اسماعیل بن ابی حکیم مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'اهل مدینه' به 'اهل مدینه'
جز (جایگزینی متن - ':2.jpg' به ':IM009658.jpg')
جز (جایگزینی متن - 'اهل مدینه' به 'اهل مدینه')
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسماعیل بن ابی حکیم مدنی در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط  = }}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[اسماعیل بن ابی حکیم مدنی در تاریخ اسلامی]] </div>


==مقدمه==
== مقدمه ==
برخی او را از تیره بنوفُضَیل از [[قبیله]] مُزَینَه از [[عدنانیان]] دانسته‌اند<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۵۰ و ۱۵۱؛ سیوطی، ج۶، ص۳۷۷.</ref>. [[ابن حجر]] نسبت «مُزنی» را [[خطا]] می‌شمارد و گوید صحیح آن است که او اسماعیل بن ابی حکیم مدنی است و از مردی از بنوفضیل [[روایت]] کرده است. علت آن، این است که میان «مَدَنی» به «مُزَنی» و نیز {{عربی|"عن أحدِ بني فُضَيل"}} به {{عربی|"ثُمّ أحدُ بَني فُضَيل"}} تصحیفاتی صورت گرفته است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۷۰.</ref>.
برخی او را از تیره بنوفُضَیل از [[قبیله]] مُزَینَه از [[عدنانیان]] دانسته‌اند<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۵۰ و ۱۵۱؛ سیوطی، ج۶، ص۳۷۷.</ref>. [[ابن حجر]] نسبت «مُزنی» را [[خطا]] می‌شمارد و گوید صحیح آن است که او اسماعیل بن ابی حکیم مدنی است و از مردی از بنوفضیل [[روایت]] کرده است. علت آن، این است که میان «مَدَنی» به «مُزَنی» و نیز {{عربی|"عن أحدِ بني فُضَيل"}} به {{عربی|"ثُمّ أحدُ بَني فُضَيل"}} تصحیفاتی صورت گرفته است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۷۰.</ref>.


شاید بتوان نظر ابن حجر را با [[استشهاد]] به گزارش‌های خودش و [[ابن اثیر]]، [[ابن کثیر]] و [[سیوطی]] تقویت کرد. در شرح حال شخصی به نام «نظیر مزنی یا مدنی» می‌گویند: [[اسماعیل بن ابی حکیم]] از او روایت نقل کرده است<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۲۱؛ ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۳۴۴.</ref>. [[سیوطی]]<ref>سیوطی، ج۶، ص۳۷۷.</ref> به نقل از [[ابوموسی مدینی]]، سند این روایت را چنین آورده است: {{عربی|"عن اسماعيل بن ابي حكيم عن مطر المزني او المدني عن النبي قال...."}}؛ ضمن اینکه متن روایت نیز اندکی مفصل‌تر از روایت بالاست. ابن کثیر<ref>ابن کثیر، ج۴، ص۵۷۴.</ref> در همین سند به نقل از ابوموسی مدینی، [[پدر]] اسماعیل را «ابی کلثم»، و سند دیگری را چنین آورده است: {{عربی|"عن اسماعيل بن ابي حكيم حدثني فضيل سمعت رسول الله يقول.."}}؛ در اینجا احتمال تصحیف در {{عربی|"حدثني"}} به {{عربی|"احد بني فضيل"}}، با افزودن الف و جابه جایی نقطه، زیاد است.
شاید بتوان نظر ابن حجر را با [[استشهاد]] به گزارش‌های خودش و [[ابن اثیر]]، [[ابن کثیر]] و [[سیوطی]] تقویت کرد. در شرح حال شخصی به نام «نظیر مزنی یا مدنی» می‌گویند: [[اسماعیل بن ابی حکیم]] از او روایت نقل کرده است<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۲۱؛ ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۳۴۴.</ref>. [[سیوطی]]<ref>سیوطی، ج۶، ص۳۷۷.</ref> به نقل از [[ابوموسی مدینی]]، سند این روایت را چنین آورده است: {{عربی|"عن اسماعيل بن ابي حكيم عن مطر المزني او المدني عن النبي قال...."}}؛ ضمن اینکه متن روایت نیز اندکی مفصل‌تر از روایت بالاست. ابن کثیر<ref>ابن کثیر، ج۴، ص۵۷۴.</ref> در همین سند به نقل از ابوموسی مدینی، [[پدر]] اسماعیل را «ابی کلثم»، و سند دیگری را چنین آورده است: {{عربی|"عن اسماعيل بن ابي حكيم حدثني فضيل سمعت رسول الله يقول.."}}؛ در اینجا احتمال تصحیف در {{عربی|"حدثني"}} به {{عربی|"احد بني فضيل"}}، با افزودن الف و جابه جایی نقطه، زیاد است.


