سوء عاقبت در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع مرتبط = سوء عاقبت

| عنوان مدخل  = [[سوء عاقبت]]

| مداخل مرتبط = [[سوء عاقبت در قرآن]] - [[سوء عاقبت در حدیث]] - [[سوء عاقبت در نهج البلاغه]] - [[سوء عاقبت در اخلاق اسلامی]] - [[سوء عاقبت در معارف دعا و زیارات]]

| پرسش مرتبط  = سوء عاقبت (پرسش)

== مقدمه ==

* از مواردی که [[اهل دل]] بسیار بر آن پای می‌‌فشارند؛ دعاء برای [[عاقبت]] [[نیک]] است.

* یکی از اذکار و دعاهای دائمی آنان که بر [[خواندن]] آن مداومت می‌‌نمایند، این دعاست که: {{متن حدیث| اللَّهُمَ اجْعَلْ عَاقِبَةَ أمرنا خَيْرَاً}} <ref>"پروردگارا! پایان کار ما را [[نیکو]] قرار ده!".</ref>. در این رابطه، [[نقل]] شده است که گروهی از [[زائران ایرانی]] [[عتبات عالیات]]، به محضر [[میرزای شیرازی]] رسیدند. آنان به هنگام [[خروج]]، از ایشان خواستند که [[دعا]] کند تا [[عاقبت]] بخیر شوند؛ پس از رفتن آنان، [[میرزا]] به همنشینانش فرمود: "اینان مهمترین دعاء که هیچ دعائی [[برتر]] و مهمتر از آن نیست را، از من درخواست نمودند".

* کوتاه سخن آنکه حُسن [[عاقبت]] از مهترین [[نعمت‌های الهی]] است؛ همانگونه که سوء [[عاقبت]] هم در شمار بدترین کیفرهای [[حضرت حق]] قرار دارد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۴۲۸.</ref>.

== معانی سوء [[عاقبت]] ==

# '''[[ذلّت]] در [[دنیا]] بعد از [[عزّت]] در آن، و بازستاندن نعمتها پس از حصول آن:''' [[قرآن کریم]] در بسیاری از [[آیات]] خود، [[بندگان]] [[حضرت حق]] را از این امر ترسانیده؛ از نزدیک شدن به عوامل آن بازداشته است. در شمار این [[آیات]] است: {{متن قرآن|وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ}}<ref>«و خداوند شهری را مثل آورد که در امن و آرامش بود، روزی (مردم) اش از همه جا فراوان می‌رسید آنگاه به نعمت‌های خداوند ناسپاسی کرد و خداوند به کیفر آنچه (مردم آن) انجام می‌دادند گرسنگی و هراس فراگیر را به (مردم) آن چشانید» سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref> و نیز این [[آیه]]: {{متن قرآن|قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ}}<ref>«بگو: در زمین گردش کنید و بنگرید که سرانجام گناهکاران چگونه بوده است؟» سوره نمل، آیه ۶۹.</ref>.

# '''[[مبتلا]] شدن به [[کفر]] و [[فسق]] بعد از [[ایمان]] و [[تقوی]] :''' روشن است که این مورد، در شمار بدترین مصادیق همان شماره پیشین است. [[قرآن کریم]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ}}<ref>«و خبر آن کسی را برای آنان بخوان که (دانش) آیات خویش را بدو ارزانی داشتیم اما او از آنها کناره گرفت و شیطان در پی او افتاد و از گمراهان شد» سوره اعراف، آیه ۱۷۵.</ref>. پس از این، چند داستان و حکایت در این زمینه ذکر خواهد شد.  

# '''خارج شدن از [[دنیا]] بدون [[ایمان]]، و یا بهمراه [[فسق]]:''' [[حضرت حق]] می‌فرماید: {{متن قرآن|فَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِهَا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ}}<ref>«و دارایی‌ها و فرزندان آنان تو را به شگفتی نیفکند، جز این نیست که خداوند می‌خواهد آنان را در زندگی این جهان به عذاب افکند و در حالی که کافرند جانشان (از تن) بیرون رود» سوره توبه، آیه ۵۵.</ref>. چه بسیار سخنان [[کفرآمیز]] و یا [[فسق]] آمیز، که لحظاتی پیش از [[مرگ]] از زبان بعضی از [[مردمان]] شنیده شده است! [[روایات]] بسیاری به این نکته اشاره می‌‌نماید که: [[شیطان]] با حیله‌های گوناگون، بهنگام [[مرگ]] [[ایمان]] را از [[انسان]] باز می‌‌ستاند؛ و اگر امدادخواهی از [[ولایت علوی]] و کمک‌ستانی از [[معصومین]] {{عم}} نبود، وارد شدن به [[قبر]] در حالی که [[ایمان]] [[انسان]] به هدر نرفته باشد، سخت مشکل - بلکه غیر ممکن! – می‌نمود<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۴۲۹-۴۳۰.</ref>.

