تیراندازی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
جز (جایگزینی متن - 'داود' به 'داوود') |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تیراندازی در قرآن]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تیراندازی در قرآن]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
مراد از [[تیراندازی]]، پرتاب کردن تیر است؛ خواه با کمان باشد یا تفنگ، توپ و دیگر ابزارهای [[جنگی]]. <ref>لغت نامه، ج ۵، ص۷۱۹۶؛ فرهنگ بزرگ سخن، ج ۳، ص۲۰۰۳، «تیرانداختن».</ref> معادل [[عربی]] آن «رِمایَه» است. <ref>المصباح، ص۲۴۱، «رمیت»؛ لغت نامه، ج ۵، ص۷۱۹۶. </ref>.<ref>[[علی زنگویی|زنگویی، علی]]، [[تیراندازی (مقاله)|مقاله «تیراندازی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref> | مراد از [[تیراندازی]]، پرتاب کردن تیر است؛ خواه با کمان باشد یا تفنگ، توپ و دیگر ابزارهای [[جنگی]]. <ref>لغت نامه، ج ۵، ص۷۱۹۶؛ فرهنگ بزرگ سخن، ج ۳، ص۲۰۰۳، «تیرانداختن».</ref> معادل [[عربی]] آن «رِمایَه» است. <ref>المصباح، ص۲۴۱، «رمیت»؛ لغت نامه، ج ۵، ص۷۱۹۶. </ref>.<ref>[[علی زنگویی|زنگویی، علی]]، [[تیراندازی (مقاله)|مقاله «تیراندازی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref> | ||
==تیراندازی در [[قرآن]]== | == تیراندازی در [[قرآن]] == | ||
در قرآن با تعبیرهایی گوناگون از آن یاد شده است؛ از جمله در [[آیه]] {{متن قرآن|فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.</ref> با صریح‌ترین تعبیر {{متن قرآن| وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى}}. در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> نیز واژه {{متن قرآن| قُوَّةٍ}} به کار رفته است: {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ}} که [[احادیث]] یکی از مصادیق آن <ref>سنن ابی | در قرآن با تعبیرهایی گوناگون از آن یاد شده است؛ از جمله در [[آیه]] {{متن قرآن|فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.</ref> با صریح‌ترین تعبیر {{متن قرآن| وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى}}. در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> نیز واژه {{متن قرآن| قُوَّةٍ}} به کار رفته است: {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ}} که [[احادیث]] یکی از مصادیق آن <ref>سنن ابی داوود، ج ۲، ص۲۱۶؛ وسائل الشیعه، ج ۱۹، ص۲۵۲؛ میزان الحکمه، ج ۲، ص۱۱۲۰. </ref> را تیراندازی شمرده‌اند. | ||
در آیاتی دیگر از ابزار تیراندازی[[سخن]] به میان آمده؛ مانند واژه «قَوْس» که به معنای کمان است: {{متن قرآن|فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى}}<ref>«آنگاه (میان او و پیامبر) به اندازه دو کمان یا نزدیک‌تر رسید» سوره نجم، آیه ۹.</ref> <ref>لسان العرب، ج ۱۱، ص۳۴۵، «قوس».</ref>؛ و واژه «[[اسلحه]]»، جمع سِلاح به معنای ابزار ویژه [[جنگ]] یا [[دفاع]] که ۴ بار در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا}}<ref>«و (به هنگام خطر) چون در میان ایشان بودی و برای آنان نماز برپا داشتی باید گروهی از ایشان با تو (به نماز) ایستند و جنگ‌افزارهایشان را (نیز) با خود بردارند و چون به سجده روند (و رکعت دیگر را فرادی تمام کنند) باید پس شما بایستند و پس از آن دسته دیگری که نماز نخوانده‌اند با تو نماز بگزارند و (اینان نیز) باید آمادگی (خود را حفظ کنند) و جنگ‌افزارهای خودشان را با خود بردارند؛ کافران دوست می‌دارند که شما از جنگ‌افزارها و بار و بنه خویش غفلت ورزید و آنان با یک تاخت بر شما بتازند؛ و اگر از باران در سختی باشید با بیمار شوید، گناهی بر شما نیست که جنگ‌افزارها را با خود برندارید و (به هر روی) آمادگی‌تان را حفظ کنید؛ خداوند برای کافران عذابی خواری‌آفرین آماده کرده است» سوره نساء، آیه ۱۰۲.