ظلم‌ستیزی در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| عنوان مدخل  = ظلم‌ستیزی

| مداخل مرتبط = [[ظلم‌ستیزی در قرآن]] - [[ظلم‌ستیزی در سیره پیامبران]] - [[ظلم‌ستیزی در معارف و سیره نبوی]] - [[ظلم‌ستیزی در معارف و سیره فاطمی]] - [[ظلم‌ستیزی در معارف و سیره علوی]] - [[ظلم‌ستیزی در معارف و سیره سجادی]] - [[ظلم‌ستیزی در فقه سیاسی]] - [[ظلم‌ستیزی در معارف مهدویت]] - [[ظلم‌ستیزی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[ظلم‌ستیزی از دیدگاه اهل سنت]]

| پرسش مرتبط  =

== مقدمه ==

== [[ظلم‌ستیزی]] از [[اهداف بعثت انبیا]] ==

== [[ظلم‌ستیزی]] [[وظیفه]] تمام [[مردم]] ==

== [[دلایل]] [[مبارزه با ظالم]] ==

# نخست بحث [[نفی سبیل]] است که بر اساس [[آیات قرآن]] [[خداوند]] هیچ [[برتری]] برای [[نظام]] [[کفر]] و [[سلطه]] قرار نداده<ref>{{متن قرآن|لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا}}«هرگز خداوند برای کافران به زیان مؤمنان راهی نمی‌گشاید» سوره نساء، آیه ۱۴۱.</ref> و [[مسلمانان]] باید [[مبارزه]] کنند و [[تسلیم]] نشوند؛ زیرا در [[روایت]] است که [[اسلام]]، متعالی است و نظامی بالاتر از آن نباید وجود داشته باشد<ref>{{متن حدیث|الإسلام يعلو و لا يعلى عليه}}؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏4، ص: 334.</ref>. قاعده مفصلی در [[فقه شیعه]] برای این مهم وجود دارد؛ به عنوان مثال در حوزه رفتارهای فردی گفته می‌شود در [[بلاد اسلامی]] ساختمان غیرمسلمانان نباید بلندتر از ساختمان [[مسلمانان]] باشد، یا [[زن]] [[مسلمان]] مجاز به [[ازدواج]] با مرد [[کافر]] نیست. در عرصه‌های [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] مهم‌ترین مصداق، آن است که آنها نباید [[تصمیم]] گیرنده و [[حاکم]] [[کشورهای اسلامی]] باشند یا قراردادی میان بلاد [[کفر]] و [[بلاد اسلام]] بسته شود که موجب [[سلطه]] غیرمسلمانان شود. یا اگر کشورهای [[کفر]] به [[کشورهای اسلامی]] حمله کردند باید [[مقاومت]] شود و این [[منطق]] [[مسلم]] [[فقه شیعه]] است و همه [[فقها]] پای آن ایستاده‌اند. از طرف دیگر چون [[عدالت]] [[منطق]] [[فقه شیعه]] است و هر چه با آن منافات داشته باشد، قابل [[پذیرش]] نیست؛ بنابراین، [[دین اسلام]] به ویژه [[فقه شیعه]] قواعدی دارد که بر [[ظلم ستیزی]] تاکید می‌کند و در این دایره حتی به غیرمسلمانان هم نظر دارد، یعنی نه [[انسان]] باید [[ظلم]] کند نه مورد [[ظلم]] قرار بگیرد.

# حرمت [[پذیرش ظلم]]: در [[منطق]] [[فقه شیعه]] همان طور که انجام [[ظلم و ستم]]، [[حرام]] بوده و مورد [[نکوهش]] قرار می‌گیرد، [[پذیرش ظلم]] نیز به همان نسبت امری نکوهیده بوده و [[حرام]] محسوب می‌شود. این امر برآمده از [[وحی الهی]] و [[آیات شریفه قرآن]] است که می‌فرماید: {{متن قرآن|لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«نه ستم می‌ورزید و نه بر شما ستم می‌رود» سوره بقره، آیه 279.</ref>.<ref> [[سید سجاد ایزدهی]]، [http://ijtihadnet.ir/%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B8/].</ref>.

