زحر بن قیس جعفی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۲٬۸۱۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۵ مارس ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{ویرایش غیرنهایی}} +))
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام علی | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[زحر بن قیس جعفی در تاریخ اسلامی]] - [[زحر بن قیس جعفی در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط  = }}
{{جعبه اطلاعات اصحاب
| نام = زحر بن قیس جعفی
| مشهور به =
| نام تصویر = تصویر قدیمی از مسجد کوفه.jpg
| عرض تصویر =
| توضیح تصویر =  تصویر قدیمی از مسجد کوفه 
| نام کامل = زحر بن قیس بن مالک بن معاویة بن سعنة جعفی کندی کوفی
| نام‌های دیگر =
| جنسیت = مرد
| کنیه = 
| لقب = 
| اهل =
| از قبیله = {{فهرست جعبه افقی| [[جعفی]] | [[مذحج]]}}   
| از تیره =
| پدر = [[قیس بن مالک جعفی]]
| مادر = 
| همسر = 
| پسر = {{فهرست جعبه| [[جبلة بن زحر جعفی]] | [[جهم بن زحر جعفی]] | [[فرات بن زحر جعفی]] | [[جمال بن زحر جعفی]] }}           
| دختر = 
| خواهر =
| برادر = 
| خویشاوندان =
| وابستگان =
| تاریخ تولد =
| محل تولد = 
| محل زندگی = [[کوفه]] 
| تاریخ درگذشت =
| محل درگذشت = 
| تاریخ شهادت =
| محل شهادت =
| طول عمر =
| محل دفن = 
| دین =
| مذهب =
| از اصحاب = [[امام علی]]
| از طبقه =
| در جنگ = {{فهرست جعبه| [[جنگ جمل]] | [[جنگ صفین]] | [[واقعه کربلا]] }}
| نقش‌ها =
| فعالیت‌ها =  {{فهرست جعبه| از [[یاران حضرت علی]] در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] | [[رئیس]] پاسبانان [[کوفه]] در [[واقعه کربلا]] | حامل [[سرهای شهدا]] و [[اسیران]] [[کربلا]] از کوفه به [[شام]] }}
| علت شهرت =
| علت درگذشت = 
| علت شهادت =
| راوی از =
| روایات مشهور =
| مشایخ او = 
| راویان از او =
| آخرین راوی از او =
}}