</ref> به کار رفته است: {{متن قرآن| لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ }}؛ همچنین واژگانی دیگر مانند «سَهْم» به معنای تیر کامل {{متن قرآن|فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ}}<ref>«آنگاه با آنان قرعه انداخت و از بیرون افتادگان بود» سوره صافات، آیه ۱۴۱.</ref>.<ref>لسان العرب، ج ۶، ص۴۱۳؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۴۴۱، «سهم».</ref>، «ازلام» به معنای تیرهای بی‌پیکان و مخصوص {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.</ref>.<ref>لسان العرب، ج ۶، ص۷۵، «زلم»؛ صحیح البخاری، ج ۵، ص۲۲۴؛ جامع البیان، ج ۶، ص۱۰۱، ۱۰۳، ۱۰۶. </ref> و نیز «اَقْلام» {{متن قرآن|ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ}}<ref>«این از خبرهای نهانی است که به تو وحی می‌کنیم و تو هنگامی که آنان تیرچه‌های (قرعه) خود را (در آب) می‌افکندند تا (بدانند) کدام، مریم را سرپرستی کند و هنگامی که با هم (در این کار) ستیزه می‌ورزیدند نزد آنان نبودی» سوره آل عمران، آیه ۴۴.</ref> در [[قرآن کریم]] آمده‌اند. | در آیاتی دیگر از ابزار تیراندازی[[سخن]] به میان آمده؛ مانند واژه «قَوْس» که به معنای کمان است: {{متن قرآن|فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى}}<ref>«آنگاه (میان او و پیامبر) به اندازه دو کمان یا نزدیک‌تر رسید» سوره نجم، آیه ۹.</ref> <ref>لسان العرب، ج ۱۱، ص۳۴۵، «قوس».</ref>؛ و واژه «[[اسلحه]]»، جمع سِلاح به معنای ابزار ویژه [[جنگ]] یا [[دفاع]] که ۴ بار در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا}}<ref>«و (به هنگام خطر) چون در میان ایشان بودی و برای آنان نماز برپا داشتی باید گروهی از ایشان با تو (به نماز) ایستند و جنگ‌افزارهایشان را (نیز) با خود بردارند و چون به سجده روند (و رکعت دیگر را فرادی تمام کنند) باید پس شما بایستند و پس از آن دسته دیگری که نماز نخوانده‌اند با تو نماز بگزارند و (اینان نیز) باید آمادگی (خود را حفظ کنند) و جنگ‌افزارهای خودشان را با خود بردارند؛ کافران دوست می‌دارند که شما از جنگ‌افزارها و بار و بنه خویش غفلت ورزید و آنان با یک تاخت بر شما بتازند؛ و اگر از باران در سختی باشید با بیمار شوید، گناهی بر شما نیست که جنگ‌افزارها را با خود برندارید و (به هر روی) آمادگی‌تان را حفظ کنید؛ خداوند برای کافران عذابی خواری‌آفرین آماده کرده است» سوره نساء، آیه ۱۰۲.</ref> به کار رفته است: {{متن قرآن| لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ }}؛ همچنین واژگانی دیگر مانند «سَهْم» به معنای تیر کامل {{متن قرآن|فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ}}<ref>«آنگاه با آنان قرعه انداخت و از بیرون افتادگان بود» سوره صافات، آیه ۱۴۱.</ref>.<ref>لسان العرب، ج ۶، ص۴۱۳؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۴۴۱، «سهم».</ref>، «ازلام» به معنای تیرهای بی‌پیکان و مخصوص {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.</ref>.<ref>لسان العرب، ج ۶، ص۷۵، «زلم»؛ صحیح البخاری، ج ۵، ص۲۲۴؛ جامع البیان، ج ۶، ص۱۰۱، ۱۰۳، ۱۰۶. </ref> و نیز «اَقْلام» {{متن قرآن|ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ}}<ref>«این از خبرهای نهانی است که به تو وحی می‌کنیم و تو هنگامی که آنان تیرچه‌های (قرعه) خود را (در آب) می‌افکندند تا (بدانند) کدام، مریم را سرپرستی کند و هنگامی که با هم (در این کار) ستیزه می‌ورزیدند نزد آنان نبودی» سوره آل عمران، آیه ۴۴.</ref> در [[قرآن کریم]] آمده‌اند. | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
