آینده‌پژوهی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==)) |
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته ==↵{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}' به '') |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مهدویت}} | {{مهدویت}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = امام مهدی | |||
| عنوان مدخل = امام مهدی | |||
| مداخل مرتبط = [[امام مهدی در قرآن]] - [[امام مهدی در حدیث]] - [[امام مهدی در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | |||
}} | |||
'''آینده‌پژوهی''' به معنای فعالیتهای پژوهشی درباره آینده جهان است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>. | '''آینده‌پژوهی''' به معنای فعالیتهای پژوهشی درباره آینده جهان است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
*"آینده"، کلید واژه، مفهوم و انگارهای است که [[اندیشه]] و تأمّل درباره آن، برای همگان جالب و پر جاذبه است. *[[مردم]] [[دوست]] دارند بدانند [[سرنوشت]] [[جهان]] در آینده چگونه رقم خواهد خورد؟ آیا [[دنیا]] به سمت [[پیشرفت]]، توسعه، تعالی و [[تکامل]] حرکت میکند یا نه؟ در آینده نزدیک یا دور، زندگی بشری چگونه خواهد بود؟ آیا وعدههای [[ادیان]] و مکاتب درباره آینده تحقّق خواهد یافت یا نه؟ با توجّه به [[پیشرفت]] مادی [[بشر]]، وضعیت تکنولوژی و [[صنعت]] چگونه خواهد بود؟ | *"آینده"، کلید واژه، مفهوم و انگارهای است که [[اندیشه]] و تأمّل درباره آن، برای همگان جالب و پر جاذبه است. * [[مردم]] [[دوست]] دارند بدانند [[سرنوشت]] [[جهان]] در آینده چگونه رقم خواهد خورد؟ آیا [[دنیا]] به سمت [[پیشرفت]]، توسعه، تعالی و [[تکامل]] حرکت میکند یا نه؟ در آینده نزدیک یا دور، زندگی بشری چگونه خواهد بود؟ آیا وعدههای [[ادیان]] و مکاتب درباره آینده تحقّق خواهد یافت یا نه؟ با توجّه به [[پیشرفت]] مادی [[بشر]]، وضعیت تکنولوژی و [[صنعت]] چگونه خواهد بود؟ | ||
* با رخنمایی اینگونه پرسشها و صدها سؤال دیگر، توجه به آینده، [[ضرورت]] و اهمیت ویژهای یافته است و دولتها و صاحبان [[دانش]] و [[اندیشه]]، همواره به [[فکر]] برنامهریزی و سیاستگذاری "در عرصه [[اقتصاد]]، [[سیاست]]، [[امنیت]]، [[مدیریت]] و ..." برای آینده و پیشدستی برابر مشکلات احتمالی بودهاند و خواستهاند آیندهای مطمئن و توسعهآمیز برای کشورهای خود رقم زنند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>. | * با رخنمایی اینگونه پرسشها و صدها سؤال دیگر، توجه به آینده، [[ضرورت]] و اهمیت ویژهای یافته است و دولتها و صاحبان [[دانش]] و [[اندیشه]]، همواره به [[فکر]] برنامهریزی و سیاستگذاری "در عرصه [[اقتصاد]]، [[سیاست]]، [[امنیت]]، [[مدیریت]] و ..." برای آینده و پیشدستی برابر مشکلات احتمالی بودهاند و خواستهاند آیندهای مطمئن و توسعهآمیز برای کشورهای خود رقم زنند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>. | ||
*از طرف دیگر، پدیدهها و تحولات سریع و شگرفی که در عرصه بین‌الملل رخ داده است "مانند تحولات [[جهانی شدن]] و پیشرفتهای فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی و تشکیل دهکده جهانی و ..." باعث شده است [[اندیشمندان]] و [[فیلسوفان]] توجّه ویژهای نسبت به [[آینده جهان]] داشته باشند و درباره خطرات و تحوّلات احتمالی هشدارهایی بدهند. | * از طرف دیگر، پدیدهها و تحولات سریع و شگرفی که در عرصه بین‌الملل رخ داده است "مانند تحولات [[جهانی شدن]] و پیشرفتهای فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی و تشکیل دهکده جهانی و ..." باعث شده است [[اندیشمندان]] و [[فیلسوفان]] توجّه ویژهای نسبت به [[آینده جهان]] داشته باشند و درباره خطرات و تحوّلات احتمالی هشدارهایی بدهند. | ||
