استقلال علمی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۵٬۹۹۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = استقلال
| موضوع مرتبط = استقلال
| عنوان مدخل  = استقلال علمی
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط =
| مداخل مرتبط =  
| پرسش مرتبط  =  
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}
==مقدمه==
 
== مقدمه ==
ریشه‌ها و بسترهای [[استقلال]] در [[اندیشه]] و سخنان [[امام خمینی]] به سال‌های اولیه [[قیام]] یعنی (سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳) برمی‌گردد. ایشان ضمن تأکید بر نارسایی در دانشگاه‌ها، استعماری بودن مراکز [[علمی]] و [[فساد]] در دانشگاه‌ها و... به طور مستقیم و غیرمستقیم یکی از اهداف مهم قیام خود را [[اصلاح]] دانشگاه‌ها و استقلال دانشگاه‌ها از [[سیطره]] سیاسی و علمی و [[فرهنگی]] [[غرب]] و... ذکر می‌نمودند. بعد از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز امام خمینی همچون گذشته اصلاح دانشگاه‌ها و ایجاد استقلال علمی در همه سطوح و زوایای [[آموزش]] عالی را در دستور کار قرار دادند. [[انقلاب]] فرهنگی نمونه مهمی از [[عزم راسخ]] ایشان برای نیل به استقلال علمی بود. ایشان از اساس با وابستگی علمی و [[دانشگاه]] وابسته مخالف بودند<ref>صحیفه نور، ج۱۴، ص۲۳۳.</ref>. امام خمینی معتقد بودند همان‌طور که غربی‌ها و [[رژیم پهلوی]] به عنوان [[حکومت]] دست‌نشانده آنها روی دانشگاه‌ها انگشت گذاشتند و [[مصایب]] بزرگی را برای [[ملت]] و میهن و [[دین]] پدید آوردند؛ نظام اسلامی نیز باید از طریق اصلاح دانشگاه‌ها آثار مصایب و خسارت‌های سهمگین غرب را از چهره [[جامعه]] [[پاک]] کند. امام خمینی در نخستین سالگرد انقلاب فرهنگی در جمع اعضای ستاد [[انقلاب]] [[فرهنگی]] به این موضوع اشاره کردند.
ریشه‌ها و بسترهای [[استقلال]] در [[اندیشه]] و سخنان [[امام خمینی]] به سال‌های اولیه [[قیام]] یعنی (سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳) برمی‌گردد. ایشان ضمن تأکید بر نارسایی در دانشگاه‌ها، استعماری بودن مراکز [[علمی]] و [[فساد]] در دانشگاه‌ها و... به طور مستقیم و غیرمستقیم یکی از اهداف مهم قیام خود را [[اصلاح]] دانشگاه‌ها و استقلال دانشگاه‌ها از [[سیطره]] سیاسی و علمی و [[فرهنگی]] [[غرب]] و... ذکر می‌نمودند. بعد از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز امام خمینی همچون گذشته اصلاح دانشگاه‌ها و ایجاد استقلال علمی در همه سطوح و زوایای [[آموزش]] عالی را در دستور کار قرار دادند. [[انقلاب]] فرهنگی نمونه مهمی از [[عزم راسخ]] ایشان برای نیل به استقلال علمی بود. ایشان از اساس با وابستگی علمی و [[دانشگاه]] وابسته مخالف بودند<ref>صحیفه نور، ج۱۴، ص۲۳۳.</ref>. امام خمینی معتقد بودند همان‌طور که غربی‌ها و [[رژیم پهلوی]] به عنوان [[حکومت]] دست‌نشانده آنها روی دانشگاه‌ها انگشت گذاشتند و [[مصایب]] بزرگی را برای [[ملت]] و میهن و [[دین]] پدید آوردند؛ نظام اسلامی نیز باید از طریق اصلاح دانشگاه‌ها آثار مصایب و خسارت‌های سهمگین غرب را از چهره [[جامعه]] [[پاک]] کند. امام خمینی در نخستین سالگرد انقلاب فرهنگی در جمع اعضای ستاد [[انقلاب]] [[فرهنگی]] به این موضوع اشاره کردند.