با توجه به [[آیات]] مربوط، از این تیرها عمدتاً برای اهداف غیر [[جنگی]] مانند قمار، قرعه کشی و [[آگاهی]] از [[آینده]] و دانستن [[نیک]] و بد [[کارها]] استفاده می‌‌شده است. <ref>جامع البیان، ج ۶، ص۱۰۱ - ۱۰۲؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۲۴۴. </ref> اختراع ابزار [[تیراندازی]] مانند کمان و تیر از کهن‌ترین اختراعات [[بشر]] است که در آغاز از آن برای شکار حیوانات و تأمین نیازهای [[زندگی]] بهره‌گیری می‌‌شد؛ ولی به تدریج کاربرد آن گسترش یافت و در میادین [[جنگ]] هم از آن استفاده شد. [[مصریان]] را نخستین اقوامی دانسته‌اند که در میدان جنگ از تیر استفاده کرده‌اند. سپس [[اقوام]] دیگر از جمله [[ترک‌ها]] در این ابزار تحولاتی پدید آوردند تا آنکه در سال ۱۵۰۰ میلادی ابزارهای جدیدتر تیراندازی مانند تفنگ جای تیر و کمان را گرفت. <ref>موسوعة العربیة العالمیه، ج ۱۱، ص۲۸۱ - ۲۸۲. </ref> با وجود این امروزه کمان و تیرهای چوبین در مقاصد دیگر مانند مسابقات ورزشی و [[فنون]] رزمی استفاده میشود. <ref>موسوعة العربیة العالمیه، ج ۱۱، ص۲۸۰ - ۲۸۲. </ref> | با توجه به [[آیات]] مربوط، از این تیرها عمدتاً برای اهداف غیر [[جنگی]] مانند قمار، قرعه کشی و [[آگاهی]] از [[آینده]] و دانستن [[نیک]] و بد [[کارها]] استفاده می‌‌شده است. <ref>جامع البیان، ج ۶، ص۱۰۱ - ۱۰۲؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۲۴۴. </ref> اختراع ابزار [[تیراندازی]] مانند کمان و تیر از کهن‌ترین اختراعات [[بشر]] است که در آغاز از آن برای شکار حیوانات و تأمین نیازهای [[زندگی]] بهره‌گیری می‌‌شد؛ ولی به تدریج کاربرد آن گسترش یافت و در میادین [[جنگ]] هم از آن استفاده شد. [[مصریان]] را نخستین اقوامی دانسته‌اند که در میدان جنگ از تیر استفاده کرده‌اند. سپس [[اقوام]] دیگر از جمله [[ترک‌ها]] در این ابزار تحولاتی پدید آوردند تا آنکه در سال ۱۵۰۰ میلادی ابزارهای جدیدتر تیراندازی مانند تفنگ جای تیر و کمان را گرفت. <ref>موسوعة العربیة العالمیه، ج ۱۱، ص۲۸۱ - ۲۸۲. </ref> با وجود این امروزه کمان و تیرهای چوبین در مقاصد دیگر مانند مسابقات ورزشی و [[فنون]] رزمی استفاده میشود. <ref>موسوعة العربیة العالمیه، ج ۱۱، ص۲۸۰ - ۲۸۲. </ref> | ||
برخی [[مفسران]] در [[آیه]] {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ}}<ref>«گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref> که بیانگر رواج مسابقات در عصر [[حضرت یعقوب]]{{ع}} است. مراد از {{متن قرآن| نَسْتَبِقُ}} را مسابقه تیراندازی میان [[فرزندان]] [[یعقوب]]{{ع}} دانسته‌اند. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص۱۰۱؛ مجمع البیان، ج ۵، ص۳۳۳؛ الکشاف، ج ۲، ص۴۵۰ - ۴۵۱. </ref> برخی دیگر مراد از آن را مسابقه دو دانسته‌اند. <ref>التحریر و التنویر، ج ۱۲، ص۲۳۵؛ مجمع البیان، ج ۵، ص۳۳۳. </ref> | برخی [[مفسران]] در [[آیه]] {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ}}<ref>«گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref> که بیانگر رواج مسابقات در عصر [[حضرت یعقوب]] {{ع}} است. مراد از {{متن قرآن| نَسْتَبِقُ}} را مسابقه تیراندازی میان [[فرزندان]] [[یعقوب]] {{ع}} دانسته‌اند. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص۱۰۱؛ مجمع البیان، ج ۵، ص۳۳۳؛ الکشاف، ج ۲، ص۴۵۰ - ۴۵۱. </ref> برخی دیگر مراد از آن را مسابقه دو دانسته‌اند. <ref>التحریر و التنویر، ج ۱۲، ص۲۳۵؛ مجمع البیان، ج ۵، ص۳۳۳. </ref> | ||
در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> [[مسلمانان]] [[مأمور]] شده‌اند تا برای [[رویارویی]] با [[دشمنان خدا]] و [[ترساندن]] آنان هرچه می‌توانند قوا و تجهیزات نظامی فراهم آورند. در [[احادیث]] متعدد {{متن قرآن| قُوَّةٍ}} در این [[آیه]] به [[تیراندازی]] [[تفسیر]] شده است. <ref>جامع البیان، ج ۱۰، ص۴۰؛ سنن ابی | در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> [[مسلمانان]] [[مأمور]] شده‌اند تا برای [[رویارویی]] با [[دشمنان خدا]] و [[ترساندن]] آنان هرچه می‌توانند قوا و تجهیزات نظامی فراهم آورند. در [[احادیث]] متعدد {{متن قرآن| قُوَّةٍ}} در این [[آیه]] به [[تیراندازی]] [[تفسیر]] شده است. <ref>جامع البیان، ج ۱۰، ص۴۰؛ سنن ابی داوود، ج ۲، ص۲۱۶؛ وسائل الشیعه، ج ۱۹، ص۲۵۲. </ref> | ||
