تفسیر متشابهات: تفاوت میان نسخه‌ها

برای نمونه، مطابق این دیدگاه در مثال پیشین، بنا به [[دلایل]] و قراین [[عقلی]] و دلالت محکمات کتاب، مانند آیه {{متن قرآن|لا تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ}}<ref> چشم‌ها او را در نمی‌یابند و او چشم‌ها را در می‌یابد و او نازک‌بین آگاه است؛ سوره انعام، آیه:۱۰۳.</ref> [[رؤیت]] [[پروردگار]] با چشم امکان‌پذیر نیست، اما نمی‌‏توان گفت که مراد از نظر به پروردگار چیست. این نویسنده در [[نقد]] دیدگاه [[علامه طباطبایی]] در مورد مثال فوق می‌نویسد: هیچ تناسبی بین رؤیت [[آیات]] و نظر به [[خداوند]] وجود ندارد. اساساً تفسیر نظر به رؤیت در آیات فوق توجیه مقبولی ندارد؛ زیرا اوّلاً نظر غیر از رؤیت است، ثانیاً در آیه مورد بحث نظر به [[رب]] آمده، در حالی که در آیه مورد [[استشهاد]] سخن از رؤیت آیات است<ref>ر. ک: نگاهی به علوم قرآنی، محمد باقر ملکی میانجی، ترجمۀ علی‌نقی خدایاری، قم، نشر خرم، ۱۳۷۷ ﻫ.ش، ص۸۳.</ref>

 

به نظر ایشان توضیح و تفسیر متشابهات را باید در [[ادله]] دیگری که به طور مستقیم و غیر مستقیم در مورد تبیین آنها وارد شده است، جست و جو کرد<ref>ر. ک: نگاهی به علوم قرآنی، محمد باقر ملکی میانجی، ترجمۀ علی‌نقی خدایاری، قم، نشر خرم، ۱۳۷۷ ﻫ.ش، ص۸۴.</ref>. پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که چه مانعی دارد که این [[ادله]] دیگر، که به نظر شما می‌تواند [[مفسر]] [[متشابهات]] باشد، از خود [[قرآن]] باشد. اگر این امر امکان‌پذیر باشد، [[بدیهی]] است که نباید خود این [[آیات]] نیز در آن جهتی که می‌خواهد [[تفسیر]] کند، [[متشابه]] باشد. پس این [[آیات محکم]] است که می‌تواند متشابهات را تفسیر کند. نهایت حرفی که این دیدگاه می‌تواند مطرح کند، این است که نباید [[انتظار]] داشت تفسیر همه موارد تشابه در آیات، در خود قرآن آمده باشد، ولی نمی‌توان صلاحیت تفسیر متشابهات را از خود قرآن [[نفی]] و به ادله دیگر واگذار کرد<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۱۷۹ - ۱۸۲.</ref>.

 

 

البته از سخنان برخی از [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] هم استفاده می‌شود که برخی از متشابهات با توجه به [[محکمات]] تفسیر می‌شود. اما کسی در اینکه نباید به متشابهات عمل کرد بلکه باید آنها را بر محکمات مربوط به خودشان ارجاع داد، تردید نکرده است. زرکشی می‌گوید: آیات متشابهی را که به ذات باری تعالیٰ مربوط است باید به [[آیه]] محکمِ {{متن قرآن|لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ}}<ref> سوره شوری، آیه:۱۱.</ref> و آیات متشابهی را که به [[افعال الهی]] مربوط است به [[آیه محکم]] {{متن قرآن|قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاء لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ}}<ref> بگو: برهان رسا از آن خداوند است، اگر می‌خواست شما همگان را رهنمایی می‌کرد؛ سوره انعام، آیه:۱۴۹.</ref> و آیاتی را که موهم [[تشبیه]] است، باید به آیات محکمِ {{متن قرآن|لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ}}<ref> سوره شوری، آیه:۱۱.</ref> و {{متن قرآن|وَلِلَّهِ الْمَثَلُ الأَعْلَىَ}}<ref> سوره نحل، آیه۶۰.</ref> و {{متن قرآن|قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ}}<ref> بگو او خداوند یگانه است؛ سوره اخلاص، آیه۱.</ref> برگرداند<ref>ر. ک: البرهان فی علوم القرآن، بدرالدین زرکشی، بیروت، دار المعرفه، ۱۹۹۴ م، ج ۲، ص۸۲.</ref>.

[[فخر رازی]] نیز در بیان ارجاع برخی از [[آیات متشابه]] به [[آیات محکم]] می‌گوید: [[آیه]]{{متن قرآن|وَإِذَا أَرَدْنَا أَن نُّهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُواْ فِيهَا فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِيرًا}}<ref> و چون بر آن شویم که (مردم) شهری را نابود گردانیم به کامروایان آن فرمان می‌دهیم و در آن نافرمانی می‌ورزند پس (آن شهر) سزاوار عذاب می‌گردد، آنگاه یکسره نابودش می‌گردانیم؛ سوره اسراء، آیه:۱۶.</ref> ظاهرش آن است که مُترفین از سوی [[خداوند]] به ارتکاب [[فسق]] و [[فجور]] دستور داده شده‌اند، اما تشابهش با [[رجوع]] به [[آیه محکم]] {{متن قرآن|وَإِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً قَالُواْ وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لاَ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاء أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ}}<ref> و چون کاری زشت کنند گویند: پدرانمان را بر همین کار یافته‌ایم و خداوند ما را به آن فرمان داده است، بگو: بی‌گمان خداوند به کار زشت فرمان نمی‌دهد؛ آیا درباره خداوند چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟؛ سوره اعراف، آیه:۲۸.</ref> رفع می‌شود. همچنین ظاهر آیه {{متن قرآن|نَسُواْ اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ}}<ref> سوره توبه، آیه:۶۷.</ref> این است که خداوند نیز دچار [[فراموشی]] می‌شود، اما این تشابه با آیات محکم {{متن قرآن|وَمَا کَانَ رَبُّکَ نَسِیًّا }}<ref> سوره مریم، آیه:۶۴.</ref> و {{متن قرآن|لّا یَضِلُّ رَبِّی وَلا یَنسَی}}<ref> سوره طه، آیه:۵۲.</ref> رفع می‌گردد<ref>التفسیر الکبیر، فخر رازی، لبنان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۴۲ ﻫ، چاپ چهارم، ج ۴، ص۱۸۳.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۱۷۹ - ۱۸۲.</ref>.

== منابع ==

{{منابع}}

# [[پرونده:IM010488.jpg|22px]] [[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|'''آشنایی با علوم قرآنی''']]

== پانویس ==

[[رده:فلسفه نبوت]]