معنای نفس زکیه چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]

| تصویر = 7626626268.jpg

| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[مقدمات ظهور امام مهدی]] / [[نشانه‌های ظهور امام مهدی]] / [[قتل نفس زکیه]]

| مدخل اصلی = [[نفس زکیه]]

| مدخل وابسته =  

| تعداد پاسخ = ۳

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

== پاسخ جامع اجمالی ==

* از جمله [[علائم حتمی ظهور]] [[قتل نفس زکیه]] است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ج۳، ص۲۲۱ ـ ۲۲۴ و ص ۲۲۶ ـ ۲۳۱؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>. کلمه [[زکیه]] از ریشه «زکی» به‏ معنای «رشدکردن» و «[[پاکیزه]] شدن» است<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸.</ref>. [[نفس زکیه]] یعنی: نفسی که کاملاً [[پاک]] و [[پاکیزه]] است به عبارت دیگر با الفاظی همانند: [[اخلاص]]، [[فداکار]]، [[اراده]] آهنین داشتن و هدفمند بودن تعبیر شده است؛ در واقع [[نفس زکیه]] یک فرد [[مسلمان]] که در درجه بالای [[ایمان]] و [[اراده]] و [[فداکاری]] و [[از خودگذشتگی]] باشد است<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>. همچنین به جای استعمال واژه [[نفس زکیه]]، از واژه "[[الدم الحرام]]" و یا "[[نفس حرام]]" هم استفاده شده است<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸.</ref>. همان‌گونه که در [[قرآن کریم]] آمده است: {{متن قرآن|أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ}}<ref>«پس راه افتادند تا هنگامی که پسربچه‌ای دیدند و او را کشت؛ (موسی) گفت: آیا انسانی بی‌گناه را بی‌آنکه کسی را کشته باشد کشتی؟ به راستی کاری ناپسند کردی!» سوره کهف، آیه ۷۴.</ref><ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹.</ref>

* در معنای [[نفس زکیه]] دو احتمال وجود دارد:

# [[نفس زکیه]] یعنی [[نفس]] [[طاهر]]، یعنی شخصی که گناهی مرتکب نشده است<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ – ۲۲۸؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ج۳، ص۲۲۱ ـ ۲۲۴ و ص ۲۲۶ ـ ۲۳۱؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref> برای تأیید این معنا، قراینی وجود دارد مانند:

## [[امام علی]] {{ع}} فرمودند<ref>نعمانی، ابو عبدالله محمد بن ابراهیم، الغیبة للنعمانی، ۲۶۶، باب۱۴، ح۱۷: {{متن حدیث|"أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِآخِرِ مُلْکِ بَنِی فُلَانٍ قُلْنَا بَلَی یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ قَتْلُ نَفْسٍ حَرَامٍ فِی یَوْمٍ حَرَام"}}</ref>: «آیا شما را از زمان به پایان رسیدن سلطنت خاندان فلان خبر ندهم؟ هنگام کشته شدن نفسی حرام در روزی حرام»<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref> واژۀ [[حرام]]، در این [[روایت]] به معنای [[ممنوع]] است، یعنی آن‌که او را به [[دلیل]] [[پاکی]] و بی‌گناهی‌اش نباید کشت. بنابراین، واژۀ [[نفس زکیه]] که در سایر [[روایات]] به کار رفته نیز به معنای شخصیت [[پاک]] و بی‌گناه خواهد بود<ref>ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>.

## در روایتی [[امام صادق]] {{ع}} [[خطبه]] [[سلمان]] را [[نقل]] کرد که در بخشی از آن فرموده بود<ref>بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۸۹: {{متن حدیث|"أَمَا إِنِّی سَأُحَدِّثُکُمْ بِالنَّفْسِ الطَّیِّبَةِ الزَّکِیَّةِ وَ تَضْرِیحِ دَمِهِ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَام"}} </ref>: «من شما را از [[نفس]] [[پاک]] و بی‌گناه و کشته شدن او میان [[رکن و مقام]] خبر می‌دهم». در این [[روایت]] نیز [[نفس زکیه]] به [[طیبه]] توصیف شده و به معنای شخصیت [[پاک]] و بی‌گناه است<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>.

# [[نفس زکیه]] به معنای شخصیت متکامل و رشد یافته است<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ج۳، ص۲۲۱ ـ ۲۲۴ و ص ۲۲۶ ـ ۲۳۱؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>. برخی قرائن هم دال بر این معنا هستند مانند:

## بی‌تردید [[ظهور امام عصر]] {{ع}} مهم‌ترین رخداد عالم در [[آخرالزمان]] خواهد بود و [[کشته شدن نفس زکیه]] از نشانه‌های چنین حادثه بزرگی است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ج۳، ص۲۲۱ ـ ۲۲۴ و ص ۲۲۶ ـ ۲۳۱؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>.

## تعدد روایاتی که به این حادثه اشاره دارند و تأکید [[پیشوایان دینی]] بر حتمیت این رویداد، اهمیت فوق‌العاده آن و مهم بودن شخصیت [[نفس زکیه]] را می‌نمایاند<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>.