افزون بر [[قرآن]]، در احادیث نیز بر کسب مهارت در تیراندازی بسیار تأکید شده است، تا آنجا که بُرد و باخت و [[تعیین]] جایزه در عین [[ممنوع]] بودن در دیگر موارد و مسابقات، در مسابقه تیراندازی جایز به شمار رفته است؛ همچنین در احادیث متعدد برای تیراندازان و سازندگان تیر، [[پاداش اخروی]] مقرر شده است. <ref>کنزالعمال، ج ۴، ص۳۴۴؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص۱۹۴. </ref> در برابر، آنها که تیراندازی را پس از فراگیری آن رها کنند [[مذمت]] شده‌اند واین کار [[سرپیچی از فرمان پیامبر]] اکرم{{صل}} و [[ناسپاسی]] [[نعمت الهی]] به شمار رفته است. <ref>مسند احمد، ج ۴، ص۱۴۸؛ المستدرک، ج ۲، ص۹۵؛ السنن الکبری، ج ۱۰، ص۱۳. </ref> | افزون بر [[قرآن]]، در احادیث نیز بر کسب مهارت در تیراندازی بسیار تأکید شده است، تا آنجا که بُرد و باخت و [[تعیین]] جایزه در عین [[ممنوع]] بودن در دیگر موارد و مسابقات، در مسابقه تیراندازی جایز به شمار رفته است؛ همچنین در احادیث متعدد برای تیراندازان و سازندگان تیر، [[پاداش اخروی]] مقرر شده است. <ref>کنزالعمال، ج ۴، ص۳۴۴؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص۱۹۴. </ref> در برابر، آنها که تیراندازی را پس از فراگیری آن رها کنند [[مذمت]] شده‌اند واین کار [[سرپیچی از فرمان پیامبر]] اکرم {{صل}} و [[ناسپاسی]] [[نعمت الهی]] به شمار رفته است. <ref>مسند احمد، ج ۴، ص۱۴۸؛ المستدرک، ج ۲، ص۹۵؛ السنن الکبری، ج ۱۰، ص۱۳. </ref> | ||
[[فقها]] بر پایه [[آیات]] و احادیث یاد شده فصلی را در [[منابع فقهی]] با عنوان «السَبْق»<ref>الخلاف، ج ۶، ص۱۰۱؛ الام، ج ۴، ص۲۴۳؛ فقه الکتاب و السنه، ج ۳، ص۱۷۳۷. </ref> یا «السَبْق و الرِّمایَه»<ref>المبسوط، ج ۶، ص۲۸۹؛ المهذب، ج ۱، ص۳۲۹؛ مختصر المزنی، ص۲۸۷. </ref> یا «مُناضَله»<ref>المغنی، ج ۱۱، ص۱۳۹؛ الشرح الکبیر، ج ۱۱، ص۱۴۶؛ کشاف القناع، ج ۴، ص۶۶. </ref> به موضوع مسابقه در تیراندازی و اسب سواری اختصاص داده و بُرد و باخت در آن را با تحقق شرایطی خاص جایز شمرده‌اند. <ref>شرایع الاسلام، ج ۲، ص۲۳۷ - ۲۳۸؛ جواهر الکلام، ج ۲۸، ص۲۱۱؛ روضة الطالبین، ج ۷، ص۵۳۶. </ref> | [[فقها]] بر پایه [[آیات]] و احادیث یاد شده فصلی را در [[منابع فقهی]] با عنوان «السَبْق»<ref>الخلاف، ج ۶، ص۱۰۱؛ الام، ج ۴، ص۲۴۳؛ فقه الکتاب و السنه، ج ۳، ص۱۷۳۷. </ref> یا «السَبْق و الرِّمایَه»<ref>المبسوط، ج ۶، ص۲۸۹؛ المهذب، ج ۱، ص۳۲۹؛ مختصر المزنی، ص۲۸۷. </ref> یا «مُناضَله»<ref>المغنی، ج ۱۱، ص۱۳۹؛ الشرح الکبیر، ج ۱۱، ص۱۴۶؛ کشاف القناع، ج ۴، ص۶۶. </ref> به موضوع مسابقه در تیراندازی و اسب سواری اختصاص داده و بُرد و باخت در آن را با تحقق شرایطی خاص جایز شمرده‌اند. <ref>شرایع الاسلام، ج ۲، ص۲۳۷ - ۲۳۸؛ جواهر الکلام، ج ۲۸، ص۲۱۱؛ روضة الطالبین، ج ۷، ص۵۳۶. </ref> | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
افزون بر [[آیات]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ}}<ref>«گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref> نیز دالّ بر [[مشروعیت]] سَبْق و رِمایَه به شمار رفته است: {{متن قرآن| فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ }}<ref>کنزالعرفان، ج ۲، ص۸۰ - ۸۱. </ref>. البته برخی مؤلفان بر آن‌اند که تجویز مسابقه [[تیراندازی]] به ابزار کهن اختصاص ندارد، بلکه شامل [[ابزار نظامی]] جدید مانند تفنگ و توپ و ابزار دیگر نیز میشود؛ زیرا ذکر مسابقات اسب سواری و [[تیراندازی]] در [[احادیث]] و [[منابع فقهی]] متقدم بدان جهت است که در آن اعصار این نوع مسابقات به عنوان مهارت‌های نظامی بیشتر مطرح بوده است. <ref>مصطلحات الفقه، ص۲۹۲؛ مشکلات اجتماعی عصر ما، ص۱۶۵ - ۱۶۶. </ref> | افزون بر [[آیات]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ}}<ref>«گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref> نیز دالّ بر [[مشروعیت]] سَبْق و رِمایَه به شمار رفته است: {{متن قرآن| فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ }}<ref>کنزالعرفان، ج ۲، ص۸۰ - ۸۱. </ref>. البته برخی مؤلفان بر آن‌اند که تجویز مسابقه [[تیراندازی]] به ابزار کهن اختصاص ندارد، بلکه شامل [[ابزار نظامی]] جدید مانند تفنگ و توپ و ابزار دیگر نیز میشود؛ زیرا ذکر مسابقات اسب سواری و [[تیراندازی]] در [[احادیث]] و [[منابع فقهی]] متقدم بدان جهت است که در آن اعصار این نوع مسابقات به عنوان مهارت‌های نظامی بیشتر مطرح بوده است. <ref>مصطلحات الفقه، ص۲۹۲؛ مشکلات اجتماعی عصر ما، ص۱۶۵ - ۱۶۶. </ref> | ||
