محمد بن حسن بن درید: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> محمد بن حسن بن درید در تاریخ اسلامی</div> == مقدمه == ابوبکر محمد بن حس...» ایجاد کرد)
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
== آشنایی اجمالی ==
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[محمد بن حسن بن درید در تاریخ اسلامی]]</div>
[[ابوبکر محمد بن حسن بن درید بن عتاهیّه أزدی بصری عمانی دوسی]] معروف به [[ابن درید]] در سال ۲۲۳ هجری در کوی [[صالح]] [[بصره]] به [[دنیا]] آمد<ref>معجم الشعراء، ص ۳۷۸. </ref> و [[دوران کودکی]] را در بصره گذراند و در همانجا<ref> نورالقبس، ص ۳۴۲. </ref> یا عمان<ref> الانساب، ج ۲، ص ۴۷۳. </ref> پرورش یافت و نزد استادانی چون [[ابوحاتم سجستانی]] و [[ابوالفضل ریّاشی]] و [[توزی]] درس خواند. <ref>الفهرست (ابن ندیم)، ص ۳۸ و ۶۷.</ref>


== مقدمه ==
به گفته خود ابن دُرَید، عمویش [[حسین بن محمد]] نیز در پرورش و [[تربیت]] وی نقش بسزایی داشته و مدتی را تحت [[سرپرستی]] وی سپری کرده است. <ref>معجم الادبا، ج ۱۸، ص ۱۲۹. </ref> ابن درید افزون بر اقامت در بصره، به جزایر میان بصره و [[فارس]]، [[بغداد]] و [[عمان]] [[مسافرت]] کرد و مدتی در آن [[سرزمین‌ها]] [[سکونت]] کرد و سال‌های پایانی [[عمر]] خود را در بغداد گذراند. <ref>انباه الرواة، ج ۳، ص ۹۳.</ref>
[[ابوبکر محمد بن حسن بن درید بن عتاهیّه أزدی بصری عمانی دوسی]] معروف به [[ابن درید]] در [[سال ۲۲۳ هجری]] در کوی [[صالح]] [[بصره]] به [[دنیا]] آمد<ref>معجم الشعراء ۳۷۸. </ref> و [[دوران کودکی]] را در بصره گذراند و در همانجا<ref> نورالقبس ۳۴۲. </ref> یا عمان<ref> الانساب ۲ / ۴۷۳. </ref> پرورش یافت و نزد استادانی چون [[ابوحاتم سجستانی]] و [[ابوالفضل ریّاشی]] و [[توزی]] درس خواند. <ref>الفهرست (ابن ندیم) ۳۸ و ۶۷.</ref>


به گفته خود ابن دُرَید، عمویش [[حسین بن محمد]] نیز در پرورش و [[تربیت]] وی نقش بسزایی داشته و مدتی را تحت [[سرپرستی]] وی سپری کرده است. <ref>معجم الادبا ۱۸ / ۱۲۹. </ref> ابن درید افزون بر اقامت در بصره، به جزایر میان بصره و [[فارس]]، [[بغداد]] و [[عمان]] [[مسافرت]] کرد و مدتی در آن [[سرزمین‌ها]] [[سکونت]] کرد و سال‌های پایانی [[عمر]] خود را در بغداد گذراند. <ref>انباه الرواة ۳ / ۹۳.</ref>
وی که از خانواده‌ای سرشناس و صاحب نام برخاسته بود<ref>معجم الشعرا، ص ۳۷۸. </ref> و پدرش از [[توانگران]] و بزرگان عمان و بصره۸<ref>تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۱۹۵. </ref> به شمار می‌‌آمد، از برجستگان [[دانش]] لغت و انساب و اشعار [[عرب]] قلمداد می‌‌شد و [[شعر]] نیز می‌‌سرود و اشعار فراوانی از وی به جا مانده است. <ref>طبقات النحویین واللغویین، ص ۱۸۴.</ref>


