انجمن حجتیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(252\,\s252\,\s233\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\[\[(.*)\]\](.*)\"\'\'\'(.*)\'\'\'\"(.*)\<\/div\> \<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(255\,\s245\,\s227\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\<\/div\> \<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(206\,242\,\s299\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(...) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[انجمن حجتیه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | پرسش مرتبط = }} | |||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[ | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''انجمن خیریه حجتیه مهدویه''' که به اختصار، '''انجمن حجتیه''' خوانده می‌شود، یکی از گروههایی بود که در دهه ۱۳۲۰ ش برای مقابله با جریان [[بهائیت]] توسط | '''انجمن خیریه حجتیه مهدویه''' که به اختصار، '''انجمن حجتیه''' خوانده می‌شود، یکی از گروههایی بود که در دهه ۱۳۲۰ ش برای مقابله با جریان [[بهائیت]] توسط «شیخ محمود حلبی» و همراهان او شکل گرفت. ابتدا چهارچوب فعالیت آنها [[تبلیغ دین اسلام]] و [[مذهب جعفری]] و دفاع علمی از آن بود، لکن با برداشت [[اشتباه]] از برخی [[روایات]]، تشکیل [[حکومت]] و [[جهاد]] قبل از [[ظهور امام زمان]] {{ع}} را اشتباه می‌دانستند و به همین دلیل با انقلاب اسلامی ایران [[همکاری]] نداشتند؛ اما بعد از [[انقلاب]] به چند شاخه تقسیم شده و عده بسیاری از آنها از [[عقاید]] خود دست برداشتند. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
یکی از گروههایی که در بیش از نیم قرن گذشته در بحثهای [[مهدویت]] به نوعی در کانون توجه بودهاند انجمن حجتیه است. سابقه شکلگیری این گروه به جریانهای دهه ۱۳۲۰ ش تا میانههای دهه ۳۰ در [[جامعه ایران]] برمیگردد. در این دوره، دو خطر عمده در حوزه [[دین]] پدید آمد: | یکی از گروههایی که در بیش از نیم قرن گذشته در بحثهای [[مهدویت]] به نوعی در کانون توجه بودهاند انجمن حجتیه است. سابقه شکلگیری این گروه به جریانهای دهه ۱۳۲۰ ش تا میانههای دهه ۳۰ در [[جامعه ایران]] برمیگردد. در این دوره، دو خطر عمده در حوزه [[دین]] پدید آمد: | ||
| خط ۱۵: | خط ۹: | ||
# '''[[بهائیت]]:''' در این بخش، فقط متدینان روی آن حساسیت داشتند و پس از شهریور ۱۳۲۰ ش متوجه [[نفوذ]] آن در دستگاه [[اداری]] پهلوی شده، به [[مبارزه]] با آن پرداختند. طبعا از نگاه متدینان، خطر [[بهائیان]] نه فقط کمتر از حزب [[توده]] نبود، بلکه پس از سرکوبی حزب توده در سالهای ۳۲ ـ ۳۶ جدّیتر هم شده بود<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۶۸.</ref>. | # '''[[بهائیت]]:''' در این بخش، فقط متدینان روی آن حساسیت داشتند و پس از شهریور ۱۳۲۰ ش متوجه [[نفوذ]] آن در دستگاه [[اداری]] پهلوی شده، به [[مبارزه]] با آن پرداختند. طبعا از نگاه متدینان، خطر [[بهائیان]] نه فقط کمتر از حزب [[توده]] نبود، بلکه پس از سرکوبی حزب توده در سالهای ۳۲ ـ ۳۶ جدّیتر هم شده بود<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۶۸.</ref>. | ||
برابر خطر دوم، [[عالمان]] و [[مراجع تقلید]] به [[مبارزاتی]] جدّی دست زدند. از میانه دهه ۳۰ یک [[تشکل مذهبی]] ویژه با [[هدف]] [[مبارزه با بهائیت]] [[تهران]] و سپس دیگر [[شهرها]] پدید آمد. انجمن خیریه حجّتیه مهدویه در سال ۱۳۳۲ ش با تلاش [[شیخ محمود ذاکرزاده تولایی]] معروف به [[شیخ محمود حلبی]] (١٢٧٩-١٣٧٦ ه‍‌ش) با همکاری [[سید رضا آل رسول]]، [[سید محمد حسین عصار]]، [[سید حسین سجادی]]، [[غلام حسین حاج محمد تقی]] که عمدتاً تاجر بودند، تأسیس شد<ref>در جستجوی قائم، پورطباطبایی، ص۳۸۹.</ref> و تا [[پیروزی انقلاب اسلامی]] به فعالیت [[فرهنگی]] بر [[ضد]] این [[فرقه]] [[اشتغال]] داشتند و تلاش میکردند افزون بر جمعآوری اطلاعات، به [[تربیت]] نیرو برای مقابله با [[بهائیان]] و [[تبلیغات]] آنان بپردازند. از آنجا که کار عمده آقای حلبی پس از شهریور بیست، کارهای [[تبلیغی]] در قالب [[منبر]] بود و در این کار، [[مهارت]] و [[شهرت]] خاصی به دست آورده بود، همراه جمعی از فعالان مذهبی [[مشهد]] و نیز انجمنها و هیئتهای مذهبی، به طور [[منظم]] با بهائیان درگیر شدند<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۶۸.</ref> | برابر خطر دوم، [[عالمان]] و [[مراجع تقلید]] به [[مبارزاتی]] جدّی دست زدند. از میانه دهه ۳۰ یک [[تشکل مذهبی]] ویژه با [[هدف]] [[مبارزه با بهائیت]] [[تهران]] و سپس دیگر [[شهرها]] پدید آمد. انجمن خیریه حجّتیه مهدویه در سال ۱۳۳۲ ش با تلاش [[شیخ محمود ذاکرزاده تولایی]] معروف به [[شیخ محمود حلبی]] (١٢٧٩-١٣٧٦ ه‍‌ش) با همکاری [[سید رضا آل رسول]]، [[سید محمد حسین عصار]]، [[سید حسین سجادی]]، [[غلام حسین حاج محمد تقی]] که عمدتاً تاجر بودند، تأسیس شد<ref>در جستجوی قائم، پورطباطبایی، ص۳۸۹.</ref> و تا [[پیروزی انقلاب اسلامی]] به فعالیت [[فرهنگی]] بر [[ضد]] این [[فرقه]] [[اشتغال]] داشتند و تلاش میکردند افزون بر جمعآوری اطلاعات، به [[تربیت]] نیرو برای مقابله با [[بهائیان]] و [[تبلیغات]] آنان بپردازند. از آنجا که کار عمده آقای حلبی پس از شهریور بیست، کارهای [[تبلیغی]] در قالب [[منبر]] بود و در این کار، [[مهارت]] و [[شهرت]] خاصی به دست آورده بود، همراه جمعی از فعالان مذهبی [[مشهد]] و نیز انجمنها و هیئتهای مذهبی، به طور [[منظم]] با بهائیان درگیر شدند<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۶۸.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref> | ||
