|
|
| (۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{امامت}}
| | #تغییر_مسیر [[جنگ بدر]] |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام علی]]{{ع}} است. "'''[[امام علی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[جنگ بدر در قرآن]] - [[جنگ بدر در تاریخ اسلامی]] - [[جنگ بدر در معارف مهدویت]] - [[جنگ بدر در معارف و سیره نبوی]]</div>
| |
| | |
| '''[[جنگ بدر]]''' یا "بدرالکبری" نخستین و مهم‌ترین [[جنگ]] میان [[مسلمانان]] و [[کافران]] [[قریش]] است که در هفدهم [[ماه رمضان]] [[سال دوم هجری]] واقع شد. در این جنگ، مسلمانان علی‌رغم کم تعداد بودنشان به [[پیروزی]] رسیدند و چند تن از بزرگان [[مشرکان]] از جمله [[ابوجهل]] کشته یا [[اسیر]] شدند. از علل پیروزی مسلمانان، جانفشانی و [[دلاوری]] مسلمانان به‌ویژه [[علی]] (ع) و [[حمزه]] [[سیدالشهداء]]، بود. در [[قرآن کریم]] از این [[غزوه]] یاد شده و نمونه‌ای از [[امدادهای الهی]] دانسته شده است.
| |
| | |
| دو غزوه دیگر نیز به نام [[بدر]] خوانده می‌شوند:[[ بدر]] الاُولی و [[بدر صغرا]] ([[بدر الموعد]])؛ اما مراد از جنگ یا غزوه بدر در منابع تاریخی بدر الکبری است.
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| جنگ بدر، نخستین و مهم‌ترین [[جنگ]] میان [[مسلمانان]] و [[کافران]] [[قریش]] است که در [[روز جمعه]]، هفدهم [[ماه رمضان]] [[سال دوم هجری]] واقع شد. به این [[جنگ]]، بدرالقتال و بدرالکبری نیز گفته شده است و [[خداوند]] در [[قرآن]] از آن نام برده<ref>سوره آل عمران، آیه۱۲۳.</ref> و روز بدر را روز جدایی [[حق]] از [[باطل]]<ref>سوره انفال، آیه۴۱.</ref> و آیتی برای [[مردم]] دانسته است<ref>سوره آل عمران، آیه۱۳.</ref>. [[خداوند]] در این [[جنگ]] وعدۀ [[پیروزی]] [[دین]] خود بر [[مشرکان]] و [[قطع]] ریشۀ [[کافران]] را به رسولش داده است<ref>سوره انفال، آیه۷.</ref>.
| |
| | |
| [[جنگ بدر]] در منطقۀ بدر منسوب به "بدر بن یخلد بن نضر بن [[کنانه]]" میان [[مکه]] و [[مدینه]]، محل گردهمایی و بازار [[اعراب]] که تعدادی [[چاه]] آب بود، واقع شده است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴؛ [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۲؛ [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۴.</ref>.
| |
| | |
| ==علل [[جنگ بدر]]==
| |
| [[مسلمانان]] تا پیش از [[جنگ بدر]]، چند [[سریّه]] و [[غزوه]] داشتند که در سریه نخله یک نفر از [[مشرکان]] را کشته و دو نفر [[اسیر]] و کاروان تجاری را به [[غنیمت]] گرفتند<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۲۵۲ ـ ۲۵۴؛ المغازی، ج ۱، ص ۱۳ـ۱۶.</ref>. این [[شکست]] مایه سرافکندگی [[قریش]] در میان [[قبایل]] [[عرب]] شد و در وقوع [[جنگ بدر]] نقش داشت.
