بنی‌کنانه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

| پرسش مرتبط  =  

}}

== نسب ==

بعضی از ایشان خود منشأ قبیله‌‌های کوچک و بزرگ دیگری شدند و [[کنانه]] را در مناطق وسیعی از [[شبه جزیره عربستان]] گستراندند، چنان‌‌که:

# و از [[نسل]] [[مالک بن کنانه]] تیره‌‌های [[بنی فراس]]، [[بنی حارث بن غنم]]، [[بنی عمرو]] و [[بنی نابغه]] شکل گرفتند. از دیگر [[فرزندان]] کنانه نیز ‌‌تیره‌‌هایی پدید آمد که از [[شهرت]] چندانی برخوردار نیستند.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳ ـ ۲۳۷؛ النسب، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳ ـ ۱۴۷؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> هرچند در مقطعی همه کنانه یک مجموعه بوده‌‌اند و گاه برخی از ویژگی‌های یکی از [[قبایل]] کنانه به عموم آنها نسبت داده شده است؛ اما از گزارش‌ها برمی‌‌آید که در عصر پیامبر {{صل}} قریش که خود بخشی از کنانه بودند مجموعه‌‌ای مستقل به شمار می‌‌آمده‌‌اند<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>.

با توجه به گستردگی کنانی‌ها، آنان در [[عصر جاهلی]] در مناطق وسیعی از [[حجاز]]، تهامه و [[یمن]] <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳، ۱۴۵؛ سبائک الذهب، ص‌‌۲۶۵.</ref> از جمله [[مکه]] واطراف آن،<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۸؛ جامع انساب قبائل العرب، ص ۱۲۴؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶، ۱۰۲۰.</ref> [[مدینه]] <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۷، ص ۳۷۴.</ref> و در برخی نواحی مانند [[ودان]]،<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.</ref> [[مطهر]] <ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.</ref> و بیض <ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۵۳۱.</ref> پراکنده بودند. با آغاز [[فتوحات]] در عصر [[اسلامی]] برخی از ایشان به [[کوفه]]،<ref>النسب، ص ۲۲۳؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸.</ref> [[شام]] <ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۱، ۱۳۴.</ref>و [[مصر]] <ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶.</ref> [[مهاجرت]] کردند.

== [[آداب]] و [[سنن]] کنانی‌ها ==

== [[جنگ‌ها]] ==

کنانی‌ها از متولیان کعبه بودند.<ref>المفصل، ج ۴، ص ۹۱.</ref> خبرهای موجود، از توجه و اهتمام فراوان بنی‌‌کنانه به امور [[مکه]] حکایت دارد. آنان در [[حفظ]] کعبه و دور نگهداشتن آن از [[تجاوز]] و [[ستم]] می‌‌کوشیدند و در مقابل [[حرمت]] شکنیهایی که به [[خانه کعبه]] می‌‌شد، می‌‌ایستادند.

وقتی [[قبیله]] "جُرْهُم" در مکه، به [[ستمگری]] روی آوردند و برخی حرامها را [[حلال]] کرده، بر [[زائران]] کعبه ستم کردند و هدایای آنان برای کعبه را دزدیدند، گروهی از بنی کنانه با خزاعی‌ها یکی شدند و با این قبیله جنگیده، آنان را از مکه راندند.<ref>السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۷۴.</ref> [[عمرو بن لُحَیّ]] [[رهبر]] خزاعی‌ها نیز به [[یاری]] بنی‌‌کنانه [[حکومت]] خود را بر مکه تثبیت کرد. وی اجرای بخشی از [[مناسک]] و [[شعائر]] [[حج]] را به کنانیها واگذارد.<ref> المفصل، ج ۴، ص ۱۵.</ref> در دوره‌‌های بعدی [[قُصَیّ بن کِلاب کنانی]] نیز برای پایان دادن به [[تسلط]] خزاعی‌ها، از بعضی بنی‌‌کنانه کمک گرفت و بر مکه دست یافت.<ref> اخبار مکه، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۷؛ المفصل، ج ۴، ص ۴۳ ـ ۴۴.</ref> وی تیره‌‌های منتسب به نضر‌‌بن کنانه را که بعدها به [[قریش]] معروف شدند، در مکه گردهم آورد و برای [[اداره امور]] مکه مناصبی را تأسیس کرد.

