رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۵

* [[انسان]] تشنۀ [[محبت]] است و [[محبت]] حیات بخش دلهاست. هر انسانی خود را [[دوست]] دارد و می‌‌خواهد [[محبوب]] دیگران نیز باشد. تا فردی کسی را [[دوست]] نداشته باشد، چگونه می‌‌تواند او را [[تربیت]] کند و تا شخص سیراب از [[محبت]] نشود آنگونه که باید تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]. </ref>. باید توجه داشت [[عشق به خداوند]] ‌به [[زندگی]] فرد معنا می‌دهد، معنای که سبب می‌‌شود [[زندگی]] [[انسان]] وسعت و [[ارزش]] پیدا کند و حدود این [[عشق]] و [[ارزش]] تا جائی پیش می‌‌رود که با‌ هیچ [[عشق]] و [[ارزش]] مادی و دنیایی‌ قابل معامله نیست<ref>ر.ک: [[ناصر محمدی|محمدی، ناصر]] و [[احمد رضا مفتاح|مفتاح، احمد رضا]]، [[نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی (مقاله)|نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی]]، ص۲۱۷-۲۱۹.</ref>. از جمله مواردی که [[عشق]] به‌ [[خداوند]] در وجود [[انسان‌ها]] جلوه می‌‌کند طبق [[روایت]] [[پیامبر]] {{صل}} زمانی است که فرد [[محبت]] و [[ولایت امام]] عصر {{ع}} را بپذیرد<ref>ر.ک: [[ناصر محمدی|محمدی، ناصر]] و [[احمد رضا مفتاح|مفتاح، احمد رضا]]، [[نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی (مقاله)|نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی]]، ص۲۱۷-۲۱۹. </ref>.

* رشد روحیۀ [[محبت]] و [[عشق‌ورزی]]، به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی [[انتظار]]، به این معناست که ابعاد [[عاطفی]] [[مکتب]] [[انتظار]]، موجب شکل‌گیری و رشد یک شبکۀ سرشار از [[محبت]] و [[عشق‌ورزی]] میان ‌امام منتظَر‌ و ‌امت منتظِر‌ و عامل مهمی در رشد روانی و [[سلامت]] شخصیت [[جامعۀ منتظران]] شده است<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]. </ref>. چنین رشدی را می‌‌توان در اندیشۀ [[مهدویت]] و مقولۀ [[انتظار]] به وضوح مشاهده کرد، چراکه [[حضرت مهدی]] {{ع}} پیام‌آور [[مهرورزی]] و [[دوستی]] است<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>؛ به طوری که [[امام رضا]] {{ع}} در وصف [[امام]] [[معصوم]] فرمودند: «[[امام]]، همدم است، رفیق است، پدراست، و همچنین بسیار [[مهربان]] است»<ref>{{متن حدیث|الْأَنِیسُ الرَّفِیقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْأَخُ الشَّقِیقُ...}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۰، ح۱. </ref>.<ref>ر.ک: [[زهرا سادات پورسیدآقایی|سادات پورسید آقایی، زهرا]]، [[بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال (مقاله)|بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال]]، ص ۱۲۱؛ [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> و درجایی دیگر ایشان در خصوص [[حضرت مهدی]] {{ع}} فرمود: «[[حضرت مهدی]] {{ع}} برای پیروانش از [[پدران]] و مادرانشان مهربان‌تر است»<ref>"أَشْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ؛ بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۶. </ref>؛ همچنین [[امام باقر]] {{ع}} در این زمینه فرمودند: «آنگاه که [[قائم]] ما [[قیام]] کند، [[خداوند]] به واسطۀ [[امام]] دست [[لطف]] و [[مرحمت]] خود را بر سر [[بندگان]] می‌‌گذارد تا به [[عقول]] آنان [[وحدت]] بخشد و خردهایشان را کامل کند»<ref>{{متن حدیث|إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهِ أَحْلاَمُهُمْ}}؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۸. </ref>.<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>

