جهاد دفاعی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

جهاد دفاعی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۵ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۵۵

۱۰٬۰۵۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۵ نوامبر ۲۰۲۲

۱۰۷٬۰۰۰

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+{{مدخل مرتبط
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| موضوع مرتبط = جهاد
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[جهاد دفاعی در قرآن]] - [[جهاد دفاعی در حدیث]] - [[جهاد دفاعی در فقه اسلامی]] - [[جهاد دفاعی در فقه سیاسی]]</div>
+| عنوان مدخل  = جهاد دفاعی
-<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[جهاد دفاعی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
+| مداخل مرتبط = [[جهاد دفاعی در قرآن]] - [[جهاد دفاعی در فقه اسلامی]] - [[جهاد دفاعی در فقه سیاسی]] - [[جهاد دفاعی در معارف و سیره علوی]] - [[جهاد دفاعی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
+جهاد دفاعی یعنی دفاع از [[اسلام]] و [[سرزمین‌های اسلامی]] در برابر مهاجمی که اساس اسلام را [[تهدید]] می‌کند یا قصد استیلا بر سرزمین‌های اسلامی و ناموس و [[اموال]] [[مسلمانان]] و یا کشتن گروهی از مسلمانان را دارد. این نوع از [[جهاد]] دارای ویژگی‌هایی است مانند [[وجوب]] بر هر فرد [[توانمندی]]، عدم اشتراط حضور [[امام]] یا [[نائب]] او و... .
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-هرگاه ملتی، مورد [[هجوم]] و [[تجاوز]] حساب شده و غافلگیرانه [[دشمن]] قرار گیرد، تمامی [[قوانین]] آسمانی و بشری؛ از جمله [[اسلام]]، به فرد یا گروه مورد [[هجوم]]، [[حق]] می‌دهند تا از موجودیت و تمامیت [[اراضی]] خود [[دفاع]] کند. این نوع از [[جنگ]] را اصطلاحاً جهاد دفاعی می‌گویند<ref>شرح لمعه، ج۲، ص۳۷۹؛ شرایع الاسلام، ج۱، ص۳۰۷؛ ریاض المسائل، ج۷، ص۴۴۱؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۹؛ المحلّی، ج۷، ص۲۹۱؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۱۰۴.</ref>؛ مانند: [[جنگ احزاب]]، [[احد]]، [[موته]]، [[تبوک]]، [[حنین]] و.... جهاد دفاعی به طور کلّی به دو معنا آمده است<ref>شرح لمعه، ج۲، ص۳۷۹؛ ریاض المسائل، ج۷، ص۴۴۱.</ref>:
+جهاد دفاعی عبارت است از [[پیکار]] با [[هدف]] [[دفاع از اسلام]] و [[سرزمین‌های اسلامی]] در برابر [[دشمن]] مهاجمی که [[اساس اسلام]] را [[تهدید]] می‌کند یا قصد [[استیلا]] بر [[سرزمین‌های اسلامی]] و [[ناموس]] و [[اموال]] [[مسلمانان]] و یا کشتن گروهی از [[مسلمانان]] را دارد<ref>المهذب، ج۱، ص۲۹۷؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ دلیل تحریر الوسیلة، ج۳، ص۱۱۵.</ref>. آیا جهاد دفاعی همان [[جهاد]] مصطلح در [[شریعت]] است تا محکوم به [[احکام]] آن، از قبیل [[حرمت]] فرار، تقسیم [[غنایم]] به کیفیت خاص و غیر آن باشد یا چنین نیست، بلکه از اقسام [[دفاع]] است؟ کلمات [[فقها]] در این باره مختلف است. قول دوم به ظاهر کلمات آنان نسبت داده شده است<ref>الدروس الشرعیة، ج۲، ص۳۰؛ جامع الشتات، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۷.</ref>. ظاهر کلمات گروهی این است که [[دفاع]] از موجودیت [[اسلام]] در برابر تهاجم [[دشمن]]، [[جهاد]] محسوب می‌شود. تقسیم [[جهاد]] به ابتدایی و [[دفاعی]] در کلمات [[فقها]] گویای این مطلب است؛ بلکه گروهی، [[رزمندگان]] کشته شده در جهاد دفاعی در [[عصر غیبت]] را نیز [[شهید]] دانسته و [[احکام]] آن را بر ایشان جاری کرده‌اند<ref>الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۱۵؛ کشف الغطاء، ج۴، ص۲۸۷-۲۹۰ و ۳۷۹-۳۸۰؛ جواهرالکلام، ج۲۱، ص۱۵-۱۶.</ref>. البته برخی گفته‌اند:[[احکام]] [[جهاد ابتدایی]] بر جهاد دفاعی، در صورت [[حضور امام]] {{ع}} یا [[نایب خاص]] ایشان مترتب می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۵.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.</ref>
-#جمعی: [[جهاد]] با کفاری است که به [[کشور اسلامی]] [[هجوم]] آورده باشند، به گونه‌ای که [[مال]]، [[جان]] و [[ناموس]] [[مسلمانان]] به مخاطره افتد؛
-#فردی: [[جهاد]] با شخص معینی که درصدد [[تجاوز]] به [[جان]]، [[مال]] و [[ناموس]] [[مسلمانی]] باشد.