== [[تغییر]] در [[مناسک]] [[حج]] ==

[[خداوند]] با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«بی‌گمان واپس افکندن (ماه‌های حرام) افزایشی در کفر است؛ با آن، کافران به گمراهی کشیده می‌شوند، یک سال آن (ماه) را حلال و یک سال دیگر حرام می‌شمارند تا با شمار ماه‌هایی که خداوند حرام کرده است هماهنگی کنند از این رو آنچه را خداوند حرام کرده است حلال می‌گردانند؛ زشتی کارهایشان برای آنان آرایش داده شده است و خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|النَّسِيءُ}} و به تأخیر افکندن [[ماههای حرام]] را نشانه فزونی [[کفر]] معرفی کرد.

== [[اعتقاد]] به [[فرزند داشتن]] خداوند ==

کنانیان می‌‌پنداشتند [[فرشتگان]] [[دختران]] خدایند، در حالی که خداوند در آیه {{متن قرآن|وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُمْ مَا يَشْتَهُونَ}}<ref>«و دختران را برای خداوند می‌پندارند- پاکاکه اوست- و برای خودشان آنچه خود می‌خواهند» سوره نحل، آیه ۵۷.</ref> با اشاره به این اعتقاد [[نادرست]]، خود را از داشتن فرزند منزه دانسته، می‌‌فرماید.

== [[بت پرستی]] ==

== کنانی‌ها و [[اسلام]] ==

پس از استقرار پیامبر در [[مدینه]]، به سبب وجود سکونتگاه‌های بسیاری از [[قبایل]] [[کنانه]] در نزدیکی مدینه و در مسیر کاروان‌های تجاری [[مکه]] به [[شام]]، پیامبر با این دسته از آنان [[ارتباط]] بیشتری برقرار کرد و از آنجا که آ ن [[حضرت]] در اقدام‌های نظامی خود کاروانهای تجاری [[قریش]] را مد نظر داشت به ناچار در تعقیب آنها از مناطق مسکونی برخی قبایل کنانی عبور می‌‌کرد. در همین اعزامها که عمدتاً در سالهای نخست پس از [[هجرت]] روی داد، قبایل مزبور (بنی‌‌مدلج، [[بنی ضمره]] و...) با [[رسول خدا]] [[پیمان]] عدم تعرض بسته، از [[همراهی]] با قریش روی گردانیدند. بر اساس صلحنامه‌‌ای که میان رسول خدا و جمعیتی از بنی [[کنانه]] در [[غزوه ابواء]] بسته شد، این دسته از کنانی‌ها [[متعهد]] شدند تا از هرگونه برتری‌‌مالی و نفری نسبت به [[مسلمانان]] بپرهیزند و [[دشمنان اسلام]] را [[یاری]] ندهند <ref> المغازی، ج ۱، ص ۱۲.</ref> [[همکاری]] نکردن دسته‌‌ای از بنی‌‌کنانه با [[مشرکان قریش]] در [[جنگ بدر]]، [[گواه]] دیگری است بر اینکه آنان از [[دشمنی]] با مسلمانان کناره می‌‌گرفتند. برپایه خبرهای آمده در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref>، [[شیطان]] با وسوسه‌‌های خود مشرکان قریش را برای [[جنگ]] با [[پیامبر]] و پیروانش تحسین و [[تشویق]] می‌‌کرد. او وقتی که [[مشرکان]] را از همکاری بنی کنانه با پیامبر بیمناک دید، خود را به شکل [[سراقة بن مالک]] از سران بنی‌‌کنانه درآورد <ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۴.</ref>و به مشرکان قریش از بی‌‌طرفی بنی‌‌کنانه در جنگ بدر [[اطمینان]] داد. وقتی که دو [[سپاه]] در برابر هم قرار گرفتند، شیطان [[فرشتگان]] بسیاری دید که برای [[امداد]] [[مؤمنان]] فرود آمده بودند. او گریخت و از پی وی [[سپاه مشرکان]] از هم گسیخت و [[درهم]] [[شکست]]. [[خداوند]] با [[یادآوری]] این ماجرا آیه {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref> را نازل کرد<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۲۵ ـ ۲۷؛ مجمع‌‌البیان، ج ۴، ص ۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ تفسیر بیضاوی، ج ۳، ص ۱۱۳.</ref>. هرچند احتمال ساختگی بودن چنین اخباری وجود دارد؛ اما می‌‌توان پذیرفت که [[پیمان]] برخی [[قبایل]] کنانی با پیامبر و بی طرفی آنان‌‌در‌‌جنگ [[بدر]] موجبات [[نگرانی]] [[قریش]] را فراهم آورده است.

