ثابت بن قیس بن شماس در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

از [[زمان]] دقیق [[اسلام آوردن]] [[ثابت]] اطلاعی در دست نیست؛ ولی با توجه به اینکه وی هنگام ورود [[پیامبر]] به [[مدینه]] ضمن [[خطابه]] ای به آن [[حضرت]] خوش‌آمد گفت، به نظر می‌‌رسد که او در فاصله میان [[بیعت عقبه دوم]] تا [[هجرت پیامبر]] {{صل}} [[مسلمان]] شده باشد. ثابت در [[خطبه]] خود، به پیامبر [[وعده]] داد که چون [[جان]] و [[فرزندان]] خود از تو [[دفاع]] خواهیم کرد. پیامبر نیز به ثابت و همراهانش [[بشارت بهشت]] داد.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۱، ص ۳۰۹؛ الاصابه، ج ۱، ص ۵۱۱.</ref> ثابت را از بزرگان [[انصار]] و از [[یاران]] ستودنی پیامبر شمرده‌اند.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۱، ص ۳۰۹؛ الوافی بالوفیات، ج ۱۰، ص ۲۸۰.</ref> در [[سال دوم هجری]]، رسول خدا میان او و [[عمار یاسر]]<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۵۰۶؛ سیراعلام النبلاء، ج ۱، ص ۳۰۹.</ref> و در گزارشی [[عامر بن ابی بکیر]] از تیره بنولیث و از [[قبیله]] [[کنانه]]<ref> الطبقات، ابن سعد، ج ۳، ص ۲۹۸؛ المحبر، ص ۷۴.</ref> [[پیمان برادری]] بست. او در بیشتر [[جنگ‌ها]] و رویدادهای عصر رسول خدا {{صل}} شرکت داشت.<ref> الاستیعاب، ج۱، ص۲۷۶؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۳۰۹.</ref> همه منابع موجود از حضور او در [[غزوه احد]] و جنگ‌های پس از آن خبر داده‌اند؛ اما درباره حضورش در [[جنگ بدر]] [[اختلاف]] است: بیشتر منابع از حضور او در جنگ بدر ([[سال ۲ هجری]]) [[سخن]] به میان نیاورده و از [[احد]] ([[سال ۳ هجری]]) به عنوان نخستین نبردی که در آن شرکت داشته یاد کرده‌اند،<ref> الاستیعاب، ج۱، ص۲۷۶؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۳۰۹.</ref> با این حال [[ابن حجر]] برخلاف دیدگاه خود در الاصابه،<ref>الاصابه، ج ۱، ص ۵۱۲.</ref> در دیگر کتاب خود از او به عنوان [[بدری]] یاد کرده است.<ref>تهذیب التهذیب، ج ۲، ص ۱۲.</ref> [[طبرسی]] نیز در خبری، [[ثابت بن قیس]] را از [[رزمندگان]] [[بدر]] شمرده است.<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۳۷۸.</ref>[[ثابت]] در [[نبرد بنی مصطلق]] ([[سال ۶ هجری]]) حضور داشت. مطابق گزارشی در تقسیم [[اسیران]] [[بنی مصطلق]]، [[جویریه]] دختر [[حارث بن ابی ضرار]] [[رئیس]] [[بنی‌مصطلق]] سهم او شد؛ اما بنا به خواهش [[جویریه]] وی به صورت "مکاتبه" و با مساعدت [[پیامبر]] {{صل}} [[آزاد]] و به همسری پیامبر {{صل}} درآمد.<ref> السیر والمغازی، ص ۲۶۳؛ المغازی، ج ۱، ص ۴۱۱؛ المحبر، ص ۸۹.</ref> ثابت بن قیس همچنین در [[بیعت رضوان]] حضور داشت<ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۱، ص ۳۰۹.</ref> و با پیامبر {{صل}} [[بیعت]] کرد که در صورت تهاجم [[قریش]] آن [[حضرت]] را تنها نگذارد<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[ثابت بن قیس بن شماس (مقاله)|مقاله «ثابت بن قیس بن شماس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref>.