وی که از خانواده‌ای سرشناس و صاحب نام برخاسته بود<ref>معجم الشعرا ۳۷۸. </ref> و پدرش از [[توانگران]] و بزرگان عمان و بصره۸<ref>تاریخ بغداد ۲ / ۱۹۵. </ref> به شمار می‌‌آمد، از برجستگان [[دانش]] لغت و انساب و اشعار [[عرب]] قلمداد می‌‌شد و [[شعر]] نیز می‌‌سرود و اشعار فراوانی از وی به جا مانده است. <ref>طبقات النحویین واللغویین ۱۸۴.</ref>
ابن درید را فردی خوش [[اخلاق]]، دلیر، [[بخشنده]] و بسیار کارآزموده دانسته<ref>معجم الشعرا، ص ۳۷۸.</ref> و [[حافظه]] سرشار و نیرومند وی را ستوده‌اند. گفته شده وی بسیاری از دیوان‌های اشعار عرب را [[حفظ]] داشت. <ref>الانساب، ج ۲، ص ۴۷۳.</ref> برخی ابن درید را از [[شاعران]] [[اهل بیت]] {{عم}} و فردی [[شیعه]] دانسته‌اند؛ <ref> معالم العلما، ص ۱۴۸. </ref> در مقابل گروهی وی را [[شافعی مذهب]] معرفی کرده‌اند. <ref>طبقات الشافعیه الکبری، ج ۳، ص ۱۳۸.</ref>


ابن درید را فردی خوش [[اخلاق]]، دلیر، [[بخشنده]] و بسیار کارآزموده دانسته<ref>معجم الشعرا ۳۷۸.</ref> و [[حافظه]] سرشار و نیرومند وی را ستوده‌اند. گفته شده وی بسیاری از دیوان‌های اشعار عرب را [[حفظ]] داشت. <ref>الانساب ۲ / ۴۷۳.</ref> برخی ابن درید را از [[شاعران]] [[اهل بیت]]{{عم}} و فردی [[شیعه]] دانسته‌اند؛ <ref> معالم العلما ۱۴۸. </ref> در مقابل گروهی وی را [[شافعی مذهب]] معرفی کرده‌اند. <ref>طبقات الشافعیه الکبری ۳ / ۱۳۸.</ref>
[[شاگردان]] و [[راویان]] وی حدود ۶۴ تن بوده‌اند که از میان آنان [[ابوسعید سیرافی]]، [[ابوبکر بن شاذان]]، [[ابوعبداللّه مرزبانی]]<ref> تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۱۹۵.</ref> و [[ابوالحسین علی بن احمد]] که بیشتر با عنوان «[[غلام]] ابن درید» از او نام برده‌اند، [[شهرت]] بیشتری داشتند. [[ابوالحسین علی بن احمد]] در [[بغداد]] از قصیده [[مقصوره]] استادش [[دفاع]] می‌‌کرده و انتقادها را پاسخ می‌‌گفته است. <ref> طبقات المفسرین (داوودی)، ج ۲، ص ۱۲۶. </ref> ابن درید هنگام [[سفر]] به [[فارس]]، با دو پسر میکال ـ [[والی]] [[مقتدر عباسی]] ـ هم صحبت شد و این دو که در آن هنگام، [[ولایت]] فارس را بر عهده داشتند، [[دیوان]] فارس را به او سپردند و چنان شد که تمامی نامه‌های دولتی با نظر او صادر می‌‌شد و هیچ امری بدون امضای او انجام نمی‌گرفت؛ این چنین ابن درید در کنار آن دو [[امیر]]، [[ثروت]] هنگفتی فراهم آورد. <ref> مرآه الجنان، ج ۲، ص ۲۱۲. </ref>