به نظر ایشان [[رژیم]] سابق می‌خواست [[ارتباط]] [[روحانیت]] با [[دانشگاه]] را قطع کند تا [[قبله]] دانشگاه [[شرق]] و [[غرب]] باشد.؛ چراکه آنها ظرف این پنجاه سال دوران پهلوی اجازه ندادند یک دانشگاهی که مربوط به خود [[کشور]] باشد؛ یک دانشگاهی که برای [[مصالح]] خود کشور تحصیل کند و برای مصالح خود کشور [[آدم]] و دانشمند بیرون بدهد؛ ایجاد شود<ref>صحیفه نور، ج۱۴، ص۴۲۷ و ۴۲۸.</ref>.
به نظر ایشان [[رژیم]] سابق می‌خواست [[ارتباط]] [[روحانیت]] با [[دانشگاه]] را قطع کند تا [[قبله]] دانشگاه [[شرق]] و [[غرب]] باشد. ؛ چراکه آنها ظرف این پنجاه سال دوران پهلوی اجازه ندادند یک دانشگاهی که مربوط به خود [[کشور]] باشد؛ یک دانشگاهی که برای [[مصالح]] خود کشور تحصیل کند و برای مصالح خود کشور [[آدم]] و دانشمند بیرون بدهد؛ ایجاد شود<ref>صحیفه نور، ج۱۴، ص۴۲۷ و ۴۲۸.</ref>.
[[امام خمینی]] نیاز [[علمی]] و فرهنگی به غرب را خلاف اصل [[استقلال کشور]] می‌دانستند و به همین دلیل همواره به دست اندرکاران فرهنگی و علمی سفارش می‌کردند مبنای [[سیاست فرهنگی]] و علمی کشور را بر اساس [[استقلال علمی]] و فرهنگی پی‌ریزی نمایند. از منظر ایشان [[وظیفه]] امروز فضلا و مدرسین [[علوم اسلامی]] این است که طریقه [[سلف صالح]] را [[حفظ]] و [[افکار]] خود را برای هر چه پربارتر [[فقه]] و [[تفسیر]] و [[فلسفه]] و سایر علوم اسلامی به کار برند و [[شاگردان]] خود را برای همین مقصد [[الهی]] [[هدایت]] کنند. از طرفی ایشان بر این [[باور]] بودند که اساتید و [[دانشمندان]] دانشگاه [[رسالت]] دارند در مسائل علمی مختلفی که [[امت اسلامی]] بدان‌ها احتیاج دارد شالوده استقلال علمی و فرهنگی را پی‌ریزی نمایند<ref>صحیفه نور، ج۱۸، ص۳۳۸ و ۳۳۹.</ref>. به نظر امام خمینی مسیر [[نجات]] یک [[ملت]] از دانشگاه می‌گذرد<ref>صحیفه نور، ج۶، ص۱۲۰.</ref> و تا دانشگاه مستقل نشود نمی‌توان به [[استقلال]] یک ملت [[امید]] داشت.<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۱ - نبوی و اسکندری (مقاله)| مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۷۶۲.</ref>
[[امام خمینی]] نیاز [[علمی]] و فرهنگی به غرب را خلاف اصل [[استقلال کشور]] می‌دانستند و به همین دلیل همواره به دست اندرکاران فرهنگی و علمی سفارش می‌کردند مبنای [[سیاست فرهنگی]] و علمی کشور را بر اساس استقلال علمی و فرهنگی پی‌ریزی نمایند. از منظر ایشان [[وظیفه]] امروز فضلا و مدرسین [[علوم اسلامی]] این است که طریقه [[سلف صالح]] را [[حفظ]] و [[افکار]] خود را برای هر چه پربارتر [[فقه]] و [[تفسیر]] و [[فلسفه]] و سایر علوم اسلامی به کار برند و [[شاگردان]] خود را برای همین مقصد [[الهی]] [[هدایت]] کنند. از طرفی ایشان بر این [[باور]] بودند که اساتید و [[دانشمندان]] دانشگاه [[رسالت]] دارند در مسائل علمی مختلفی که [[امت اسلامی]] بدان‌ها احتیاج دارد شالوده استقلال علمی و فرهنگی را پی‌ریزی نمایند<ref>صحیفه نور، ج۱۸، ص۳۳۸ و ۳۳۹.</ref>. به نظر امام خمینی مسیر [[نجات]] یک [[ملت]] از دانشگاه می‌گذرد<ref>صحیفه نور، ج۶، ص۱۲۰.</ref> و تا دانشگاه مستقل نشود نمی‌توان به [[استقلال]] یک ملت [[امید]] داشت.<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۱ - نبوی و اسکندری (مقاله)| مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۷۶۲.</ref>
 
