جهان‌بینی مادی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== * +==منابع== {{منابع}} * )) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = جهان‌بینی مادی | |||
| عنوان مدخل = جهان‌بینی مادی | |||
| مداخل مرتبط = [[جهان‌بینی مادی در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
از میان [[جهان‌بینی]] ها، تنها [[جهان‌بینی]] مادی است که در تضاد با [[جهان‌بینی]] [[توحیدی]] و [[جهان‌بینی]] [[دینی]] است و همواره چالش‌آفرین بوده است. | |||
مبنای تقسیم [[جهان‌بینی]] ها، ماوراءالطبیعیه است؛ بدان معنا که تمام آنها را می‌‌توان بر اساس [[اعتقاد]] و [[انکار]] ماوراءالطبیعیه به دو بخش "[[جهان‌بینی الهی]]" و "[[جهان‌بینی]] مادی" تقسیم کرد. | |||
==منابع== | در گذشته، پیرو [[جهان‌بینی]] مادی، "طبیعی"، "دهری" و احیاناً "[[زندیق]]" و "ملحد" نامیده می‌‌شد و در زمان ما "مادی" یا "ماتریالیست" نامیده میشود<ref>مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۳۰.</ref>. | ||
[[ماتریالیسم]] به مکتب‌هایی اشاره دارد که پیروانشان به نوعی به تقدم عوامل مادی بر عوامل روحی قائل هستند. این [[باور]] در قلمروهای گوناگونی صورت پذیرفته است: در مابعد الطبیعه، [[فلسفه]] [[ارزش]] و [[معرفت‌شناسی]]. * همچنین از نظر ماتریالیست، چیزی واقعی است که زمانمند و مکانمند و دارای حرکت و به واسطه داشتن این ویژگی‌ها به وسیله حواس ظاهری قابل [[ادراک]] باشد. علاوه بر این بعد [[عقیدتی]]، معیار تصمیم‌گیری شخص مادی‌گرا یا ماتریالیست در [[مقام]] عملی و عرفی بی‌توجهی به امور معنویی و غیر مادی است<ref>بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۳۸۲ -۳۸۰.</ref>. | |||
در [[جهان‌بینی]] مادی، [[اختلاف]] بر سر وجود واقعیت است. مادی، واقعیت را در ماده، در آنچه جسم و جسمانی است، در آنچه به نحوی دارای طول، یا طول و عرض، یا [[حلول]] و عرض و عمق است، در آنچه قابل اشاره حسی است، در آنچه محسوس است، در آنچه زمانی و مکانی است، در آنچه متغیر است، در آنچه فانی‌شونده است و در آنچه محدود و نسبی است منحصر می‌‌داند و به واقعیتی ماورای این واقعیت‌ها قائل نیست. | |||
از نظر [[اندیشمند]] مادی، نظامات و نیروهای [[حاکم]] بر واقعیت‌ها، در انحصار روابط و نیروهای مادی است. در واقع [[مکتب]] مادی، چه از نظر واقعیت‌ها و چه از نظر نظامات [[حاکم]] بر واقعیت‌ها، [[مکتب]] انحصار است <ref>مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۲۸۶.</ref>. | |||
شاید بتوان گفت که مهم‌ترین رکن [[جهان‌بینی]] مادی در معنای وسیع آن "[[انسان]] محوری" است که امروزه با کم رنگ شدن فضای ماتریالیستی و مارکسیستی، بیشتر در مکاتب با بن‌مایه‌های لیبرالیستی و سکولاریستی نمود پیدا کرده است. | |||
از این‌رو، توجه به اهم مؤلفه‌های [[اومانیسم]] به عنوان یک نگرش پر نفوذ و مؤثر بر فضای مادی‌گرایی دارای اهمیت است. این مؤلفه‌ها عبارت‌اند از: | |||
# [[اعتقاد]] به [[عقل]]، شک‌گرایی و روش عملی به عنوان ابزار مناسب برای [[کشف]] [[حقیقت]] و ساختن [[جامعه انسانی]]؛ | |||
# [[عقل]] و [[اختیار]] ابعاد بنیادی وجود [[انسان]]؛ | |||
# بنیاد [[اخلاق]] و [[جامعه]] بر مبنای خودمختاری و [[برابری]] [[اخلاقی]]؛ | |||
# [[اعتقاد]] به [[جامعه]] باز و تکثرگرا؛ | |||
# [[دموکراسی]]، [[بهترین]] تضمین‌کننده [[حقوق]] انسانی؛ | |||
# [[التزام]] به اصل جدایی نهادهای [[دینی]] از [[دولت]]؛ | |||
# [[اومانیسم]]، جایگزینی واقع‌بینانه و معقول برای الهیات ناامیدکننده و ایدئولوژی‌های زیان‌آور. | |||
در این میان، بی‌همتایی فرد انسانی، [[خرد]] و روش [[علمی]] هسته مرکزی و کانونی [[اومانیسم]] را تشکیل می‌دهد <ref>بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۴۵ - ۴۴.</ref>.<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۱۰۲-۱۰۴.</ref> | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:مدخل | ||
[[رده: | [[رده:جهان‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث جهان‌بینی مادی است. جهان‌بینی مادی از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: جهان‌بینی مادی در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از میان جهان‌بینی ها، تنها جهان‌بینی مادی است که در تضاد با جهان‌بینی توحیدی و جهان‌بینی دینی است و همواره چالش‌آفرین بوده است.