{{امامت}}
'''زحر بن قیس جعفی''' از [[اصحاب امیرمؤمنان]] [[علی]]{{ع}} به شمار رفته است که ایشان را در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] [[یاری]] داد، اما پس از [[شهادت]] حضرت به [[معاویه]] پیوست. در جریان [[قیام امام حسین]]{{ع}}، از [[نزدیکان]] و سرداران [[عبید الله بن زیاد]] گردید. پس از [[شهادت]] [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}}، مأمور حمل سرهای [[شهدای کربلا]] به [[دمشق]] شد. پس از مرگ [[یزید]]، با [[عبدالله بن زبیر]] همراه شد. با آغاز [[قیام مختار]]، زحر بن قیس از مخالفان مختار و قیامش گردید. تا اینکه با [[پیروزی]] قیام مختار، به [[بصره]] گریخت و به [[مصعب بن زبیر]] پیوست. در [[جنگ]] مصعب بن زبیر علیه مختار، از فرماندهان تحت امر مصعب بود. بعد از کشته شدن مختار و با حمله [[عبدالملک بن مروان]] به [[عراق]] به مصعب پشت کرد و به [[سپاه]] مروایان پیوست.
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[زحر بن قیس جعفی در تاریخ اسلامی]] | [[زحر بن قیس جعفی در تراجم و رجال]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
== مقدمه ==  
*زحر<ref>در نام زحر بن قیس اختلاف است، در تاریخ بغداد و کتاب الجمل «زحر» و در رجال طوسی «زهر» ظبط شده و در بعضی نسخ الاصابه «زجر» و در وقعه صفین سه مورد «زحر» و در موارد دیگری «زجر» آمده است، اما صحیح آن «زحر» است و «زجر» اشتباه می‌باشد.</ref> [[فرزند]] [[قیس بن مالک جعفی]] از سوارکاران نامی عصر خود در [[کوفه]] بود. [[شیخ طوسی]] او را از [[اصحاب]] [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} به شمار آورده است<ref>رجال طوسی، ص۴۲، ش۱۴.</ref>.
«زحر» فرزند قیس بن مالک [[جعفی]] از سوارکاران نامی عصر خود در [[کوفه]]<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۲۰.</ref> و از [[اصحاب امیرمؤمنان]] [[علی]]{{ع}} به شمار رفته است<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۶۵.</ref>. زحر در [[زمان]] [[خلافت]] [[خلیفه سوم]] به همراه [[جریر بن عبدالله بجلی]] از [[کارگزاران]] [[عثمان]] در سرزمین‌های [[جبل]] بود<ref>ابوحنیفه احمد بن داوود الدینوری، الاخبار الطوال، ص۱۵۶.</ref>. پس از [[قتل عثمان]]، به [[خدمت]] امیرالمؤمنین علی{{ع}} درآمد و ایشان را در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] [[یاری]] داد<ref>ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۴۸ و ۱۲۷؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۰۷.</ref>. او پس از [[شهادت امام علی]]{{ع}}، به [[معاویه]] پیوست و در جریان [[قیام امام حسین]]{{ع}}، از [[نزدیکان]] و سرداران [[عبید الله بن زیاد]] گردید. عبیدالله، زَحْر بن قَیس جُعفی را [[مأمور]] [[حفاظت]] از کوچه‌های [[شهر]] قرار داد و پس از [[شهادت]] [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}}، او را مأمور حمل سرهای [[شهدای کربلا]] به [[دمشق]] کرد. پس از مرگ [[یزید]]، [[زحر بن قیس]] با [[عبدالله بن زبیر]] همراه شد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۸۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۸؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۶، ص۲۳۱؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۱۷.</ref>. با آغاز [[قیام مختار]]، زحر بن قیس همانند بسیاری از [[اشراف کوفه]]، از [[مخالفان]] سرسخت مختار و قیامش گردید. تا اینکه با [[پیروزی]] قیام مختار، به [[بصره]] گریخت و به [[مصعب بن زبیر]] پیوست<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۹۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، صص۴۵-۵۲.</ref>. در [[جنگ]] مصعب بن زبیر علیه مختار، او از [[فرماندهان]] تحت امر مصعب بود<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۴۶۸.</ref>. اما همراهی‌اش با مصعب چندان به درازا نینجامید؛ چراکه با [[حمله]] [[عبدالملک بن مروان]] به [[عراق]]، با [[وعده]] [[امارت]] [[اصفهان]] به مصعب پشت کرد و به [[سپاه]] مروایان پیوست<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۵۶؛ ابوعلی مسکویه، تجارب الامم، ج۲، صص۲۳۴-۲۳۵. </ref>. [[زحر]] به [[خدمت]] [[حجاج بن یوسف ثقفی]] درآمد و او را در دفع [[شورش‌های خوارج]] در [[عراق]] و برخی دیگر از مناطق [[اسلامی]] از جمله [[ایران]]، [[یاری]] نمود و بدین جهت مورد تفقد و تقدیر فراوان [[حجاج]] قرار گرفت<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۸، ص۲۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۶، ص۲۴۳؛ ابوعلی مسکویه، تجارب الامم، ج۲، ص۲۸۵؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، صص۴۰۸-۴۰۹.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>
*وی از سواره [[نظام]] [[سپاه]] آن [[حضرت]] در [[جنگ جمل]] بود و اشعاری درباره [[جنگ جمل]] از وی [[نقل]] شده که متضمن [[ولایت علی]]{{ع}} و [[جانشینی بلافصل]] آن [[حضرت]] نیز می‌باشد<ref>شرح ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۴۷.</ref>.
*[[شیخ مفید]]، [[زحر بن قیس]] را حامل [[نامه]] [[حضرت علی]]{{ع}} به [[مردم کوفه]] ذکر می‌کند و می‌نویسد: موقعی که [[ناکثین]] و [[اصحاب جمل]] از [[یاران علی]]{{ع}} [[شکست]] خوردند، [[حضرت]] [[عبدالله بن عباس]] را به عنوان [[حاکم بصره]] [[منصوب]] کرد و خود عازم [[کوفه]] گردید و قبل از عزیمت، نامه‌ای برای [[مردم کوفه]] نوشت، و به وسیله [[زحر بن قیس]] [[نامه]] را فرستاد<ref>الجمل، ص۳۹۸.</ref>.
*زحر همواره از ملازمان [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بود و [[حضرت]] هم او را مورد [[عنایت]] قرار داده و هر گاه به او می‌نگریست، می‌فرمود: "هر که [[دوست]] دارد [[شهید]] زنده‌ای را ببیند به این [[مرد]] ([[زحر بن قیس]]) نگاه کند <ref>{{متن حدیث|من سره أن ینظر إلی الشهید الحی، فلینظر إلی هذا}}؛ الاصابه، ج۲، ص۶۳۱.</ref>.
*[[شیخ مفید]] می‌افزاید: [[امیرمؤمنان]]{{ع}} روی [[کاردانی]] و‌ ایمانی که در زحر سراغ داشت، وی را به [[امارت]] و [[حکومت]] [[مدائن]] برگزید<ref>الاصابه، ج۲، ص۶۳۱.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۵۵۶-۵۵۷.</ref>