[[شاگردان]] و [[راویان]] وی حدود ۶۴ تن بوده‌اند که از میان آنان [[ابوسعید سیرافی]]، [[ابوبکر بن شاذان]]، [[ابوعبداللّه مرزبانی]]<ref> تاریخ بغداد ۲ / ۱۹۵.</ref> و [[ابوالحسین علی بن احمد]] که بیشتر با عنوان «[[غلام]] ابن درید» از او نام برده‌اند، [[شهرت]] بیشتری داشتند. [[ابوالحسین علی بن احمد]] در [[بغداد]] از قصیده [[مقصوره]] استادش [[دفاع]] می‌‌کرده و انتقادها را پاسخ می‌‌گفته است. <ref> طبقات المفسرین (داوودی) ۲ / ۱۲۶. </ref> ابن درید هنگام [[سفر]] به [[فارس]]، با دو پسر میکال ـ [[والی]] [[مقتدر عباسی]] ـ هم صحبت شد و این دو که در آن هنگام، [[ولایت]] فارس را بر عهده داشتند، [[دیوان]] فارس را به او سپردند و چنان شد که تمامی نامه‌های دولتی با نظر او صادر می‌‌شد و هیچ امری بدون امضای او انجام نمی‌گرفت؛ این چنین ابن درید در کنار آن دو [[امیر]]، [[ثروت]] هنگفتی فراهم آورد. <ref> مرآه الجنان ۲ / ۲۱۲. </ref>
از مشهورترین اشعار ابن درید، قصیده‌ای است در [[مدح]] شاه [[عبدالله بن میکال]] که به قصیده مقصوره شهرت دارد. <ref> تاریخ الاسلام، ج ۲۴، ص ۸۹. </ref> مهم‌ترین لکه سیاه در [[زندگی]] پُربار و حرمت‌آمیز ابن درید، همانا میل شدید او به باده [[خواری]] است. در [[خانه]] او شراب صافی و عودهایی که بر دیوار آویخته بود، یافت می‌‌شد. <ref>وفیات الاعیان، ج ۴، ص ۳۲۶. </ref> [[ابن درید]] در سال ۳۱۱ <ref>لسان المیزان، ج ۵، ص ۱۳۳. </ref> یا ۳۲۱ [[هجری]] در [[زمان]] [[خلافت]] [[قاهر باللّه]] در بغداد از [[دنیا]] رفت<ref>مروج الذهب، ج ۴، ص ۳۴۰. </ref> و در [[مقبره]] [[عباسیه]]<ref>الفهرست (الندیم)، ص ۳۸ و ۶۷. </ref> یا خیزرانیّه به [[خاک]] سپرده شد. <ref>الانساب، ج ۲، ص ۴۷۳. </ref>