با نگاهی به گفته‌ها و نوشته‌های طرفداران این نظریه و دلایلی که بدان استناد کرده‌اند، می‌توان گفت این [[باور]] [[انحرافی]] از سه راه سرچشمه گرفته است: | با نگاهی به گفته‌ها و نوشته‌های طرفداران این نظریه و دلایلی که بدان استناد کرده‌اند، می‌توان گفت این [[باور]] [[انحرافی]] از سه راه سرچشمه گرفته است: | ||
#برداشت نادرست از روایاتی که گسترش [[ستم]] و [[فساد]] را از [[نشانه‌های ظهور امام زمان]]{{ع}} معرفی می‌کند. | # برداشت نادرست از روایاتی که گسترش [[ستم]] و [[فساد]] را از [[نشانه‌های ظهور امام زمان]] {{ع}} معرفی می‌کند. | ||
#استناد به روایاتی که از هرگونه قیامی در [[عصر غیبت]]، [[نهی]] و به [[سکوت]] و سکون و [[صبر]] بر [[بلاها]]، [[دعوت]] کرده است. | # استناد به روایاتی که از هرگونه قیامی در [[عصر غیبت]]، [[نهی]] و به [[سکوت]] و سکون و [[صبر]] بر [[بلاها]]، [[دعوت]] کرده است. | ||
# [[تفسیر]] نادرست از [[امامت]] و [[رهبری]] و [[تصوّر]] اینکه تشکیل [[حکومت در عصر غیبت]]، دخالت در قلمرو کار [[معصوم]]{{ع}} است<ref>چشم‌به‌راه مهدی، ص۱۰۸.</ref> | # [[تفسیر]] نادرست از [[امامت]] و [[رهبری]] و [[تصوّر]] اینکه تشکیل [[حکومت در عصر غیبت]]، دخالت در قلمرو کار [[معصوم]] {{ع}} است<ref>چشم‌به‌راه مهدی، ص۱۰۸.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۲۷۰.</ref> | ||
اساسنامه انجمن حاوی اصولی بود که چهارچوب فعالیت آن را مشخص میکرد: [[تبلیغ دین اسلام]] و [[مذهب جعفری]] و [[دفاع علمی]] از آن، تشکیل کنفرانسها و سمینارهای علمی و [[دینی]] در نقاط گوناگون [[کشور]] با رعایت مقررات عمومی، چاپ و پخش جزوات و نشریههای علمی و دینی با رعایت مقررات مطبوعاتی کشور، تأسیس کلاسهای [[تعلیم]] و [[تدریس]] [[اخلاق]] و [[معارف اسلامی]] با رعایت مقررات عمومی، ایجاد کتابخانه و قرائت‌خانه و اماکن ورزشی با رعایت [[قوانین]] مربوطه، انجام امور خیریه عمومی و مساعدت فرهنگی مؤسسات [[اسلامی]] و برقراری تماس با مجامع بین‌المللی با نظر [[مقامات]] ذی صلاحیت و... در تبصره دوم این اساسنامه تأکید شده بود که «انجمن به هیچوجه در [[امور سیاسی]] [[مداخله]] نخواهد داشت و نیز مسؤلیت هر نوع دخالتی را که در زمینههای [[سیاسی]] از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، بر عهده نخواهد داشت». این، همان تبصرهای بود که [[انقلابیون]] پیش و پس از [[انقلاب]]، از آن ناراحت بودند. | اساسنامه انجمن حاوی اصولی بود که چهارچوب فعالیت آن را مشخص میکرد: [[تبلیغ دین اسلام]] و [[مذهب جعفری]] و [[دفاع علمی]] از آن، تشکیل کنفرانسها و سمینارهای علمی و [[دینی]] در نقاط گوناگون [[کشور]] با رعایت مقررات عمومی، چاپ و پخش جزوات و نشریههای علمی و دینی با رعایت مقررات مطبوعاتی کشور، تأسیس کلاسهای [[تعلیم]] و [[تدریس]] [[اخلاق]] و [[معارف اسلامی]] با رعایت مقررات عمومی، ایجاد کتابخانه و قرائت‌خانه و اماکن ورزشی با رعایت [[قوانین]] مربوطه، انجام امور خیریه عمومی و مساعدت فرهنگی مؤسسات [[اسلامی]] و برقراری تماس با مجامع بین‌المللی با نظر [[مقامات]] ذی صلاحیت و... در تبصره دوم این اساسنامه تأکید شده بود که «انجمن به هیچوجه در [[امور سیاسی]] [[مداخله]] نخواهد داشت و نیز مسؤلیت هر نوع دخالتی را که در زمینههای [[سیاسی]] از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، بر عهده نخواهد داشت». این، همان تبصرهای بود که [[انقلابیون]] پیش و پس از [[انقلاب]]، از آن ناراحت بودند. | ||
انجمن در هر شهری، دفتری داشت که تحت عنوان [[بیت]] «[[بیت امام زمان]]»{{ع}} شناخته میشد. این بیت، مسئولی داشت و زیر نظر وی سه گروه [[تدریس]]، تحقیق و [[ارشاد]] فعالیت میکردند. گروه نخست به [[آموزش]] نیروها در سه مرحله ابتدائی، متوسط و عالی میپرداختند. گروه دوم در پی یافتن افرادی از [[مسلمانان]] بودند که تحت تأثیر بهائیها، به این [[آیین]] گرویده بودند و گروه سوم، کار ارشاد این افراد را با شیوههای خاصّ خود دنبال میکردند. سخنرانیهای عمومی نیز در محافلی که بیشتر منازل بود، برگزار شده و از سخنرانان معروف استفاده میشد. به طور معمول، در سالروز [[تولد امام زمان]]{{ع}} نیز جشنهایی برگزار میشد. بیشتر افرادی که از [[بهائیت]] برمیگشتند، توبهنامه و تبرّانامهای مینوشتند که متن بسیاری از آنها در یک مجموعه، در کتابخانه آستان [[قدس]] نگهداری می‌شود. این جلسات بیشتر توسط سخنرانانی اداره میشد که خود انجمن [[تربیت]] کرده بود. | انجمن در هر شهری، دفتری داشت که تحت عنوان [[بیت]] «[[بیت امام زمان]]»{{ع}} شناخته میشد. این بیت، مسئولی داشت و زیر نظر وی سه گروه [[تدریس]]، تحقیق و [[ارشاد]] فعالیت میکردند. گروه نخست به [[آموزش]] نیروها در سه مرحله ابتدائی، متوسط و عالی میپرداختند. گروه دوم در پی یافتن افرادی از [[مسلمانان]] بودند که تحت تأثیر بهائیها، به این [[آیین]] گرویده بودند و گروه سوم، کار ارشاد این افراد را با شیوههای خاصّ خود دنبال میکردند. سخنرانیهای عمومی نیز در محافلی که بیشتر منازل بود، برگزار شده و از سخنرانان معروف استفاده میشد. به طور معمول، در سالروز [[تولد امام زمان]] {{ع}} نیز جشنهایی برگزار میشد. بیشتر افرادی که از [[بهائیت]] برمیگشتند، توبهنامه و تبرّانامهای مینوشتند که متن بسیاری از آنها در یک مجموعه، در کتابخانه آستان [[قدس]] نگهداری می‌شود. این جلسات بیشتر توسط سخنرانانی اداره میشد که خود انجمن [[تربیت]] کرده بود. | ||
