاکم]] بر سیاست است، نه ذیل آن و در ردیف آن؛

# دین اصول سیاست و [[هدف حکومت]] را [[تعیین]] می‌کند؛ ولی وارد جزئیات نمی‌شود؛

# سیاست باید لله باشد.... برخلاف [[تصور]] خیلی متجددمآب‌ها، هدف دین خیر و [[سعادت دنیوی]] تنها نیست، [[اخروی]] صرف هم نیست، و اصول در [[قرآن]] [[سعادت]] و تأمین [[دنیا]] و [[آخرت]] از هم جدا نیست. با یکدیگر توأم‌اند؛

# ورود در سیاست به معنای اعم کلمه و برطبق حدود و مرزهای فوق‌الذکر، چون ضروری و ظاهراً [[واجب]] است، بنابراین [[تدارک]] و توجه به مقدمات شرایط و لوازم آن نیز واجب است؛

# دین و سیاست به معنای عرفی آن نباید با هم مخلوط شوند. [[حفظ]] مرز لازم است<ref>بازرگان، مرز میان دین و امور اجتماعی، ص۱۴۰، متن سخنرانی در تاریخ ۲۱/۶/۱۳۴۱.</ref>.

== [[نقد]] کلی نگاه حداقلی ==

=== [[خاتمیت]] و [[کمال دین]] ===

در نگرش مورد بحث، خاتمیت و کمال دین متلازم یکدیگر دانسته می‌شوند. از یک سو [[دین اسلام]] [[کامل‌ترین دین]] است؛ از این‌رو آمدن [[دین جدید]] معنی ندارد و لذا [[دین خاتم]] نیز هست. از سوی دیگر قائلان بر آن‌اند که اگر [[دینی]] دین خاتم باشد، [[وظیفه]] [[پاسخ‌گویی]] به تمام نیازهای بشری را دارد؛ از این‌رو باید در [[غایت]] کمال باشد و توان پاسخ‌گویی به همه نیازهای [[انسان]] را در اعصار مختلف داشته باشد. ادعای خاتمیت دین آن‌گاه مقبول واقع می‌شود که آورنده آن دین با [[معجزات]] و [[کلام]] خود [[صدق]] [[نبوت]] و [[عصمت]] خود را [[اثبات]] کند و آن‌گاه بیان دارد که فرستنده او، وی را به عنوان ختم [[رسل]] [[برگزیده]] است. [[آیت الله جوادی آملی]] [[استدلال]] مورد بحث را این گونه تشریح می‌کند: پذیرش ادعای کمال و [[خاتمیت]] از سوی [[دین]]، زمانی درست است که نخست نبوت و عصمت آن [[پیامبر]] خاص، توسط [[اعجاز]] مافوق طبیعی‌اش، به صورت برهانی اثبات گردد؛ چراکه بدون [[اثبات نبوت]] و عصمت، نمی‌توان سخن کسی را درباره [[اصل دین]] یا خاتمیتش معتبر دانست، و به همین دلیل، پذیرش [[خاتمیت اسلام]] که در [[قرآن]] و [[سنت]] آمده است، پس از آن است که [[جامعه انسانی]]، [[رسالت]] [[رسول اکرم]] {{صل}} و عصمت ایشان را با استدلال و [[برهان]] [[درک]] نموده باشند و نه پیش از آن<ref>جوادی آملی، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، ص۶۴.</ref>. [[کمال دین]] در کنار نیاز [[بشر]] به [[نظام سیاسی]] سبب می‌شود که دین متکفل صدور [[احکام]] در موضوعات [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] نیز باشد؛ زیرا در غیر این صورت [[دین خاتم]] توان [[پاسخ‌گویی]] به بخش مهمی از [[زندگی]] [[انسان]] را نخواهد داشت. [[رجوع]] به قرآن چنین ادعایی را [[تأیید]] می‌کند؛ زیرا قرآن خود را تبیان و روشن کننده همه چیز می‌داند: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}<ref>«و بر تو این کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز و رهنمود و بخشایش و نویدبخشی برای مسلمانان است» سوره نحل، آیه ۸۹.</ref>؛ بنابراین می‌توان پاسخ به نیازهای سیاسی و [[نیاز انسان]] به [[نظام اجتماعی]] را در [[اسلام]] یافت. در خصوص وجود پاسخ به همه انواع نیازهای بشری در اسلام [[روایات]] بسیاری نقل شده است که در این نوشتار تنها به بازگو کردن یکی از آنان بسنده می‌شود. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: ای [[مردم]]، هیچ چیزی نیست که شما را به [[بهشت]] نزدیک و از [[آتش جهنم]] دور کند، مگر آنکه شما را به آن امر کرده‌ام، و هیچ چیزی نیست که شما را به [[آتش جهنم]] نزدیک و از [[بهشت]] دور کند، مگر آنکه شما را از آن [[نهی]] کرده‌ام<ref>کلینی، الکافی، ج۱، کتاب فضل العلم، باب ۱۸، ح۵.</ref>.

عمل و نقش‌آفرینی‌های [[سیاسی]] [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} در [[جامعه]] [[زمان]] خود، سخن‌ها و مناظرات ایشان با [[خلفا]] و [[اقدامات سیاسی]] [[امیرالمؤمنین]] {{عم}} در زمان [[خلافت]] خود نمونه‌هایی است که بر توجه به مسائل سیاسی در نگرش اهل بیت عصمت و طهارت دلالت می‌کند؛<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۸۷.</ref>

=== عدم کفایت [[عقل]] برای [[زندگی]] [[بشر]] ===

== فقه حداکثری ==

مطابق با این نظر، حوزه مباحات نیز از آن رو که از جانب شرع [[مباح]] دانسته شده است، [[حق]] وضع حکمی غیر از آن در این حوزه نیست؛ به عبارت دیگر در آنچه [[شارع]] مباح دانسته است، [[قانون‌گذار]] حق منع کردن ندارد<ref>ترکمان، رسائل، اعلامیه‌ها، مکتوبات و روزنامه شیخ فضل‌الله نوری، ج۱، ص۱۰۶.</ref>. نگرش حاضر منکر پیدایش سؤالات و نیازهای جدید در [[جامعه]] نیست؛ اما [[راه]] پاسخ به آن را [[رجوع]] به [[مجتهدان]] و صدور [[فتوا]] توسط ایشان می‌داند. و این [[اندیشه]] خود را مبتنی بر [[روایات]] [[رجوع به فقها]] در [[دوران غیبت]] می‌شمرد<ref>در این خصوص در بخش ولایت فقیه کتاب حاضر بحث خواهد شد.</ref>: در [[زمان غیبت]] [[امام]] {{ع}} [[مرجع]] در حوادث (مسائل و اتفاقات جدید) [[فقها]] هستند و [[مجاری امور]] به ید ایشان است و بعد از تحقق [[موازین]]، [[احقاق حقوق]] و [[اجرای حدود]] می‌نمایند و ابداً منوط به تصویب احدی نخواهد بود<ref>ترکمان، رسائل، اعلامیه‌ها، مکتوبات و روزنامه شیخ فضل‌الله نوری، ج۱، ص۱۱۳.</ref>.

== پرسش مستقیم ==