==استقلال علمی==
یکی دیگر از شاخص‌هایی که می‌توان بر اساس آن [[میزان]] [[استقلال فکری]] و شخصیتی یک [[جامعه]] را اندازه زد استقلال علمی است. سنگ بنای [[استقلال]] یک [[کشور]] [[خودباوری]] و استقلال علمی است. یعنی تا کشوری به استقلال علمی نرسد نمی‌تواند استقلال را در تمام عرصه‌ها به دست آورد. از سویی چنانچه حداقل [[استقلال سیاسی]] نیز نداشته باشد [[استعمارگران]] [[اجازه]] نمی‌دهند [[نخبگان]] و [[دانشمندان]] یک کشور دست به تحقیق، اکتشاف و اختراع بزنند. امروزه استقلال و [[اقتدار]] کشورها علاوه بر ظرفیت‌های تعریف شده در حوزه سخت‌افزاری، در پیوند مستقیم با مجموعه سرمایه‌های [[فرهنگی]]، [[اجتماعی]] و [[علمی]] [[جوامع]] است که با [[مدیریت]] صحیح این سرمایه‌ها می‌توان [[روز]] به روز بر [[اقتدار ملی]] افزود. در روایتی آمده است: {{متن حدیث|العلم سلطان}}؛ یعنی [[علم]] و [[دانش]] برای یک ملت و برای یک فرد مایه اقتدار است. {{عربی|من وجده صال و من لم يجده صيل عليه}}؛ کسی که این [[قدرت]] را پیدا کند، دست [[برتر]] را دارد و آن کسی که نتواند [[قدرت علمی]] را به دست بیاورد، زیردست باقی می‌ماند و دیگران بر او دست برتر را خواهند داشت.
استقلال علمی [[شناخت]] و پذیرش تمام ابعاد وجودی یک [[ملت]] است که در اتصال [[تاریخی]] با [[اعتماد به نفس]] ملی می‌تواند زمینه [[پیشرفت]] و جبران تمام عقب‌ماندگی‌های [[علمی]] گذشته را فراهم کند. محصول [[خودباوری]] علمی، [[امید]] یک ملت به [[آینده]] است از منظر [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، خودباوری علمی بدین معنا نیست که راه غربی‌ها را که پس از رنسانس در ساحت [[دانش]] شروع کرده‌اند ادامه دهیم و انتهای صف بایستیم. بلکه [[علم]] را برای [[خدمت]]، برای [[معنویت]]، برای پیشرفت [[فضائل انسانی]]، برای [[دفاع]] [[حقیقی]] از [[حقوق انسان]] باید فرا بگیریم و راه جدیدی را مبتنی بر [[انگیزه‌ها]]، [[ارزش‌ها]] و [[اخلاق الهی]] باز کنیم<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۴/۷/۱۳۸۹.</ref>.
[[پیام]] [[انقلاب اسلامی]] عمدتاً نرم است و تولیدات آن نیز عمدتاً باید نرم باشد. در [[نظام]] معنایی انقلاب اسلامی جنیش نرم افزاری نه به معنای [[توسعه]] [[علوم]] [[غربی]] است و نه [[تولید علم]] که مدلولی معاصر است برای تداوم نرم افزاری [[تمدن]] غرب؛ بلکه [[نهضت]] تولید علم در [[ایران]] یک الگوی جدید برای [[بلوغ]] علمی و [[معنوی]] [[بشر]] امروز است. حرکت علمی در ایران بر مبنای معنویت است.