==زحر حامل [[نامه]] [[امام]]{{ع}} برای جریر==
== نسب ==
*در [[وقعة صفین]] آمده: چون [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} پس از فراغت از [[جنگ جمل]] به [[کوفه]] وارد شد، با [[کارگزاران]] و عاملان خود مکاتبه کرد و آنها را برای [[جنگ]] با [[معاویه]] و [[اطاعت]] از خود فرا خواند، از جمله نامه‌ای برای [[جریر بن عبدالله بجلی]] که از زمان [[عثمان]] عامل [[همدان]]<ref>همدان در این جا از شهرهای‌ایران است.</ref> بود، نوشت و در آن [[نامه]] [[پیمان شکنی]] [[طلحه]] و [[زبیر]] و [[لشکرکشی]] آن دو به [[بصره]] و ظلم‌هایی که بر [[عثمان بن حنیف]] و [[مردمان]] بی‌گناه روا داشتند [[شکست]] [[سپاه]] [[جمل]] و بازگشت حضرتش به [[کوفه]] را در آن [[نامه]] یادآور شد و [[نامه]] را توسط [[زحر بن قیس جعفی]] برای او ارسال کرد.
[[زحر بن قیس]] بن مالک بن معاویة بن سعنة بن بدّاء [[جعفی]] از [[خاندان]] [[جعفی بن سعد العشیره]] از شاخه‌های [[قبیله]] [[بنی مذحج]] است<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۷؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۹. علاوه بر نسبت جعفی، در برخی منابع، نسبت او را کندی، مذحجی، و نخعی نیز گفته‌اند.</ref>. [[زحر]] دارای فرزندانی به نام‌های [[جهم]]، [[جبله]]، [[فرات]] و جمّال ([[حمال]])<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۷-۳۰۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۲۰.</ref> بود<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.
*چون [[نامه]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به [[دست]] جریر رسید، از آن بسیار [[تجلیل]] کرد و [[پیام]] [[امام]]{{ع}} را برای [[مردم]] خواند و آنان را به [[اطاعت]] از آن [[حضرت]] [[دعوت]] نمود، سپس [[زحر بن قیس]] که گویا با [[سستی]] [[مردم]] در لبیک به [[دعوت]] [[امام]] مواجه شده بود، برخاست و خطبه‌ای خواند که بخشی از آن [[خطبه]] چنین بود: "ای [[مردم]]، [[حضرت علی]]{{ع}} برای شما نامه‌ای نوشته است که با هر سخن و [[کلامی]] را مسدود کرده، و هر چه بعد از او گفته شود [[بیهوده]] خواهد بود، اما با این حال بایستی شما [[نامه]] او را پاسخ دهید، و بدانید که [[مردم مدینه]] ([[مهاجر]] و [[انصار]]) بدون هیچ پروایی با او [[بیعت]] کردند و این [[بیعت]] از روی [[دوستی]] و [[رفاقت]] نبوده بلکه به خاطر [[علم]] بسیار او به [[کتاب خدا]] و [[سنت]] و [[سیره]] [[پیامبر اسلام]] بوده است، و [[طلحه]] و [[زبیر]] هم [[بیعت]] کرده بودند اما بدون هیچ [[دلیل]] و علتی [[بیعت]] خود شکستند و [[مردم]] را علیه او به [[شورش]] و [[جنگ]] [[دعوت]] نمودند و به هیچ چیز [[راضی]] نشدند مگر این که [[جنگی]] را بر او [[تحمیل]] کردند و آنها [[ام المؤمنین]] [[عایشه]] را وادار به [[خروج]] کردند و [[عاقبت]]، [[امیرمؤمنان]]{{ع}} و به ناچار با آنان مواجه گردید. [[حضرت]] در این مواجهه آنان را [[پند]] داد و [[دعوت]] به ترک [[قتال]] نمود، همان طور که با بقیه نیروهای [[طلحه]] و [[زبیر]] [[رفتاری]] [[نیکو]] و [[پسندیده]] داشت و [[مردم]] را به هر آنچه [[نیک]] است و در آن صلاحی است [[هدایت]] کرد. این مطالبی که گفتم اصل و خلاصه ماجراست که ظاهرا شما از جزئیات آن بی خبر مانده‌اید و اگر توضیح بیشتری میخواهید، به طور حتم به شما خواهیم گفت {{متن حدیث|وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ}}<ref>وقعة صفین، ص۱۷ و شرح ابن ابی الحدید، ج۳، ص۷۰.</ref>.
*[[زحر بن قیس]] در این [[مأموریت]] ضمن رعایت [[امانت داری]] و رساندن [[نامه]] [[امام]]{{ع}} به جریر، خود در [[مقام]] [[تشویق]] [[مردم]] در [[اطاعت از رهبری]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} و شرکت در [[جنگ]] با [[معاویه]]، کمال تلاش و کوشش را کرد و در [[اطاعت از امام]] و [[پیشوای معصوم]]{{ع}} به [[وظیفه]] [[اسلامی]] [[الهی]] خود عمل نمود.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۵۵۷-۵۵۸.</ref>