== عدالت‌طلبی و ستیزه‌جویی ==

[[واقعیت]] آن است که [[گرایش]] متعالی به سوی عدالت و [[عدالت‌خواهی]]، از [[ویژگی‌های فطری]] و غیر اکتسابی در نهاد [[انسان]] است که امری غیرتقلیدی، همگانی، فراگیر، [[جهان‌شمول]] و به دور از [[خودمحوری]] و سودپرستی می‌باشد<ref>ر. ک: محمدحسین جمشیدی، نظریه عدالت، ص۲۲.</ref>.

برای [[اجرای عدالت]] دو چیز لازم است: یکی [[بیداری]] [[شعور]] [[عامه]] به [[حفظ حقوق]] خود و [[ایمان]] به اینکه از حد [[الهی]] [[تجاوز]] نکنند و دیگری هم [[ایمان قوی]]<ref>ر. ک: مرتضی مطهری، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، ص۱۹.</ref>. آن بیداری، زمانی که فراگیر شود، افراد، در جست‌و‌جوی آن برپا می‌خیزند، لذا از ویژگی‌های حرکت [[رسولان الهی]] آن بوده است که [[مردم]] را در مورد وضعیت ناخوشایند جامعه موجود آنان [[آگاه]] می‌کردند، [[بی‌عدالتی‌ها]] را برای آنان بیان می‌داشتند و برای گذار جامعه از وضعیت موجود به [[وضعیت مطلوب]]، [[روشنگری]] می‌کردند و آن خواسته نهفته و خاموش آنان را بیدار می‌کردند؛ آن‌سان که [[پیامبر اسلام]] {{صل}}، مردم را از جامعه ناعادلانه [[جاهلی]] به سوی جامعه [[نبوی]] [[هدایت‌گری]] کرد.

[[خداوند]] [[هدف]] از [[برانگیختن]] [[رسولان]] و فروفرستادن کتاب و [[میزان]] را [[قیام مردم به قسط]] می‌داند، تا آنان برپاخیزند و آن را در [[جامعه]] بر پا دارند و در [[اجتماعی]] عادلانه [[زندگی]] کنند، آن‌سان که انزال [[حدید]] نیز برای آن است تا بندگانش را در [[دفاع]] از [[جامعه صالح]] و گسترش کلمه [[حق]] در [[زمین]] بیازماید<ref>ر. ک: سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۱۷۱.</ref>. نکته جالب دیگر در جمله {{متن قرآن|لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}} این است که از «خودجوشی مردم»، سخن می‌گوید، نمی‌فرماید: هدف این بوده که [[انبیا]]، [[انسان‌ها]] را به [[اقامه قسط]] وادار کنند، بلکه می‌گوید: هدف این بوده که [[مردم]] مجری [[قسط و عدل]] باشند! آری، مهم این است که مردم، چنان ساخته شوند که [[مجری عدالت]] گردند و این راه را با پای خویش بپویند<ref>ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۳۷۲.</ref> و خود، آن را بجویند و بطلبند، بنابراین اولین گام [[برپایی عدالت]]، آن است که مردم، خواستار آن گردند، همه [[شهروندان]] آن را با همه وجود بخواهند.

همچنین خداوند در [[سوره نساء]] نیز تأکید می‌کند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ}}<ref> «ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref>.