| |
| | |
| علاوه بر اینکه، وقتی خبر حرکت [[کاروان تجاری قریش]] از [[مکه]] به سمت [[شام]]، به [[رسول خدا]]{{صل}} رسید. موقعیت مناسبی بود که [[اموال]] [[کاروان تجاری قریش]] را مصادره کنند؛ زیرا آنان [[اموال]] [[مهاجران]] را توقیف کرده بودند. [[پیامبر]]{{صل}} با [[صحابه]] [[کاروان تجاری قریش]] را تا ذات العشیره تعقیب کردند اما به آن دست نیافتند<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۲.</ref>. [[ابوسفیان]] که می‌دانست در بازگشت، [[مسلمانان]] در کمین کاروان او خواهند نشست، پیکی را برای جلب کمک [[قریش]]، به [[مکه]] اعزام کرد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۰۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۲۹۰.</ref>. [[ترس]] از دست رفتن کاروانی که تقریبا همۀ [[قریش]] در آن [[سرمایه]] گذاری کرده بودند و [[حفظ]] آن برایشان جنبه حیثیتی داشت و [[هشدارها]] و ترغیب‌های بزرگانی از [[قریش]] برای [[نجات]] کاروان، همه را واداشت که یا خود به [[جنگ]] بیایند یا کسی را به جای خود بفرستند<ref>المغازی، ج ۱، ص ۳۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]؛ [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۳.</ref>
| |
| | |
| ==خروج [[مسلمانان]] از [[مدینه]]==
| |
| با بازگشت کاروان از غزه به سوی [[مکّه]]، [[خداوند]] پیامبرش را برای [[خروج]] از [[مدینه]] برای [[پیروزی]] بر کاروان یا [[سپاه مشرکان]] [[فرمان]] داد<ref>سوره انفال، آیه: ۶-۷.</ref> و [[رسول خدا]]{{صل}} پس از [[مشورت]] با [[اصحاب]] و اعلام [[آمادگی]] آنان، [[دستور]] حرکت را صادر کردند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۱۵؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۳۵.</ref> و در دوازدهم [[ماه رمضان]] از [[مدینه]] خارج و در سُقْیا فرود آمدند<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]؛ [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۴.</ref>.
| |
| | |
| ==خروج [[قریش]] از [[مکه]]==
| |
| به خاطر [[خواب]] دختر [[عبدالمطلب]] که در [[مکه]] شایع شده بود، [[ترس]] و دو دلی برای [[جنگ]]، گروهی از بزرگان [[قریش]] را فراگرفته بود. [[ابوجهل]] و عقبة بن ابی معیط برطبل [[جنگ]] می‌نواختند و به سخنان [[خردمندان]] و خیرخواهان [[قریش]] که آنان را از رفتن باز می‌داشتند گوش نمی‌دادند. سرانجام [[مشرکان]] با تعداد ۹۵۰ یا ۱۰۰۰ نفر با نوازندگان و آوازه خوانان و با ساز و برگ تمام و [[تکبر]] و غروری خاص از [[مکه]] بیرون آمدند و ۱۰۰ اسب را نیز برای [[خودنمایی]] با خود آوردند<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۴۵؛ تفسیر عبدالرزاق، ج ۲، ص ۱۲۴؛ المغازی، ج ۱، ص ۳۹؛ التبیان، ج ۵، ص ۱۳۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==استقرار دو [[سپاه]] در بدر==
| |
| وقتی [[ابوسفیان]] نزدیک [[مدینه]] رسید با یافتن آثار شتران دو تن از جاسوسان [[پیامبر]]{{صل}} در بدر، مسلم دانست که [[پیامبر]]{{صل}} با نیروهایش برای دستیابی به کاروان از [[مدینه]] خارج خواهند شد، از همین رو بلافاصله مسیر کاروان را از منطقه بدر به سوی کناره دریای سرخ [[تغییر]] داد و توانست از محدوده آنان خارج شود و پیکی نیز به سوی [[سپاه قریش]] فرستاد تا آنان را به بازگشت به [[مکه]] فراخواند<ref>المغازی، ج ۱، ص ۳۹ ـ ۴۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۱۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۳۹؛ نویری، نهایة الإرب فی فنون الأدب، ج۱۷، ص۲۰.</ref>، ولی آنان بازگشت را مایۀ سرافکندگی خود می‌دانستند و می‌خواستند با قدرت‌نمایی، ضعفی را که از سریۀ نخله بر آنان [[تحمیل]] شده بود جبران کنند، ازاین‌رو [[تصمیم]] گرفتند سه روز در بدر برای [[قدرت]] نمایی خود به [[عیش و نوش]] و نوازندگی بپردازند.
