تفسیر صفی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| ناشر = منوچهری

| سال نشر = ۱۳۷۸ ش

| شابک = ‎964-6382-82-7

برخی از مضامین این تفسیر نیز از مضامین عرفانی مثنوی معنوی اقتباس شده است. شاعر ابتدا آیات قرآن را به زبانی ساده ترجمه کرده و پس از بیان تفسیر ظاهری آنها، تأویلات عرفانی خود را بیان کرده است. برخی از تأویلات عرفانی او در تفسیر آیات مربوط به [[زندگی]] [[انبیا]] است که شاعر کوشیده آنها را با مراحل [[سیر و سلوک]] و [[مقامات]] عرفانی مطابقت دهد. مثلاً در [[تأویل آیات]] {{متن قرآن|وَإِذْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که به موسی کتاب و فرقان دادیم، باشد که به راه آیید» سوره بقره، آیه ۵۳.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که موسی به قوم خود گفت: ای قوم من! بی‌گمان شما با (به پرستش) گرفتن گوساله بر خویش ستم روا داشتید پس به درگاه آفریدگار خود توبه کنید و یکدیگر را بکشید، این کار نزد آفریدگارتان برای شما بهتر است. آنگاه، خداوند از شما در گذشت که او توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۵۴.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که گفتید: ای موسی! ما تا خداوند را آشکارا نبینیم، به تو ایمان نمی‌آوریم و در حالی که خود می‌نگریستید آذرخش شما را فرا گرفت» سوره بقره، آیه ۵۵.</ref> (مشروط ساختن [[قوم موسی]]، [[ایمان آوردن]] به [[حق تعالی]] را به [[رؤیت]] او) آورده است که [[ایمان]] بدون [[کشف و شهود]] کامل نیست و [[مردمان]] این [[قوم]] می‌خواستند [[خداوند]] از طریق [[مکاشفه]] بر ایشان عیان گردد. از این رو خداوند با [[صاعقه]] بر ایشان متجلی شد و بر اثر آن، وجود [[نفسانی]] آنان فنا شد و در [[مقام]] بقاء بالله به [[حیات]] [[واقعی]] دست یافتند.

تفسیر صفی از همان آغاز نشر با واکنش‌های بسیاری روبه‌رو شد. تأویلات عرفانی آن نزد متشرعه مطلوب واقع نشد و آنها به [[نقد]] و ایراد آن پرداختند. نمونه تأویلات عرفانی: تأویل چهار مرغ (ص۸۴)، [[فراموشی]] [[یوسف]] از یاد [[حق]] (ص۳۵۵)، [[مهدویت]] نوعی (۱۴۳) و... نمونه [[اسرائیلیات]]: داستان [[داوود]] و اوریا، [[یوسف]] و هم بند او، [[پادشاهی]] یوسف و [[جوان]] شدن [[زلیخا]] و... ، اما بعضی از [[صوفیه]] هم در آن [[طعن]] کردند و آن را به منزله [[عدول]] از [[طریقت]] و [[رجوع]] به [[شریعت]] خواندند. [[مفسر]] در جواب این [[اعتراض]] در مکتوبی که به یک تن از [[یاران]] خویش نوشت خاطر نشان کرد که این اعتراض وارد نیست و «از [[درویش]] بی‌شریعت و متشرع بی‌طریقت باید [[حذر]] کرد؛ چرا که این هر دو هیکل نفس اماره‌اند»<ref>تفسیر صفی، صفی علی‌شاه، تصحیح حامد ناجی اصفهانی، اصفهان، انتشارات کانون پژوهش، ۱۳۸۳ش.</ref><ref>[[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[تفسیر صفی علیشاه (مقاله)|مقاله «تفسیر صفی علیشاه»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>