## [[انتخاب]] [[مسجد الحرام]] برای [[کشتن نفس زکیه]]، نشان‌ می‌دهد که [[قاتلان]] [[توانایی]] دست‌گیری یا تأخیر در کشتن یا خارج کردن او از [[مسجد الحرام]] را ندارند و [[مصلحت]] آنها در هتک [[حرمت]] [[مسجد الحرام]] و کشتن او در این مکان [[مقدس]] است<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸؛ [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[ادیان مذاهب و عرفان (مقاله)|ادیان، مذاهب و عرفان]]، مشرق موعود، زمستان ۱۳۸۶، ش۴، ۷ـ ۲۸.</ref>.

* ولی آنچه معنای اول را تقویت می‌‏کند آن است که [[نفس زکیه]] انسانی است که بر اثر شخصیت والای او [[قتل]] آن اهمیتی به سزا دارد، و اهمیت [[قتل]] درباره اشخاص [[آزمایش]] شده و با [[اخلاص]] است که در سطح بالاتری قرار گرفته باشند که جلب نظر می‌‏کند و موجب تأثر و [[تأسف]] عمیق [[مردم]] می‌‏شود ولی کشتن یک فرد معمولی بی‏گناه نوعا اهمیتی در [[جوامع]] ندارد و جلب نظر نمی‏‌کند. در ضمن چیزی که می‌‏خواهد نشانه شود باید در مورد کسی باشد که در بین [[مردم]] شناخته شده باشد، و گرنه نمی‏‌تواند دلالت بر چیزی بکند و نشانه [[ظهور]] قرار گیرد<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸.</ref>. و نیز تأکید [[پیشوایان دینی]] بر حتمیت این رویداد، اهمیت فوق‌العاده آن و مهم بودن شخصیت [[نفس زکیه]] را نمایان می کند<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ ـ ۲۲۸.</ref>.

* '''معنای اول:''' [[کمال]] عبارت است از آنچه که خواسته [[اسلام]] است از یک فرد [[مسلمان]] که در درجه بالای [[ایمان]] و [[اراده]] و [[فداکاری]] و [[از خودگذشتگی]] باشد، و بنابراین مقصود از [[نفس زکیه]] یکی از اشخاص با [[اخلاص]] و [[آزمایش]] شده در دوران [[غیبت کبری]] خواهد بود که بر اثر فتنه‏‌ها و [[انحرافات]] [[حاکم]] در آن زمان به [[شهادت]] می‌‏رسد (البته با صرف‏نظر از آنچه که در [[امر]] سوم خواهیم گفت).

* '''معنای دوم:''' مقصود از [[کمال]] [[برائت]] از آدمکشی است که به همین معنی در [[قرآن مجید]] آمده است که می‌‏فرماید: «آیا [[نفس]] زکیه‌‏ای را بدون اینکه کسی را کشته باشد تو کشتی؟ کار زشتی انجام دادی»<ref>کهف، ۷۴.</ref> و شاید از این که در [[اخبار]] تعبیر به [[نفس زکیه]] شده است می‌‏خواستند همین مفهوم قرآنی را بگویند یعنی [[آدم]] بی‏گناه که کسی را نکشته است.

# به معنای [[نفس]] [[طاهر]]، یعنی شخصی که گناهی مرتکب نشده است؛

# به معنای شخصیت متکامل و رشد یافته است.

* برای تأیید معنای اول، قراینی وجود دارد:

# در برخی از [[روایات]] در [[مقام]] اشاره به این موضوع به جای استعمال واژه [[نفس زکیه]]، واژه "الدم الحرام" و یا "[[نفس]] [[حرام]]" به کار رفته است. [[امام علی]] {{ع}} در حدیثی فرموده‌اند: {{متن حدیث|"أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِآخِرِ مُلْكِ بَنِي فُلَانٍ قُلْنَا بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ قَتْلُ نَفْسٍ حَرَامٍ فِي يَوْمٍ حَرَام‏‏"}}<ref>آیا شما را از زمان به پایان رسیدن سلطنت خاندان فلان خبر ندهم؟ هنگام کشته شدن نفسی حرام در روزی حرام؛ الغیبة للنعمانی، ۲۶۶، باب۱۴، ح۱۷.</ref>. واژه [[حرام]]، در این [[روایت]] به معنای [[ممنوع]] است، یعنی آن‌که او را به [[دلیل]] پاکی و بی‌گناهی‌اش نباید کشت. بنابراین، واژه [[نفس زکیه]] که در سایر [[روایات]] به کار رفته نیز به معنای شخصیت [[پاک]] و بی‌گناه خواهد بود.