| |
| | |
| وقتی [[پیامبر]]{{صل}} به نزدیکی بدر رسید، [[جبرئیل]] خبر نزدیک شدن [[سپاه قریش]] را به [[رسول‌خدا]]{{صل}} داد. [[پیامبر]]{{صل}} [[اصحاب]] خود را به مشورت طلبید. [[مقداد]] از طرف [[مهاجران]] و [[سعد بن معاذ]] به نمایندگی از [[انصار]] سخنان پرشوری گفتند و [[اطاعت]] خود را از [[فرمان پیامبر]]{{صل}} اعلام کردند. [[رسول خدا]]{{صل}} از سخنان آنان بسیار خوشحال شد و فرمود: [[خداوند]] به من وعدۀ [[پیروزی]] بر یکی از دو گروه (تجاری یا [[سپاه]] اعزامی [[مکه]]) را داده است<ref>سوره انفال، آیه:۷.</ref>. [[مسلمانان]] پرچم‌های [[جنگ]] را برافراشته و به راه افتادند و شامگاه هفدهم [[ماه رمضان]] در بدر فرود آمدند. [[مسلمانان]] از لشکرگاه [[قریش]] خبر نداشتند. [[پیامبر]]{{صل}} چند نفر را برای کسب خبر به سوی چاهی که در نزدیک آنان بود فرستاد. آنان با ساقیان [[قریش]] برخورد کرده و دو تن از آنان را [[اسیر]] کردند. پس از بازجویی معلوم شد [[سپاه قریش]] که اغلب بزرگان [[قریش]] را همراه دارد در پشت تپه‌های شنیِ اردو زده‌اند. [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: "[[مکه]] جگرگوشه‌های خود را به سوی شما روانه کرده است"<ref>المغازی، ج ۱، ص ۵۱ ـ ۵۳؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۱۶-۶۱۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۳۶ -۴۳۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۰؛ ابو الربیع حمیری کلاعی، الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله{{صل}}، الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۳۲۹؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوه و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۳، ص۴۳.</ref>. سپس [[پیامبر]]{{صل}} به پیشنهاد [[اصحاب]] اردوگاه خود را در کنار چاه‌های بدر قرار داد. تا در حال [[جنگ]] بتواند به [[راحتی]] ظرف‌های خود را پر از آب کند<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]؛ [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص:۱۳۵.</ref>.
| |
| | |
| ==[[نابرابری]] نیروها==
| |
| [[پیامبر اکرم]]{{صل}} زمانی که تعداد کم [[یاران]] خود و [[کثرت]] [[سپاه قریش]] را دید از [[خدا]] کمک خواست، ازاین‌رو در روز بدر هنگامی که لحظاتی خوابش برد، [[خدا]] [[دشمنان]] را در نظر او کم شمار جلوه داد<ref>سوره انفال، آیه۴۳؛ سوره انفال، آیه۴۴.</ref>. البته این اندک نمایی دو جانبه بود<ref>سوره آل عمران، آیه۱۳.</ref> به طوری که برخی از [[صحابه]] می‌گفتند: [[مشرکان]] ۷۰ یا ۱۰۰ نفرند و [[ابوجهل]] نیز وقتی [[مسلمانان]] را دید گفت: [[یاران محمد]] لقمه‌ای بیش نیستند<ref>التبیان، ج ۵، ص ۱۳۱؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۳۵۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۲۶؛ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۶۲۳؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۱۴۷؛ عیون الاثر، ج ۱، ص ۳۳۴.</ref>. این کم نمایی باعث تقویت ارادۀ [[مسلمانان]] شد و [[فرمان]] [[تشویق]] کردن [[مؤمنان]] به [[جنگ]] و [[پایداری]] ۲۰ نفر از [[مسلمانان]] در برابر ۲۰۰ نفر و ۱۰۰ نفر در برابر ۱۰۰۰ نفر از [[مشرکان]] به هنگام [[جنگ بدر]] به [[پیامبر]]{{صل}} داده شد<ref>سوره انفال، آیه: ۶۵.</ref>، ولی این [[حکم]] [[تخفیف]] داده شد و [[دستور]] [[پایداری]] ۱۰۰ به ۲۰۰ و ۱۰۰۰ به ۲۰۰۰ در [[آیه]] بعد صادر شد<ref>سوره انفال، آیه: ۶۶.