==زحر در [[صفین]]==
== [[زحر بن قیس]] و دوران [[خلافت]] [[خلفا]] ==
*[[زحر بن قیس]] در [[جنگ صفین]] دلاورانه با [[سپاه معاویه]] جنگید و از [[ولایت]] [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} [[دفاع]] کرد.
از شرح حال و چگونگی زندگانی وی در دوران [[رسول خدا]]{{صل}} و نیز روزگار خلافت خلفای ثلات خبر چندانی در دست نیست. جز آنکه گفته شده او در [[زمان]] خلافت [[خلیفه سوم]] به همراه [[جریر بن عبدالله بجلی]] کارگزار [[عثمان]] در سرزمین‌های [[جبل]] بود و در [[اداره امور]] آنجا به او کمک می‌کرد<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۵۶.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>
*[[نصر بن مزاحم]] از‌ [[ایمن بن خریم بن فاتک]]<ref>«ایمن بن خریم» از اهالی شام و مردی عابد و زاهد بود و از همکاری با معاویه کناره گرفت و علاقه‌مند بود که عراقیان امیر و حاکم بر شام باشند و معاویه حتی برای جذب او خواست او را به امارت فلسطین بگمارد، تا وی را برای جنگ با علی{{ع}} همراهی نماید، اما او نپذیرفت. و اشعاری در مذمت معاویه و تجلیل از امیرالمؤمنین علی{{ع}} سرود و برای معاویه فرستاد (وقعة صفین، ص۵۰۳). در ضمن نام پدر او در کتاب وقعة صفین، «خریم» و در شرح ابن ابی الحدید «حزیم» و در بعضی نسخ نیز «خزیم» ضبط شده است.</ref> شعری را [[نقل]] کرده که دلالت دارد [[زحر بن قیس]] از معدود سوارکاران بی‌باک و [[دلاور]] [[جنگ صفین]] بوده است که به ذکر چند [[بیت]] آن بسنده می‌کنیم: ای [[شامیان]]، [[سوگند]] به خدایی که کوه ثبیر را در جایش [[استوار]] نمود و [[قرآن]] را در [[شب قدر]] نازل کرد. اگر [[سپاه]] [[عراق]] به شما بتازد، فقط [[خدا]] می‌داند که [[عاقبت]] کار چه خواهد شد. پیشاپیش آن، دلیر مردی چون [[عدی بن حاتم]] بر شما خواهد تاخت و در سپیده [[صبح]] [[مالک اشتر]] سپاهی گران بر سرتان می‌ریزد. و [[شریح بن هانی]] و [[زحر بن قیس]] با نیزه‌های سبز رنگ خود، سینه‌هایتان را می‌شکافند<ref>{{عربی| اما والذي أرسى ثبيرا مكانه * وأنزل ذا الفرقان في ليلة القدر
 
