حضرموت: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}

«حضرموت» ناحیه‌ای است وسیع در شرق عدن و نزدیک دریا<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۹.</ref>. این منطقه با طول ۷۱ درجه و عرض جغرافیایی ۱۲ درجه<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۷۰.</ref> تا [[صنعا]] ۷۲ فرسخ و به [[نقلی]] ۱۱ [[روز]] راه فاصله دارد<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۷۰.</ref>. اطراف حضرموت را رمل‌های زیادی که به «[[احقاف]]» معروفند، فرا گرفته و [[چاه]] معروف «[[برهوت]]» در آن واقع است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۷۰.</ref>. در بیان علت نامگذاری این منطقه به حضرموت، اقوال بسیاری مطرح شده است. برخی، نام این [[سرزمین]] را برگرفته از نخستین ساکنان آن یعنی «حاضر میّت» گفته‌اند و برخی نیز، [[سکونت]] «[[حضرموت بن یقطن بن عامر بن شاخ]]» و به نقلی سکونت «[[حضرموت بن قحطان]]» یا «[[حضرموت بن قیس بن معاویة بن جشم]]» را علت این نامگذاری ذکر کرده‌اند<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۷۰.</ref>.<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص ۱۰۰.</ref>

[[یاقوت حموی]] حضرموت را هم اسم مکان و هم نام قبیله دانسته است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، الجزء الثانی، ص۲۶۹ (ذیل کلمه حضرموت).</ref> و [[نسب]] حضرموت را چنین آورده است: [[عمرو بن قیس بن معاویة بن جُشَم بن عبدشمس بن وائلة بن الغوث بن قطن بن عریب بن زهیر بن أیمن بن الهَمَیسع بن حِمیَر بن سبأ]]<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، الجزء الثانی، ص۲۷۰؛ یاقوت حموی، المقتضب، تحقیق ناجی حسن، ص۳۶۷.</ref>.<ref>[[اصغر منتظرالقائم|منتظرالقائم، اصغر]]، [[نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت (کتاب)|نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت]]، ص۶۹-۷۱.</ref>

ولی از منابع دیگرِ انساب، اطلاعات دقیقی از نقش حضرموت به عنوان یک قبیله به دست نمی‌آید و ما تنها می‌توانیم به نقل تورات [[اعتماد]] کنیم و حضرموت را نام قبیله بدانیم و آن‌گونه که از متن [[هَمدانی]]<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۸ و ۱۶۶.</ref> بر‌می‌آید [[شایسته]] است که این نام را برای [[سرزمین]] حضرموت به کار ببریم نه برای قبیله و بعضی از قبایلی که در منطقه حضرموت سکونت داشتند به نام [[حضرمی]] شناخته شده‌اند<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص ۱۰۰.</ref>.

عنوان حضرموت در اوایل [[قرن چهارم]] میلادی در دوران [[شمریهرعش]] بر [[لقب]] رسمی [[پادشاهان]] سبأ افزوده شد و این نشان این است که این سرزمین [[استقلال]] خود را از دست داد و وابسته به [[کشور]] سبأ شد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، الجزء الثانی، ص۵۳۰.</ref>. [[حضرت رسول]] {{صل}} نیز [[وائل بن حجر بن سعد حضرمی]] را از منطقه حضرموت دانسته و چون قَیل این منطقه بود سرزمین‌هایی را که در اختیارش بود به وی واگذار کرد<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، المجلد الأول، ص۳۴۹.</ref> و او را بر [[فرمانروایان]] حضرموت [[ریاست]] داد<ref>محمد حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد {{صل}}، ترجمه سید محمد حسینی، ص۲۹۶ و ۲۹۹.</ref>. از [[نامه]] [[پیامبر]] به [[مهاجر بن ابی‌امیه]] برمی‌آید چندین [[پادشاه]] بر [[شبوه]] [[حکمرانی]] داشتند<ref>محمد حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد {{صل}}، ترجمه سید محمد حسینی، ص۲۹۷.</ref> که [[رسول خدا]] {{صل}} آنان را تحت ریاست وائل بن حجر بن سعد حضرمی [[متحد]] کرد. از حضور چهار نفر از [[پادشاهان]] حضرموت به نام‌های [[حَمدة]]، [[مِخوس]]، [[مِشرَح]] و [[أبضعة]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، المجلد الأول، ۳۴۹.</ref> که در [[مدینه]] نزد [[پیامبر اسلام]] آمدند، برمی‌آید که چندین پادشاه بر حضرموت [[حکومت]] داشتند که با یکدیگر متحد نبودند و پیامبر وائل بن حجر بن سعد حضرمی را بر آنها ریاست داد. از منابع برمی‌آید برخی از حضرمی‌ها هم‌پیمان [[قریش]] و [[شریک]] [[تجاری]] آنان بوده‌اند<ref>واقدی، المغازی، تحقیق مارسدن جونز، المجلد الأول، ص۱۵ و ۶۴.</ref>.