* البته [[محبت]] و [[عشق ورزی]] [[امام عصر]] {{ع}} به پیروانشان، تنها منحصر در ایشان نیست، هرچند [[محبت]] و [[عشق ورزی]] [[امام عصر]] به [[دلیل]] مقولۀ [[عاطفی]] [[انتظار]]، خاص تر از سایر [[معصومین]] {{ع}} است، ولی در ذات تمامی [[معصومین]] {{ع}} [[محبت]] کردن و [[عشق]] ورزدیدن به پیروانشان نهادینه شده است، چنانکه در روایتی [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} از [[پیامبر]] {{صل}} سوال کرد «آیا [[مهدی]] از ما [[اهل بیت]] است؟ ایشان پاسخ دادند: آری؛ [[مهدی]] از ماست. [[خداوند]] همان‌گونه که [[دین]] را با ما آغاز کرد، با او به پایان می‌‌رساند. [[مردم]] به دست ما از [[شرک]] رهایی یافتند و پس از پایان‌گرفتن فتنه‌های [[دشمنان]]، میان آنان الفت و [[صمیمیت]] ایجاد شد. وظیفۀ ما از آغاز برداشتن [[کینه‌ها]] و عداوت‌هاست؛ به‌گونه‌ای که همه [[برادر]] ایمانی شوند»<ref> ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>.

# از طریق لسان: یعنی [[منتظر]] به وسیلۀ الفاظ زبانی این نوع از [[عشق ورزی]] و ارادت را به [[امام]] نشان می‌‌دهد<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>. چنانکه [[دعای ندبه]] نمونۀ بارز [[محبت]] و [[عشق ورزی]] به [[امام عصر]] {{ع}} است در فرازی از این دعای [[مقدس]] آمده است «جانم فدای تو ای ناپیدایی که از ما بیرون نیست!... چقدر بر من [[جان]] کاه است که [[مردم]] را ببینم، اما تو دیده نشوی و هیچ‌گونه صدا و سخنی از تو نشنوم... ای کاش می‌‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌ای و چه سرزمین و مکانی تو را در بر گرفته است»<ref>{{متن حدیث|بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا... عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لَا تُرَی وَ لَا أَسْمَعُ لَکَ حَسِیساً وَ لَا نَجْوَی... لَیْتَ شِعْرِی أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوی‏، بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَری‏، أَ بِرَضْوی‏ أَمْ غَیْرِها أَمْ ذِی طُوی}}</ref>.<ref>ر.ک: [[زهرا سادات پورسیدآقایی|سادات پورسید آقایی، زهرا]]، [[بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال (مقاله)|بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال]]، ص ۱۲۱.</ref> و این [[عشق ورزی]] لسانی به قدری وسیع و اثر گذار است که [[منتظر]] [[عاشق]] در [[دعای عهد]]، [[اصرار]] دارد دیگران هم در این [[عشق ورزی]] با او شریک باشند؛ چنانکه در این [[دعا]] آمده است {{متن حدیث|اللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِيَ الْمَهْدِيَّ الْقائِمَ بِأَمْرِكَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَعَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِينَ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ}}<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>.

# [[عشق ورزی]] در حیطۀ عمل: رشد این مرحله از [[عشق ورزی]] و [[محبت]]، [[تکامل]] مرحلۀ اول است به طوری که اگر [[منتظر]] در مرحلۀ عمل، [[محبت]] خود را به امامش نشان ندهد، می‌‌توان مدعی شد در مرحلۀ لسان، [[صداقت]] واقعی را نداشته است، چراکه [[منتظر واقعی]] کسی است که راه و روش خود را مطابق آئین و روش امامش قرار می‌‌دهد و به دنبال میل و خواست او حرکت می‌‌کند [[امام علی]] {{ع}} در [[مذمت]] عده‌ای که خود را لسانی [[عاشق]] [[اهل‌بیت]] می‌دانند می‌فرماید: «نه قدم بر جای پای [[پیامبر]] {{صل}} می‌‌گذارند و نه از [[رفتار]] [[جانشین]] او [[پیروی]] می‌کنند»<ref>{{متن حدیث|لَا یَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِیٍّ وَ لَا یَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِیٍّ...}}؛ نهج‌البلاغه، خطبه ۸۸. </ref>.<ref>ر.ک: [[رضا انصاری|انصاری، رضا]]، [[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]]، ص؟؟</ref>