*ادیان- به ویژه [[دین اسلام]]- نیز توجّه ویژهای به آینده [[بشر]] دارند و افقی روشن و امیدوارانه فراروی [[انسان]] گشودهاند و آیندهای توأم با [[عدالت]]، [[امنیت]]، [[معنویت]] و [[پیشرفت]] برای [[جهان]] پیشبینی کردهاند. این وعده و [[بشارت]] به دست [[خاتم اوصیا]]، [[موعود]] آسمانی و [[حجت الهی]] عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف تحقق خواهد یافت. | * ادیان- به ویژه [[دین اسلام]]- نیز توجّه ویژهای به آینده [[بشر]] دارند و افقی روشن و امیدوارانه فراروی [[انسان]] گشودهاند و آیندهای توأم با [[عدالت]]، [[امنیت]]، [[معنویت]] و [[پیشرفت]] برای [[جهان]] پیشبینی کردهاند. این وعده و [[بشارت]] به دست [[خاتم اوصیا]]، [[موعود]] آسمانی و [[حجت الهی]] عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف تحقق خواهد یافت. | ||
*پس [[مطالعه]] و [[پژوهش]] درباره "آینده"، در حال حاضر اهمیت و [[ضرورت]] ویژهای یافته و "[[آینده‌پژوهی]]"- هرچند با پیشینه اندک و نوظهور- [[جایگاه]] مهم و برجستهای میان [[علوم]] پیدا کرده و یکی از رشتههای علمی، مطرح شده است. | * پس [[مطالعه]] و [[پژوهش]] درباره "آینده"، در حال حاضر اهمیت و [[ضرورت]] ویژهای یافته و "[[آینده‌پژوهی]]"- هرچند با پیشینه اندک و نوظهور- [[جایگاه]] مهم و برجستهای میان [[علوم]] پیدا کرده و یکی از رشتههای علمی، مطرح شده است. | ||
*در رابطه با آینده، اصطلاحات و الفاظ گوناگونی از قبیل: فرجاممندی، آیندهنگری، پیشبینی، سرنوشتباوری، آیندهباوری، غیبگویی، آیندهشناسی، دوراندیشی و ... به کار میرود؛ اما آنچه اهمیت دارد "روشمند کردن [[پژوهش]] درباره آینده" و نشان دادن تصویری جامع و نزدیک به واقع از آینده است. بر این اساس [[فهم]] "آینده"، "تصویرسازی واقعبینانه از آینده" و "روشمند کردن پژوهش درباره آینده"، امری بایسته و ضروری به نظر میرسد. | * در رابطه با آینده، اصطلاحات و الفاظ گوناگونی از قبیل: فرجاممندی، آیندهنگری، پیشبینی، سرنوشتباوری، آیندهباوری، غیبگویی، آیندهشناسی، دوراندیشی و ... به کار میرود؛ اما آنچه اهمیت دارد "روشمند کردن [[پژوهش]] درباره آینده" و نشان دادن تصویری جامع و نزدیک به واقع از آینده است. بر این اساس [[فهم]] "آینده"، "تصویرسازی واقعبینانه از آینده" و "روشمند کردن پژوهش درباره آینده"، امری بایسته و ضروری به نظر میرسد. | ||
*درباره مهدویتپژوهی و [[آینده‌پژوهی]] چند نکته قابل تأمل است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>: | * درباره مهدویتپژوهی و [[آینده‌پژوهی]] چند نکته قابل تأمل است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>: | ||
#آینده‌پژوهی، اعم از غایت و نهایتپژوهی است. مهدویتپژوهی از این حیث، جزئی از آینده‌پژوهی است. البته [[مهدویت]]، آینده نهایی محسوب می‌شود. | # آینده‌پژوهی، اعم از غایت و نهایتپژوهی است. مهدویتپژوهی از این حیث، جزئی از آینده‌پژوهی است. البته [[مهدویت]]، آینده نهایی محسوب می‌شود. | ||
#آینده‌پژوهی، کلّی و مفهومی است؛ حال اینکه مهدویتپژوهی، مصداقی است؛ آن هم درباره همان یک مصداق تامّ و تمام. از طرفی جزئیات [[آینده جهان]] در [[نظام]] [[مهدوی]]، از جهات گوناگونی روشن شده است. | # آینده‌پژوهی، کلّی و مفهومی است؛ حال اینکه مهدویتپژوهی، مصداقی است؛ آن هم درباره همان یک مصداق تامّ و تمام. از طرفی جزئیات [[آینده جهان]] در [[نظام]] [[مهدوی]]، از جهات گوناگونی روشن شده است. | ||
#مهدویتپژوهی، کمالپژوهی است؛ پس در واقع، در "[[مهدویت]]"، نهایت همراه کمال مطرح است. | # مهدویتپژوهی، کمالپژوهی است؛ پس در واقع، در "[[مهدویت]]"، نهایت همراه کمال مطرح است. | ||
