بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = علوم در کلام اسلامی - علوم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی| پرسش مرتبط = }} == مقدمه == تدوین علوم مختلف و تعلیم آنها پیشینه‌ای طولانی دارد. انسان‌ها با تفکر در تحصیل معاش و مهارت...» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[علوم در کلام اسلامی]] - [[علوم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = علوم| عنوان مدخل = علوم| مداخل مرتبط = [[علوم در کلام اسلامی]] - [[علوم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
تدوین [[علوم]] مختلف و [[تعلیم]] آنها پیشینه‌ای طولانی دارد. [[انسان‌ها]] با [[تفکر]] در تحصیل معاش و مهارت‌های مختلف و با جمع‌آوری مسائل و [[دانش‌ها]] که مربوط به موضوع خاصی بود، علوم گوناگون را به وجود آوردند. با [[ظهور اسلام]] و توجه و توصیه به [[علم]] و [[دانش]] در آن، علوم مختلف [[پیشرفت]] و [[توسعه]] یافت. | تدوین [[علوم]] مختلف و [[تعلیم]] آنها پیشینه‌ای طولانی دارد. [[انسان‌ها]] با [[تفکر]] در تحصیل معاش و مهارت‌های مختلف و با جمع‌آوری مسائل و [[دانش‌ها]] که مربوط به موضوع خاصی بود، علوم گوناگون را به وجود آوردند. با [[ظهور اسلام]] و توجه و توصیه به [[علم]] و [[دانش]] در آن، علوم مختلف [[پیشرفت]] و [[توسعه]] یافت. | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
همچنین ایشان در کتاب‌های اصولی خود به بحث از اجزای علوم و تمایز علوم از یکدیگر پرداخته، در مواردی آرای خاصی بیان کرده است. امام خمینی شریف‌ترین علوم را علومی می‌داند که به حال [[انسان]] به حسب نشئات عالم دیگر و به حسب غایت و هدفی که انسان برای آن [[خلق]] شده است، نافع باشد.<ref>[[سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، سید علی]]، [[علوم (مقاله)| مقاله «علوم»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]] ج۷، ص۴۱۳ – ۴۲۴.</ref> | همچنین ایشان در کتاب‌های اصولی خود به بحث از اجزای علوم و تمایز علوم از یکدیگر پرداخته، در مواردی آرای خاصی بیان کرده است. امام خمینی شریف‌ترین علوم را علومی می‌داند که به حال [[انسان]] به حسب نشئات عالم دیگر و به حسب غایت و هدفی که انسان برای آن [[خلق]] شده است، نافع باشد.<ref>[[سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، سید علی]]، [[علوم (مقاله)| مقاله «علوم»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]] ج۷، ص۴۱۳ – ۴۲۴.</ref> | ||
== | == معناشناسی == | ||
علوم، جمع علم به معنای [[معرفت]]، [[ادراک]]<ref>زبیدی، تاج العروس، ۱۷/۴۹۵ و ۵۴۶.</ref> و [[یقین]]<ref>جوهری، الصحاح، ۶/۲۲۱۹؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۴۵۷.</ref> است. علم گاهی به معنای ادراک و [[تصدیق]] به یک مسئله است<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۱/۳.</ref> و گاهی به مجموعه مسائل تدوین‌شده در یک موضوع گفته می‌شود<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۲۱۹.</ref> که برای آثار و [[احکام]] مترتب بر آن جمع‌آوری شده است<ref>عراقی، بدائع الافکار، ۳.</ref> و جمع آن علوم است. علم به این معنا، مجموعه آگاهی‌های منسجمی است که به صورت روشمند قابل [[اثبات]] یا [[اقناع]] است و گاهی از آنها به [[صناعت]] تعبیر می‌شود.<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۲۱۹.</ref> [[امام خمینی]] [[علم]] را مجموعه مسائلی می‌داند که بر اساس سنخیت مشترک در کنار هم جمع شده باشند<ref>امام خمینی، تهذیب الاصول، ۱/۱۲.</ref> و در حیطه [[فکر]] و [[برهان]] درآیند. از این‌رو، مشاهدات، [[مکاشفات]] و تحقق به [[اسما]] و [[صفات الهی]] جزو [[علوم]] در این معنا نیستند.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۳۹۵–۳۹۶.</ref>.<ref>[[سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، سید علی]]، [[علوم (مقاله)| مقاله «علوم»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]] ج۷، ص۴۱۳ – ۴۲۴.</ref> | علوم، جمع علم به معنای [[معرفت]]، [[ادراک]]<ref>زبیدی، تاج العروس، ۱۷/۴۹۵ و ۵۴۶.