 
بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته بیش از ۵۰ درصد [[جمعیت]] [[کشور]] پس از انقلاب اسلامی متولد شده‌اند و دغدغه اصلی این تراکم جمعیتی [[جوان]] [[کارآمدی]] نظام، پیشرفت کشور، [[تحقق عدالت]] و صیانت از اصول و ارزش‌های [[انقلاب]] است.
[[پیشرفت‌های علمی]] اخیر در کشور نشان می‌دهد که اعتماد به نفس ملی [[جوانان]] [[ایرانی]] از اسلاف و پدران‌شان به مراتب بیشتر است<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۱۶/۵/۱۳۹۰.</ref>. [[واقعیت]] این است که اعتماد به نفس ملی بزرگ‌ترین [[سرمایه]] معنوی و [[روحی]] برای یک [[جامعه]] است<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۸/۱/۱۳۹۰.</ref>. امروز [[ملت ایران]] [[عزیز]]، پیش‌رونده، [[مقتدر]]، دارای اعتماد به نفس و دارای چشم‌انداز و امید فراوان نسبت به آینده است که ثمره [[استقامت]] در راه و پیمودن [[صراط مستقیم]] است<ref>پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، ۹/۶/۱۳۹۰.</ref>.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با [[درک]] این [[واقعیت]] مهم گفتمان دهه چهارم [[انقلاب]] را [[پیشرفت]] و [[عدالت]] توامان خواندند و از عموم مسئولین و [[مردم]] خواستند تا مقدمات تحقق این گفتمان عمومی را فراهم کنند.
پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] و به خصوص در سال‌های اخیر که بر اساس سخن [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]] یک حرکت [[علمی]] در سراسر [[کشور]] شروع شده، پیشرفت‌های بزرگی برای [[ایران]] به دست آمده است که حاصل [[خودباوری]] و [[اعتماد به نفس]] ملی [[جوانان]] این مرز و بوم است. [[دانشمندان]] [[ایرانی]] در اوج [[مظلومیت]] و [[محرومیت]] از امکانات پیشرفته آزمایشگاهی و علمی به دستاوردهای بزرگی به خصوص در عرصه فناوری‌های نوین و استراتژیک دست یافته‌اند که جهانیان را مبهوت کرده است.
[[انحصارگرایی]]، [[تبعیض]]، [[تحمیل]]، تبختر، [[خودخواهی]]، [[ناجوانمردی]] و [[خست]] بخشی از [[واقعیات]] دنیای [[علم]] و فناوری در زمانه‌ای است که عده‌ای مدعی شاهراه [[آزاد]] اطلاعات هستند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بارها بر [[ضرورت]] [[جهاد علمی]] برای جبران عقب‌ماندگی‌های کشور در این فضای ناعادلانه تاکید کردند.
رمز [[توفیق]] بر این [[خصم]] [[متکبر]] و [[انحصارطلب]] که همه چیز را برای خود می‌خواهد و هیچ چیز را به دیگران نمی‌دهد، [[مجاهدت]] علمی در [[راه خدا]] و [[نهضت]] فراگیر نرم‌افزاری است. فوران و جوشش [[تولید علم]] در کشور آغاز زوال یک جانبه‌گری‌های دنیای پیشرفته است. این جوشش علمی مجاهدت مخلصانه در مواجهه با [[جنگ نرم]] تمام عیار [[دشمن]] است. امروز باید گفت دور زدن تحریم‌ها تنها با خود باوری علمی مؤثر است.