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} نیز در خطابه‌ای [[مسلمانان]] را به [[جنگ]] [[تشویق]] و به [[ثواب]] [[ترغیب]] و برای [[پیروزی]] [[مسلمانان]] [[دعا]] کرد: "خدایا! اگر این گروه اندک کشته شوند دیگر کسی تو را [[عبادت]] نخواهد کرد"<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۲۷۹؛ المغازی، ج ۱، ص ۵۸ ـ ۵۹، ۸۱. </ref>.<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==[[نبرد تن به تن]]==
| |
| در [[جنگ بدر]]، ابتدا سه نفر از [[قریش]] به نام‌های عتبه، شیبه ([[برادر]] عتبه) و [[ولید]] ([[فرزند]] عتبه) به میدان آمدند و مبارز‌‌طلبیدند. [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}}، [[عبیده]]، [[حمزه]] و [[حضرت علی]]{{ع}} را به میدان فرستاد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۲۵؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۴۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۲.</ref>. [[حمزه]]، عتبه را کشت و [[علی]]{{ع}}، [[ولید]] را و [[عبیده]] با کمک [[حمزه]] و [[علی]]{{ع}} شیبه را کشتند. کشته شدن این سه تن ضربه [[سختی]] به [[قریش]] بود؛ ولی [[ابوجهل]] با [[شعار]] و سخنانش به [[مردم]] [[اطمینان]] می‌داد که [[پیروز]] خواهند شد<ref>سبل الهدی، ج ۴، ص ۳۶؛ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۲۸۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۷؛ [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==آغاز حمله عمومی==
| |
| حمله عمومی با به [[هلاکت]] رسیدن مبارزان [[قریش]]، آغاز شد. [[پیامبر]]{{صل}} به [[رزمندگان]] [[دستور]] داد تا وقتی [[دشمن]]، آنان را محاصره نکرده، [[دست]] به [[شمشیر]] نبرند و فقط با [[تیراندازی]]، جلوی پیشروی [[دشمن]] را بگیرند. [[رسول خدا]]{{صل}} مقابل [[لشکر]] [[مسلمانان]] آمد و با چوب دستی، صفوف سربازان را [[منظم]] کرد. سپس [[دستور]] حمله عمومی را صادر فرمود و [[جنگ]] میان صفوف [[مسلمانان]] و [[مشرکان]] شروع شد [[شعار]] [[مسلمانان]] در این [[جنگ]] "[[یا منصور امت]]" و "اَحَدٌ اَحَد" بود<ref>المغازی، ج ۱، ص ۷۲؛ الطبقات، ج ۲، ص ۱۰؛ السیره‌النبویه، ج ۲، ص ۲۸۷.</ref>. زمانی نگذشت که آثار [[شکست]] در [[لشکر]] [[دشمن]] ظاهر شد و پا به فرار گذاشتند. [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} نیز در [[جنگ]]، شرکت فعالی داشت؛ به گونه‌ای که از [[حضرت علی]]{{ع}} [[نقل]] شده است: "در روز بدر، آن گاه که [[کارزار]] بر ما سخت می‌شد، ما به [[رسول خدا]]{{صل}} [[پناه]] می‌آوردیم و آن [[حضرت]]، خود در [[کارزار]]، شرکت داشت و کسی نزدیک‌تر از او به [[مشرکان]] نبود"<ref>مسند احمد، ج ۱، ص ۸۶، ۱۲۶؛ مسند ابی یعلی، ج ۱، ص ۳۲۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴، ص۱۴؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۱، ص۳۲۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۷-۱۳۸؛ [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==[[امدادهای غیبی]] در بدر==
| |