</ref> و [[یقین]]<ref>جوهری، الصحاح، ۶/۲۲۱۹؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۴۵۷.</ref> است. علم گاهی به معنای ادراک و [[تصدیق]] به یک مسئله است<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۱/۳.</ref> و گاهی به مجموعه مسائل تدوین‌شده در یک موضوع گفته می‌شود<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۲۱۹.</ref> که برای آثار و [[احکام]] مترتب بر آن جمع‌آوری شده است<ref>عراقی، بدائع الافکار، ۳.</ref> و جمع آن علوم است. علم به این معنا، مجموعه آگاهی‌های منسجمی است که به صورت روشمند قابل [[اثبات]] یا [[اقناع]] است و گاهی از آنها به [[صناعت]] تعبیر می‌شود.<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۲۱۹.</ref> [[امام خمینی]] [[علم]] را مجموعه مسائلی می‌داند که بر اساس سنخیت مشترک در کنار هم جمع شده باشند<ref>امام خمینی، تهذیب الاصول، ۱/۱۲.</ref> و در حیطه [[فکر]] و [[برهان]] درآیند. از این‌رو، مشاهدات، [[مکاشفات]] و تحقق به [[اسما]] و [[صفات الهی]] جزو [[علوم]] در این معنا نیستند.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۳۹۵–۳۹۶.</ref>.<ref>[[سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، سید علی]]، [[علوم (مقاله)| مقاله «علوم»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]] ج۷، ص۴۱۳ – ۴۲۴.</ref> | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
== اهمیت و شرافت علوم == | == اهمیت و شرافت علوم == | ||
علم و [[دانش]] جایگاه مهمی در [[تاریخ]] [[بشر]] داشته است. [[قرآن کریم]] [[خداوند]] را [[معلم]] بشر معرفی می‌کند که دانش را با قلم به [[انسان]] آموخت {{متن قرآن|الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ}}<ref>«همان که با قلم آموزش داد» سوره علق، آیه ۴.</ref> و در [[آیات]] پرشمار [[عالمان]] و صاحبان [[فکر]] و [[اندیشه]] را می‌ستاید {{متن قرآن|الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ}}<ref>«حجّ (در) ماه‌های شناخته‌ای (انجام‌پذیر) است پس کسی که در آن ماه‌ها حجّ می‌گزارد (بداند که) در حجّ، آمیزش و نافرمانی و کشمکش (روا) نیست و هر کار نیکی کنید خداوند بدان داناست؛ و رهتوشه بردارید و بهترین رهتوشه پرهیزگاری است، و ای خردمندان! از من پروا کنید» سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ}}<ref>«بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پیاپی آمدن شب و روز نشانه‌هایی برای خردمندان است» سوره آل عمران، آیه ۱۹۰.</ref> در [[روایات]] بر [[فضیلت علم]] و [[علما]] تأکید شده و علم را [[میراث]] [[انبیا]]{{ع}}<ref>کلینی، کافی، ۱/۳۴.</ref> و [[همراهی]] شمرده است که پس از [[مرگ]] با انسان است و بر خلاف [[مال]] با [[انفاق]] کاسته نمی‌شود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱/۱۸۵.</ref> در [[اسلام]] [[دعوت]] به [[فراگیری علم]] و دانش از آغاز [[حکومت اسلامی]] با [[ترویج]] و تأکید بر [[آموزش خواندن و نوشتن]] برای [[مسلمانان]] به دست [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و تأکید بر آزادکردن هر [[اسیر]] در مقابل [[آموزش]] به ده تن آغاز شد.<ref>میبدی، دیوان امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۶۳.</ref> [[روایت]] معروف | علم و [[دانش]] جایگاه مهمی در [[تاریخ]] [[بشر]] داشته است. [[قرآن کریم]] [[خداوند]] را [[معلم]] بشر معرفی می‌کند که دانش را با قلم به [[انسان]] آموخت {{متن قرآن|الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ}}<ref>«همان که با قلم آموزش داد» سوره علق، آیه ۴.</ref> و در [[آیات]] پرشمار [[عالمان]] و صاحبان [[فکر]] و [[اندیشه]] را می‌ستاید {{متن قرآن|الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ}}<ref>«حجّ (در) ماه‌های شناخته‌ای (انجام‌پذیر) است پس کسی که در آن ماه‌ها حجّ می‌گزارد (بداند که) در حجّ، آمیزش و نافرمانی و کشمکش (روا) نیست و هر کار نیکی کنید خداوند بدان داناست؛ و رهتوشه بردارید و بهترین رهتوشه پرهیزگاری است، و ای خردمندان! از من پروا کنید» سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ}}<ref>«بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پیاپی آمدن شب و روز نشانه‌هایی برای خردمندان است» سوره آل عمران، آیه ۱۹۰.