# تشدید [[محبت]]: دومین اثر [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در بعد [[روح]] و روان، ایجاد [[محبت]] عمیق بین [[امام]] منتظَر‌ و ‌منتظِران است به طوری که هیچ فاصله ای به واسطۀ این [[محبت]] در این رابطه ایجاد نمی‌شود؛ [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمودند: «همانا، ما در [[شادمانی]] شما شاد و در [[اندوه]] شما [[اندوهگین]] می‌شویم‌»<ref>{{متن حدیث|إنّا لَنَفرَحُ لِفَرَحِکُم وَ نَحزُنُ لِحُزنِکُم}}؛ بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۲۶۰.</ref><ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]] </ref> [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در [[انسان]] [[منتظر]] زمانی به اوج خود خواهد رسید که برای [[تحقق ظهور]] [[منجی موعود]] تلاش می‌‌کند و به [[زمینه سازی ظهور]] آن [[حضرت]] [[کمک]] می‌‌کند<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]. </ref>.

«[[باورهای دینی]] از جمله [[مهدویت]]، در تحقق این مؤلفه، مددکاری نیکوست؛ زیرا از یک‌سو [[آتش]] [[عشق]] و عواطف درونی را شعله‌ور می‌‌سازد و از سوی دیگر، بخشی از آن را به سمت [[عشق]] به دیگران، به ویژه [[مؤمنان]]، [[هدایت]] می‌کند...[[حضرت مهدی]] {{ع}} پیام‌آور [[مهرورزی]] و [[دوستی]] است. [[امیرمؤمنان]] {{ع}} از [[رسول اکرم]] {{صل}} پرسیدند: «آیا [[مهدی]] {{ع}}) از ما [[اهل‌بیت]] است؟» [[حضرت رسول]] {{صل}} پاسخ دادند: «آری؛ [[مهدی]] {{ع}} از ماست. [[خداوند]] همان‌گونه که [[دین]] را با ما آغاز کرد، با او به پایان می‌‌رساند. عنصر [[صفا]]، [[محبت]] و [[همدلی]] را می‌‌توان در [[اندیشه مهدویت]] و [[انتظار]]، به وضوح مشاهده کرد. [[امام صادق]] {{ع}} می‌‌فرماید: "[[اصحاب قائم]]، به‌گونه‌ای با هم [[معاشرت]] می‌کنند که گویی از یک [[پدر]] و [[مادر]] هستند!"<ref>سیدهاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۳ و ۲۴.</ref>.

[[حضرت مهدی]] {{ع}} پیام‌آور [[مهرورزی]] و [[دوستی]] است. [[امیرمؤمنان]] {{ع}} از [[رسول اکرم]] {{صل}} پرسیدند: "آیا [[مهدی]] {{ع}}) از ما [[اهل بیت]] است؟" [[حضرت رسول]] {{صل}} پاسخ دادند: "آری؛ [[مهدی]] {{ع}} از ماست. [[خداوند]] همان‌گونه که [[دین]] را با ما آغاز کرد، با او به پایان می‌‌رساند. [[مردم]] به دست ما از [[شرک]] رهایی یافتند و پس از پایان‌گرفتن فتنه‌های [[دشمنان]]، میان آنان الفت و [[صمیمیت]] ایجاد شد. [[وظیفه]] ما از آغاز برداشتن [[کینه‌ها]] و عداوت‌هاست؛ به‌گونه‌ای که همه [[برادر]] ایمانی شوند"<ref>لطف‌الله صافی، [[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص۱۵۲.</ref>. [[حضرت امام رضا]] {{ع}} در وصف [[یوسف زهرا]] می‌‌فرماید: {{متن حدیث|أَشْفَقَ عَلَيْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ}} "<ref>بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۶.</ref>؛ [[حضرت مهدی]] برای آنها، از [[پدران]] و مادرانشان مهربان‌تر است". [[امام باقر]] {{ع}}) فرمود: {{متن حدیث|إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ كَمَلَتْ بِهِ أَحْلاَمُهُمْ}} "<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۸.</ref>؛ آنگاه که [[قائم]] ما [[قیام]] کند، [[خداوند]] دست [[لطف]] و [[مرحمت]] خود را بر سر [[بندگان]] می‌‌گذارد تا به [[عقول]] آنان [[وحدت]] بخشد و خردهایشان را کامل کند".