از مشهورترین اشعار ابن درید، قصیده‌ای است در [[مدح]] شاه [[عبدالله بن میکال]] که به قصیده مقصوره شهرت دارد. <ref> تاریخ الاسلام ۲۴ / ۸۹. </ref> مهم‌ترین لکه سیاه در [[زندگی]] پُربار و حرمت‌آمیز ابن درید، همانا میل شدید او به باده [[خواری]] است. در [[خانه]] او شراب صافی و عودهایی که بر دیوار آویخته بود، یافت می‌‌شد. <ref>وفیات الاعیان ۴ / ۳۲۶. </ref> ابن درید در سال ۳۱۱ <ref>لسان المیزان ۵ / ۱۳۳. </ref> یا ۳۲۱ [[هجری]] در [[زمان]] [[خلافت]] [[قاهر باللّه]] در بغداد از [[دنیا]] رفت<ref>مروج الذهب ۴ / ۳۴۰. </ref> و در [[مقبره]] [[عباسیه]]<ref>الفهرست (الندیم) ۳۸ و ۶۷. </ref> یا خیزرانیّه به [[خاک]] سپرده شد. <ref>الانساب ۲ / ۴۷۳. </ref>
وی دارای آثار و تألیفات بسیاری بود که عبارت‌اند از: الجمهرة فی علم اللغة، السرج واللجام، الاشتقاق، المقتبس، الوشاح، الخیل الکبیر، الخیل الصغیر، الانواء، المجتنی، المقتنی، الملاحن، روّادالعرب، کتابی به صورت پرسش و پاسخ که علی بن اسماعیل آن را گردآوری کرده است، اللغات، السلاح، غریب القرآن، ادب الکتّاب، فعلت وافعلت، صفه السحاب والغیث، لغات القرآن، غریب الحدیث، <ref>الفهرست (الندیم)، ص ۳۸، ۶۷ و ۹۶.</ref> اسماءالقبائل، الامالی فی العربیة، تقویم اللسان، المقصوره که شامل ۲۲۹ بیت شعر است، المقصور والممدود، <ref>هدیه العارفین، ج ۲، ص ۳۲.</ref> المتناهی فی اللغة، الاستدراک علی الخلیل، التوسّط، امثال علی بن ابی طالب {{ع}}، الامثال النبویه، رقعة ابی الحسن الصمیری الی ابی بکر محمدبن حسن بن درید وجوابه، قصیدة فی وصف الاسد، <ref>تاریخ التراث العربی، ج ۸، ص ۱۷۷ و ۱۷۹ ـ ۱۸۰. </ref> البنون والبنات، الملاهی، نضائر الحکمة، دیوان شعر، <ref>المستدرک علی معجم المؤلفین، ص ۶۲۴. </ref> المختلف والمؤتلف، <ref> اسماء الکتب، ص ۲۸۶.</ref> صفه البحار، ذخائرالحکمه، الأخبارالمنثوره، مقاطیع محبوکه الطرفین<ref>الذریعه، ج ۱، ص ۳۳۱، ج ۱۰، ص ۶، ج ۱۵، ص ۴۶ و ج ۲۱، ص ۳۸۶.</ref> و مقتل ابن هبیره <ref>ایضاح المکنون، ج ۲، ص ۳۳۵.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۲ ص۳۳۶.</ref>
 
وی دارای آثار و تألیفات بسیاری بود که عبارت‌اند از: الجمهرة فی علم اللغة، السرج واللجام، الاشتقاق، المقتبس، الوشاح، الخیل الکبیر، الخیل الصغیر، الانواء، المجتنی، المقتنی، الملاحن، روّادالعرب، کتابی به صورت پرسش و پاسخ که علی بن اسماعیل آن را گردآوری کرده است، اللغات، السلاح، غریب القرآن، ادب الکتّاب، فعلت وافعلت، صفه السحاب والغیث، لغات القرآن، غریب الحدیث، <ref>الفهرست (الندیم) ۳۸، ۶۷ و ۹۶.</ref> اسماءالقبائل، الامالی فی العربیة، تقویم اللسان، المقصوره که شامل ۲۲۹ بیت شعر است، المقصور والممدود، <ref>هدیه العارفین ۲ / ۳۲.</ref> المتناهی فی اللغة، الاستدراک علی الخلیل، التوسّط، امثال علی بن ابی طالب{{ع}}، الامثال النبویه، رقعة ابی الحسن الصمیری الی ابی بکر محمدبن حسن بن درید وجوابه، قصیدة فی وصف الاسد، <ref>تاریخ التراث العربی ۸ / ۱۷۷ و ۱۷۹ ـ ۱۸۰. </ref> البنون والبنات، الملاهی، نضائر الحکمة، دیوان شعر، <ref>المستدرک علی معجم المؤلفین ۶۲۴. </ref> المختلف والمؤتلف، <ref> اسماءالکتب ۲۸۶. </ref> صفه البحار، ذخائرالحکمه، الأخبارالمنثوره، مقاطیع محبوکه الطرفین<ref>الذریعه ۱ / ۳۳۱، ۱۰ / ۶، ۱۵ / ۴۶ و ۲۱ / ۳۸۶.</ref> و مقتل ابن هبیره <ref>ایضاح المکنون ۲ / ۳۳۵.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۲ ص۳۳۶.</ref>
 
== جستارهای وابسته ==


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۳۰: خط ۲۵:
[[رده: محمد بن حسن بن درید]]
[[رده: محمد بن حسن بن درید]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:مدخل]]
۱۱۵٬۲۱۳

ویرایش