نکته قابل توجه آنکه این افراد غیر [[روحانی]] بودند. انجمن در این باره استدلالهای ویژه خود را داشت. این نیروها از [[مدارس]] [[برگزیده]] میشدند و در این میان مدرسه [[علوی]] جایگاه خاص خود را داشت. این مدرسه به همان اندازه که خاستگاه بسیاری از نیروهای مذهبی بود که در [[انقلاب اسلامی]] فعالانه شرکت کردند، فرصتی برای انجمن بود تا از میان آنان کسانی را برای کارهای [[فکری]] و [[تبلیغی]] خود [[گزینش]] کند<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۷۳.</ref>. | نکته قابل توجه آنکه این افراد غیر [[روحانی]] بودند. انجمن در این باره استدلالهای ویژه خود را داشت. این نیروها از [[مدارس]] [[برگزیده]] میشدند و در این میان مدرسه [[علوی]] جایگاه خاص خود را داشت. این مدرسه به همان اندازه که خاستگاه بسیاری از نیروهای مذهبی بود که در [[انقلاب اسلامی]] فعالانه شرکت کردند، فرصتی برای انجمن بود تا از میان آنان کسانی را برای کارهای [[فکری]] و [[تبلیغی]] خود [[گزینش]] کند<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۷۳.</ref>. | ||
| خط ۳۰: | خط ۲۴: | ||
این انجمن پیش از انقلاب، با فرستادن نامههایی برای برخی [[مراجع]] و بزرگان از جمله [[رهبر]] فقید انقلاب که در آن اهمیت [[مبارزه با بهائیت]] را گوشزد کرده، فعالیت‌های خود را در این زمینه شرح میدادند، تأییدیههایی برای خود میگرفتند که امروزه نیز بدانها استناد میکنند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۸۷-۸۸.</ref>. | این انجمن پیش از انقلاب، با فرستادن نامههایی برای برخی [[مراجع]] و بزرگان از جمله [[رهبر]] فقید انقلاب که در آن اهمیت [[مبارزه با بهائیت]] را گوشزد کرده، فعالیت‌های خود را در این زمینه شرح میدادند، تأییدیههایی برای خود میگرفتند که امروزه نیز بدانها استناد میکنند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۸۷-۸۸.</ref>. | ||
==[[افکار]] و [[عقاید]] انجمن حجتیه== | == [[افکار]] و [[عقاید]] انجمن حجتیه== | ||
#'''[[بهائیت]]، [[دشمن]] اصلی:''' مؤسس انجمن همواره تأکید میکرد: امروز [[امام زمان]]{{ع}} از کسی جز این [[خدمت]] را نمیپذیرد و چیزی جز این [[انتظار]] ندارد. به [[خدا]] قسم! امروز [[تکلیف شرعی]] و [[دینی]] همه ما آن است که با بهائیت [[مبارزه]] کنیم<ref>نشریه«چشمانداز ایران»، سال اول، ش ۲.</ref>. | # '''[[بهائیت]]، [[دشمن]] اصلی:''' مؤسس انجمن همواره تأکید میکرد: امروز [[امام زمان]] {{ع}} از کسی جز این [[خدمت]] را نمیپذیرد و چیزی جز این [[انتظار]] ندارد. به [[خدا]] قسم! امروز [[تکلیف شرعی]] و [[دینی]] همه ما آن است که با بهائیت [[مبارزه]] کنیم<ref>نشریه«چشمانداز ایران»، سال اول، ش ۲.</ref>. | ||
#'''[[جدایی دین از سیاست]]:''' در تبصره ۲ از ماده دوم اساسنامه انجمن، تصریح شده است: انجمن به هیچوجه در [[امور سیاسی]] [[مداخله]] نخواهد کرد و [[مسئولیت]] هر نوع دخالتی را که در زمینههای [[سیاسی]] از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، به عهده نخواهد گرفت<ref>برخی بر این باورند که این سیاست برای نفوذ در برخی دستگاهها از جمله ارتش جهت مقابله با بهاییها بود.و اگر چنانچه به این جدایی تظاهر نمیکردند بیدرنگ از همه فعالیتها محروم میشدند.</ref>. بر این اساس چنانچه فردی از اعضای انجمن به طرف مسائل سیاسی کشیده میشد، بیدرنگ عذر او را میخواستند. به [[زعم]] آنان [[اسلام]] یگانه دین [[عبادت]] است و دخالت در [[سیاست]]، زیبنده [[پیشوایان دینی]] نیست<ref>روزنامه کیهان، ۱۰ شهریور ۱۳۸۱، ص۲.</ref>. | # '''[[جدایی دین از سیاست]]:''' در تبصره ۲ از ماده دوم اساسنامه انجمن، تصریح شده است: انجمن به هیچوجه در [[امور سیاسی]] [[مداخله]] نخواهد کرد و [[مسئولیت]] هر نوع دخالتی را که در زمینههای [[سیاسی]] از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، به عهده نخواهد گرفت<ref>برخی بر این باورند که این سیاست برای نفوذ در برخی دستگاهها از جمله ارتش جهت مقابله با بهاییها بود. و اگر چنانچه به این جدایی تظاهر نمیکردند بیدرنگ از همه فعالیتها محروم میشدند.</ref>. بر این اساس چنانچه فردی از اعضای انجمن به طرف مسائل سیاسی کشیده میشد، بیدرنگ عذر او را میخواستند. به [[زعم]] آنان [[اسلام]] یگانه دین [[عبادت]] است و دخالت در [[سیاست]]، زیبنده [[پیشوایان دینی]] نیست<ref>روزنامه کیهان، ۱۰ شهریور ۱۳۸۱، ص۲.</ref>. | ||
#'''ناموفق بودن [[قیامهای پیش از ظهور]]:''' آنان با استفاده از برخی [[روایات]]، صاحب [[پرچمهای قیام پیش از ظهور]] را [[گمراه]] می‌دانستند و [[تشکیل حکومت]] و [[بسط عدل]] را در جهت انسداد باب [[مهدویت]] میشمردند<ref>سید ضیاء الدین علیا نسب، جریانشناسی انجمن حجتیه، ص۲۴، به نقل از روزنامه صبح آزادگان، ۲۷/ ۱۱/ ۱۳۶۰، قسمت سوم مصاحبه با مهندس طیّب.</ref>. در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که قیام خونینی آغاز گشت و حاصل آن، هزاران [[شهید]] بود، [[رهبر]] انجمن، با [[اعتراض]] شدید، [[امام خمینی|امام]] را مورد [[مؤاخذه]] قرار میدهد که چه کسی [[مسئول]] این همه خونهای به هدر رفته است؟ وی طی یک [[سخنرانی]] در مدرسه مروی، امام را مسئول ریختن [[خون]] [[جوانان]] در ۱۵ خرداد دانست. آنان دو [[روایت]] را دستاویز [[عقیده]] خود نموده بودند: | # '''ناموفق بودن [[قیامهای پیش از ظهور]]:''' آنان با استفاده از برخی [[روایات]]، صاحب [[پرچمهای قیام پیش از ظهور]] را [[گمراه]] می‌دانستند و [[تشکیل حکومت]] و [[بسط عدل]] را در جهت انسداد باب [[مهدویت]] میشمردند<ref>سید ضیاء الدین علیا نسب، جریانشناسی انجمن حجتیه، ص۲۴، به نقل از روزنامه صبح آزادگان، ۲۷/ ۱۱/ ۱۳۶۰، قسمت سوم مصاحبه با مهندس طیّب.</ref>. در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که قیام خونینی آغاز گشت و حاصل آن، هزاران [[شهید]] بود، [[رهبر]] انجمن، با [[اعتراض]] شدید، [[امام خمینی|امام]] را مورد [[مؤاخذه]] قرار میدهد که چه کسی [[مسئول]] این همه خونهای به هدر رفته است؟ وی طی یک [[سخنرانی]] در مدرسه مروی، امام را مسئول ریختن [[خون]] [[جوانان]] در ۱۵ خرداد دانست. آنان دو [[روایت]] را دستاویز [[عقیده]] خود نموده بودند: | ||
