دیوان: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

دیوان، به محل گردآوری دفاتر (مجمع المصحف) گفته می‌شد که به منظور [[حفظ]] [[حقوق]] [[کارگزاران حکومتی]]، نظیر [[مقامات]] اجرایی، [[قضایی]] و نظامی تأسیس یافت. دیوان نزد [[مسلمانان]]، در آغاز، جهت [[ثبت]] و ضبط مخارج مملکت بکار می‌رفت و سپس توسعه یافت و به معنای محل کار اعضا و اجرای [[مالیات]] استعمال و بر جمیع ادارات و دفاتر اطلاق شد. علت نامگذاری دیوان آن است که می‌گویند: چون “کسری” - [[پادشاه ایران]] - سرعت عمل منشیان خویش را در اجرای [[کارها]] ملاحظه کرد، گفت: “این کار دیوان (جنّیان) است”<ref>ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۱۹۹؛ فهرست ابن ندیم، ص۳۹ و ۱۶۵.</ref>. نخستین دیوان در [[اسلام]]، توسط [[عمر]] - [[خلیفه دوم]] - و با [[مشورت]] [[امام علی]] {{ع}} تأسیس شد<ref>صبح الاعشی، ج۱۳، ص۱۰۶ و ج۱، ص۹۱.</ref>. دیوان دارای اقسامی به شرح ذیل است:

# دیوان احشام: این دیوان، راجع به مستخدمین دربار بود<ref>تاریخ بیهقی، ص۴۷۳.</ref>؛

# دیوان استیفاء و ادارۀ مالیه و عوائد: دیوانی بود که توسط مستوفیان اداره می‌شد و بر دخل و [[خرج]] مملکت [[نظارت]] داشت<ref>تاریخ الاسلام، ج۳، ص۲۷۰.</ref>؛