حسین بن روح نوبختی: تفاوت میان نسخه‌ها

== آشنایی اجمالی ==

[[ابوالقاسم حسین بن روح بن ابی‌بحر نوبختی]] [[سومین سفیر]]، [[وکیل]] و [[نایب خاص امام زمان]] {{ع}} در [[دوران غیبت صغری]] و باب آن [[حضرت]]<ref>تاریخ الاسلام، ج ۲۴، ص۱۹۰.</ref> که از [[خاندان]] معروف [[نوبختی]] بود و به نوبختی نیز [[شهرت]] داشت. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۷۱؛ مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص۴۵۶.</ref> بیشتر افراد [[خاندان نوبختی]] ساکن [[بغداد]] بودند و وی نیز [[اهل]] و ساکن بغداد بود. <ref>تهذیب المقال، ج ۲، ص۴۰۰.</ref> با وجود این، [[کشی|کشّی]] از او با عنوان [[قمی]] یاد کرده است. <ref>اختیار معرفه الرجال، ص۵۵۷.</ref> برخی [[پژوهشگران]] معتقدند اگر نسبت قمی صحیح باشد، احتمالاً باید گفت وی از سوی [[پدر]] از خاندان نوبختی نیست؛ بلکه از طرف [[مادر]] به این خاندان منتسب است و نسبت نوبختی نیز به لحاظ وصلت پدرش با این خاندان است. <ref>سازمان وکالت، ج ۲، ص۴۶۹.</ref> برخی نیز احتمال داده‌اند وی به شاخه بنونوبخت مقیم [[قم]] وابسته بوده که در [[زمان]] نخستین [[نایب]]، [[عثمان بن سعید عمری]] به بغداد [[مهاجرت]] کردند. <ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۹۲.</ref> هرچند به خاطر [[ایرانی]] بودن این خاندان، بعید نیست اصل اینان از قم بوده باشد. [[ذهبی]] نیز با تردید به نقل از [[تاریخ]] [[یحیی بن ابی‌طی]] [[لقب]] «قینی» یا «قسی» را برای او ذکر کرده که با توجه به [[اقرار]] ذهبی به اینکه خط کتاب تاریخ ابن ابی طی سقیم و ناخوانا بوده، <ref>تاریخ الاسلام، ج ۲۴، ص۱۹۰.</ref> احتمال می‌‌رود این لقب، تصحیفی از همان لقب و نسبت قمی باشد که کشّی برای او بیان کرده است. [[شیخ طوسی]] نیز در مواردی از او با عنوان [[ابوالقاسم روحی]] تعبیر می‌‌کند. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۲۰ و ۳۷۰.</ref>[[تاریخ]] [[تولد]] وی روشن نیست؛ ولی با توجه به اینکه [[ابن شهرآشوب]] او را باب [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز خوانده، در این صورت باید ابن روح در نیمه اول سده سوم [[هجری]] به [[دنیا]] آمده باشد. آنچه محل [[تأمل]] است، آنکه [[شیخ طوسی]] در باب [[اصحاب امام عسکری]] {{ع}} از وی نام نبرده است. ابن روح در [[زمان]] [[نایب دوم]]، [[ابوجعفر محمد بن عثمان عمری]] از [[وکیلان]] و دستیاران نزدیک او قلمداد می‌‌شد و بر [[املاک]] او [[نظارت]] داشت و [[اسرار]] [[دینی]] را از جانب او به رؤسای [[شیعه]] می‌‌رساند. ابوجعفر به خاطر [[روابط]] صمیمی که با وی داشت، [[اسرار]] زندگی‌اش را نیز به [[حسین بن روح]] می‌‌گفت. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۷۲.</ref> ابن روح همچنین واسطه میان [[سفیر دوم]] و دو نفر از وکیلان [[کوفه]] به نام‌های [[ابوجعفر زجوزجی]] و [[ابوغالب زراری]] بوده است. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۲۴.</ref> درعین حال برخی [[روایات]] دیگر بیانگر آن است که [[ابوجعفر عمری]] در [[بغداد]] به غیر از [[نوبختی]]، حدود ده دستیار و [[وکیل]] دیگر داشته که همه آنها از نوبختی به سفیر دوم نزدیک‌تر بودند و بزرگان شیعه نیز بر این [[باور]] بودند که پس از ابوجعفر، [[نیابت خاصه]] در یکی از آنان به نام [[جعفر بن احمد بن متیل]] یا [[پدر]] او قرار می‌‌گیرد؛ با این حال عَمری در حضور بزرگان شیعه همانند [[ابوعلی محمد بن همام اسکافی]]، [[ابوعبداللّه بن محمد کاتب]]، [[ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی]] و [[ابوعبداللّه حسن بن علی وجناء نصیبی]] به امر [[ناحیه مقدسه]]، [[حسین بن روح نوبختی]] را به [[جانشینی]] خود [[انتخاب]] و معرفی کرد.<ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۶۹ و ۳۷۱.</ref> [[انتصاب]] ابن روح به نیابت خاصه با پذیرش و استقبال بیشتر بزرگان شیعه روبرو شد و تنها انگشت شماری مانند [[محمد بن فضل موصلی]]، منکر [[وکالت]] و [[نیابت]] وی شدند. موصلی مدعی بود [[اموال]] و [[وجوهات شرعی]] به غیر محل خود داده می‌‌شوند. اما وی نیز سرانجام در [[سال ۳۰۷ هجری]] توسط [[حسن بن علی وجناء]] به بغداد آورده شد. این دو در بغداد با توافق هم، نامه‌ای بی‌رنگ نوشتند و به منظور [[پاسخگویی]] به نامه به حضور ابن روح رسیدند و هنوز بر سر سفره بودند که ابن روح پاسخ نامه و پرسش‌های آنان را که بیانگر آنچه در نهاد آنان بود، به آنان تقدیم کرد. موصلی با دیدن این صحنه، به [[نیابت]] ابن روح [[یقین]] کرده با چشم گریان از او [[حلیت]] خواست. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۱۵ ـ ۳۱۷.</ref> ابن روح با [[درایت]] و [[زیرکی]] و [[شایستگی]] تمام و با به‌کارگیری روش [[تقیه]] به خوبی به [[انجام وظیفه]] و رسیدگی به امور [[شیعیان]] پرداخت. در پیش گرفتن تقیه از سوی ابن روح در نیمه اول سده چهارم، بیانگر فضای پُر [[بیم]] و [[هراس]] برضد شیعیان در [[بغداد]] است. [[شدت عمل]] او در تقیه تا آنجا بود که وقتی شنید یکی از دربان‌های او آشکارا [[معاویه]] را [[لعن]] کرده، بی‌درنگ او را از کار برکنار کرد و هرگز حاضر نشد او را بر سر کار خود بازگرداند. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۸۶.</ref> [[شیخ طوسی]] موارد دیگری از تقیه او را نیز آورده که نشان می‌‌دهد چگونه [[عامه]]، او را از خود می‌‌دانستند. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۸۴ ـ ۳۸۶.</ref> ابن روح به [[تصدیق]] مخالف و موافق، از فهیم‌ترین و عاقل‌ترین [[مردم]] [[روزگار]] بوده<ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۸۴.</ref> و [[نفوذ]] فراوانی بر اعیان و اشراف و درباریان دربار [[عباسی]] به ویژه [[مقتدر عباسی]] و مادرش [[سیده]] داشته است. <ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۷۳ ـ ۳۹۰.</ref> روشن است که وی از این نفوذ که حاصل به‌کارگیری روش تقیه از جانب او و زیرکی و درایتش بود، در راستای بهتر انجام دادن [[وظیفه]] سنگینی که بر دوشش قرار داده بودند، استفاده می‌‌کرد. [[پاسخگویی]] به پرسش‌های [[شرعی]] و [[اعتقادی]]<ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۸۴؛ تاریخ الاسلام، ج ۲۴، ص۱۹۰.</ref> و شبهه‌ها<ref> کمال الدین، ص۵۰۲.</ref> و همچنین رساندن برخی حاجت‌های شیعیان به [[امام]] و گرفتن پاسخ از آن [[حضرت]] که در قالب توقیعاتی از [[ناحیه مقدسه]] بر دست او صادر می‌‌شد، <ref>کمال الدین، ص۵۰۷ ـ ۵۰۹.</ref> [[اثبات]] زنده بودن [[حضرت حجت]] {{ع}} برای آن دسته از شیعیان که به وجود حضرت [[باور]] [[قطعی]] نیافته بودند و پنهان داشتن نام و مکان [[امام]]<ref>الغیبة (الطوسی)، ص۳۵۸ و ۳۹۱.</ref> از [[وظایف]] و کارهای وی در دوران [[نیابت]] بود. همچنین [[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]]، همچون [[ابوطاهر محمد بن علی بن بلال]]، [[حسین بن منصور حلاج]] و [[محمد بن علی شلمغانی]] معروف به [[ابن ابی عزاقر]] که در دوران او سر برآوردند، از وظایف و فعالیت‌های [[حسین بن روح]] است. <ref>الاحتجاج، ج ۲، ص۵۵۳.</ref>

[[رده:نواب اربعه امام مهدی]]

[[رده:اعلام]]

[[رده:ملاقات‌کنندگان با امام مهدی در غیبت صغری]]