*بنابراین مهدویتپژوهی، علاوه بر منابع عقلی- فلسفی و احیانا علمی- تجربی، به شدّت در تبیین جزئیات، به منابع [[وحی]] و [[سنت]] و روش استنادی و اجتهادی وابسته است؛ برای نمونه، [[عقل]] با [[برهان]] و [[استدلال]]، غایت و علت نهایی را به صورت قطعی و حتمی برای [[انسان]]، [[جامعه]]، [[جهان]] و [[تاریخ]] پذیرفته و آن را تعمیم میدهد و نمیپذیرد اینها عبث آفریده شده باشند و اینکه [[نظام]] در آینده، نظامی متشکل از جمعیت، [[دولت]]، سرزمین و [[حاکمیت جهانی]] خواهد بود. | * بنابراین مهدویتپژوهی، علاوه بر منابع عقلی- فلسفی و احیانا علمی- تجربی، به شدّت در تبیین جزئیات، به منابع [[وحی]] و [[سنت]] و روش استنادی و اجتهادی وابسته است؛ برای نمونه، [[عقل]] با [[برهان]] و [[استدلال]]، غایت و علت نهایی را به صورت قطعی و حتمی برای [[انسان]]، [[جامعه]]، [[جهان]] و [[تاریخ]] پذیرفته و آن را تعمیم میدهد و نمیپذیرد اینها عبث آفریده شده باشند و اینکه [[نظام]] در آینده، نظامی متشکل از جمعیت، [[دولت]]، سرزمین و [[حاکمیت جهانی]] خواهد بود. | ||
*[[علم]] و تجربههای علمی، با تحلیل گذشته، به صورت احتمالی وضعیت آینده را پیشبینی میکند؛ ولی فراتر از همین احتمال کلی، پیش نمیرود و از محدوده [[علم]] تجربی، [[سیاسی]] و تاریخی خارج است. حداکثر میتواند تا این اندازه احتمال دهد که شکل جهانی و مردمیتری باشد. منابع قرآنی و سنّت "[[احادیث]]"، در تبیین مبانی و شرایط و حتی شکل، شیوهها و ساختار [[آینده جهان]] و [[تاریخ]] و وضعیت [[نظام]] [[سیاسی]]، [[سیاست]] و [[دولت جهانی]]، به کمک [[عقل]] و تجربه میآیند و به صورت یقینی، دانستههای [[عقل]] را [[تفسیر]] و تفصیل داده و شکل و ساختار [[سیاسی]] آینده را تبیین و روشن میسازند و از آن خبر میدهند<ref> | * [[علم]] و تجربههای علمی، با تحلیل گذشته، به صورت احتمالی وضعیت آینده را پیشبینی میکند؛ ولی فراتر از همین احتمال کلی، پیش نمیرود و از محدوده [[علم]] تجربی، [[سیاسی]] و تاریخی خارج است. حداکثر میتواند تا این اندازه احتمال دهد که شکل جهانی و مردمیتری باشد. منابع قرآنی و سنّت "[[احادیث]]"، در تبیین مبانی و شرایط و حتی شکل، شیوهها و ساختار [[آینده جهان]] و [[تاریخ]] و وضعیت [[نظام]] [[سیاسی]]، [[سیاست]] و [[دولت جهانی]]، به کمک [[عقل]] و تجربه میآیند و به صورت یقینی، دانستههای [[عقل]] را [[تفسیر]] و تفصیل داده و شکل و ساختار [[سیاسی]] آینده را تبیین و روشن میسازند و از آن خبر میدهند<ref> رحیم کارگر، آینده جهان(دولت و سیاست در اندیشه مهدویت)، ص ۱۵- ۱۷</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۷-۲۹.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۱: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:آینده‌پژوهی]] | [[رده:آینده‌پژوهی]] | ||
[[رده:مدخل فرهنگنامه مهدویت]] | [[رده:مدخل فرهنگنامه مهدویت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۳۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطآیندهپژوهی به معنای فعالیتهای پژوهشی درباره آینده جهان است[۱].
مقدمه
- "آینده"، کلید واژه، مفهوم و انگارهای است که اندیشه و تأمّل درباره آن، برای همگان جالب و پر جاذبه است. * مردم دوست دارند بدانند سرنوشت جهان در آینده چگونه رقم خواهد خورد؟ آیا دنیا به سمت پیشرفت، توسعه، تعالی و تکامل حرکت میکند یا نه؟ در آینده نزدیک یا دور، زندگی بشری چگونه خواهد بود؟ آیا وعدههای ادیان و مکاتب درباره آینده تحقّق خواهد یافت یا نه؟ با توجّه به پیشرفت مادی بشر، وضعیت تکنولوژی و صنعت چگونه خواهد بود؟
- با رخنمایی اینگونه پرسشها و صدها سؤال دیگر، توجه به آینده، ضرورت و اهمیت ویژهای یافته است و دولتها و صاحبان دانش و اندیشه، همواره به فکر برنامهریزی و سیاستگذاری "در عرصه اقتصاد، سیاست، امنیت، مدیریت و ..." برای آینده و پیشدستی برابر مشکلات احتمالی بودهاند و خواستهاند آیندهای مطمئن و توسعهآمیز برای کشورهای خود رقم زنند[۲].