لئن عطفت خيل العراق عليكم * ولله لا للناس عاقبة الأمر
== زحر بن قیس و عصر خلافت [[علوی]]{{ع}} ==
تقحمها قدما عدي بن حاتم * والأشتر يهدي الخيل في وضح الفجر
پس از قتل [[عثمان]]، زحر به خدمت [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} درآمد. و همراه با ایشان در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] حضور یافت. با پایان گرفتن [[جنگ جمل]]، حضرت، او را همراه با نامه‌ای به [[شهر کوفه]] فرستادند. امیرالمؤمنین{{ع}} در این [[نامه]] ضمن توضیحاتی در باب علت وقوع این حادثه، از [[مردم کوفه]] خواستند تا اگر سؤالی درباره این [[جنگ]] دارند از [[زحر بن قیس]] بپرسند<ref>شیخ مفید، الجمل، ص۲۱۳؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعة الصفین، ص۱۵-۱۶.</ref>. حضرت همچنین، پس از مدت کوتاهی از وقوع [[جنگ جمل]]، او را همراه با نامه‌ای به سوی [[جریر بن عبدالله بجلی]] ـ عامل [[عثمان]] در [[ری]] و [[همدان]] ـ فرستاد تا از [[مردم]] آن مناطق برای حضرت [[بیعت]] بگیرند<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة الصفین، ص۱۵-۱۶؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۵۰۰-۵۰۱.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ص۵۵۷-۵۵۸.</ref>
وطاعنكم فيها شريح بن هانئ * وزحر بن قيس بالمثقفة السمر}}؛ وقعة صفین، ص۵۰۳.</ref>.
 
*آری، [[زحر بن قیس]] چون دیگر [[یاران]] با وفای [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} همواره [[جان]] بر کف از [[ولایت]] و [[امامت]] آن [[امام همام]] [[دفاع]] نمود.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۵۵۹-۵۶۰.</ref>
[[زحر]] در [[صفین]] نیز حضور داشت. در این جنگ، [[امام علی]]{{ع}} او را با عده‌ای از سواران به قطقطانه فرستاد تا از رسیدن آذوقه و تدارکات به سپاه [[معاویه]] جلوگیری کند. حضرت پیش از رفتن زحر به او سفارش کردند حتی‌المقدور خونی نریزد و [[شمشیر]] را تنها در جایی که لازم است به کار بندد. او به سوی قطقطانه حرکت کرد، [[معاویه]] پس از اطلاع از این امر، یکی از [[یاران]] خود به نام [[ضحاک بن قیس]] را به مقابله با او گسیل داشت. با رو در رو شدن دو [[سپاه]] درگیری آغاز شد. در این جنگ [[زحر بن قیس]] و یارانش موفق شدند [[ضحاک]] و یارانش را به عقب برانند و به [[پیروزی]] [[دست]] یابند<ref>ابن قتیبه الدینوری، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۲۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[قاتلان امام حسین ـ حسینی ایمنی (مقاله)|قاتلان امام حسین]]؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ص۵۵۹-۵۶۰.</ref>.
 