-جهاد دفاعی با [[جهاد ابتدایی]] از دو جهت تفاوت دارد<ref>شرح لمعه، ج۲، ص۳۸۳-۳۸۱؛ قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۷۸؛ السرائر، ج۲، ص۶؛ غنیة النزوع، ج۱، ص۲۰۰؛ الکافی فی الفقه، ص۲۵؛ ریاض المسائل، ج۷، ص۴۴۱.</ref>:
+== ویژگی‌های جهاد دفاعی ==
-#در جهاد دفاعی، اجازۀ [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} و یا [[نائب]] او شرط نمی‌باشد؛ امّا [[جهاد ابتدایی]]، مخصوص زمان [[پیامبر]] و یا [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} و مشروط به [[اذن]] ایشان است؛
+جهاد دفاعی دارای ویژگی‌هایی است که آن را از [[جهاد ابتدایی]] متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
-#جهاد دفاعی به محض [[احساس]] خطر برای [[اسلام]] و [[کشور اسلامی]]، بر هر مکلفی (اعم از [[زن]] و مرد) [[واجب]] است، ولی [[جهاد ابتدایی]] بر [[زنان]] [[واجب]] نیست<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۷۵.</ref>.
+# عدم اشتراط [[حضور امام]] {{ع}} یا [[نایب خاص]] او؛ برخلاف [[جهاد ابتدایی]].
+# [[وجوب]] بر هر فرد [[توانمند]]؛ اعم از مرد و [[زن]]، پیر و [[جوان]] و غیر آنان؛ برخلاف [[جهاد ابتدایی]] که بر گروهی [[واجب]] نیست.
+# اختصاص [[وجوب]] به صورت بیشتر از دو برابر نبودن شمار [[کفار]] نسبت به [[مسلمانان]] در [[جهاد ابتدایی]]، برخلاف جهاد دفاعی که ملاک [[وجوب]]، [[توانایی]] بر [[جنگیدن]] است؛ هرچند شمار [[دشمن]] بیش از دو برابر خودی باشد.
+# جواز جهاد دفاعی در [[ماه‌های حرام]] و عدم جواز [[جهاد ابتدایی]] در آنها مگر در دو مورد که گذشت.
+# عدم [[وجوب]] [[دعوت به اسلام]] در جهاد دفاعی؛ بر خلاف [[جهاد ابتدایی]].
+# اختصاص [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] به یک بار در سال بنابر قول گروهی؛ بدین معنا که در یک سال دو بار [[جهاد ابتدایی]] [[واجب]] نیست؛ برخلاف جهاد دفاعی<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۲؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۹.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.</ref>
-==منابع==
+== شرایط جهاد دفاعی ==
+برخی شرط وجوب دفاع را [[قدرت]] ذکر کرده‌اند<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۳؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، ج۱، ص۴۷۸؛ کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۱.</ref>. برخی نیز تنها شرایط [[عامه]] [[تکلیف]] را لازم دانسته و حضور یا [[اجازه امام]] {{ع}} یا [[نایب امام]] {{ع}} را لازم شرط نمی‌دانند و بر هر مکلفی [[واجب]] است بدون هیچ قید و شرطی، با هر وسیله‌ای از [[کیان اسلامی]] دفاع کند<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۶۱.</ref>؛ بنابراین فرقی میان [[زن]] و مرد نیست<ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۸ - ۱۹؛ مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق {{ع}}، ج۲، ص۲۵۵؛ امام خمینی، استفتائات، ج۳، ص۴۳.</ref>. برخی عبارات فقیهان<ref>شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۳ ؛ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۳۹. </ref> [[ظهور]] در [[وجوب]] جهاد دفاعی بر غیر بالغ دارد<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد و دفاع (مقاله)| مقاله «جهاد و دفاع»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۲۰۹.</ref>.