ثابت بن قیس که از سخنوران [[عرب]] به شمار می‌‌آمد،<ref>المفصل، ج ۸، ص ۷۸۸. </ref> صدایی بلند و سخنی [[بلیغ]] داشت.<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۷۹؛ سیر اعلام النبلاء، ج ۱، ص ۳۰۹.</ref> وی در جاهای مختلف سخنگوی [[انصار]] بود و به [[فرمان پیامبر]] اکرم {{صل}} [[خطبه]] می‌‌خواند. همه منابعی که به شرح حال [[ثابت]] پرداخته‌اند، از این ویژگی او یاد کرده و به او [[لقب]] "[[خطیب النبی]]" و "[[خطیب الانصار]]" داده‌اند.<ref> فتح الباری، ج ۶، ص ۴۵۶؛ المعجم الکبیر، ج ۲، ص ۶۵ - ۶۶؛ کنزالعمال، ج ۱۰، ص ۶۱۳.</ref> وی در [[سال نهم هجری]] که سران [[بنو تمیم]] همراه [[شاعران]] و سخنوران خود برای مفاخره نزد پیامبر آمده بودند، به فرمان پیامبر {{صل}} و در پاسخ به [[خطیب]] بنو تمیم خطبه‌ای رسا خواند. سخنان وی در این رویداد، پیامبر و [[مسلمانان]] را شادمان ساخت <ref> المغازی، ج ۳، ص ۹۷۹؛ اسدالغابه، ج ۱، ص ۱۰۸ - ۱۰۹.</ref> و اعجاب و اعتراف سران [[بنوتمیم]] را برانگیخت. ثابت در آغاز سخنانش، [[خدا]] را به [[آفرینش]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و گستردگی [[دانش]] و فضلش ستود. سپس با اشاره به ویژگی‌های پیامبر {{صل}}، آن حضرت را در نَسب گرامی ترین، در سخن [[راستگوترین]] و در [[شرافت]] [[برترین]] [[خلق]] [[خدا]] خوانده، [[امین]] و [[برگزیده خداوند]] بر جهانیان برشمرد. وی در ادامه، تلاش [[پیامبر]] را در فراخوانی [[مردم]] به [[ایمان]] یادآور شد و [[انصار]] را نخستین مردمانی معرفی کرد که پس از [[نزدیکان پیامبر]] و [[مهاجران]]، [[دعوت]] آن [[حضرت]] را پذیرفته و به وی گرویدند. [[ثابت]] در پایان، خود و قومش را [[یاری]] دهندگان پیامبر {{صل}} معرفی کرد و به [[مبارزه]] و [[جهاد]] همیشگی در [[راه]] ایمان تأکید ورزید.<ref> المغازی، ج ۳، ص ۹۷۵ - ۹۷۷؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۱۸۹.</ref> [[طبرسی]] ذیل [[آیات]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَن تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنتُمْ لا تَشْعُرُونَ إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِن وَرَاء الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! صدایتان را از صدای پیامبر فراتر نبرید و در گفتار با او بلند سخن مگویید چنان که با یکدیگر بلند سخن می‌گویید؛ مبادا کردارهایتان بی‌آنکه خود دریابید تباه گردد. بی‌گمان خداوند دل‌های کسانی که صدایشان را نزد فرستاده خداوند فرو می‌دارند، برای پرهیزگاری آزموده است؛ آنان آمرزش و پاداشی سترگ خواهند داشت. به راستی آنان که تو را از پشت (در) اتاق‌ها صدا می‌زنند، بیشترشان خرد نمی‌ورزند. و اگر آنها شکیبایی می‌ورزیدند تا تو خود به نزد آنان برون آیی برای آنها بهتر می‌بود و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۲-۵.</ref> این رویداد را مبسوط گزارش داده و [[معتقد]] است این آیات در همین واقعه فرود آمده‌اند. وی متن سخنان [[ثابت]] را نیز [[نقل]] کرده است.<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۱۹۴ - ۱۹۵.</ref> [[ثابت بن قیس]] به عنوان [[خطیب]] پیامبر در [[مناظره]] آن حضرت با [[مسیلمه]] [[کذاب]] در [[سال دهم هجری]] همراه ایشان بود. پیامبر پس از آنکه خود پاسخ مسیلمه را داد، از او رو برگرداند و گفت: ثابت بن قیس از طرف من به تو پاسخ می‌‌دهد.<ref>صحیح البخاری، ج ۵، ص ۱۳۸، ۱۴۰؛ تاریخ المدینه، ج ۲، ص ۵۷۳.</ref> از پاسخ ثابت به مسیلمه و سخنان او در این رخداد چیزی گزارش نشده است.