## روایتی است که می‌فرماید: هر پرچمی که پیش از [[قیام حضرت قائم]]{{ع}} به پاخیزد، صاحب آن قیام و [[پرچم طاغوت]] است و تحت لوای آن خداپرستیده نخواهد شد<ref>کافی: ج ۸، ص۲۹۵.</ref>. | ## روایتی است که می‌فرماید: هر پرچمی که پیش از [[قیام حضرت قائم]] {{ع}} به پاخیزد، صاحب آن قیام و [[پرچم طاغوت]] است و تحت لوای آن خداپرستیده نخواهد شد<ref>کافی: ج ۸، ص۲۹۵.</ref>. | ||
## روایتی که در مقدمه [[صحیفه مبارکه سجادیه]] آمده است و می‌فرماید: هیچ کسی از ما [[اهل بیت]] تا [[زمان قیام حضرت قائم]]{{ع}} خروج نکرده و خروج نخواهد کرد که ستمی را بر طرف کند، یا حقی را بر پا دارد، مگر اینکه [[بلا]] او را از بنیاد برمی‌کند و قیام چنین شخصی بر [[گرفتاری]] ما و [[شیعیان]] ما می‌افزاید. آنان با استناد به این دو [[حدیث]] یکباره دست از هر گونه فعالیت‌های [[مبارزاتی]] و [[سیاسی]] علیه [[حکومت]] وقت برداشتند و [[معتقد]] بودند که [[تشکیل حکومت]] فقط از [[شئون امام]] [[معصوم]]{{ع}} است، و می‌گفتند: «هرگاه شما یک شخصی که از [[هوی و هوس]] دور بود و به هیچ وجه [[حب ریاست]] و [[شهرت]] و [[غضب]] و [[تمایلات نفسی]] نداشت و از هر گونه [[خطا]] مصون بود، ما هم به میدان می‌آییم و به [[خاک]] پایش می‌افتیم و همه [[روحانیون]] قربان خاک پایش می‌شویم!!». | ## روایتی که در مقدمه [[صحیفه مبارکه سجادیه]] آمده است و می‌فرماید: هیچ کسی از ما [[اهل بیت]] تا [[زمان قیام حضرت قائم]] {{ع}} خروج نکرده و خروج نخواهد کرد که ستمی را بر طرف کند، یا حقی را بر پا دارد، مگر اینکه [[بلا]] او را از بنیاد برمی‌کند و قیام چنین شخصی بر [[گرفتاری]] ما و [[شیعیان]] ما می‌افزاید. آنان با استناد به این دو [[حدیث]] یکباره دست از هر گونه فعالیت‌های [[مبارزاتی]] و [[سیاسی]] علیه [[حکومت]] وقت برداشتند و [[معتقد]] بودند که [[تشکیل حکومت]] فقط از [[شئون امام]] [[معصوم]] {{ع}} است، و می‌گفتند: «هرگاه شما یک شخصی که از [[هوی و هوس]] دور بود و به هیچ وجه [[حب ریاست]] و [[شهرت]] و [[غضب]] و [[تمایلات نفسی]] نداشت و از هر گونه [[خطا]] مصون بود، ما هم به میدان می‌آییم و به [[خاک]] پایش می‌افتیم و همه [[روحانیون]] قربان خاک پایش می‌شویم!!». | ||
#'''بیمعنا بودن [[جهاد]] در دوران [[غیبت]]:''' [[شیخ حلبی]] در این باره میگوید: [[شیعه]] میگوید: در عصر [[غیبت امام زمان]]{{ع}} جهاد نیست. چرا؟ چون [[حاکم اسلامی]] که باید معصوم باشد، مصداق پیدا نکرده است. [[وظیفه]] داریم فقط [[دین]] خود را [[حفظ]] کنیم. [[تکالیف]] شرعیمان را انجام دهیم و به [[شبهات]] [[منکران]] پاسخ دهیم و دیگر هیچ<ref>نشریه«پگاه»، ش ۷۱، ۴ آبان ۱۳۸۱.</ref>. | # '''بیمعنا بودن [[جهاد]] در دوران [[غیبت]]:''' [[شیخ حلبی]] در این باره میگوید: [[شیعه]] میگوید: در عصر [[غیبت امام زمان]] {{ع}} جهاد نیست. چرا؟ چون [[حاکم اسلامی]] که باید معصوم باشد، مصداق پیدا نکرده است. [[وظیفه]] داریم فقط [[دین]] خود را [[حفظ]] کنیم. [[تکالیف]] شرعیمان را انجام دهیم و به [[شبهات]] [[منکران]] پاسخ دهیم و دیگر هیچ<ref>نشریه«پگاه»، ش ۷۱، ۴ آبان ۱۳۸۱.</ref>. | ||
ناگفته نماند برخی از آنچه در دهههای اخیر به انجمن یاد شده نسبت داده می‌شود و در مواردی برای مقابله با آنها بدان استناد می‌شود، به هیچ وجه به همه افراد در همه ردهها قابل انطباق نیست. اگر چه برخی [[باورها]] و نسبتها به برخی [[عوام]] از این گروه درست مینماید، به تحصیلکردگان و فرهیختگان از این مجموعه نسبتهای نادرستی است. چنانچه برخی نسبتها از جمله [[باور]] آنها به انجام [[فساد]] و [[گناه]] برای نزدیک کردن [[ظهور]]، محل [[تأمل]] است و کسی نیز به روشنی ادعا نکرده که این مجموعه، [[مردم]] را به فساد و [[ستم]] سفارش کرده‌اند. سخنرانیهای موجود از مؤسس انجمن [[گواه]] بر این مدعاست<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۸۸ ـ ۹۰؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۲۵.</ref>. | ناگفته نماند برخی از آنچه در دهههای اخیر به انجمن یاد شده نسبت داده می‌شود و در مواردی برای مقابله با آنها بدان استناد می‌شود، به هیچ وجه به همه افراد در همه ردهها قابل انطباق نیست. اگر چه برخی [[باورها]] و نسبتها به برخی [[عوام]] از این گروه درست مینماید، به تحصیلکردگان و فرهیختگان از این مجموعه نسبتهای نادرستی است. چنانچه برخی نسبتها از جمله [[باور]] آنها به انجام [[فساد]] و [[گناه]] برای نزدیک کردن [[ظهور]]، محل [[تأمل]] است و کسی نیز به روشنی ادعا نکرده که این مجموعه، [[مردم]] را به فساد و [[ستم]] سفارش کرده‌اند. سخنرانیهای موجود از مؤسس انجمن [[گواه]] بر این مدعاست<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۸۸ ـ ۹۰؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۲۵.</ref>. | ||
==انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی== | == انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی== | ||
از دیدگاههای کلّی این گروه که به برخی از آنها اشاره شد، به خوبی به دست میآید کسانی که بر آن مبانی پافشاری داشتند، هرگز با [[انقلاب اسلامی]] رابطهای برقرار نکردند؛ چه اینکه این [[قیام شیعی]] را برخلاف دیدگاه خود می‌دانستند. یکی از [[تئوری]] پردازان و مؤثران در شکلگیری [[انقلاب شکوهمند اسلامی]] در این باره میگوید: آنان [[مبارزه]] را ممنوع کرده و [[معتقد]] بودند این مبارزه به جایی نمیرسد. | از دیدگاههای کلّی این گروه که به برخی از آنها اشاره شد، به خوبی به دست میآید کسانی که بر آن مبانی پافشاری داشتند، هرگز با [[انقلاب اسلامی]] رابطهای برقرار نکردند؛ چه اینکه این [[قیام شیعی]] را برخلاف دیدگاه خود می‌دانستند. یکی از [[تئوری]] پردازان و مؤثران در شکلگیری [[انقلاب شکوهمند اسلامی]] در این باره میگوید: آنان [[مبارزه]] را ممنوع کرده و [[معتقد]] بودند این مبارزه به جایی نمیرسد. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۳: | ||