 
امروز به [[جرأت]] می‌توان ادعا کرد که در [[وادی]] تولید علم زیر سقف دانشگاه‌ها، مراکز علمی و تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های بزرگ [[جمهوری اسلامی]] یک جهاد علمی مستمر در جریان است که ضمن اولویت‌بندی نیازهای علمی با توجه به امکانات و منابع موجود، کشور را در چند [[جبهه]] مهم به پیش می‌برند. تخصص‌گرایی، [[سرمایه‌گذاری]] هدفمند، تمرکز بر فناوری‌های جهشی و استراتژیک، در نظر گرفتن مزیت‌های نسبی برای تولید علم و... از عوامل تأثیرگذار در [[مدیریت]] تولید علم در [[کشور]] است. [[روحیه جهادی]] در تمام عرصه‌ها رمز تداوم [[انقلاب اسلامی]] و توفیقات [[روز]] افزون آن بوده است. [[پیشرفت‌های علمی]] چشم‌گیر [[جامعه]] [[علمی]] [[ایران]] در سال‌های اخیر نیز مرهون رویکرد [[جهادی]] و انقلابی [[دانشمندان]] و محققان [[جوانی]] است که ضمن [[پایبندی]] به [[ارزش‌ها]] و شعارهای [[انقلاب]] گوی [[سبقت]] را از [[پژوهشگران]] [[غربی]] ربوده‌اند. بروکراسی پیشرفته اگرچه ابزاری برای [[تولید علم]] است اما در کنار آن روحیه جهادی دانشمندان و انگیزه‌های انقلابی آنها به این حرکت [[شتاب]] دو چندانی می‌دهد که [[قادر]] است ظرف چند سال فاصله چند ده ساله با کشورهای [[توسعه]] یافته را به حداقل برساند. وضعیت [[فرهنگی]] و علمی ایران و شتاب [[پیشرفت]] در کشور بنابر داده‌های آمار در سال‌های اخیر [[خیره]] کننده و برای بسیاری از غربی‌ها غیر قابل [[باور]] است. بر اساس آمار پایگاه استنادی اسکوپوس، ایران از اول سال میلادی تا اوت ۲۰۱۲ برابر با ۲۱ مردادماه ۱۳۹۱ با [[تولید]] ۱۹ هزار و ۵۵۹ مقاله در جایگاه شانزدهم تولید علم [[جهان]] ایستاد. [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]] یکی از شاخص‌های [[استقلال فکری]] و [[اعتماد به نفس]] ملی [[ایرانیان]] را استقلال علمی و دستاوردها و پیشرفت‌هایی می‌دانند که باعث شده [[رشد]] علمی [[کشور ایران]] ۱۱ برابر سریع‌تر از متوسط جهانی باشد. [[واقعیت]] این است که جغرافیای تولید علم در هزاره سوم دستخوش تغییرات شگفت‌آوری شده است. [[آسیا]] با سرعتی بیش از حد [[تصور]] رشد کرده و اروپا در حال [[حفظ]] موقعیت خود است. در گذشته تولید و [[توزیع]] [[علم]] در [[اختیار]] چند کشور محدود در قاره [[آمریکا]]، اروپا و [[آسیای شرقی]] بود به گونه‌ای که سهم سالانه تولید علم در ژاپن ۴۵/۹ درصد، آمریکا ۳۳/۵ درصد و [[انگلیس]] ۴۳/۹ درصد بوده است که این رقم در سال ۲۰۰۹ به ترتیب به ۷۵/۶، ۲۸/۵ و ۶۸/۸ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که از سال ۲۰۰۹ عمده سهم تولید علم در جهان بر دوش ایران و [[ترکیه]] قرار گرفته است. طبق گزارش بنیاد آمریکایی نشنال ساینس در سال ۲۰۱۰، طی سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۷، تولیدات فناوری‌های پیشرفته در اروپای مرکزی و [[آسیا]]، دو برابر میانگین [[رشد]] جهانی بوده و روسیه و [[ترکیه]] بیشترین [[میزان]] این رشد را داشته‌اند. در خاورمیانه نیز [[رژیم]] اشغال‌گر [[قدس]] و [[ایران]] جزء برترین‌ها بود‌ه‌اند. پایگاه اطلاعاتی Web of Science در گزارشی از سرعت [[خیره]] کننده رشد [[علمی]] ایران خبر داده و می‌نویسد: شاید در چین سال ۲۰۱۰ سال ببر باشد، اما به لحاظ علمی سال ایران است. رشد علمی [[کشور ایران]] ۱۱ برابر سریع‌تر از متوسط جهانی و سریع‌تر از هر [[کشور]] دیگری در [[دنیا]] بوده است. بررسی فهرست انتشارات علمی در پایگاه اطلاعاتی Web of Science نشان می‌دهد که رشد در خاورمیانه و به ویژه در ترکیه و ایران، نزدیک به چهار برابر سریع‌تر از متوسط جهانی بوده است.