+== دیگر اقسام [[دفاع]] ==
+[[دفاع]] کردن از خود و نیز [[ناموس]] خویش، همچنین [[جان]] و [[ناموس]] [[مؤمن]] در برابر تهاجم [[دشمن]]، و نیز [[دفاع از مال خود]] یا [[مال]] [[مؤمن]] در برابر غارتگر [[واجب]] است؛ لکن [[جهاد]] نامیده نمی‌شود و بر فردی که در این [[راه]] کشته می‌شود [[شهید]] اطلاق نمی‌گردد و [[احکام]] آن را ندارد<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۲-۲۹۳.</ref>؛ از این‌رو، [[احکام]] این نوع از [[دفاع]] در باب حدود آمده است<ref>جواهرالکلام، ج۲۱، ص۴- ۵.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.</ref>
+== جهاد نظامی ==
+[[جهاد نظامی]]، به [[جهاد ابتدایی]] و [[دفاعی]]، تقسیم شده است<ref>علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، ج۱۴، ص۲۵؛ امام خمینی، البیع، ج۲، ص۶۶۴.</ref>. در جهاد ابتدایی [[نبرد]] [[مسلمانان]] با سران [[کفر]] و [[شرک]] برای [[دعوت]] غیر [[مسلمان]] به [[اسلام]] و رفع موانع [[یکتاپرستی]] و [[عدالت]] است<ref>منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۱۱۵.</ref>؛ درحالی که در جهاد دفاعی نبرد با [[متجاوزان]] و مهاجمان برای [[دفاع]] از حوزه اسلام و سرزمین‌های آن و [[حفظ جان]]، [[اموال]] و حیثیت مسلمانان است<ref>نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۴؛ منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. البته هریک از این دو قسم دارای [[احکام]] و شرایط خاصی است که مهمترین و بحث برانگیزترین آنها «[[اذن امام]]» است. [[دعوت امام]] موضوعیت دارد و در صورت نبود امام، جهاد [[مشروع]] نخواهد بود<ref>طباطبائی، سید علی، ریاض المسائل، ج۸، ص۱۳؛ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۳.</ref>.
+== شبهات  مستشرقین درباره جهاد ==
+یکی از مهمترین نقاطی که [[مستشرقان]] بر آن تمرکز کرده و به شبهات پیرامون آن دامن زده‌اند، مسئله جهاد است<ref>زحیلی، وهبة بن مصطفی، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی (آثار جنگ در فقه اسلامی)، ترجمه عبدالحسین بینش، ص۲۱.</ref>. مواجهه برخی محققان [[مسلمان]] با این اشکال‌ها دارای آسیب‌هایی بوده، چنانکه برخی از [[روشنفکران]] غرب‌گرا رویه‌ای منفعلانه در پیش گرفته و در قالب تفسیرهایی [[انحرافی]] از قبیل منحصر بودن [[حکم جهاد]] به [[زمان پیامبر]] {{صل}} و [[ریاضت]] [[نفسانی]] دانستن اصل [[جهاد]] یا خارجی قلمداد کردن جهاد از متن [[دین]]، درصدد [[پاک]] کردن صورت مسئله برآمده‌اند<ref>البهی، محمد، الفکر الاسلامی الحدیث و صلته بالاستعمار الغربی، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref>.
+اساس [[جهاد ابتدایی]] بر [[دعوت به اسلام]] و [[یکتاپرستی]] بوده<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۵/۷/۱۳۷۰.</ref>، بدون آنکه [[هدف]] مستقیم و مباشر آن، [[مسلمان]] کردن اجباری باشد. آنچه در [[تشریع]] جهاد مهم است [[حاکمیت]] دین بوده و [[گرایش]] به [[اسلام]] به عنوان افق و چشم‌اندازی مهم مورد توجه [[قانون‌گذار]] بوده است<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۸؛ مصباح یزدی، محمدتقی، جنگ و جهاد در قرآن، ص۱۵۳.</ref>؛ اساس گسترش [[امور اعتقادی]]، با [[زور]] امکان‌پذیر نیست<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref> و در [[قرآن]] حتی یک [[آیه]] وجود ندارد که به [[اجبار]] در [[تغییر]] [[دین]] [[دعوت]] کند<ref>آرنولد، توماس، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، ص۳۲۱.</ref>.
+اشکالی نیز به این صورت مطرح شده که [[اصل دین]] موافق [[صلح]] است؛ نه [[تشریع]] [[جنگ]] و [[جهاد]]، ولی آنچه که [[فطرت]] [[سلیم]] به وضوح آن را [[درک]] می‌کند، حسن [[دفع تجاوز]] است و چون [[دین اسلام]] [[دینی]] جامع و خاتم بوده و بر اساس [[فطرت انسانی]] است، از این‌رو نمی‌تواند نسبت به این امر مهم بی‌تفاوت باشد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۰، ص۲۲۸.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۲۲.</ref>
+== منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
+# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']]
+# [[پرونده:IM009833.jpg|22px]] [[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد و دفاع (مقاله)| مقاله «جهاد و دفاع»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۴''']]
+# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
+{{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
 {{قدرت}}
-[[رده:جهاد دفاعی]]
+[[رده:جهاد]]
-[[رده:مدخل]]