برخی گزارش‌ها از حضور [[زنان]]<ref> المغازی، ج ۱، ص ۲۰۲.</ref> و مردان کنانی در [[سپاه مشرکان]] در [[اُحُد]]<ref>السیروالمغازی، ص ۳۲۲ ـ ۳۲۳؛ المغازی، ج ۱، ص ۲۰۳؛ المحبر، ص ۲۴۶.</ref> و نیز گروهی از آنان از جمله [[عمرو ‌‌بن ‌‌عبدود]]<ref> الاشتقاق، ص ۱۱۰.</ref> در [[خندق]]<ref> المغازی، ج ۲، ص ۴۵۵؛ المحبر، ص ۲۴۶؛ الاشتقاق، ص ۱۱۰.</ref> خبر داده‌‌اند. گزارشی نیز ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.</ref> آمده است که بر شرکت بنی‌‌کنانه در [[جنگ خندق]] دلالت دارد.

در [[سال نهم هجری]] و با [[نزول]] [[سوره]] [[برائت]]، از حضور [[مشرکان]] در [[مکه]] جلوگیری شد؛ اما این [[حکم]] شامل [[قبایل]] [[مشرک]] همپیمان با [[پیامبر]] که عمدتاً کنانی بودند نمی‌‌گردید، از این رو ذیل برخی [[آیات]] [[سوره توبه]] از [[پایبندی]] ایشان به پیمانهایشان سخن به میان آمده‌‌است.

برخی دیگر از اعضا و تیره‌‌های کنانی [[سال نهم هجری]] معروف به "عام‌‌الوفود" در کنار دیگر هیئت‌ها و گروه‌ها نزد پیامبر آمده، [[اسلام]] آوردند که در این میان می‌‌توان به هیئت‌های بنی‌‌علیم به [[ریاست]] قطن و [[أنس]] پسران [[حارثه]]، بنی‌‌لیث به ریاست [[صعب بن جثامه]] و بنی‌‌بکیر به ریاست [[عدی بن شراحیل]] اشاره کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۶۱.</ref> بر این اساس عمده کنانیان تا سالهای پایانی [[حیات پیامبر]] [[مسلمان]] نشدند. نبردهای [[خیبر]]،<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰، ۱۳۴.</ref>[[حنین]]،<ref> النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الأشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰.</ref> [[فتح مکه]]<ref> المغازی، ج ۲، ص ۸۲۰.</ref> و چندین [[غزوه]] و سریه دیگر از میدانهایی بود که معدود مسلمانان [[کنانه]] در آنها شرکت کردند.

== مشاهیر [[کنانی]] ==

[[قبیله]] بزرگ [[بنی‌کنانه]] به سبب گستردگی و انشعاب [[قبایل]] گوناگون از آن، در [[روزگار]] [[جاهلیت]] و [[اسلام]]، چهره‏‌هایی بنام در زمینه‌‏های گوناگون داشته‌ است.

# '''[[رزمندگان]] و سواران:''' شماری همچون [[علقمة بن مرحل]]،<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref> [[ربیعة بن مکدم]] از بنی‌فراس،<ref>الاشتقاق، ص۳۱۱؛ سبائک الذهب، ص۲۶۵.</ref> و [[عمرو بن عبدود]]<ref>الاشتقاق، ص۱۱۰.</ref> از رزمندگان و سواران نامی بنی‌کنانه در زمانه خود به‌شمار می‏‌آمدند.

== واژگان کنانی در [[قرآن]] ==

== منابع ==

{{پانویس}}