وی روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} در [[فضیلت]] قرائت «[[سوره بینه]]» روایت کرده است: [[زهری]] از اسماعیل بن ابی حکیم مزنی، او از [[پیامبر]] شنید که فرمود: هر آینه [[خداوند]] می‌شنود [[تلاوت]] کسی را که سوره {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا}} را بخواند و می‌فرماید: [[بنده]] من، تو را [[بشارت]] باد، پس [[سوگند]] به عزتم! به [[درستی]] که آن قدر تو را در [[بهشت]] تمکن دهم تا [[راضی]] شوی»<ref>{{متن حدیث|إنَّ اللَّهَ لَيَسْمَعُ قِراءَةَ {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا}} فَيَقُولُ: أبْشِرْ عَبْدِي فَوَعِزَّتِي وجَلالِي لِأُمَكِّنَنَّ لَكَ في الجَنَّةِ حَتّى تَرْضى}}؛ ابونعیم، ج۱، ص۳۵۰ و ۱۵۱؛ سیوطی، ج۶، ص۳۷۷.</ref>.
وی روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} در [[فضیلت]] قرائت «[[سوره بینه]]» روایت کرده است: [[زهری]] از اسماعیل بن ابی حکیم مزنی، او از [[پیامبر]] شنید که فرمود: هر آینه [[خداوند]] می‌شنود [[تلاوت]] کسی را که سوره {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا}} را بخواند و می‌فرماید: [[بنده]] من، تو را [[بشارت]] باد، پس [[سوگند]] به عزتم! به [[درستی]] که آن قدر تو را در [[بهشت]] تمکن دهم تا [[راضی]] شوی»<ref>{{متن حدیث|إنَّ اللَّهَ لَيَسْمَعُ قِراءَةَ {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا}} فَيَقُولُ: أبْشِرْ عَبْدِي فَوَعِزَّتِي وجَلالِي لِأُمَكِّنَنَّ لَكَ في الجَنَّةِ حَتّى تَرْضى}}؛ ابونعیم، ج۱، ص۳۵۰ و ۱۵۱؛ سیوطی، ج۶، ص۳۷۷.</ref>.


همین [[روایت]] موجب شده است برخی نام وی را در فهرست [[صحابه رسول خدا]]{{صل}} بیاورند، اما با دیده تردید به آن پرداخته‌اند<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۷۰.</ref>. [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۵۰ و ۳۵۱.</ref> سند این روایت را منقطع دانسته است و می‌گوید: هیچ یک از [[ائمه]] [[حدیث]]، [[اسماعیل]] را از صحابه رسول خدا{{صل}} نشمرده‌اند<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.</ref>. [[ذهبی]]<ref>تجرید، ج۱، ص۱۷.</ref> گوید: اگر بپذیریم که نسبت [[مزنی]] صحیح باشد، [[ابن شهاب زهری]] از نظر زمانی و طبقه، عادتاً نمی‌تواند از او روایت کرده باشد، و نیز به نقل از [[ابن منده]] گوید که او [[صحابی]] نیست.
همین [[روایت]] موجب شده است برخی نام وی را در فهرست [[صحابه رسول خدا]] {{صل}} بیاورند، اما با دیده تردید به آن پرداخته‌اند<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۷۰.</ref>. [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۵۰ و ۳۵۱.</ref> سند این روایت را منقطع دانسته است و می‌گوید: هیچ یک از [[ائمه]] [[حدیث]]، [[اسماعیل]] را از صحابه رسول خدا {{صل}} نشمرده‌اند<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.</ref>. [[ذهبی]]<ref>تجرید، ج۱، ص۱۷.</ref> گوید: اگر بپذیریم که نسبت [[مزنی]] صحیح باشد، [[ابن شهاب زهری]] از نظر زمانی و طبقه، عادتاً نمی‌تواند از او روایت کرده باشد، و نیز به نقل از [[ابن منده]] گوید که او [[صحابی]] نیست.