# در [[روایت]] [[سلمان]] در توصیف [[نفس زکیه]]، چنین آمده است: {{متن حدیث|"أَمَا إِنِّي سَأُحَدِّثُكُمْ بِالنَّفْسِ الطَّيِّبَةِ الزَّكِيَّةِ وَ تَضْرِيحِ دَمِهِ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَام‏"}}<ref>من شما را از نفس پاک و بی‌گناه و کشته شدن او میان رکن و مقام خبر می‌دهم؛ اختیار معرفة الرجال، ص۹۲.</ref>. در این [[روایت]] نیز [[نفس زکیه]] به [[طیبه]] توصیف شده و به معنای شخصیت [[پاک]] و بی‌گناه است. علاوه بر این، از واژه [[نفس زکیه]] در [[قرآن کریم]] نیز استفاده شده و به معنای شخصیت [[پاک]] و بی‌گناه آمده است: {{متن قرآن|أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ}}<ref>سوره کهف، آیه۷۴.</ref>.

* به نظر می‌رسد این واژه در [[روایات]] به همان معنای قرآنی‌‌اش به کار رفته است. قراین زیر معنای دوم را تأیید می‌کنند:

# بی‌تردید [[ظهور]] [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} مهم‌ترین رخداد [[عالم]] وجود در [[آخرالزمان]] خواهد بود و کشته شدن [[نفس زکیه]] از نشانه‌های چنین حادثه بزرگی است. ایفای نقش علامت برای این واقعه بی‌بدیل، زمانی امکان‌ می‌پذیرد که این علامت، اهمیت ویژه‌ و در نتیجه انعکاس وسیعی داشته باشد، و این هم جز با برجسته بودن شخصیت [[نفس زکیه]] میسور نیست.

# تعدد روایاتی که به این حادثه اشاره دارند و تأکید [[پیشوایان]] دینی بر حتمیت این رویداد، اهمیت فوق‌العاده آن و مهم بودن شخصیت [[نفس زکیه]] را می‌نمایاند.

# [[انتخاب]] [[مسجد الحرام]] برای کشتن [[نفس زکیه]]، نشان‌ می‌دهد که قاتلان [[توانایی]] دست‌گیری یا تأخیر در کشتن یا خارج کردن او از [[مسجد الحرام]] را ندارند و [[مصلحت]] آن‌ها در هتک [[حرمت]] [[مسجد الحرام]] و کشتن او در این مکان مقدس است<ref>تاریخ الغیبة الکبری، ص۵۴۰.</ref>. وجود ویژگی‌های یاد شده برجسته بودن این شخصیت را می‌نماید.

* از قرائنی که در تأیید معنای دوم گذشت، اگر نتوان اثبات کرد که [[نفس زکیه]] معنای شخصیت برجسته و ممتاز دارد، به [[یقین]] می‌توان گفت که مصداق [[نفس زکیه]]، شخصیتی برجسته و ویژه است. در صورتی‌که [[نفس زکیه]] به معنای پاکی و [[برائت]] باشد، در مصداق آن دو احتمال وجود دارد:

# او شخص بی‌گناه معینی است که در زمان و مکان خاص و با کیفیتی خاص کشته می‌شود؛

# یکی از آثار دوران [[فتنه]] و [[انحراف]] در [[آخرالزمان]] کشته شدن تعدادی از انسان‌های بی‌گناه است. بنابراین، [[نفس زکیه]] معنای کلی و فراگیر دارد و به شخص معینی اشاره ندارد<ref>تاریخ الغیبة الکبری، ص۵۰۵.</ref>.

* به نظر می‌رسد، واژه [[نفس زکیه]] [[ظهور]] در این دارد که او یک نفر بیشتر نیست و از سوی دیگر سایر خصوصیاتی که در [[روایات]] برای وی بیان شده، مانند روایاتی که نام او را ذکر یا فاصله میان کشته شدن او و [[ظهور]] را بیان نموده‌اند و...، به [[وحدت]] مصداق این واژه، و نه عام و کلی بودن آن دلالت دارند. از این‌رو، حمل [[نفس زکیه]] بر معنای عام آن، بدون [[دلیل]] و بلکه مخالف با [[ظاهر]] [[روایات]] است»<ref>[[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۲۲۵ - ۲۲۸.</ref>.

«[[نفس زکیه]] يعنى، فرد بى‏‌گناه، [[پاک]]، کسى که قتلى انجام نداده است و جرمى ندارد<ref>ر. ک: سوره کهف، آيه۷۴.</ref>. از روايات استفاده می‌شود در آستانه [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدى]] {{ع}} در گيرودار مبارزات زمينه‌‏ساز [[انقلاب]] [[امام مهدی|مهدى]] {{ع}}، فردى پاک‏باخته و مخلص، در راه [[امام مهدی|امام]] {{ع}} می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. اين رخداد عظيم، طبق بيان روايات بين رکن و مقام- در بهترين مکان‏‌هاى زمين- اتفاق می‌افتد. فرد يادشده از اولاد [[امام حسن|امام حسن مجتبى]] {{ع}} است»<ref>شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمة، ج۱، ص۳۳۰، ح۱۶.</ref>»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ج۳، ص‌ص۲۲۱-۲۲۴، ۲۲۶ - ۲۳۱.</ref>.

[[رده:پرسش]]