اما [[زحر بن قیس]] فردی [[جاه‌طلب]] بود و تلاش‌های او همان گونه که [[عتبة بن ابی‌سفیان]] نیز در سخنانش بدان اشاره کرده بود در راستای کسب [[منافع]] مادی‌اش بود. عتبة بن ابی‌سفیان در سخنان خود با [[قیس بن اشعث]] در [[جنگ صفین]] به این امر تصریح کرده و گفته بود: «او فردی است که جز منافع شخصی‌اش به چیز دیگری نمی‌اندیشد»<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة الصفین، ص۴۰۸؛ ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۳۷؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۳، ص۱۶۵.</ref>؛ همین مصلحت‌اندیشی‌ها و توجه به منافع مادی باعث شده بود تا زحر بن قیس از کسانی باشد که موضوع صلح با معاویه را به شدت دنبال کند و به برقراری این [[صلح]] تأکید بورزد<ref>ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۴۸؛ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۰۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>
 
== زحر بن قیس بعد از شهادت امیرالمؤمنین{{ع}} ==
پس از [[شهادت علی]]{{ع}}، [[زحر]] به [[معاویه]] و کارگزارانش پیوست تا آنجا که حاضر شد برای خوش خدمتی به آنان به [[دروغ]] به [[بیعت‌شکنی]] و خروج [[حجر بن عدی]] از [[بیعت]] معاویه، [[شهادت]] داده، به همراه گروهی دیگر از اشراف کوفه گواهی‌ای را که [[زیاد بن ابیه]] ـ عامل معاویه در [[کوفه]] و [[بصره]] ـ به همین منظور تهیه دیده بود امضاء نماید، گواهی‌ای که مقدمات شهادت حجر بن عدی را فراهم آورد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۵؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۲۷۰. </ref>.<ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[قاتلان امام حسین ـ حسینی ایمنی (مقاله)|قاتلان امام حسین]].</ref>
 
[[عبیدالله بن زیاد]] پس از [[شکست]] [[نهضت مسلم بن عقیل]]، ـ زمانی که [[کوفیان]] گروه گروه به جنگ [[امام حسین]]{{ع}} و یارانش اعزام می‌‌شدند ـ زَحر بن قَیس جُعفی را [[رئیس]] پاسبانان کوفه قرار داد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۷۹.</ref>. پس از [[شهادت سیدالشهداء]]{{ع}} و یارانش، وی از سوی ابن‌زیاد، [[مسئول]] انتقال [[سرهای شهدا]] و [[اسراء]] به [[شام]] گردید<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۶۰.</ref>.
 
پس از مرگ [[یزید]]، [[زحر بن قیس]] با [[عبدالله بن زبیر]] همراه شد و به همراه با [[کارگزار]] او ـ ابن‌مطیع ـ کوشید تا از [[قیام مختار]] جلوگیری کند. زحر بن قیس همانند بسیاری از اشراف کوفه، از مخالفان سرسخت مختار و قیامش به حساب می‌آمد. آنان همواره مترصد فرصتی برای در هم شکستن این [[قیام]] بودند تا اینکه پس از خروج [[ابراهیم بن مالک اشتر]] از [[کوفه]]، [[فرصت]] را مغتنم شمردند و علیه مختار سر به [[شورش]] برداشتند. او در این شورش، [[مسئول]] [[جنگ]] در محله کنده بود اما این شورش دیری نپایید که به [[شکست]] انجامید و زحر بن قیس مانند بسیاری از اشراف کوفه به [[بصره]] گریخت و به [[مصعب بن زبیر]] پیوست<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۹۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، صص۴۵-۵۲.</ref>. در [[جنگ]] مصعب بن زبیر علیه مختار، او از هواداران و [[فرماندهان]] تحت امر [[مصعب]] بود و مصعب او را با هزار سپاهی به کمک ابن معمر فرستاد تا اسباب شکست مختار را فراهم آورند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۴۶۸.</ref>.
 