*«در [[فرهنگ انتظار]]، پیوندی عمیقی از [[محبت]] و عطوفت بین "[[امام]] [[منتظَر]]" و "منتظِران" برقرار است که گسستی در آن نیست. [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|الْإِمَامُ‌ الْأَنِيسُ‌ الرَّفِيقُ‌ وَ الْوَالِدُ الشَّفِيقُ‌ وَ الْأَخُ الشَّقِيقُ...}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۱۹۸، ح۱.</ref>؛ "[[امام]] همدمِ همراه، [[پدر]] [[مهربان]] و [[برادر]] تنی و [[دل‌سوز]] است". [[امام علی]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|إِنَّا لَنَفْرَحُ‌ لِفَرَحِكُمْ‌ وَ نَحْزَنُ لِحُزْنِكُمْ...}}<ref>حکیمی، محمد، عصر زندگی، ص۲۶۸.</ref>؛ "همانا، ما در [[شادمانی]] شما شاد و در [[اندوه]] شما [[اندوهگین]] می‌شویم". و [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|...وَ اللَّهِ‌ لَأَنَا أَرْحَمُ‌ بِكُمْ‌ مِنْكُمْ بِأَنْفُسِكُمْ}}<ref>حکیمی، محمد، عصر زندگی، ص۲۶۹.</ref>؛ "...به [[خدا]] [[سوگند]] که من نسبت به شما، از خود شما مهربان‌ترم". {{متن حدیث|بِنَفْسِي‌ أَنْتَ‌ مِنْ‌ مُغَيَّبٍ‌ لَمْ‌ يَخْلُ‌ مِنَّا...}}<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>؛ "جانم فدای تو ای ناپیدایی که از ما بیرون نیست!"؛ {{متن حدیث|عَزِيزٌ عَلَيَّ أَنْ‌ أَرَى‌ الْخَلْقَ‌ وَ لَا تُرَى‌ وَ لَا أَسْمَعُ لَكَ حَسِيساً وَ لَا نَجْوَى}}<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>؛ "چقدر بر من جانکاه است که [[مردم]] را ببینم، اما تو دیده نشوی و هیچ‌گونه صدا و سخنی از تو نشنوم". پیوند [[دوستی]] و [[عاطفی]] "منتظِران" با "[[امام]] [[منتظَر]]" چنان عمیق و با [[ثبات]] است که تمام نسبت‌ها [[عاطفی]] آنان را با دیگران تحت تأثیر قرار می‌دهد، به‌گونه‌ای که "[[انسان]] [[منتظِر]]" چیزی را [[دوست]] دارد که امامش آن را [[دوست]] دارد و با چیزی [[دشمن]] است که امامش آن را [[دشمن]] می‌دارد، چنان‌که [[امام کاظم]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|طُوبَى‌ لِشِيعَتِنَا الْمُتَمَسِّكِينَ‌ بِحَبْلِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِينَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّةً وَ رَضِينَا بِهِمْ شِيعَةً فَطُوبَى لَهُمْ ثُمَّ طُوبَى لَهُمْ وَ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِي دَرَجَاتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}<ref>محمد بن بابویه صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ج۲، ص۳۶۱، باب ۳۴، ح۵.</ref>؛ "خوشا به حال [[شیعیان]] ما که در [[زمان غیبت]] [[قائم]] ما به ریسمان ما چنگ می‌زنند و بر [[دوستی]] ما و [[دشمنی]] [[دشمنان]] ما ثابت می‌مانند. ایشان از ما و ما از ایشان هستیم. آنان به [[امامت]] ما [[خشنود]] و ما به [[پیروی]] آنان خرسندیم. خوشا به حال آنها و خوشا به احوال‌شان، به [[خدا]] [[سوگند]]! آنان در [[روز قیامت]]، در مرتبه ما و با ما خواهند بود"»<ref>[[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|نقش انتظار در بهداشت روانی]] ص ۱۲۰.</ref>.