| برخی از [[امدادهای الهی]] در بدر عبارت است از: مسلط شدن [[خواب]] بر [[مؤمنان]] برای [[آرامش]]؛ فرو فرستادن [[باران]] برای [[طهارت]] و محکم شدن [[زمین]] رملی زیر پای آنان برای مناسب شدن موقعیت جغرافیایی و [[جنگی]]، تقلیل نیروهای دو [[سپاه]]، در نگاه یکدیگر به گونه‌ای که موجب تقویت روحیۀ [[مسلمانان]] و [[مغرور]] شدن و [[تضعیف]] روحیۀ [[مشرکان]] گردید و نیز حضور ۱۰۰۰ [[فرشته]] از ابتدای [[جنگ]]: «إِذْ تَسْتَغِیثُونَ رَبَّکُمْ فَاسْتَجَابَ لَکُمْ أَنِّی مُمِدُّکُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ مُرْدِفِینَ»<ref>سوره انفال، آیه۹.</ref> که در ادامه [[جنگ]] به ۳۰۰۰ و سپس به۵۰۰۰ افزایش یافت<ref>سوره آل عمران، آیه۱۲۴؛ سوره آل عمران، آیه ۱۲۵.</ref>.<ref>تفسیر ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۷۵۲؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۸۲۸؛ روض الجنان، ج ۵، ص ۵۲ ـ ۵۶.</ref>
| |
| | |
| از دیگر [[امدادهای غیبی]] که نقشی بسیار مهم در [[شکست]] [[مشرکان]] داشت، [[وحشت]] و هراسی بود که [[خداوند]] بر [[دل]] [[مشرکان]] افکند<ref>سوره انفال، آیه ۱۲.</ref> و این کمک‌ها را بشارتی به [[مسلمانان]] و مایه قوت و [[اطمینان]] و تسکین [[قلب]] آنان قرار داد<ref>سوره انفال، آیه۱۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==کشته شدن [[ابوجهل]]==
| |
| [[پیامبر]]{{صل}} که [[منتظر]] خبر کشته شدن [[ابوجهل]] بود و او را رأس [[پیشوایان]] [[کفر]] و [[فرعون]] [[امت]] نامیده بود با شنیدن خبر [[قتل]] او بسیار خوشحال شد و فرمود: "خدایا! [[وعده]] خود را محقق ساختی"<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۹۱؛ جامع البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص ۳۲۲؛ الامالی، ص ۳۱۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۸؛ [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==تعداد کشته ها==
| |
| [[جنگ بدر]] با [[شهادت]] ۱۴ تن از [[مسلمانان]] (۶ تن از [[مهاجران]] و ۸ تن از [[انصار]]) و با کشته شدن ۷۰ نفر و [[اسیر]] شدن ۷۰ نفر از [[مشرکان]] به پایان رسید<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶ ۷۰-۷۱۶؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۵-۴۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۳؛ شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۷۱؛ تقی الدین مقریزی، امتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و امتاع، ج۱، ص۱۱۹.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} [[امر]] فرمود تا چاه‌های بدر را گود کنند و [[جسد]] کشته‌های [[مشرکان]] را در آنها بریزند. آن‌گاه [[رسول خدا]]{{صل}} بر لب [[چاه]] آمد و خطاب به آنان فرمود: "من آنچه را خدایم [[وعده]] داده بود، درست یافتم، آیا شما آنچه را [[خداوند]] [[وعده]] داده بود یافتید؟ "<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۱۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۳۹؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و امتاع، ج۱۲، ص۱۶۲.</ref>. [[جنگ بدر]] که بیش از نصف روز طول نکشید یکی از مهم‌ترین رخدادهای [[صدر اسلام]] را رقم زد، چنانکه [[پیامبر]]{{صل}} درباره آن فرمود: "هیچ‌گاه [[شیطان]] کوچک‌تر و در مانده‌تر از روز [[عرفه]] نبوده، مگر در روز بدر"<ref>الموطأ، ج ۱، ص ۴۲۲؛ المصنف، صنعانی ج۴، ص ۳۷۸؛ المغازی، ج ۱، ص ۷۷ ـ ۷۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۱۳۸-۱۳۹؛ [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref> | |
| | |
| ==[[غنایم]] بدر==
| |