بنابراین نیروهای [[تربیت]] شده در انجمن در سطوح گوناگون، پس از [[انقلاب]] به سه دسته تقسیم شدند: | بنابراین نیروهای [[تربیت]] شده در انجمن در سطوح گوناگون، پس از [[انقلاب]] به سه دسته تقسیم شدند: | ||
#برخی به انقلاب پیوستند. از میان اینان، جوانانی نیز بودند که دستکم چند سالی انجمن را تجربه کرده و به صف [[انقلابیون]] پیوسته بودند. برخی که [[مسئولیت]] برگزاری [[مراسم]] سخنرانیها را در [[تهران]] بر عهده داشت، نه فقط به انقلابیون پیوست، بلکه به نوعی برابر انجمن هم قرار گرفتند؛ | # برخی به انقلاب پیوستند. از میان اینان، جوانانی نیز بودند که دستکم چند سالی انجمن را تجربه کرده و به صف [[انقلابیون]] پیوسته بودند. برخی که [[مسئولیت]] برگزاری [[مراسم]] سخنرانیها را در [[تهران]] بر عهده داشت، نه فقط به انقلابیون پیوست، بلکه به نوعی برابر انجمن هم قرار گرفتند؛ | ||
#دسته دوم در برابر انقلاب بیتفاوت ماندند؛ | # دسته دوم در برابر انقلاب بیتفاوت ماندند؛ | ||
#دسته سوم، به [[انتقاد]] از آن پرداخته به صف [[مخالفان]] ـ از نوع [[دین‌دار]] ـ پیوستند. | # دسته سوم، به [[انتقاد]] از آن پرداخته به صف [[مخالفان]] ـ از نوع [[دین‌دار]] ـ پیوستند. | ||
انجمن، چند ماه پیش از انقلاب، یعنی در شهریور ۵۷ مواضع خود را در [[ارتباط]] با [[سیاست]] [[تغییر]] داده، شروع به [[همراهی]] با انقلاب کرد. پس از انقلاب از سوی برخی از [[رهبران]] انقلابی، انجمن به عنوان یک عنصر خطرناک معرفی شده و برای جلوگیری از [[نفوذ]] آن در مراکز، [[تبلیغات]] گسترده‌ای بر [[ضد]] آنان آغاز شد. این [[اعتراضات]] که غالباً در پوشش [[دفاع]] از انقلاب صورت میگرفت، به مرور به حذف شمار زیادی از چهرههای مذهبی با سابقه منجر شد. طبعا برخی از سوابق برخوردهای منفی رهبران انجمن با جریان انقلاب به عنوان یک تجربه برای موضعگیری بر ضد آنان مورد استفاده قرار گرفت؛ برای نمونه [[امام خمینی]] که روزگاری آقای [[حلبی]] را [[تأیید]] میکرد، در سالهای پیش از انقلاب به تدریج به حرکت انجمن بدبین شده و [[حمایت]] خود را قطع کرد<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۷۴.</ref>. | انجمن، چند ماه پیش از انقلاب، یعنی در شهریور ۵۷ مواضع خود را در [[ارتباط]] با [[سیاست]] [[تغییر]] داده، شروع به [[همراهی]] با انقلاب کرد. پس از انقلاب از سوی برخی از [[رهبران]] انقلابی، انجمن به عنوان یک عنصر خطرناک معرفی شده و برای جلوگیری از [[نفوذ]] آن در مراکز، [[تبلیغات]] گسترده‌ای بر [[ضد]] آنان آغاز شد. این [[اعتراضات]] که غالباً در پوشش [[دفاع]] از انقلاب صورت میگرفت، به مرور به حذف شمار زیادی از چهرههای مذهبی با سابقه منجر شد. طبعا برخی از سوابق برخوردهای منفی رهبران انجمن با جریان انقلاب به عنوان یک تجربه برای موضعگیری بر ضد آنان مورد استفاده قرار گرفت؛ برای نمونه [[امام خمینی]] که روزگاری آقای [[حلبی]] را [[تأیید]] میکرد، در سالهای پیش از انقلاب به تدریج به حرکت انجمن بدبین شده و [[حمایت]] خود را قطع کرد<ref>رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۷۴.</ref>. | ||
| خط ۶۱: | خط ۵۵: | ||
انجمن در [[شوال]] ۱۴۰۳ ق ضمن بیانیهای با اعلام این مطلب افزود: بر اساس [[عقیده دینی]] و [[تکلیف شرعی]] خود، [[تبعیت]] از [[مقام معظم رهبری]] و [[مرجعیت]] و [[حفظ وحدت]] و [[یکپارچگی امت]] و رعایت [[مصالح]] عالیه مملکت و ممانعت از سوءاستفاده دستگاههای [[تبلیغاتی]] [[بیگانه]] و دفع غرضورزی [[دشمنان اسلام]]... اعلام میداریم که از این [[تاریخ]]، تمام جلسات انجمن تعطیل است و هیچ کس مجاز نیست تحت عنوان این انجمن کوچکترین فعالیتی کند<ref>روزنامه«اطلاعات»، ۲۲ تیرماه ۱۳۶۲ش.</ref>. | انجمن در [[شوال]] ۱۴۰۳ ق ضمن بیانیهای با اعلام این مطلب افزود: بر اساس [[عقیده دینی]] و [[تکلیف شرعی]] خود، [[تبعیت]] از [[مقام معظم رهبری]] و [[مرجعیت]] و [[حفظ وحدت]] و [[یکپارچگی امت]] و رعایت [[مصالح]] عالیه مملکت و ممانعت از سوءاستفاده دستگاههای [[تبلیغاتی]] [[بیگانه]] و دفع غرضورزی [[دشمنان اسلام]]... اعلام میداریم که از این [[تاریخ]]، تمام جلسات انجمن تعطیل است و هیچ کس مجاز نیست تحت عنوان این انجمن کوچکترین فعالیتی کند<ref>روزنامه«اطلاعات»، ۲۲ تیرماه ۱۳۶۲ش.</ref>. | ||
به نظر میرسد انجمن به جز کارهای [[تبلیغی]] و برگزاری برخی جلسات ضد [[کمونیستی]] و [[مارکسیستی]]، به [[نقد]] جدّی [[عقاید بهایی]] هم میپرداخت؛ گرچه این مسأله ممکن بود در قالب کمک به دیگر نویسندگان باشد که نمونه آن آقای [[محمّد باقر نجفی]] در کتاب [[بهائیان]] است که از آقای [[حلبی]] به دلیل در [[اختیار]] نهادن برخی اسناد تشکر کرده است. همینطور خود آقای حلبی هم گویا به [[نقد]] «ایقان» مشغول بوده و مرحوم [[محیط طباطبایی]] در مقالهای گفته است: آقای حاجی [[شیخ محمود حلبی]] ... ۱۵۴ غلط ادبی از متن ایقان بیرون آورده و در کتاب [[پژوهش]] جامع درباره ایقان تألیف خود به تفصیل یاد کرده است<ref>ر.ک: مجله «گوهر»، سال ششم، شماره ۶۱، فروردین ۱۳۵۷ ش.</ref>. | به نظر میرسد انجمن به جز کارهای [[تبلیغی]] و برگزاری برخی جلسات ضد [[کمونیستی]] و [[مارکسیستی]]، به [[نقد]] جدّی [[عقاید بهایی]] هم میپرداخت؛ گرچه این مسأله ممکن بود در قالب کمک به دیگر نویسندگان باشد که نمونه آن آقای [[محمّد باقر نجفی]] در کتاب [[بهائیان]] است که از آقای [[حلبی]] به دلیل در [[اختیار]] نهادن برخی اسناد تشکر کرده است. همینطور خود آقای حلبی هم گویا به [[نقد]] «ایقان» مشغول بوده و مرحوم [[محیط طباطبایی]] در مقالهای گفته است: آقای حاجی [[شیخ محمود حلبی]] ... ۱۵۴ غلط ادبی از متن ایقان بیرون آورده و در کتاب [[پژوهش]] جامع درباره ایقان تألیف خود به تفصیل یاد کرده است<ref>ر. ک: مجله «گوهر»، سال ششم، شماره ۶۱، فروردین ۱۳۵۷ ش.</ref>. | ||