از سوی دیگر، ابعاد [[عاطفی]] [[انتظار]] براین [[حقیقت]] [[استوار]] است که [[امام]] پیوند عمیقی از عطوفت، مؤدت، و [[محبت]] نسبت با [[پیروان]] [[راستین]] خویش دارد. [[امام]] {{ع}} بسیار [[خیرخواه]] و نگران [[امت]] خویش است. این [[محبت]] و [[نگرانی]] نه از آن جهت است که حضرتش [[نیازمند]] [[امت]] باشد، بلکه از آن جهت است که او [[انسان کامل]] است، بر این اساس، مهر و [[محبت]] حضرتش نیز در غایتِ کمال است، به گونه که بدون هیچ [[نیاز]]، نگران [[سرنوشت]] [[امت]] است و برای گرفتاری آنان [[غمگین]] و برای تردید شان دل‌خون است چنان‌که حضرتش می‌فرماید: ‌"{{متن حدیث|إِنَّهُ أٌنهی إِلیَّ ارتِیَابُ جَمَاعَةِ مِنکُم فِی الدَّینِ وَ مَا دَخَلَهُم مِنَ الشَّکِّ وَ الحَیرَة فِی وُلَاةِ أٌمرَهِم فَغَمَّنَا ذَلِکُ لِّا لَنَا وَ سَأونَا فِیکُم لَا فَینَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَلَا فَاقَةَ بِنَا إِلَی غَیرِه}}<ref>محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۸.</ref> از تردید گروهی از شما در دین‌باوری و [[شک]] و سرگردانی در (مسأله) [[ولایت]] و [[امامت]] [[آگاه]] شدم. این موضوع ما را نه به خاطر خودما، بلکه به خاطر شما، [[غمگین]] و متأثّر کرد؛ چون [[خدا]] با ماست و ما نیازی به دیگری نداریم.‌" بر این اساس، [[آگاهی]] و [[شناخت]] نسبت به این [[محبّت]] خداگونه، دل‌های [[امت]] را سرشار از [[عشق]] و جان‌های آنان را [[غرق]] در شیفتگی و [[اشتیاق]] نسبت به آن [[حضرت]] می‌کند و شعله‌های [[انتظار]] [[دیدار]] حضرتش را در [[دل‌ها]] بر می‌افروزد.

* '''[[اشتیاق]]''': اوج ابعاد [[عاطفی]] [[انتظار]]، که در [[حقیقت]] نقطه‌ گرمی و حرارت آن به شمار می‌آید، [[اشتیاق]] است. [[منتظر]] کسی است که چون خاکِ تشنه در تب وتاب و [[اشتیاق]] [[آب]] می‌سوزد: ‌{{متن قرآن|قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ}}<ref>«بگو: به من بگویید اگر آب (سرزمین) شما فرو رود چه کسی برای شما آبی روان می‌آورد؟» سوره ملک، آیه ۳۰.</ref> بگو: به من خبر دهید، اگر آب‌های‌ [سرزمین] شما در [[زمین]] فرو [[رود]]، چه کسی می‌تواند [[آب]] جاری و گوارا در دسترس شما قرار دهد‌". ‌"ماء معین‌" [[آب]] جاری و روانی را گویند که در دید و در دست‌رس است. ‌"عِلم‌" را نیز از آن رو که چون [[آب]]، از سینه‌ای به سینه‌ای و از زبانی به زبان دیگر جاری است ‌"ماء معین‌" ‌گویند. این [[آیه شریفه]] بر [[حضرت حجت]] {{ع}} نیز تطبیق شده است؛<ref> محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۵۱_۵۳ و۱۵۱.</ref> زیرا آن [[حضرت]] عِلم و خیر ممثّل و در [[حقیقت]] مصداق کامل [[آب]] حیات است.<ref> [[عبدالله جوادی آملی]]، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۴، ج۸، ص۱۹۶. </ref> [[امام]] چشمه‏ جوشان معنا و [[معرفت]] است و از زلال [[ناب]] [[معنویت]] او، [[جان]] تشنگان [[معرفت]] سیراب می‌گردد؛ تشنگانی که بار سنگین [[تکلیف]] انسانی [[انتظار]] را در [[فراق]] او بر دوش دارند و در راه رسیدن به آن چشمه‏ زلال [[پاکی‌ها]]، سراسر وجود شان را عطشِ [[اشتیاق]] فرا گرفته است.