[[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۱، ص۳۷۰.</ref> می‌افزاید: [[اسماعیل بن ابی حکیم مدنی]] از [[تابعین]] معروف و از [[مشایخ]] [[یحیی بن سعید انصاری]] در الموطأ است<ref>مالک، ج۲، ص۵۱۹.</ref> و مانعی نیز در [[نقل روایت]] [[زهری]] از وی وجود ندارد.
[[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۱، ص۳۷۰.</ref> می‌افزاید: [[اسماعیل بن ابی حکیم مدنی]] از [[تابعین]] معروف و از [[مشایخ]] [[یحیی بن سعید انصاری]] در الموطأ است<ref>مالک، ج۲، ص۵۱۹.</ref> و مانعی نیز در [[نقل روایت]] [[زهری]] از وی وجود ندارد.


جای بسی [[تعجب]] است که به سبب یک روایت مرسل، اسماعیل بن ابی حکیم را که از تابعین مشهور و از [[موالی]] [[آل زبیر]]<ref>بخاری، ج۱، ص۳۵۰؛ دولابی، ص۳۵.</ref> و در طبقه چهارم [[اهل]] [[مدینه]] است و [[کارگزار]] یا کاتب [[عمر بن عبدالعزیز]] بوده که در سال ۱۳۰ [[وفات]] کرده<ref>ابن سعد، ج۵، ص۴۱۲؛ ابن حبان، ج۶، ص۳۶؛ دولابی، ص۳۵.</ref> نامش در فهرست [[صحابه]] قرار گیرد؟! برای او هشت مشیخه از جمله [[ابن مسیب]] و [[عروه]]، و پانزده [[راوی]] از جمله مالک، زهری و [[ابن اسحاق]] را نام می‌برند<ref>ابن حبان، ص۳۶۶؛ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۱۶۴.</ref>، وی را [[صدوق]]، [[صالح]]، [[ثقه]] و [[برادر]] [[اسحاق بن ابی حکم]] معرفی کرده‌اند. [[فرزندان]] او در مدینه بسیارند<ref>ابن حبان، ج۶، ص۳۶؛ ابن شاهین، ص۲۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱، ص۲۵۳؛ مزی، ج۲، ص۱۵۳-۱۵۴؛ ذهبی، الکاشف، ج۱، ص۷۵.</ref>.<ref>[[محمود حیدری آقایی|حیدری آقایی، محمود]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|مقاله «اسماعیل بن ابی حکیم مدنی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۲، ص:۵۷.</ref>
جای بسی [[تعجب]] است که به سبب یک روایت مرسل، اسماعیل بن ابی حکیم را که از تابعین مشهور و از [[موالی]] [[آل زبیر]]<ref>بخاری، ج۱، ص۳۵۰؛ دولابی، ص۳۵.</ref> و در طبقه چهارم [[اهل مدینه]] است و [[کارگزار]] یا کاتب [[عمر بن عبدالعزیز]] بوده که در سال ۱۳۰ [[وفات]] کرده<ref>ابن سعد، ج۵، ص۴۱۲؛ ابن حبان، ج۶، ص۳۶؛ دولابی، ص۳۵.</ref> نامش در فهرست [[صحابه]] قرار گیرد؟! برای او هشت مشیخه از جمله [[ابن مسیب]] و [[عروه]]، و پانزده [[راوی]] از جمله مالک، زهری و [[ابن اسحاق]] را نام می‌برند<ref>ابن حبان، ص۳۶۶؛ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۱۶۴.</ref>، وی را [[صدوق]]، [[صالح]]، [[ثقه]] و [[برادر]] [[اسحاق بن ابی حکم]] معرفی کرده‌اند. [[فرزندان]] او در مدینه بسیارند<ref>ابن حبان، ج۶، ص۳۶؛ ابن شاهین، ص۲۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱، ص۲۵۳؛ مزی، ج۲، ص۱۵۳-۱۵۴؛ ذهبی، الکاشف، ج۱، ص۷۵.</ref><ref>[[محمود حیدری آقایی|حیدری آقایی، محمود]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|مقاله «اسماعیل بن ابی حکیم مدنی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۲، ص:۵۷.</ref>
 
== جستارهای وابسته ==


== منابع ==
== منابع ==
خط ۲۶: خط ۲۲:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


{{صحابه}}
[[رده:اسماعیل بن ابی حکیم مدنی]]
[[رده:مدخل]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:صحابه]]
[[رده:اصحاب پیامبر]]
۲۱۸٬۸۳۷

ویرایش