مبنای تقسیم جهان‌بینی ها، ماوراءالطبیعیه است؛ بدان معنا که تمام آنها را می‌‌توان بر اساس اعتقاد و انکار ماوراءالطبیعیه به دو بخش "جهان‌بینی الهی" و "جهان‌بینی مادی" تقسیم کرد.
در گذشته، پیرو جهان‌بینی مادی، "طبیعی"، "دهری" و احیاناً "زندیق" و "ملحد" نامیده می‌‌شد و در زمان ما "مادی" یا "ماتریالیست" نامیده میشود[۱].
ماتریالیسم به مکتب‌هایی اشاره دارد که پیروانشان به نوعی به تقدم عوامل مادی بر عوامل روحی قائل هستند. این باور در قلمروهای گوناگونی صورت پذیرفته است: در مابعد الطبیعه، فلسفه ارزش و معرفت‌شناسی. * همچنین از نظر ماتریالیست، چیزی واقعی است که زمانمند و مکانمند و دارای حرکت و به واسطه داشتن این ویژگی‌ها به وسیله حواس ظاهری قابل ادراک باشد. علاوه بر این بعد عقیدتی، معیار تصمیم‌گیری شخص مادی‌گرا یا ماتریالیست در مقام عملی و عرفی بی‌توجهی به امور معنویی و غیر مادی است[۲].
در جهان‌بینی مادی، اختلاف بر سر وجود واقعیت است. مادی، واقعیت را در ماده، در آنچه جسم و جسمانی است، در آنچه به نحوی دارای طول، یا طول و عرض، یا حلول و عرض و عمق است، در آنچه قابل اشاره حسی است، در آنچه محسوس است، در آنچه زمانی و مکانی است، در آنچه متغیر است، در آنچه فانی‌شونده است و در آنچه محدود و نسبی است منحصر می‌‌داند و به واقعیتی ماورای این واقعیت‌ها قائل نیست.
از نظر اندیشمند مادی، نظامات و نیروهای حاکم بر واقعیت‌ها، در انحصار روابط و نیروهای مادی است. در واقع مکتب مادی، چه از نظر واقعیت‌ها و چه از نظر نظامات حاکم بر واقعیت‌ها، مکتب انحصار است [۳].
شاید بتوان گفت که مهم‌ترین رکن جهان‌بینی مادی در معنای وسیع آن "انسان محوری" است که امروزه با کم رنگ شدن فضای ماتریالیستی و مارکسیستی، بیشتر در مکاتب با بن‌مایه‌های لیبرالیستی و سکولاریستی نمود پیدا کرده است.
از این‌رو، توجه به اهم مؤلفه‌های اومانیسم به عنوان یک نگرش پر نفوذ و مؤثر بر فضای مادی‌گرایی دارای اهمیت است. این مؤلفه‌ها عبارت‌اند از:
- اعتقاد به عقل، شک‌گرایی و روش عملی به عنوان ابزار مناسب برای کشف حقیقت و ساختن جامعه انسانی؛
- عقل و اختیار ابعاد بنیادی وجود انسان؛
- بنیاد اخلاق و جامعه بر مبنای خودمختاری و برابری اخلاقی؛
- اعتقاد به جامعه باز و تکثرگرا؛
- دموکراسی، بهترین تضمین‌کننده حقوق انسانی؛
- التزام به اصل جدایی نهادهای دینی از دولت؛
- اومانیسم، جایگزینی واقع‌بینانه و معقول برای الهیات ناامیدکننده و ایدئولوژی‌های زیان‌آور.
در این میان، بی‌همتایی فرد انسانی، خرد و روش علمی هسته مرکزی و کانونی اومانیسم را تشکیل می‌دهد [۴].[۵]
منابع
پانویس
- ↑ مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۳۰.
- ↑ بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۳۸۲ -۳۸۰.
- ↑ مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۲۸۶.
- ↑ بیات و دیگران، فرهنگ واژه‌ها (مجموعه مقالات)، ص۴۵ - ۴۴.
- ↑ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۱۰۲-۱۰۴.
[[رده:مدخل