* '''[[محبت]]''': در [[فرهنگ انتظار]]، پیوندی عمیقی از [[محبت]] و عطوفت بین ‌"[[امام]] منتظَر‌" و ‌"منتظِران‌" برقرار است که گسستی در آن نیست. [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: ‌{{متن حدیث|ألإمامُ أَلاَنیسُ الرَّفیقُ وَ الوالِدُ الشَّفیقُ وَ الأَخُ الشَّقیقُ}}<ref> محمد ابن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۱۹۸، ح۱.</ref> [[امام]] همدمِ همراه، [[پدر]] [[مهربان]] و [[برادر]] تنی و [[دل]] سوز است‌". [[امام علی]] {{ع}} فرمود: ‌{{متن حدیث|إنّا لَنَفرَحُ لِفَرَحِکُم وَ نَحزُنُ لِحُزنِکُم}}<ref> محمد حکیمی، عصر زندگی، قم، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم، ۱۳۷۴، چاپ دوم، ص۲۶۸.</ref> همانا، ما در [[شادمانی]] شما شاد و در [[اندوه]] شما [[اندوهگین]] می‌شویم‌". و [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: ‌{{متن حدیث|وَاللّه لَأنا ارحَمُ بِکُم مِنکُم بأنفُسِکُم}}<ref> همان، ص۲۶۹.</ref>... به [[خدا]] [[سوگند]] که من نسبت به شما، از خود شما مهربان‌ترم‌". {{متن حدیث|بِنَفسی أَنتَ مِن مُغَیبٍ لَم یخلُ مِنّا}}<ref> سیدبن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref> جانم فدای تو ای ناپیدایی که از ما بیرون نیست!‌؛ ‌{{متن حدیث|عَزیزٌ عَلَی أن أَری الخَلقَ وَ لا تُری وَ لا أسمَعُ لَکَ حَسیساً وَ لا نَجوی}}<ref> سیدبن طاووس، إقبال الأعمال،ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>چقدر بر من جانکاه است که [[مردم]] را ببینم، اما تو دیده نشوی و هیچ گونه صدا و سخنی از تو نشنوم‌". پیوند [[دوستی]] و [[عاطفی]] ‌"منتظِران‌" با ‌"[[امام]] منتظَر‌" چنان عمیق و با [[ثبات]] است که تمام نسبت‌ها [[عاطفی]] آنان را با دیگران تحت تأثیر قرار می‌دهد، به گونه‏ که ‌"[[انسان]] منتظِر‌" چیزی را [[دوست]] دارد که امامش آن را [[دوست]] دارد و با چیزی [[دشمن]] است که امامش آن را [[دشمن]] می‌دارد، چنان‌که [[امام کاظم]] {{ع}} می‌فرماید: ‌{{متن حدیث|طُوبی لِشیعَتِنا المُتَمَسِّکینَ بِحَبلِنا فِی غَیبَةِ قائِمِنا، الثّابِتینَ عَلی مُوالاتِنا وَ البَراءَةِ مِن أَعدائِنا اُولئِکَ مِنّا وَ نَحنُ مِنهُم قَد رَضُوا بِنا أَئِمَّةً وَ رَضینا بِهِم شیعَةً، فَطُوبی لَهُم ثُمَّ طُوبی لَهُم وَ هُم وَاللهِ مَعَنا فِی دَرَجاتِنا یَومَ القِیامَةِ}}<ref> محمّد بن بابویه صدوق،، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۶۱، باب ۳۴، ح۵.</ref> خوشا به حال [[شیعیان]] ما که در [[زمان غیبت]] [[قائم]] ما به ریسمان ما چنگ می‌زنند و بر دوستیِ ما و [[دشمنی]] [[دشمنان]] ما ثابت می‌مانند. ایشان از ما و ما از ایشان هستیم. آنان به [[امامت]] ما [[خشنود]] و ما به [[پیروی]] آنان خرسندیم. خوشا به حال آنها و خوشا به احوال شان، به [[خدا]] [[سوگند]]! آنان در [[روز قیامت]]، در مرتبه‏ ما و با ما خواهند بود‌".