از دیدگاه [[قرآن کریم]] تیراندازی [[مؤمنان]] در [[نبرد]] با [[دشمنان خدا]] تنها با [[امداد غیبی]] و [[اراده الهی]] مؤثر و کارساز است؛ [[آیه]] {{متن قرآن|فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.</ref> خطاب به [[پیامبر]]{{صل}} می‌‌فرماید: این تو نبودی که تیرانداختی، بلکه [[خداوند]] آنها را افکند: {{متن قرآن| وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى}}. در [[شأن نزول]] این آیه نقل شده که آن [[حضرت]] در [[جنگ بدر]] مشتی [[خاک]] و سنگریزه به سوی [[دشمن]] پرتاب کرد و بر اثر آن، دشمن [[بینایی]] خود را از دست داد و [[مسلمانان]] آنان را [[شکست]] دادند. <ref>جامع البیان، ج ۹، ص۲۷۰ - ۲۷۱؛ مجمع البیان، ج ۴، ص۸۱۴؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۲۴۴. </ref> به [[نقلی]] دیگر پیامبر در این [[جنگ]] سه سنگریزه برداشت و یکی را به جانب راست [[لشکر]] دشمن و دیگری را به جانب چپ و نیز سنگریزه ای را به وسط آن پرتاب کرد و به اراده الهی آنان بینایی خود را از دست دادند و شکست خوردند. <ref>مجمع البیان، ج ۴، ص۸۱۴. </ref> برپایه نظر مفسرانی دیگر، آیه مربوط به [[جنگ احد]] است که [[رسول خدا]] نیزه ای به طرف [[اُبَیّ بن خَلَف]] افکند و او بر اثر ضربه پیامبر{{صل}} در راه بازگشت به [[مکه]] [[جان]] سپرد. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۲۴۴. </ref> برخی [[آیه]] را درباره [[فتح خیبر]] دانسته‌اند که [[پیامبراکرم]]{{صل}} تیری را در هوا رها ساخت و آن تیر به [[امر الهی]] به ابن ابو حُقَیق که در بستر خود قرار داشت اصابت کرد. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰؛ روح المعانی، ج ۶، ص۲۶۸. </ref> شماری دیگر این آیه را درباره همه رخدادهای [[جنگ بدر]] دانسته‌اند که [[مسلمانان]] در آن با نیرو و تجهیزات اندک بر [[لشکر]] بزرگ [[قریش]] [[پیروز]] شدند. <ref>المیزان، ج ۹، ص۳۸. </ref> با قطع نظر از این اقوال، به نظر برخی [[مفسران]] می‌‌توان مفاد آیه را عام و شامل همه کارهای [[انسان]] و نیز فعالیت‌های نظامی او در [[راه خدا]]، از جمله [[تیراندازی]] دانست. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰. </ref>.<ref>[[علی زنگویی|زنگویی، علی]]، [[تیراندازی (مقاله)|مقاله «تیراندازی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref> | از دیدگاه [[قرآن کریم]] تیراندازی [[مؤمنان]] در [[نبرد]] با [[دشمنان خدا]] تنها با [[امداد غیبی]] و [[اراده الهی]] مؤثر و کارساز است؛ [[آیه]] {{متن قرآن|فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.</ref> خطاب به [[پیامبر]] {{صل}} می‌‌فرماید: این تو نبودی که تیرانداختی، بلکه [[خداوند]] آنها را افکند: {{متن قرآن| وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى}}. در [[شأن نزول]] این آیه نقل شده که آن [[حضرت]] در [[جنگ بدر]] مشتی [[خاک]] و سنگریزه به سوی [[دشمن]] پرتاب کرد و بر اثر آن، دشمن [[بینایی]] خود را از دست داد و [[مسلمانان]] آنان را [[شکست]] دادند. <ref>جامع البیان، ج ۹، ص۲۷۰ - ۲۷۱؛ مجمع البیان، ج ۴، ص۸۱۴؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۲۴۴. </ref> به [[نقلی]] دیگر پیامبر در این [[جنگ]] سه سنگریزه برداشت و یکی را به جانب راست [[لشکر]] دشمن و دیگری را به جانب چپ و نیز سنگریزه ای را به وسط آن پرتاب کرد و به اراده الهی آنان بینایی خود را از دست دادند و شکست خوردند. <ref>مجمع البیان، ج ۴، ص۸۱۴. </ref> برپایه نظر مفسرانی دیگر، آیه مربوط به [[جنگ احد]] است که [[رسول خدا]] نیزه ای به طرف [[اُبَیّ بن خَلَف]] افکند و او بر اثر ضربه پیامبر {{صل}} در راه بازگشت به [[مکه]] [[جان]] سپرد. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۲۴۴. </ref> برخی [[آیه]] را درباره [[فتح خیبر]] دانسته‌اند که [[پیامبراکرم]] {{صل}} تیری را در هوا رها ساخت و آن تیر به [[امر الهی]] به ابن ابو حُقَیق که در بستر خود قرار داشت اصابت کرد. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰؛ روح المعانی، ج ۶، ص۲۶۸. </ref> شماری دیگر این آیه را درباره همه رخدادهای [[جنگ بدر]] دانسته‌اند که [[مسلمانان]] در آن با نیرو و تجهیزات اندک بر [[لشکر]] بزرگ [[قریش]] [[پیروز]] شدند. <ref>المیزان، ج ۹، ص۳۸. </ref> با قطع نظر از این اقوال، به نظر برخی [[مفسران]] می‌‌توان مفاد آیه را عام و شامل همه کارهای [[انسان]] و نیز فعالیت‌های نظامی او در [[راه خدا]]، از جمله [[تیراندازی]] دانست. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰. </ref>.<ref>[[علی زنگویی|زنگویی، علی]]، [[تیراندازی (مقاله)|مقاله «تیراندازی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۵۵
تیراندازی از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: تیراندازی در قرآن - پرسش مرتبط نداردمقدمه
مراد از تیراندازی، پرتاب کردن تیر است؛ خواه با کمان باشد یا تفنگ، توپ و دیگر ابزارهای جنگی. [۱] معادل عربی آن «رِمایَه» است. [۲].[۳]
تیراندازی در قرآن
در قرآن با تعبیرهایی گوناگون از آن یاد شده است؛ از جمله در آیه 
فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
[۴] با صریح‌ترین تعبیر وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى. در آیه وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ[۵] نیز واژه قُوَّةٍ به کار رفته است: وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ که احادیث یکی از مصادیق آن [۶] را تیراندازی شمرده‌اند.
در آیاتی دیگر از ابزار تیراندازیسخن به میان آمده؛ مانند واژه «قَوْس» که به معنای کمان است: فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى[۷] [۸]؛ و واژه «اسلحه»، جمع سِلاح به معنای ابزار ویژه جنگ یا دفاع که ۴ بار در آیه وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا[۹] به کار رفته است: لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ ؛ همچنین واژگانی دیگر مانند «سَهْم» به معنای تیر کامل فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ[۱۰].[۱۱]، «ازلام» به معنای تیرهای بی‌پیکان و مخصوص حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ[۱۲].[۱۳] و نیز «اَقْلام» ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ[۱۴] در قرآن کریم آمده‌اند.
با توجه به آیات مربوط، از این تیرها عمدتاً برای اهداف غیر جنگی مانند قمار، قرعه کشی و آگاهی از آینده و دانستن نیک و بد کارها استفاده می‌‌شده است. [۱۵] اختراع ابزار تیراندازی مانند کمان و تیر از کهن‌ترین اختراعات بشر است که در آغاز از آن برای شکار حیوانات و تأمین نیازهای زندگی بهره‌گیری می‌‌شد؛ ولی به تدریج کاربرد آن گسترش یافت و در میادین جنگ هم از آن استفاده شد. مصریان را نخستین اقوامی دانسته‌اند که در میدان جنگ از تیر استفاده کرده‌اند. سپس اقوام دیگر از جمله ترک‌ها در این ابزار تحولاتی پدید آوردند تا آنکه در سال ۱۵۰۰ میلادی ابزارهای جدیدتر تیراندازی مانند تفنگ جای تیر و کمان را گرفت. [۱۶] با وجود این امروزه کمان و تیرهای چوبین در مقاصد دیگر مانند مسابقات ورزشی و فنون رزمی استفاده میشود. [۱۷]
برخی مفسران در آیه قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ[۱۸] که بیانگر رواج مسابقات در عصر حضرت یعقوب (ع) است. مراد از نَسْتَبِقُ را مسابقه تیراندازی میان فرزندان یعقوب (ع) دانسته‌اند. [۱۹] برخی دیگر مراد از آن را مسابقه دو دانسته‌اند. [۲۰]