== عوامل سوء [[عاقبت]] ==

# '''[[گناه]]:''' به‌ویژه [[ظلم]]، بلکه تمامی انواع [[حق]] النّاس. [[حضرت حق]] در این رابطه فرموده است: {{متن قرآن|ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«سپس سرانجام آنان که بدی کردند بدی بود، برای آنکه آیات خداوند را دروغ شمردند و آن را به ریشخند می‌گرفتند» سوره روم، آیه ۱۰.</ref>.

# '''صفات رذیله:''' [[خداوند]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ}}<ref>«بگو اگر پدرانتان و فرزندانتان و برادرانتان و همسرانتان و دودمانتان و دارایی‌هایی که به دست آورده‌اید و تجارتی که از کساد آن بیم دارید و خانه‌هایی که می‌پسندید از خداوند و پیامبرش و جهاد در راه او نزد شما دوست‌داشتنی‌تر است پس چشم به راه باشید تا خداوند» سوره توبه، آیه ۲۴.</ref>. [[راز]] این مطلب، در آنست که صفات [[رذیلت]] - به‌ویژه [[دنیادوستی]] - [[مانع]] از آن است که [[انسان]] بمرگ خویش [[راضی]] شود، از این‌رو [[فرشتگان]] [[مأمور]] [[مرگ]]، او را به [[زور]] از [[دنیا]] خارج می‌کنند. او هم از [[فرشتگان]] و [[حضرت حق]] - که آنان را به این کار [[مأمور]] نموده است- ناراضی بوده نسبت بدانان غضبناک خواهد بود. از این‌رو در حالتی بر [[حضرت حق]] وارد می‌‌شود، که این صفات [[حجاب]] او شده [[مانع]] از [[درک]] عوالم والای [[آخرت]] می‌گردد. [[قرآن کریم]] به این نکته در این [[آیه]] اشاره فرموده است: {{متن قرآن|كَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ}}<ref>«آری، بی‌گمان آنان در آن روز از پروردگارشان باز داشته خواهند بود» سوره مطففین، آیه ۱۵.</ref>.

# '''[[ضعف ایمان]]:''' [[حضرت حق]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ}}<ref>«و از مردم کسی است که خداوند را با دو دلی می‌پرستد، اگر خیری به او رسد بدان دل استوار می‌دارد و اگر بلایی بدو رسد دگرگون می‌شود؛ در این جهان و در جهان واپسین زیان دیده است؛ این همان زیان آشکار است» سوره حج، آیه ۱۱.</ref>. بر این اساس، اگر [[ایمان]] فقط در حد لقلقه زبانی باقی مانده در [[قلب]] [[رسوخ]] ننماید، یکایک [[دشمنان]] انسی و جنّی می‌‌توانند آن را ربوده، [[انسان]] را از آن [[محروم]] نمایند. این مطلب به هنگام بروز مشکلات، صورتی شدیدتر می‌‌یابد؛ لحظات حضور [[مرگ]] در این شمار است، که چنانچه [[ایمان]] در [[نفس]] [[انسان]] جایگزین نشده باشد، [[شیطان]] آن را ربوده [[آدمی]] را بدون [[ایمان]] روانه [[آخرت]] می‌‌سازد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۰-۴۳۱.</ref>.

* شایان ذکر است که [[ایمان]] [[عقلی]] هم در این لحظات در معرض خطر قرار خواهد گرفت، تا بر سر [[ایمان]] زبانی چه آید!. آری! اگر [[ایمان]] بوسیله ریاضات و مجاهدت‌های شرعی در [[قلب]] جای گیرد، در اینصورت در حفظ [[الهی]] بوده [[شیطان]] را بدان دسترسی نخواهد بود: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ}}<ref>«که او را بر آنان که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند چیرگی نیست چیرگی او تنها بر کسانی است که دوستش می‌دارند و بر کسانی که به او شرک می‌ورزند» سوره نحل، آیه ۹۹-۱۰۰.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۱-۴۳۲.</ref>.

== منابع ==

== پانویس ==

{{پانویس}}