وی پس از شکست [[سپاه]] مختار در [[حروراء]] از سوی مصعب بن زبیر [[مأمور]] [[تصرف]] محله [بنی]مراد کوفه شد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۴۳۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۰۵.</ref>. پس از [[قتل]] مختار، [[زحر]] همواره از فرماندهان سپاه مصعب بود چندان که در [[جنگ]] [[سپاه]] [[زبیری]] با [[خوارج]]، سالار [[قبایل]] [[مذحج]] و [[اسد]] در سپاه وی بود<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۹۷.</ref>.<ref>[[مرضیه محمدزاده|محمدزاده، مرضیه]]، [[دوزخیان جاوید (کتاب)|دوزخیان جاوید]]، ص۲۸۴-۲۸۶.</ref> او در جنگ [[مصعب بن زبیر]] با [[عبدالملک بن مروان]] نیز در شمار [[فرماندهان]] مصعب بود و در کنار مصعب بن زبیر تا آستانه جنگ با [[عبدالملک]] پیش رفت اما عبدالملک با [[وعده]] [[امارت]] [[اصفهان]] او و بسیاری از سران سپاه مصعب را جدا کرد و سپاه مصعب را به [[شکست]] کشاند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۵۶؛ ابوعلی مسکویه، تجارب الامم، ج۲، صص۲۳۴-۲۳۵.</ref>. پس از مستحکم شدن پایه‌های [[حکومت]] عبدالملک در سرتاسر [[بلاد اسلامی]]، [[زحر بن قیس]] به [[خدمت]] [[حجاج بن یوسف ثقفی]] درآمد. در جریان شورش‌های خوارج در [[عراق]] و برخی دیگر از مناطق [[اسلامی]] از جمله [[ایران]]، به دستور [[حجاج]] به همراه سپاهی هزار و هشتصد نفره، به جنگ شبیب بن یزید شیبانی رفت اما شکست خورد. در این جنگ زحر از خود [[مقاومت]] شجاعانه‌ای نشان داد. او را در حالی که به شدت زخمی شده بود و زخم‌های متعددی برداشته بود به [[کوفه]] انتقال دادند. حجاج بن یوسف از او استقبال کرد و او را مورد [[اکرام]] و تقدیر فراوان خود قرار داد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۸، ص۲۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، ص۲۴۳؛ ابوعلی مسکویه، تجارب الامم، ج۲، ص۲۸۵؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، صص۴۰۸-۴۰۹.</ref>.<ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[قاتلان امام حسین ـ حسینی ایمنی (مقاله)|قاتلان امام حسین]].</ref> از [[زمان]] و چگونگی [[مرگ]] زحر بن قیس جعفی اطلاع [[درستی]] در دست نیست<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.
 
== اوصاف و ویژگی‌های شخصیتی ==
زحر بن قیس جعفی را فردی [[شجاع]]<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۵۲۰.</ref> و خطیبی [[بلیغ]]<ref>الصفدی؛ الوافی بالوفیات، ج۱۴، ص۱۲۷.</ref> گفته‌اند. منابع [[اهل سنت]] او را در شمار [[تابعین]]<ref>العجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۶۹؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۸، ص۴۴۳. </ref> بلکه از کبار<ref>العجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۶۹.</ref> و [[ثقات]]<ref>ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۲۷۱.</ref> آنان دانسته و از [[شعبی]] به عنوان تنها [[راوی]] وی نام برده‌اند<ref>ابن ابی حاتم رازی، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۶۱۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۲۷۱.</ref>. در منابع [[شیعی]] از او در شمار [[اصحاب]]<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۶۵؛ ابن داود حلی، رجال، ص۹۶؛ تفرشی، نقد الرجال، ج۲، ص۲۵۳.</ref> و [[راویان]]<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۶۵.</ref> [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} یاد شده است. هر چند برخی منابع شیعی ماجرای [[زندگی]] او را [[سوء]] عاقبتی [[زحر بن قیس]] عنوان کرده‌اند<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۴۲۱.</ref>. زحر شخصیتی داشته ملوّن و [[جاه طلب]] و به اصطلاح امروز «نان به نرخ [[روز]] خور». تمام تلاش‌های این جاه‌طلب در راستای کسب [[منافع]] مادی‌اش بود، از این رو با هر [[حکومتی]] دمساز بوده و با آن به راحتی کار کرده است<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[فرات بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[فرات بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[جبلة بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[جبلة بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[جهم بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[جهم بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[حمال بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[جمال بن زحر جعفی]] (فرزند)
* [[جعفی]] (قبیله)
* [[مذحج]] (قبیله)
{{پایان مدخل وابسته}}


==منابع==
== منابع ==
* [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی''']]
{{منابع}}
# [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی''']]
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس2}}


[[رده:مدخل]]
[[رده:قاتلان امام حسین]]
[[رده:یاران امام علی]]
[[رده:اصحاب امام علی]]
[[رده:زحر بن قیس جعفی]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:کارگزاران حکومت امام علی]]
[[رده:جعفی]] 
[[رده:مذحج]]
۲۴٬۵۴۹

ویرایش