- از طرف دیگر، پدیدهها و تحولات سریع و شگرفی که در عرصه بین‌الملل رخ داده است "مانند تحولات جهانی شدن و پیشرفتهای فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی و تشکیل دهکده جهانی و ..." باعث شده است اندیشمندان و فیلسوفان توجّه ویژهای نسبت به آینده جهان داشته باشند و درباره خطرات و تحوّلات احتمالی هشدارهایی بدهند.
- ادیان- به ویژه دین اسلام- نیز توجّه ویژهای به آینده بشر دارند و افقی روشن و امیدوارانه فراروی انسان گشودهاند و آیندهای توأم با عدالت، امنیت، معنویت و پیشرفت برای جهان پیشبینی کردهاند. این وعده و بشارت به دست خاتم اوصیا، موعود آسمانی و حجت الهی عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف تحقق خواهد یافت.
- پس مطالعه و پژوهش درباره "آینده"، در حال حاضر اهمیت و ضرورت ویژهای یافته و "آینده‌پژوهی"- هرچند با پیشینه اندک و نوظهور- جایگاه مهم و برجستهای میان علوم پیدا کرده و یکی از رشتههای علمی، مطرح شده است.
- در رابطه با آینده، اصطلاحات و الفاظ گوناگونی از قبیل: فرجاممندی، آیندهنگری، پیشبینی، سرنوشتباوری، آیندهباوری، غیبگویی، آیندهشناسی، دوراندیشی و ... به کار میرود؛ اما آنچه اهمیت دارد "روشمند کردن پژوهش درباره آینده" و نشان دادن تصویری جامع و نزدیک به واقع از آینده است. بر این اساس فهم "آینده"، "تصویرسازی واقعبینانه از آینده" و "روشمند کردن پژوهش درباره آینده"، امری بایسته و ضروری به نظر میرسد.
- درباره مهدویتپژوهی و آینده‌پژوهی چند نکته قابل تأمل است[۳]:
- آینده‌پژوهی، اعم از غایت و نهایتپژوهی است. مهدویتپژوهی از این حیث، جزئی از آینده‌پژوهی است. البته مهدویت، آینده نهایی محسوب می‌شود.
- آینده‌پژوهی، کلّی و مفهومی است؛ حال اینکه مهدویتپژوهی، مصداقی است؛ آن هم درباره همان یک مصداق تامّ و تمام. از طرفی جزئیات آینده جهان در نظام مهدوی، از جهات گوناگونی روشن شده است.
- مهدویتپژوهی، کمالپژوهی است؛ پس در واقع، در "مهدویت"، نهایت همراه کمال مطرح است.
- بنابراین مهدویتپژوهی، علاوه بر منابع عقلی- فلسفی و احیانا علمی- تجربی، به شدّت در تبیین جزئیات، به منابع وحی و سنت و روش استنادی و اجتهادی وابسته است؛ برای نمونه، عقل با برهان و استدلال، غایت و علت نهایی را به صورت قطعی و حتمی برای انسان، جامعه، جهان و تاریخ پذیرفته و آن را تعمیم میدهد و نمیپذیرد اینها عبث آفریده شده باشند و اینکه نظام در آینده، نظامی متشکل از جمعیت، دولت، سرزمین و حاکمیت جهانی خواهد بود.
- علم و تجربههای علمی، با تحلیل گذشته، به صورت احتمالی وضعیت آینده را پیشبینی میکند؛ ولی فراتر از همین احتمال کلی، پیش نمیرود و از محدوده علم تجربی، سیاسی و تاریخی خارج است. حداکثر میتواند تا این اندازه احتمال دهد که شکل جهانی و مردمیتری باشد. منابع قرآنی و سنّت "احادیث"، در تبیین مبانی و شرایط و حتی شکل، شیوهها و ساختار آینده جهان و تاریخ و وضعیت نظام سیاسی، سیاست و دولت جهانی، به کمک عقل و تجربه میآیند و به صورت یقینی، دانستههای عقل را تفسیر و تفصیل داده و شکل و ساختار سیاسی آینده را تبیین و روشن میسازند و از آن خبر میدهند[۴][۵].
منابع
پانویس
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۷-۲۹.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۷-۲۹.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۷-۲۹.
- ↑ رحیم کارگر، آینده جهان(دولت و سیاست در اندیشه مهدویت)، ص ۱۵- ۱۷
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۷-۲۹.