در آیه وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ[۲۱] مسلمانان مأمور شده‌اند تا برای رویارویی با دشمنان خدا و ترساندن آنان هرچه می‌توانند قوا و تجهیزات نظامی فراهم آورند. در احادیث متعدد قُوَّةٍ در این آیه به تیراندازی تفسیر شده است. [۲۲]
افزون بر قرآن، در احادیث نیز بر کسب مهارت در تیراندازی بسیار تأکید شده است، تا آنجا که بُرد و باخت و تعیین جایزه در عین ممنوع بودن در دیگر موارد و مسابقات، در مسابقه تیراندازی جایز به شمار رفته است؛ همچنین در احادیث متعدد برای تیراندازان و سازندگان تیر، پاداش اخروی مقرر شده است. [۲۳] در برابر، آنها که تیراندازی را پس از فراگیری آن رها کنند مذمت شده‌اند واین کار سرپیچی از فرمان پیامبر اکرم (ص) و ناسپاسی نعمت الهی به شمار رفته است. [۲۴]
فقها بر پایه آیات و احادیث یاد شده فصلی را در منابع فقهی با عنوان «السَبْق»[۲۵] یا «السَبْق و الرِّمایَه»[۲۶] یا «مُناضَله»[۲۷] به موضوع مسابقه در تیراندازی و اسب سواری اختصاص داده و بُرد و باخت در آن را با تحقق شرایطی خاص جایز شمرده‌اند. [۲۸]
افزون بر آیات وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ[۲۹]، قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ[۳۰]، وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ[۳۱] نیز دالّ بر مشروعیت سَبْق و رِمایَه به شمار رفته است: فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ [۳۲]. البته برخی مؤلفان بر آن‌اند که تجویز مسابقه تیراندازی به ابزار کهن اختصاص ندارد، بلکه شامل ابزار نظامی جدید مانند تفنگ و توپ و ابزار دیگر نیز میشود؛ زیرا ذکر مسابقات اسب سواری و تیراندازی در احادیث و منابع فقهی متقدم بدان جهت است که در آن اعصار این نوع مسابقات به عنوان مهارت‌های نظامی بیشتر مطرح بوده است. [۳۳]
از دیدگاه قرآن کریم تیراندازی مؤمنان در نبرد با دشمنان خدا تنها با امداد غیبی و اراده الهی مؤثر و کارساز است؛ آیه فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ[۳۴] خطاب به پیامبر (ص) می‌‌فرماید: این تو نبودی که تیرانداختی، بلکه خداوند آنها را افکند: وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى. در شأن نزول این آیه نقل شده که آن حضرت در جنگ بدر مشتی خاک و سنگریزه به سوی دشمن پرتاب کرد و بر اثر آن، دشمن بینایی خود را از دست داد و مسلمانان آنان را شکست دادند. [۳۵] به نقلی دیگر پیامبر در این جنگ سه سنگریزه برداشت و یکی را به جانب راست لشکر دشمن و دیگری را به جانب چپ و نیز سنگریزه ای را به وسط آن پرتاب کرد و به اراده الهی آنان بینایی خود را از دست دادند و شکست خوردند. [۳۶] برپایه نظر مفسرانی دیگر، آیه مربوط به جنگ احد است که رسول خدا نیزه ای به طرف اُبَیّ بن خَلَف افکند و او بر اثر ضربه پیامبر (ص) در راه بازگشت به مکه جان سپرد. [۳۷] برخی آیه را درباره فتح خیبر دانسته‌اند که پیامبراکرم (ص) تیری را در هوا رها ساخت و آن تیر به امر الهی به ابن ابو حُقَیق که در بستر خود قرار داشت اصابت کرد. [۳۸] شماری دیگر این آیه را درباره همه رخدادهای جنگ بدر دانسته‌اند که مسلمانان در آن با نیرو و تجهیزات اندک بر لشکر بزرگ قریش پیروز شدند. [۳۹] با قطع نظر از این اقوال، به نظر برخی مفسران می‌‌توان مفاد آیه را عام و شامل همه کارهای انسان و نیز فعالیت‌های نظامی او در راه خدا، از جمله تیراندازی دانست. [۴۰].[۴۱]
منابع
پانویس
- ↑ لغت نامه، ج ۵، ص۷۱۹۶؛ فرهنگ بزرگ سخن، ج ۳، ص۲۰۰۳، «تیرانداختن».
- ↑ المصباح، ص۲۴۱، «رمیت»؛ لغت نامه، ج ۵، ص۷۱۹۶.
- ↑ زنگویی، علی، مقاله «تیراندازی»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۹.
- ↑ «پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.
- ↑ «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.
- ↑ سنن ابی داوود، ج ۲، ص۲۱۶؛ وسائل الشیعه، ج ۱۹، ص۲۵۲؛ میزان الحکمه، ج ۲، ص۱۱۲۰.
- ↑ «آنگاه (میان او و پیامبر) به اندازه دو کمان یا نزدیک‌تر رسید» سوره نجم، آیه ۹.