بدین‌صورت، بر ما معلوم می‌گردد، حَضرموت جایگاه [[قبایل]] [[حِمیَری]]، [[مَهره]] و [[کنده]] بود و [[مردم]] [[شهر]] [[شبوه]] از [[حِمیر]]<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۷۱.</ref> و [[شِبام]] از «[[بنوفهد]]» از حِمیر و [[حَورة]] و [[قاره]] از [[کنده]]<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۹ و ۱۶۸.</ref> و [[عَندَل]] از [[صدف]] بودند<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۷.</ref> و بر حَضرَموت شماری از اقیال حکومت می‌کردند که خود را پادشاه می‌خواندند و اینان تنها مالکان دره‌های خود بودند و با یکدیگر متحد نمی‌شدند حتی با هم در [[نزاع]] و [[پیکار]] بودند؛ [[یعقوبی]] از پیکارهای جانسوزی بین کنده و حضرموت خبر می‌دهد که به نابودی آنها منجر شد<ref>یعقوبی، تاریخ، جلد اول، ص۲۶۷.</ref>.<ref>[[اصغر منتظرالقائم|منتظرالقائم، اصغر]]، [[نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت (کتاب)|نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت]]، ص۶۹-۷۱.</ref>

امروزه، حضرموت منطقه‌ای است بزرگ و معروف از اقالیم [[جزیرة العرب]]، که از نظر موقعیت جغرافیایی در جنوب جزیره و در شمار سرزمین‌های [[یمن]] است. این منطقه از شمال به منطقه رملی احقاف که امروزه با نام «[[ربع الخالی]]» شناخته می‌‌شود، محدود است و از جنوب به دریای [[عرب]] و از شرق به عمان و دریای عرب و از سمت غرب به استان عدن [[ابین]] و شهر مأرب منتهی می‌‌گردد. در گذشته، حضرموت از سه ناحیه جغرافیایی [[ظفار]]، المهره و الشّحر تشکیل شده بود، اما امروز منطقه ظفار از آن جدا و جزئی از [[حکومت پادشاهی]] عمان شده است. از مهمترین شهرهای کنونی این منطقه می‌‌توان از مکّلا و الشحر (در کنار دریای عرب) [[شبام]]، سیون، [[تریم]] که همگی داخل دره حضرموت واقع‌اند، یاد کرد. [[طبیعت]] امروز حضرموت شامل چهار پدیده است که از شرق به غرب امتداد می‌‌یابد: ۱. رشته کوهی که به کوه‌های یمن و سپس به شکل زاویه ای باز در جنوب شرقی [[نجران]]، به [[سراة]] [[حجاز]] متصل می‌‌شود. ۲. دشتی که دره حضرموت جزئی از آن است و این دشت بخش عمده‌ای از مناطق [[کشاورزی]] منطقه را تشکیل می‌‌دهد. ۳. رشته [[کوه]] دیگری که از نظر وسعت کوتاه‌تر اما ارتفاع بیشتری دارد. ۴. سپس دشت ساحلی‌ای که از غرب به سواحل [[یمن]] و از شرق به سواحل عمان متصل می‌شود.

حضرموت قدمتی طولانی در [[تاریخ]] قبل و بعد از [[اسلام]] دارد و امروز همراه با عدن و لحج بخشی از [[کشور یمن]] محسوب می‌‌شوند حضرمی‌ها در [[تجارت]] معروفند و در [[امور مالی]] و [[اقتصادی]] [[شهرت]] خوبی دارند<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص ۱۰۰.</ref>.

در این سرزمین تعدادی از قبایل [[زندگی]] می‌کردند. در ساحل جنوب شرقی آن، [[قبیله مهره|قبیله مَهرَه]]<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۹۰.</ref> و در مرکز آن، یعنی دره حضرموت، قبیله حضرموت و در قسمت بالای این دره، شاخه‌های [[صَدف]] و [[تُجیب]] و در شمال غربی آن، [[سکاسک]] و [[سکون]] از [[قبیله کنده|قبیله کِنده]] و شاخه‌هایی از [[حِمیَر]] و [[همدان]] در آن سکونت داشتند<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۸ و ۱۶۶.</ref>. از دره‌های مشهور حضرموت [[دره احقاف]] است که از سرزمین حضرموت تا ناحیه [[مَهرَه]] امتداد دارد و [[قبر]] [[حضرت هود]] {{ع}} در آن است و [[مردم]] مَهرَه آن را [[زیارت]] می‌کنند<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۷۰.</ref>.<ref>[[اصغر منتظرالقائم|منتظرالقائم، اصغر]]، [[نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت (کتاب)|نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت]]، ص۶۸-۶۹.</ref>

== منابع ==

# [[پرونده:1100763.jpg|22px]] [[اصغر منتظرالقائم|منتظرالقائم، اصغر]]، [[نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت (کتاب)|'''نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت (ع)''']]

# [[پرونده:IM010527.jpg|22px]] [[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|'''معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة''']]

== پانویس ==

[[رده:قبیله‌های عرب]]