| [[غنایم]] کلی [[جنگ]] عبارت بود از ۱۵۰ شتر، ۱۰ اسب و مقداری چرم و پارچه و ابزار [[جنگی]]. هر کس، افزون بر آنچه از وسایل شخصی کشتگان به دست آورده بود در [[غنایم]] کلی نیز سهمی می‌طلبید. [[آیات]] اول [[سوره انفال]] [[حکم]] این موضوع را بیان کرده<ref>سوره انفال، آیه ۱.</ref> و این [[غنایم]] کلی را مخصوص [[خدا]] و رسولش قرار داد تا هر چه خواهند [[تصمیم]] گیرند. باقی [[غنایم]] نیز برای [[مجاهدان]] بود که [[پیامبر]]{{صل}} آنها را میانشان قسمت کرد و برای کسانی که در [[مدینه]] و [[قبا]] [[جانشین]] خود کرده بود سهمی لحاظ کرد. بدین ترتیب [[مسلمانان]] هنگام بازگشت، هر یک بر یک یا دو شتر سوار بود و برهنگان [[جامه]] پوشیده و به زاد و توشۀ [[قریش]] دست یافته، [[سیر]] شده بودند و چون [[فدیه]] [[آزادی]] [[اسیران]] را نیز گرفتند هر فقیری ثروتمند شد و این استجابتِ همان [[دعای پیامبر]]{{صل}} بود که هنگام حرکت از سقیا به سوی بدر گفت: "خدایا! ایشان گروه پیادگان‌اند، سوارشان کن، برهنه‌اند آنان را بپوشان، گرسنه‌اند، سیرشان کن و نیازمندند، به [[فضل]] خود بی نیازشان فرمای"<ref>المغازی، ج ۱، ص ۲۷؛ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۲۶۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| | |
| ==بازتاب [[جنگ بدر]] در [[مدینه]]==
| |
| [[جنگ بدر]] در [[مدینه]]، در میان [[مسلمانان]] و [[یهودیان]] و [[منافقان]]، بازتاب گسترده‌ای داشت. این [[پیروزی]] چنان [[عظیم]] و مهم بود که نه تنها [[مسلمانان]] بلکه عمده [[منافقان]] و [[یهودیان]] خبر [[پیروزی]] را [[باور]] نمی‌کردند. این تعجب بدین [[دلیل]] بود که نام برخی از بزرگان [[قریش]] در میان [[اسامی]] کشته‌شدگان بود. هنگام برگشت [[سپاه]]، [[مردم]] از جمله بزرگان [[خزرج]] به روحا آمدند و [[پیروزی]] بدر را به [[پیامبر]]{{صل}} شادباش گفتند و کسانی که در این [[غزوه]] حاضر نشده بودند از [[رسول خدا]]{{صل}} عذرخواهی کردند<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص ۳۰۰ ـ ۳۰۲؛ المغازی، ج ۱، ص ۱۲۱ ـ ۱۲۴ ـ ۱۲۵؛ اسباب النزول، ص ۸۵.</ref>. [[یهودیان]] و [[منافقان]] نیز وقتی [[اسیران]] را با دست‌های بسته دیدند [[خوار]] و [[زبون]] شدند و با توجه به [[غنایم]] [[مسلمانان]]، چنان [[احساس]] [[حقارت]] کردند که [[آرزو]] کردند با [[پیامبر]] در بدر حضور می‌داشتند تا غنیمتی به دست می‌آوردند<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>.
| |
| | |
| ==بازتاب [[جنگ بدر]] در [[مکه]]==
| |
| بازتاب [[جنگ بدر]] در [[مکه]] بسیار گسترده‌تر از [[مدینه]] بود و مکیان نیز در اولین برخورد با این رویداد مهم آن را به شدت [[انکار]] کردند، ولی وقتی [[قریش]] به [[مکه]] بازگشت و همه چیز روشن شد، [[ابوسفیان]] برای برافروخته نگه داشتن [[خشم]] [[مشرکان]] نسبت به [[مسلمانان]] آنان را از هر گونه [[گریستن]] و [[نوحه]] و مرثیه سرایی بر کشتگان و از هر گونه [[خوشی]] و [[لذت‌جویی]] برحذر داشت<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۳۰۰ ـ ۳۰۲؛ المغازی، ج ۱، ص ۱۲۰-۱۲۳.</ref>. اما وقتی [[کعب بن اشرف]] [[یهودی]] به [[مکه]] آمد و مرثیه سرایی کرد دیگران نیز اشعار او را خوانده، [[گریه و زاری]] را آشکار کردند و [[مکه]] یک ماه در [[غم]] و [[اندوه]] فرو رفت. [[مصیبت]] سنگین بدر بر مکیان نه تنها در سال بعد [[جنگ احد]] را در پی داشت، بلکه کینه‌ای در [[دل]] بزرگان [[قریش]] به خصوص [[امویان]] نهاد<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>.