یادآوری آن لازم است که طبعا در این سالها [[مبارزه با بهائیت]] منحصر به [[انجمن حجّتیه]] نبود. در اطلاعیههایی که گاه از سوی [[مراجع]] انتشار مییافت، با [[نفوذ]] [[اقتصادی]] بهائیان [[مبارزه]] میشد. در سالهای پس از [[انقلاب]] همچنان موضوع انجمن حجّتیه مطرح بوده و هر از چندی، برخی جناحها باز هم از نفوذ انجمن حجّتیه سخن میگویند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۹۰ ـ ۹۳.</ref>. | یادآوری آن لازم است که طبعا در این سالها [[مبارزه با بهائیت]] منحصر به [[انجمن حجّتیه]] نبود. در اطلاعیههایی که گاه از سوی [[مراجع]] انتشار مییافت، با [[نفوذ]] [[اقتصادی]] بهائیان [[مبارزه]] میشد. در سالهای پس از [[انقلاب]] همچنان موضوع انجمن حجّتیه مطرح بوده و هر از چندی، برخی جناحها باز هم از نفوذ انجمن حجّتیه سخن میگویند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۹۰ ـ ۹۳.</ref>. | ||
==پرسش مستقیم== | == پرسش مستقیم == | ||
{{پرسش وابسته}} | {{پرسش وابسته}} | ||
* [[گرایش انجمن حجتیه و نوع برنامه‌های آنها چه بوده است؟ (پرسش)]] | * [[گرایش انجمن حجتیه و نوع برنامه‌های آنها چه بوده است؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش وابسته}} | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان فرقه‌های انحرافی}} | {{پرسمان فرقه‌های انحرافی}} | ||
| خط ۸۲: | خط ۷۷: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مهدویت]] | [[رده:مهدویت]] | ||
[[رده:مدخل موعودنامه]] | [[رده:مدخل موعودنامه]] | ||
[[رده:مدخل درسنامه]] | [[رده:مدخل درسنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۸
انجمن حجتیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: انجمن حجتیه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردانجمن خیریه حجتیه مهدویه که به اختصار، انجمن حجتیه خوانده می‌شود، یکی از گروههایی بود که در دهه ۱۳۲۰ ش برای مقابله با جریان بهائیت توسط «شیخ محمود حلبی» و همراهان او شکل گرفت. ابتدا چهارچوب فعالیت آنها تبلیغ دین اسلام و مذهب جعفری و دفاع علمی از آن بود، لکن با برداشت اشتباه از برخی روایات، تشکیل حکومت و جهاد قبل از ظهور امام زمان (ع) را اشتباه می‌دانستند و به همین دلیل با انقلاب اسلامی ایران همکاری نداشتند؛ اما بعد از انقلاب به چند شاخه تقسیم شده و عده بسیاری از آنها از عقاید خود دست برداشتند.
مقدمه
یکی از گروههایی که در بیش از نیم قرن گذشته در بحثهای مهدویت به نوعی در کانون توجه بودهاند انجمن حجتیه است. سابقه شکلگیری این گروه به جریانهای دهه ۱۳۲۰ ش تا میانههای دهه ۳۰ در جامعه ایران برمیگردد. در این دوره، دو خطر عمده در حوزه دین پدید آمد:
- حزب توده: این گروه، مرام مارکسیسم را میان جوانان نشر میداد و متدینان، ملیها و رژیم پهلوی همه با آن درگیر بودند.
- بهائیت: در این بخش، فقط متدینان روی آن حساسیت داشتند و پس از شهریور ۱۳۲۰ ش متوجه نفوذ آن در دستگاه اداری پهلوی شده، به مبارزه با آن پرداختند. طبعا از نگاه متدینان، خطر بهائیان نه فقط کمتر از حزب توده نبود، بلکه پس از سرکوبی حزب توده در سالهای ۳۲ ـ ۳۶ جدّیتر هم شده بود[۱].
برابر خطر دوم، عالمان و مراجع تقلید به مبارزاتی جدّی دست زدند. از میانه دهه ۳۰ یک تشکل مذهبی ویژه با هدف مبارزه با بهائیت تهران و سپس دیگر شهرها پدید آمد. انجمن خیریه حجّتیه مهدویه در سال ۱۳۳۲ ش با تلاش شیخ محمود ذاکرزاده تولایی معروف به شیخ محمود حلبی (١٢٧٩-١٣٧٦ ه‍‌ش) با همکاری سید رضا آل رسول، سید محمد حسین عصار، سید حسین سجادی، غلام حسین حاج محمد تقی که عمدتاً تاجر بودند، تأسیس شد[۲] و تا پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت فرهنگی بر ضد این فرقه اشتغال داشتند و تلاش میکردند افزون بر جمعآوری اطلاعات، به تربیت نیرو برای مقابله با بهائیان و تبلیغات آنان بپردازند. از آنجا که کار عمده آقای حلبی پس از شهریور بیست، کارهای تبلیغی در قالب منبر بود و در این کار، مهارت و شهرت خاصی به دست آورده بود، همراه جمعی از فعالان مذهبی مشهد و نیز انجمنها و هیئتهای مذهبی، به طور منظم با بهائیان درگیر شدند[۳][۴]
با نگاهی به گفته‌ها و نوشته‌های طرفداران این نظریه و دلایلی که بدان استناد کرده‌اند، می‌توان گفت این باور انحرافی از سه راه سرچشمه گرفته است:
- برداشت نادرست از روایاتی که گسترش ستم و فساد را از نشانه‌های ظهور امام زمان (ع) معرفی می‌کند.
- استناد به روایاتی که از هرگونه قیامی در عصر غیبت، نهی و به سکوت و سکون و صبر بر بلاها، دعوت کرده است.
- تفسیر نادرست از امامت و رهبری و تصوّر اینکه تشکیل حکومت در عصر غیبت، دخالت در قلمرو کار معصوم (ع) است[۵][۶]
اساسنامه انجمن حاوی اصولی بود که چهارچوب فعالیت آن را مشخص میکرد: تبلیغ دین اسلام و مذهب جعفری و دفاع علمی از آن، تشکیل کنفرانسها و سمینارهای علمی و دینی در نقاط گوناگون کشور با رعایت مقررات عمومی، چاپ و پخش جزوات و نشریههای علمی و دینی با رعایت مقررات مطبوعاتی کشور، تأسیس کلاسهای تعلیم و تدریس اخلاق و معارف اسلامی با رعایت مقررات عمومی، ایجاد کتابخانه و قرائت‌خانه و اماکن ورزشی با رعایت قوانین مربوطه، انجام امور خیریه عمومی و مساعدت فرهنگی مؤسسات اسلامی و برقراری تماس با مجامع بین‌المللی با نظر مقامات ذی صلاحیت و... در تبصره دوم این اساسنامه تأکید شده بود که «انجمن به هیچوجه در امور سیاسی مداخله نخواهد داشت و نیز مسؤلیت هر نوع دخالتی را که در زمینههای سیاسی از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، بر عهده نخواهد داشت». این، همان تبصرهای بود که انقلابیون پیش و پس از انقلاب، از آن ناراحت بودند.