* '''طلب و جست و جو''':‌ "[[انسان]] منتظِر‌"، همواره به دنبال [[یار]] می‌گردد و با شور و [[شوق]] همه جا را در طلبش جست و جو می‌کند: {{متن حدیث|لَیتَ شِعرِی أَینَ استَقَرَّت بِکَ النَّوی بَل أی أرضٍ تُقِلُّکَ أَو ثَری أَبِرَضوی أَم غَیرِها أَم ذِی طُوی}}<ref> سیدبن طاووس، إقبال الأعمال،ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref> ای کاش می‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌ای و چه سرزمین و مکانی تو را در برگرفته است! آیا در [[کوه رضوی]] هستی و یا در جای دیگر و یا در [[ذی طوی]] هستی… ‌". کسی که گم شده‌ای دارد و مدعی [[عشق]] و [[محبت]] است، آیا از او پذیرفته است که هیچ گاه در طلب گم شده‌اش بر نیامده باشد؟<ref> مسعود آذربایجانی، رابطه انتظار و بهداشت روان، ماهنامه موعود، شماره۷۶.</ref>ازاین رو، [[انسان]] ‌"منتظِر‌" در متن دنیای مدرن، اما متفاوت از [[انسان]] مدرن است که خویشتن را در میان انبوه [[آرمان‌ها]] و [[تمایلات]] گوناگون گم کرده است و جستجویش برای رسیدن به [[آرامش]] و [[خوشبختی]] در سایه نظام‌های [[فکری]] و [[سیاسی]] بشری او را ملول، [[ناامید]] و درمانده نموده است. [[انسان]] [[منتظِر]] در پرتو پرفروغ [[انتظار]] خود را باز یافته و در طلب و جستجو برای دست‌یابی به [[آرمان]] روشنی است که [[ایمان]] به [[انتظار]] به او نوید می‌دهد. ازاین رو، لحظه لحظه [[زندگی]] او سرشار از تمنا، طلب و جستجو برای دسترسی به [[هدف]] والای است که رسیدن به آن را [[باور]] دارد و سرانجام آن [[نجات]]، رهایی و [[سعادت]] همه [[بشریت]] است.  

* '''چشم انتظاری''': در [[انتظار]] آن [[یار]] ‌"سفر کرده‌" که ‌"صد قافله همره اوست‌" و ‌"هر کجا هست خدایا به [[سلامت]] دارش!‌"،<ref> حافظ: آن سفر کرده که صد قافله دل همره اوست. هر کجا هست خدایا به سلامت دارش</ref>(...)