| |
| | |
| ==بازتاب [[جنگ بدر]] در خارج از [[حجاز]]==
| |
| بازتاب این [[جنگ]] افزون بر [[مدینه]] و [[مکه]]، به خارج از مرزها کشیده شد. در [[حبشه]] [[نجاشی]] از این خبر مسرور شد و خبر آن را به [[مسلمانان]] [[مهاجر]] در [[حبشه]] رساند<ref>المغازی، ج ۱، ص ۱۲۰؛ الکافی، ج ۲، ص ۱۲۱.</ref>. <ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>
| |
| ==جایگاه [[بدریون]]==
| |
| [[مقام]] [[بدریون]] در روایاتِ ناظر به برخی [[آیات]] و نیز سخنان [[صحابه]]، [[جایگاه]] مهم و ویژه‌ای یافت به طوری که برخی که در بدر حاضر نشده بودند [[آرزو]] میکردند در [[جنگ بدر]] شرکت میکردند تا همانند آنان [[ثواب]] و [[اجر]] داشتند<ref>تفسیر مجاهد، ج ۱، ص ۱۳۷؛ جامع البیان، مج ۳، ج ۴، ص ۱۴۵ ـ ۱۴۶.</ref>. در [[باور]] [[اهل سنت]]، [[بدریون]] از دیگر [[صحابه]] [[جایگاه]] [[برتری]] دارند و [[گناهان]] گذشته و [[آینده]] بدریان بخشوده شده و [[خداوند]] هیچ یک از [[اصحاب بدر]] را [[عذاب]] نخواهد کرد<ref>جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۶۱.</ref> و [[بهشت]] بر آنها [[واجب]] شده است<ref>تفسیر عبدالرزاق، ج ۳، ص ۲۸۷؛ صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۹؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۸۰.</ref>. البته اشکال‌هایی بر این مطالب وارد است و به نظر می‌رسد برخی خواسته‌اند با بهره‌گیری از مسئله [[مقام]] بدریان، [[مخالفت]] برخی [[صحابه پیامبر]] را در برابر [[امام علی]]{{ع}} در دوران خلافتش را توجیه کنند<ref>جوامع الجامع، ج ۲، ص ۱۸.</ref>.
| |
| | |
| [[اصحاب بدر]] از نظر [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] نیز جایگاهی ممتاز داشتند؛ [[خلیفه دوم]] در [[دیوان]] [[مالی]] برای آنان امتیاز خاصی قائل شد و سهم هر یک از آنان را ۵۰۰۰ درهم در سال قرار داد<ref>تاریخ المدینه، ج ۳، ص ۱۰۵۱؛ الطبقات، ج ۱، ص ۱۲؛ ج ۳، ص ۲۹۶.</ref>. از نظر موقعیت [[اجتماعی]] هم حضور نیروهای بدری در هر [[سپاه]] و گروه و حزبی امتیاز ویژه برای [[تأیید]] آن گروه و حزب به شمار می‌رفت<ref>وقعة صفین، ص ۲۳۶، ۲۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج ۵ ص ۱۸۸، ۱۹۱.</ref>. با توجه به این [[جایگاه]] ویژه [[اصحاب بدر]] نزد [[مسلمانان]]، کتاب‌های فراوانی در این باره نوشته شده است<ref>ر.ک: [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]].</ref>.
| |
| | |
| ==[[جنگ بدر]] در معارف [[مهدویت]]==
| |
| [[یاران خاص امام مهدی]]{{ع}} به تعداد [[اهل]] بدر است چنانچه [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: «سیصد و اندی نفر به تعداد [[اهل]] بدر، در میان [[رکن و مقام]] با [[قائم]]{{ع}} [[بیعت]] می‌کنند»<ref>{{متن حدیث|یُبَایِعُ الْقَائِمَ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ نَیِّفٌ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْر}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۴؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۹.</ref> و نیز فرمود: «او همراه [[سیصد و سیزده نفر]] به تعداد [[اهل]] بدر، شتابان چون قطعه‌های [[ابر]] پاییزی ظاهر می‌شود»<ref>الزام الناصب، ص ۲۲۶.</ref>.
| |
| | |
| هنگامی که [[امام زمان]]{{ع}} [[قیام]] کند، فرشتگانی که به صورت گروه پنج هزار نفری در بدر به [[یاری پیامبر]] آمدند، فرود خواهند آمد<ref>غیبة نعمانی، ص ۲۴۴؛ معجم الاحادیث الامام المهدی، ج ۴، ص ۱۹. </ref> و کسی که در [[زمان غیبت]] [[قائم]] بر ولایتش [[استوار]] بماند، [[خداوند]] به او [[پاداش]] هزاران [[شهید]] از [[شهیدان]] بدر و [[اُحد]] عطا می‌فرماید<ref>کشف الغمه، ج ۳، ص ۳۱۲؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۴.</ref>
| |
| | |
| == پرسش‌های وابسته ==
| |
| * [[نقش امام علی در جنگ بدر چه بود؟ (پرسش)]]
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
| |
| # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
| |
| # [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد جعفر]]، [[بدر / غزوه (مقاله)|بدر / غزوه]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']]
| |
| # [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[غزوه بدر (مقاله)|غزوه بدر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲''']]
| |
| {{پایان منابع}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| {{غزوه‌ها}}
| |
| {{ماه رمضان}}
| |
| | |
| [[رده:غزوه‌ها]]
| |
| [[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]
| |
| [[رده:مدخل]]
| |