انجمن در هر شهری، دفتری داشت که تحت عنوان بیت «بیت امام زمان»(ع) شناخته میشد. این بیت، مسئولی داشت و زیر نظر وی سه گروه تدریس، تحقیق و ارشاد فعالیت میکردند. گروه نخست به آموزش نیروها در سه مرحله ابتدائی، متوسط و عالی میپرداختند. گروه دوم در پی یافتن افرادی از مسلمانان بودند که تحت تأثیر بهائیها، به این آیین گرویده بودند و گروه سوم، کار ارشاد این افراد را با شیوههای خاصّ خود دنبال میکردند. سخنرانیهای عمومی نیز در محافلی که بیشتر منازل بود، برگزار شده و از سخنرانان معروف استفاده میشد. به طور معمول، در سالروز تولد امام زمان (ع) نیز جشنهایی برگزار میشد. بیشتر افرادی که از بهائیت برمیگشتند، توبهنامه و تبرّانامهای مینوشتند که متن بسیاری از آنها در یک مجموعه، در کتابخانه آستان قدس نگهداری می‌شود. این جلسات بیشتر توسط سخنرانانی اداره میشد که خود انجمن تربیت کرده بود.
نکته قابل توجه آنکه این افراد غیر روحانی بودند. انجمن در این باره استدلالهای ویژه خود را داشت. این نیروها از مدارس برگزیده میشدند و در این میان مدرسه علوی جایگاه خاص خود را داشت. این مدرسه به همان اندازه که خاستگاه بسیاری از نیروهای مذهبی بود که در انقلاب اسلامی فعالانه شرکت کردند، فرصتی برای انجمن بود تا از میان آنان کسانی را برای کارهای فکری و تبلیغی خود گزینش کند[۷].
این انجمن پیش از انقلاب، با فرستادن نامههایی برای برخی مراجع و بزرگان از جمله رهبر فقید انقلاب که در آن اهمیت مبارزه با بهائیت را گوشزد کرده، فعالیت‌های خود را در این زمینه شرح میدادند، تأییدیههایی برای خود میگرفتند که امروزه نیز بدانها استناد میکنند[۸].
افکار و عقاید انجمن حجتیه
- بهائیت، دشمن اصلی: مؤسس انجمن همواره تأکید میکرد: امروز امام زمان (ع) از کسی جز این خدمت را نمیپذیرد و چیزی جز این انتظار ندارد. به خدا قسم! امروز تکلیف شرعی و دینی همه ما آن است که با بهائیت مبارزه کنیم[۹].
- جدایی دین از سیاست: در تبصره ۲ از ماده دوم اساسنامه انجمن، تصریح شده است: انجمن به هیچوجه در امور سیاسی مداخله نخواهد کرد و مسئولیت هر نوع دخالتی را که در زمینههای سیاسی از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، به عهده نخواهد گرفت[۱۰]. بر این اساس چنانچه فردی از اعضای انجمن به طرف مسائل سیاسی کشیده میشد، بیدرنگ عذر او را میخواستند. به زعم آنان اسلام یگانه دین عبادت است و دخالت در سیاست، زیبنده پیشوایان دینی نیست[۱۱].
- ناموفق بودن قیامهای پیش از ظهور: آنان با استفاده از برخی روایات، صاحب پرچمهای قیام پیش از ظهور را گمراه می‌دانستند و تشکیل حکومت و بسط عدل را در جهت انسداد باب مهدویت میشمردند[۱۲]. در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که قیام خونینی آغاز گشت و حاصل آن، هزاران شهید بود، رهبر انجمن، با اعتراض شدید، امام را مورد مؤاخذه قرار میدهد که چه کسی مسئول این همه خونهای به هدر رفته است؟ وی طی یک سخنرانی در مدرسه مروی، امام را مسئول ریختن خون جوانان در ۱۵ خرداد دانست. آنان دو روایت را دستاویز عقیده خود نموده بودند:
- روایتی است که می‌فرماید: هر پرچمی که پیش از قیام حضرت قائم (ع) به پاخیزد، صاحب آن قیام و پرچم طاغوت است و تحت لوای آن خداپرستیده نخواهد شد[۱۳].
- روایتی که در مقدمه صحیفه مبارکه سجادیه آمده است و می‌فرماید: هیچ کسی از ما اهل بیت تا زمان قیام حضرت قائم (ع) خروج نکرده و خروج نخواهد کرد که ستمی را بر طرف کند، یا حقی را بر پا دارد، مگر اینکه بلا او را از بنیاد برمی‌کند و قیام چنین شخصی بر گرفتاری ما و شیعیان ما می‌افزاید. آنان با استناد به این دو حدیث یکباره دست از هر گونه فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی علیه حکومت وقت برداشتند و معتقد بودند که تشکیل حکومت فقط از شئون امام معصوم (ع) است، و می‌گفتند: «هرگاه شما یک شخصی که از هوی و هوس دور بود و به هیچ وجه حب ریاست و شهرت و غضب و تمایلات نفسی نداشت و از هر گونه خطا مصون بود، ما هم به میدان می‌آییم و به خاک پایش می‌افتیم و همه روحانیون قربان خاک پایش می‌شویم!!».
- بیمعنا بودن جهاد در دوران غیبت: شیخ حلبی در این باره میگوید: شیعه میگوید: در عصر غیبت امام زمان (ع) جهاد نیست. چرا؟ چون حاکم اسلامی که باید معصوم باشد، مصداق پیدا نکرده است. وظیفه داریم فقط دین خود را حفظ کنیم. تکالیف شرعیمان را انجام دهیم و به شبهات منکران پاسخ دهیم و دیگر هیچ[۱۴].
ناگفته نماند برخی از آنچه در دهههای اخیر به انجمن یاد شده نسبت داده می‌شود و در مواردی برای مقابله با آنها بدان استناد می‌شود، به هیچ وجه به همه افراد در همه ردهها قابل انطباق نیست. اگر چه برخی باورها و نسبتها به برخی عوام از این گروه درست مینماید، به تحصیلکردگان و فرهیختگان از این مجموعه نسبتهای نادرستی است. چنانچه برخی نسبتها از جمله باور آنها به انجام فساد و گناه برای نزدیک کردن ظهور، محل تأمل است و کسی نیز به روشنی ادعا نکرده که این مجموعه، مردم را به فساد و ستم سفارش کرده‌اند. سخنرانیهای موجود از مؤسس انجمن گواه بر این مدعاست[۱۵].
انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی
از دیدگاههای کلّی این گروه که به برخی از آنها اشاره شد، به خوبی به دست میآید کسانی که بر آن مبانی پافشاری داشتند، هرگز با انقلاب اسلامی رابطهای برقرار نکردند؛ چه اینکه این قیام شیعی را برخلاف دیدگاه خود می‌دانستند. یکی از تئوری پردازان و مؤثران در شکلگیری انقلاب شکوهمند اسلامی در این باره میگوید: آنان مبارزه را ممنوع کرده و معتقد بودند این مبارزه به جایی نمیرسد.
مسئولان انجمن اعلام کردند: هر کس مایل به شرکت در فعالیت‌های سیاسی و تظاهرات باشد، باید از انجمن کنارهگیری کند. در این ایام، بسیاری از اعضا که عمدتا مقلد امام خمینی بودند، افزون بر شرکت در فعالیت‌های ضد رژیم، برخوردهای فکری با انجمن را آغاز کردند و برخی با عنوان سازمان «عباد صالح» انشعاب یافتند[۱۶].
آیت اللّه خزعلی در این باره میگوید: چون مسأله بهائیت امر خیلی مهمی برای مسلمین بود آنها ـ انجمن ـ سعی کردند در انقلاب شرکت نکرده و به این مهم نپردازند؛ چون فکر نمیکردند انقلاب پیروز شود. اجازه فعالیت به افراد انجمن داده نمیشد و علت آن هم این بود که افراد اگر بخواهند کار سیاسی بکنند، سازماندهی انجمن پاشیده شده و نمیتواند دیگر با بهائیت مبارزه کند[۱۷].