"[[انسان]] منتظِر‌"، هر صبح و ظهر و [[شام]] در ‌"[[مسجد]] جمکران‌" دلش، [[نماز]] [[عشق]] به [[امامت]] پیشوای مهر و [[عدالت]] بر پاست که: ‌{{متن حدیث|اَلسَّلامُ عَلَیکَ حینَ تَقُومُ السَّلامُ عَلَیکَ حینَ تَقعُدُ السَّلامُ عَلَیکَ حینَ تَقرَءُ وَ تُبَینُ السَّلامُ عَلَیکَ حینَ تُصَلِّی وَ تَقنُتُ السَّلامُ عَلَیکَ حینَ تَرکَعُ وَ تَسجُدُ}}<ref> شیخ طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۹۲؛ مفتایح الجنان، زیارت آل یاسین.</ref> [[سلام]] بر تو آن گاه که می‌ایستی، [[سلام]] بر تو آن گاه که می‌نشینی، [[سلام]] بر تو هنگامی که [[قرآن]] می‌خوانی و [[بیان]] می‌کنی، آن گاه که [[نماز]] می‌گزاری و [[قنوت]] می‌بندی، [[سلام]] بر تو چون به [[رکوع]] می‌روی و [[سجده]] می‌کنی‌". یعنی در همه‏‌ی احوال دلم با تو و چشمم به راه تو است. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: هرکس [[دوست]] دارد در شمار [[اصحاب]] [[حضرت]] باشد، باید [[چشم به راه]] باشد و [[پارسایی]] پیشه سازد.<ref> محمدبن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۲۰۰، باب ۱۱، ح ۱۶.</ref>

[[انتظار]] در ابعاد [[عاطفی]] آن (یعنی [[اشتیاق]]، [[محبت]]، طلب و جست ‌‌و‌‌ جو و چشم انتظاری که همگی مستلزم نوعی [[توسل]] و رابطه‏‌ی قلبی با [[حضرت قائم]] است)، بر [[بهداشت روان]] به ویژه به معنای پیش گیری اولیه و ممانعت از [[بیماری‌ها]] و ارتقای [[توان]] مندی‌ها در مقابله با استرس‌ها و اضطراب‌ها نقش مؤثّری دارد. روان شناسان می‌گویند: در مواجهه با مسایل [[زندگی]] و رسیدن به موفقیت ـ به ویژه در مشکلات ـ به طور کلی، به دو دسته از عوامل نیازمندیم: نخست، فراهم آمدن اسباب طبیعی؛ دوم، شرایط روانی خاصی که بتوانیم با مسایل [[زندگی]] بهتر روبه رو شویم که معمولاً با [[توسل]] به [[اولیای الهی]] فراهم می‌گردد. گاهی سُستی [[اراده]]، [[ترس]]، [[غم]]، [[اضطراب]] و عدم اشراف کامل بر موقعیت، باعث می‌شود که نتوانیم از راه حل‌های‌ ممکن برای حل و فصل مسائل [[زندگی]] به شکل مطلوب بهره ببریم. [[توسل]] (به [[امامان]]، مخصوصاً [[حضرت مهدی]] {{ع}} که زنده و ناظر بر احوال شعیان است) و [[توکل]] باعث [[تقویت اراده]] و عدم تأثیر عوامل مخلّ روانی می‌شود.<ref> ام. رابین دیماتئو، روان‌شناسی سلامت، مترجمان: سید مهدی موسوی اصل و دیگران، تهران، انتشارت سمت، ۱۳۷۸، چاپ اول، ج۲، ص۷۵۹-۷۶۲.</ref>

چرا که به‌ این‌ طریق [[ایمان]] خود را محک زده و آن را در خود تقویت می‌کند؛ چون‌ امام‌ عصر {{ع}} بنا به مصالحی از‌ دیده‌ها‌ [[غایب]] است‌ و این‌ شاید‌ همان [[سختی انتظار]] است که در‌ احادیث‌ اشاره شده و [[زندگی]] فرد را معنا می‌بخشد که جز [[دوستدار]] [[حضرت]] آن‌ را‌ [[درک]] نمی‌کند. چنان‌که [[حضرت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز به [[حضرت علی]] {{ع}} فرمودند‌: "بزرگ‌ترین [[مردمان]] در [[ایمان]] و یقین‌، کسانی‌ هستند که در روزگاران [[آینده]] [[زندگی]] می‌کنند، پیامبرشان را ندیده‌اند و [[امام]] آنها در‌ غیبت‌ است و فقط به سبب خواندن‌ خطی‌ روی‌ کاغذ ([[خواندن]] قرآن‌ کریم‌ و [[احادیث]] [[معصومین]] {{عم}}) [[ایمان]] می‌آورند"‌<ref>مجلسی‌، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۲۵.</ref>.