به تعبیر [[سید قطب]]، [[قسط]] در این [[آیه]]، دربردارنده هر حال و مجالی می‌شود. [[قیام]] به قسطی که [[ستمگران]] را از [[گردن‌کشی]] و [[ستم]] در زمین باز می‌دارد و عهده‌دار [[عدل]] میان مردم می‌شود و حق هر کس را [[مسلمان]] یا غیر مسلمان، [[عطا]] می‌کند<ref>سید قطب، فی ظلال القرآن، ج۲، ص۷۷۶.</ref>. آیه، همه [[مؤمنان]] را مورد خطاب قرار می‌دهد و از آنها می‌خواهد که [[منتظر]] دیگران نباشند تا برای آنان [[عدالت]] برپاکنند، بلکه تک‌تک آنان باید برای برپایی قسط قیام کنند و خود عدالت خواه باشند. [[علی]] {{ع}} در این‌باره حکمتی بیانگر دارد: {{متن حدیث|وَ مَا أَعْمَالُ‏ الْبِرِّ كُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍ‏... وَ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ كُلِّهِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ}}<ref>«همه کارهای نیک و جهاد در راه خدا، برابر امر به معروف و نهی از منکر، چون آب دهانی است در برابر دریای پر موج پهناور... و برتر از همه اینها سخن عدالت [خواهانه] است که پیش روی حاکمی ستمگر گویند.» نهج البلاغه، حکمت ۳۷۴.</ref>.

«ظلم» در برابر [[عدل]] است و آن بنا به روایتی، سه گونه است: {{متن حدیث|الظلم ثلاثة: فظلم لا يغفره اللَّه و ظلم‏ يغفره‏ و ظلم لا يتركه، فأمّا الظّلم الّذي لا يغفره اللَّه فالشّرك قال اللَّه: {{متن قرآن|إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ}}<ref>«که شرک، ستمی سترگ است» سوره لقمان، آیه ۱۳.</ref> و أمّا الظّلم الّذي يغفره اللَّه فظلم العباد أنفسهم فيما بينهم و بين ربّهم و أمّا الظّلم الّذي لا يتركه اللَّه فظلم العباد بعضهم بعضا}}<ref>نهج الفصاحه، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ح۱۹۲۴؛ شبیه این روایت از امام باقر {{ع}} نیز نقل شده است که در آخر روایت امام به حقوق و دیون افراد به گردن یکدیگر اشاره می‌کند: {{متن حدیث|فاما الذی لا یدعه فالمداینة بین العباد}} (ر. ک: عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، تفسیر نورالثقلین، ج۴، ص۲۰۰؛ ملامهدی نراقی جامع السعادات، ج۲، ص۱۷۰؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۳۳۰).</ref>؛ [[ظلم]] سه قسم است: آنکه [[خدا]] نمی‌آمرزد، آنکه می‌آمرزد و آنکه از آن نمی‌گذرد، اما ظلمی که خدا نمی‌آمرزد، [[شرک]] است، [[خداوند]] می‌فرماید: «به [[راستی]] که شرک، ستمی بزرگ است» و ستمی که خدا می‌آمرزد، ظلم [[بندگان]] به خود، میان خود و پروردگارشان است؛ اما ظلمی که خدا از آن نمی‌گذرد، [[ستم]] بندگان به یکدیگر است. این نوع سوم است که به عرصه [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] وارد می‌شود و دایره‌ای وسیع می‌یابد و لذا [[امام]] تعبیر فرمود به {{متن حدیث|لا یترکه}}؛ گویی خداوند در رسیدگی و [[داوری]] خویش و [[مجازات]] [[ستمگران]]، این نوع از ستم را رها نمی‌کند. آن‌سان که شرک نیز دارای ساحت‌هایی سیاسی ـ اجتماعی است.

== [[دفاع از مظلوم]] ==

== پرسش مستقیم ==

* [[نفی ظلم در فقه سیاسی چگونه ترسیم شده است؟ (پرسش)]]

* [[عدالت‌طلبی و ستیزه‌جویی با ستم به عنوان یکی از راهبردهای فرهنگی عدالت سیاسی به چه معناست؟ (پرسش)]]

{{مدخل وابسته}}

[[رده:ظلم]]