# بنابر [[نقل]] مشهور هنگامی که [[هیئت]] [[بنوتمیم]] به [[مدینه]] نزد [[پیامبر]] {{صل}} آمدند [[عمر]] و [[ابوبکر]] در کنار پیامبر {{صل}} درباره اینکه کدام یک از اعضای هیئت با پیامبر {{صل}} [[مذاکره]] کنند [[اختلاف]] کردند و این گونه بود که در حضور پیامبر {{صل}} صدایشان بلند شد و در پی آن آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! صدایتان را از صدای پیامبر فراتر نبرید و در گفتار با او بلند سخن مگویید چنان که با یکدیگر بلند سخن می‌گویید؛ مبادا کردارهایتان بی‌آنکه خود دریابید تباه گردد» سوره حجرات، آیه ۲.</ref> نازل شد <ref>صحیح البخاری، ج ۸، ص ۱۴۵؛ اسباب النزول، ص ۳۲۸؛ تفسیر بغوی، ج ۴، ص ۲۱۰.</ref> تا آنان را از این کار برحذر دارد و آن را مایه نابودی [[کردار]] آنها بداند. در آیه بعدی خداوند افرادی را می‌‌ستاید که نزد پیامبر {{صل}} آرام سخن می‌‌گویند و آنان را [[شایسته]] [[آمرزش]] و [[پاداش]] بزرگ می‌‌داند: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان خداوند دل‌های کسانی که صدایشان را نزد فرستاده خداوند فرو می‌دارند، برای پرهیزگاری آزموده است؛ آنان آمرزش و پاداشی سترگ خواهند داشت» سوره حجرات، آیه ۳.</ref>. این در حالی است که در [[روایت]] دیگری گزارش شده که با [[نزول]] این [[آیات]]، [[ثابت بن قیس]] که به سبب [[ضعف]] [[شنوایی]] نزد [[پیامبر]] {{صل}} نیز بلند سخن می‌‌گفت [[گمان]] کرد که روی سخن آیات با اوست، از این رو خود را در [[منزل]] [[حبس]] کرد و بیرون آمدن خود را به [[رضایت]] پیامبر {{صل}} از او مشروط دانست و چون خبر آن به پیامبر {{صل}} رسید از [[ثابت]] [[دلجویی]] کرد و به او [[بشارت بهشت]] داد. [[ثابت]] نیز با خود [[عهد]] بست که مراقب باشد در کنار پیامبر آرام سخن بگوید.<ref>جامع البیان، ج ۱۳، ص ۱۵۲ - ۱۵۴؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۲۰۱؛ الدرالمنثور، ج ۷، ص ۵۴۸ - ۵۵۱.</ref> به نظر می‌‌رسد برخی [[مفسران]] از ضعف شنوایی استفاده کرده‌اند تا توجه مخاطبان را از [[مشاجره]] [[ابوبکر]] و [[عمر]] به ماجرای ثابت معطوف دارند.

[[رده:اعلام]]

[[رده:اصحاب پیامبر]]