بنابراین نیروهای تربیت شده در انجمن در سطوح گوناگون، پس از انقلاب به سه دسته تقسیم شدند:
- برخی به انقلاب پیوستند. از میان اینان، جوانانی نیز بودند که دستکم چند سالی انجمن را تجربه کرده و به صف انقلابیون پیوسته بودند. برخی که مسئولیت برگزاری مراسم سخنرانیها را در تهران بر عهده داشت، نه فقط به انقلابیون پیوست، بلکه به نوعی برابر انجمن هم قرار گرفتند؛
- دسته دوم در برابر انقلاب بیتفاوت ماندند؛
- دسته سوم، به انتقاد از آن پرداخته به صف مخالفان ـ از نوع دین‌دار ـ پیوستند.
انجمن، چند ماه پیش از انقلاب، یعنی در شهریور ۵۷ مواضع خود را در ارتباط با سیاست تغییر داده، شروع به همراهی با انقلاب کرد. پس از انقلاب از سوی برخی از رهبران انقلابی، انجمن به عنوان یک عنصر خطرناک معرفی شده و برای جلوگیری از نفوذ آن در مراکز، تبلیغات گسترده‌ای بر ضد آنان آغاز شد. این اعتراضات که غالباً در پوشش دفاع از انقلاب صورت میگرفت، به مرور به حذف شمار زیادی از چهرههای مذهبی با سابقه منجر شد. طبعا برخی از سوابق برخوردهای منفی رهبران انجمن با جریان انقلاب به عنوان یک تجربه برای موضعگیری بر ضد آنان مورد استفاده قرار گرفت؛ برای نمونه امام خمینی که روزگاری آقای حلبی را تأیید میکرد، در سالهای پیش از انقلاب به تدریج به حرکت انجمن بدبین شده و حمایت خود را قطع کرد[۱۸].
با این همه، جهتگیری انجمن پس از انقلاب به تدریج به سمت هواداری از آن پیش میرفت. آقای حلبی از مشهد کاندیدای مجلس خبرگان قانون اساسی شد و ۳۰۷۳۷۴ رأی آورد؛ اما برگزیده نشد. نوع هواداری انجمن از نشریه انتظار که انجمن پس از پیروزی انقلاب آن را انتشار میداد، به دست میآمد؛ اما مخالفت با آن، در سال شصت اوج گرفت و برخی از جریانهای افراطی درون انقلاب، به ویژه نیروهای سازمان مجاهدین انقلاب با هر نیتی که بود، درست در وقتی که امکان بهرهگیری از بیشتر از نیروهای مذهبی میرفت، یک جبهه داخلی بر ضد نیروهای متهم به وابستگی به انجمن گشوده و دشواریهایی را پدید آوردند.
برخی از نیروهای چپ افراطی که آن زمان در محور این فعالیت قرار داشتند، بعدها به فرو غلطیدن به دامن تفریط از آن اقدامها اظهار پشیمانی کردند.
انجمن در شوال ۱۴۰۳ ق ضمن بیانیهای با اعلام این مطلب افزود: بر اساس عقیده دینی و تکلیف شرعی خود، تبعیت از مقام معظم رهبری و مرجعیت و حفظ وحدت و یکپارچگی امت و رعایت مصالح عالیه مملکت و ممانعت از سوءاستفاده دستگاههای تبلیغاتی بیگانه و دفع غرضورزی دشمنان اسلام... اعلام میداریم که از این تاریخ، تمام جلسات انجمن تعطیل است و هیچ کس مجاز نیست تحت عنوان این انجمن کوچکترین فعالیتی کند[۱۹].
به نظر میرسد انجمن به جز کارهای تبلیغی و برگزاری برخی جلسات ضد کمونیستی و مارکسیستی، به نقد جدّی عقاید بهایی هم میپرداخت؛ گرچه این مسأله ممکن بود در قالب کمک به دیگر نویسندگان باشد که نمونه آن آقای محمّد باقر نجفی در کتاب بهائیان است که از آقای حلبی به دلیل در اختیار نهادن برخی اسناد تشکر کرده است. همینطور خود آقای حلبی هم گویا به نقد «ایقان» مشغول بوده و مرحوم محیط طباطبایی در مقالهای گفته است: آقای حاجی شیخ محمود حلبی ... ۱۵۴ غلط ادبی از متن ایقان بیرون آورده و در کتاب پژوهش جامع درباره ایقان تألیف خود به تفصیل یاد کرده است[۲۰].
یادآوری آن لازم است که طبعا در این سالها مبارزه با بهائیت منحصر به انجمن حجّتیه نبود. در اطلاعیههایی که گاه از سوی مراجع انتشار مییافت، با نفوذ اقتصادی بهائیان مبارزه میشد. در سالهای پس از انقلاب همچنان موضوع انجمن حجّتیه مطرح بوده و هر از چندی، برخی جناحها باز هم از نفوذ انجمن حجّتیه سخن میگویند[۲۱].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- فرق انحرافی به چه معناست؟ (پرسش)
- فرقه‌های انحرافی مهدویت کدامند؟ (پرسش)
- نقش استعمار در ایجاد فرقه‌های انحرافی چیست؟ (پرسش)
- راه‌های مقابله با فرق انحرافی کدامند؟ (پرسش)
- علل پیدایش و رشد فرقه‌های انحرافی چیست؟ (پرسش)
- چه ضرورتی برای شناخت فرق انحرافی وجود دارد؟ (پرسش)
- چرا امام خمینی با انجمن حجتیه مخالف بود؟ (پرسش)
- گرایش انجمن حجتیه و نوع برنامه‌های آنها چه بوده است؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۶۸.
- ↑ در جستجوی قائم، پورطباطبایی، ص۳۸۹.
- ↑ رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۶۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ص۱۹۷، ۱۹۸.
- ↑ چشم‌به‌راه مهدی، ص۱۰۸.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۷۰.
- ↑ رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۷۳.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۸۷-۸۸.
- ↑ نشریه«چشمانداز ایران»، سال اول، ش ۲.
- ↑ برخی بر این باورند که این سیاست برای نفوذ در برخی دستگاهها از جمله ارتش جهت مقابله با بهاییها بود. و اگر چنانچه به این جدایی تظاهر نمیکردند بیدرنگ از همه فعالیتها محروم میشدند.
- ↑ روزنامه کیهان، ۱۰ شهریور ۱۳۸۱، ص۲.
- ↑ سید ضیاء الدین علیا نسب، جریانشناسی انجمن حجتیه، ص۲۴، به نقل از روزنامه صبح آزادگان، ۲۷/ ۱۱/ ۱۳۶۰، قسمت سوم مصاحبه با مهندس طیّب.
- ↑ کافی: ج ۸، ص۲۹۵.
- ↑ نشریه«پگاه»، ش ۷۱، ۴ آبان ۱۳۸۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۸۸ ـ ۹۰؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۱۲۵.
- ↑ جریانشناسی انجمن حجتیه، به نقل از: علی اکبر هاشمی رفسنجانی: روزنامه عروه الوثقی، ۲۲ مهرماه ۱۳۶۱.
- ↑ جریانشناسی انجمن حجتیه، به نقل از: علی اکبر هاشمی رفسنجانی: در شناخت حزب قاعدین، ص۵۸.
- ↑ رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص۳۷۴.
- ↑ روزنامه«اطلاعات»، ۲۲ تیرماه ۱۳۶۲ش.
- ↑ ر. ک: مجله «گوهر»، سال ششم، شماره ۶۱، فروردین ۱۳۵۷ ش.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۹۰ ـ ۹۳.