</ref> در [[روایات]] بر [[فضیلت علم]] و [[علما]] تأکید شده و علم را [[میراث]] [[انبیا]]{{ع}}<ref>کلینی، کافی، ۱/۳۴.</ref> و [[همراهی]] شمرده است که پس از [[مرگ]] با انسان است و بر خلاف [[مال]] با [[انفاق]] کاسته نمی‌شود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱/۱۸۵.</ref> در [[اسلام]] [[دعوت]] به [[فراگیری علم]] و دانش از آغاز [[حکومت اسلامی]] با [[ترویج]] و تأکید بر [[آموزش خواندن و نوشتن]] برای [[مسلمانان]] به دست [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و تأکید بر آزادکردن هر [[اسیر]] در مقابل [[آموزش]] به ده تن آغاز شد.<ref>میبدی، دیوان امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۶۳.</ref> [[روایت]] معروف {{متن حدیث|اُطْلُبُوا اَلْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّينِ}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۲۷/۲۷.</ref> بیانگر [[تشویق]] [[علم‌آموزی]] و [[تحمل]] [[سختی]] تا [[سفر]] به دورترین سرزمین‌هاست.<ref>مازندرانی، شرح فروع الکافی، ۱/۱۹۴.</ref> همچنین در [[اسلام]] [[کسب علم]] یک [[وظیفه]] تلقی شده، [[مسلمانان]] موظف شده‌اند در طول [[زندگی]] خود به دنبال [[علم]] باشند و علومی که برای آنان ضروری است، بیاموزند<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲۱/۳۲۷.</ref> و در این امر، تفاوتی میان [[زن]] و مرد وجود ندارد.<ref>طبرسی، مشکاة الانوار، ۱۳۳.</ref> | ||
[[امام خمینی]] با نقل روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} که [[فضیلت]] طالبان علم را گام نهادن بر بال [[فرشتگان]] و [[استغفار]] [[اهل آسمان]] و [[زمین]] برای آنان می‌شمارد، به تبیین این روایت پرداخته، مراد از فرشتگان را فرشتگان [[عالم مثال]] یا [[تمثل]] ملکی آنان می‌داند که این [[ملائکه]] غیر از [[ملائکه مقرب]] و ساکنان جبروت‌اند که از اجزای مقداری مبری هستند.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۴۱۴–۴۱۶.</ref> ایشان با استناد به روایتی که [[برتری]] عالم بر [[عابد]] را مانند برتری ماه شب [[بدر]] که پرنورترین شب‌های ماه است، بر [[ستارگان]] می‌شمارد،<ref>کلینی، کافی، ۱/۳۴.</ref> [[حقیقت علم]] را نوری می‌داند که [[قلوب]] ظلمانی را روشن می‌کند و [[عبادت]] نیز از جهت اینکه همراه علم و [[معرفت]] است، نوری مختص به خود دارد؛ اما [[نور]] عبادت تنها مسیر خود شخص را روشن می‌کند، اما عالم به دیگران [[روشنایی]] می‌بخشد<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۴۱۸–۴۲۰.</ref> | [[امام خمینی]] با نقل روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} که [[فضیلت]] طالبان علم را گام نهادن بر بال [[فرشتگان]] و [[استغفار]] [[اهل آسمان]] و [[زمین]] برای آنان می‌شمارد، به تبیین این روایت پرداخته، مراد از فرشتگان را فرشتگان [[عالم مثال]] یا [[تمثل]] ملکی آنان می‌داند که این [[ملائکه]] غیر از [[ملائکه مقرب]] و ساکنان جبروت‌اند که از اجزای مقداری مبری هستند.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۴۱۴–۴۱۶.</ref> ایشان با استناد به روایتی که [[برتری]] عالم بر [[عابد]] را مانند برتری ماه شب [[بدر]] که پرنورترین شب‌های ماه است، بر [[ستارگان]] می‌شمارد،<ref>کلینی، کافی، ۱/۳۴.</ref> [[حقیقت علم]] را نوری می‌داند که [[قلوب]] ظلمانی را روشن می‌کند و [[عبادت]] نیز از جهت اینکه همراه علم و [[معرفت]] است، نوری مختص به خود دارد؛ اما [[نور]] عبادت تنها مسیر خود شخص را روشن می‌کند، اما عالم به دیگران [[روشنایی]] می‌بخشد<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۴۱۸–۴۲۰.</ref> | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:علوم]] | |||
[[رده:مدخل‌های در انتظار تلخیص]] | |||