- ↑ لسان العرب، ج ۱۱، ص۳۴۵، «قوس».
- ↑ «و (به هنگام خطر) چون در میان ایشان بودی و برای آنان نماز برپا داشتی باید گروهی از ایشان با تو (به نماز) ایستند و جنگ‌افزارهایشان را (نیز) با خود بردارند و چون به سجده روند (و رکعت دیگر را فرادی تمام کنند) باید پس شما بایستند و پس از آن دسته دیگری که نماز نخوانده‌اند با تو نماز بگزارند و (اینان نیز) باید آمادگی (خود را حفظ کنند) و جنگ‌افزارهای خودشان را با خود بردارند؛ کافران دوست می‌دارند که شما از جنگ‌افزارها و بار و بنه خویش غفلت ورزید و آنان با یک تاخت بر شما بتازند؛ و اگر از باران در سختی باشید با بیمار شوید، گناهی بر شما نیست که جنگ‌افزارها را با خود برندارید و (به هر روی) آمادگی‌تان را حفظ کنید؛ خداوند برای کافران عذابی خواری‌آفرین آماده کرده است» سوره نساء، آیه ۱۰۲.
- ↑ «آنگاه با آنان قرعه انداخت و از بیرون افتادگان بود» سوره صافات، آیه ۱۴۱.
- ↑ لسان العرب، ج ۶، ص۴۱۳؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۴۴۱، «سهم».
- ↑ «مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ لسان العرب، ج ۶، ص۷۵، «زلم»؛ صحیح البخاری، ج ۵، ص۲۲۴؛ جامع البیان، ج ۶، ص۱۰۱، ۱۰۳، ۱۰۶.
- ↑ «این از خبرهای نهانی است که به تو وحی می‌کنیم و تو هنگامی که آنان تیرچه‌های (قرعه) خود را (در آب) می‌افکندند تا (بدانند) کدام، مریم را سرپرستی کند و هنگامی که با هم (در این کار) ستیزه می‌ورزیدند نزد آنان نبودی» سوره آل عمران، آیه ۴۴.
- ↑ جامع البیان، ج ۶، ص۱۰۱ - ۱۰۲؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۲۴۴.
- ↑ موسوعة العربیة العالمیه، ج ۱۱، ص۲۸۱ - ۲۸۲.
- ↑ موسوعة العربیة العالمیه، ج ۱۱، ص۲۸۰ - ۲۸۲.
- ↑ «گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص۱۰۱؛ مجمع البیان، ج ۵، ص۳۳۳؛ الکشاف، ج ۲، ص۴۵۰ - ۴۵۱.
- ↑ التحریر و التنویر، ج ۱۲، ص۲۳۵؛ مجمع البیان، ج ۵، ص۳۳۳.
- ↑ «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.
- ↑ جامع البیان، ج ۱۰، ص۴۰؛ سنن ابی داوود، ج ۲، ص۲۱۶؛ وسائل الشیعه، ج ۱۹، ص۲۵۲.
- ↑ کنزالعمال، ج ۴، ص۳۴۴؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص۱۹۴.
- ↑ مسند احمد، ج ۴، ص۱۴۸؛ المستدرک، ج ۲، ص۹۵؛ السنن الکبری، ج ۱۰، ص۱۳.
- ↑ الخلاف، ج ۶، ص۱۰۱؛ الام، ج ۴، ص۲۴۳؛ فقه الکتاب و السنه، ج ۳، ص۱۷۳۷.
- ↑ المبسوط، ج ۶، ص۲۸۹؛ المهذب، ج ۱، ص۳۲۹؛ مختصر المزنی، ص۲۸۷.
- ↑ المغنی، ج ۱۱، ص۱۳۹؛ الشرح الکبیر، ج ۱۱، ص۱۴۶؛ کشاف القناع، ج ۴، ص۶۶.
- ↑ شرایع الاسلام، ج ۲، ص۲۳۷ - ۲۳۸؛ جواهر الکلام، ج ۲۸، ص۲۱۱؛ روضة الطالبین، ج ۷، ص۵۳۶.
- ↑ «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.
- ↑ «گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ کنزالعرفان، ج ۲، ص۸۰ - ۸۱.
- ↑ مصطلحات الفقه، ص۲۹۲؛ مشکلات اجتماعی عصر ما، ص۱۶۵ - ۱۶۶.
- ↑ «پس شما آنان را نکشتید که خداوند آنان را کشت، و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند و (چنین کرد) تا مؤمنان را از سوی خود نعمتی نیکو دهد که خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۱۷.
- ↑ جامع البیان، ج ۹، ص۲۷۰ - ۲۷۱؛ مجمع البیان، ج ۴، ص۸۱۴؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۲۴۴.
- ↑ مجمع البیان، ج ۴، ص۸۱۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۲۴۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰؛ روح المعانی، ج ۶، ص۲۶۸.
- ↑ المیزان، ج ۹، ص۳۸.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۴۰.
- ↑ زنگویی، علی، مقاله «تیراندازی»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۹.