 
ساینس متریکس نیز که یک شرکت تحلیلی اطلاعاتی در کانادا است، گزارشی کامل و جزئی را درباره «[[تغییر]] جغرافیایی-[[سیاسی]] در [[تولید علم]]» از سال ۱۳۸۰ ارائه کرده است. نویسنده این گزارش، [[اریک]] آرشامبولت، می‌گوید «آسیا با سرعتی بیش از حد [[تصور]] رشد کرده و خود را می‌رساند و اروپا بیش از [[انتظار]] دیگران موقعیت خود را نگه می‌دارد و خاورمیانه منطقه‌ای است برای تماشا کردن» وی همچنین اشاره می‌کند که انتشارات ایران بر حول موضوعات شیمی معدنی و هسته‌ای، فیزیک ذرات و مهندسی هسته‌ای محوریت داشته است: «انتشارات مقالات [[ایرانی]] در موضوعات مهندسی شیمی با سرعتی معادل ۲۵۰ برابر بزرگ‌تر از متوسط جهانی رشد کرده است. تحقیقات [[پزشکی]] و [[کشاورزی]] نیز در ایران افزایش چشمگیری را نشان می‌دهد». همچنین پایگاه [[اطلاع‌رسانی]] University world news نیز در گزارشی از گام‌های بلند ایران برای رسیدن به جایگاه [[برتر]] علمی سخن می‌گوید: «ایران، تونس و ترکیه در میان کشورهایی هستند که برای تصاحب [[برتری]] در میدان [[رقابت]] علمی تلاش می‌کنند. در این میان ایران بیشترین تعداد مقالات [[علمی]] را دارد و [[رشد]] این [[کشور]] از ۷۳۶ مقاله در سال ۱۹۹۶ به ۱۳۲۳۸ مقاله در سال ۲۰۰۸ بوده است<ref>برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به
http://www. newscientist. com/article/dn۲۰۲۹۱-iran-is-top-of-the-world-in- science-growth. html
http://www. universityworldnews.com/article. php?story=۲۰۱۱۰۳۳۰۰۸۲۸۲۸۲۰۶.
http://www. bis. gov. uk/assets/biscore/corporate/migratedD/publications/ I/ICPRUK ۰۹v۱-۴.
http://www.nsf. gov/statistics/seind ۱۰/pdf/c۰۶.pdf</ref>.<ref>[[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۲ - نبوی و اسکندری (مقاله)|مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۷۷.</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[استقلال]]
* استقلال علمی
* [[استقلال فکری]]
* [[استقلال سیاسی]]
* [[استقلال اقتصادی]]
* [[استقلال فرهنگی]]
* [[استقلال نظامی]]
* [[استقلال قضایی]]
{{پایان مدخل وابسته}}


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[علی حسن‌زاده|حسن‌زاده، علی]]، [[آزادی اسلامی - حسن‌زاده (مقاله)| مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[علی حسن‌زاده|حسن‌زاده، علی]]، [[آزادی اسلامی - حسن‌زاده (مقاله)| مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[سید مرتضی نبوی|نبوی]] و [[صالح اسکندری|اسکندری]]، [[استقلال اسلامی ۲ - نبوی و اسکندری (مقاله)|مقاله «استقلال اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۲۰: خط ۵۴:


[[رده:استقلال]]
[[رده:استقلال]]
[[رده:مدخل‌های در انتظار تلخیص]]
۱۱۶٬۸۹۳

ویرایش