زکات: تفاوت میان نسخه‌ها

زکات (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۱۷

۱۰٬۵۵۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۳

←‏زکات در قرآن

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 == زکات در قرآن ==
+[[قرآن کریم]] در [[آیات]] گوناگونی بر [[پرداخت زکات]] تأکید کرده و در بیشتر آیات به پا داشتن [[نماز]] همراه ایتاء و پرداخت زکات مطرح شده است؛ زیرا نماز رابطه [[بنده]] با خداست و [[زکات]] باعث [[ارتباط]] یک [[مسلمان]] با دیگر [[مسلمانان]] و [[احساس مسئولیت]] در برابر [[فقرا]] و کمبودهای آنان است.
+اگر به [[آیات قرآن کریم]] توجه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که دادن زکات در آیات [[سوره‌های مکی]] مطرح شده است. در [[سوره مؤمنون]] یکی از [[صفات]] [[مؤمنان]] پرداخت زکات دانسته شده است {{متن قرآن|وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاةِ فَاعِلُونَ}}<ref> «و آنان که دهنده زکاتند» سوره مؤمنون، آیه ۴.</ref>. در آیه‌ای مؤمنان کسانی معرفی شده‌اند که نماز را به پا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به [[آخرت]] [[یقین]] دارند {{متن قرآن|هُدًی وَبُشْرَی لِلْمُؤْمِنِینَ * الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ}}<ref>«و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است * آنان که نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به جهان واپسین یقین دارند» سوره نمل، آیه ۲-۳.</ref>. در یک [[آیه]] مُحسنین کسانی معرفی شده‌اند که نماز را به پا میدارند، [[زکات]] می‌دهند و به آخرت [[اطمینان]] دارند {{متن قرآن|هُدًی وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِینَ * الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ}} <ref>«در حالی که رهنمود و بخشایشی است برای نیکوکاران * آنان که نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به جهان واپسین یقین دارند» سوره لقمان، آیه ۳-۴.</ref>. در موردی دیگر [[رحمت واسعه]] [[خداوند]] برای [[متقین]] قرار داده شده، آنها که زکات دانسته‌اند<ref>تفسیر نمونه، ج۸، ص۳.</ref>. دسته‌ای سال هفتم و هشتم [[هجری]]<ref>ادوار فقه، ج۱، ص۳۵۵.</ref>.
+با توجه به کثرت آیاتی که امر به پرداخت زکات می‌کند باید این تفاوت را حل کرد. به نظر نگارنده سه راه حل به نظر می‌رسد:
+۱. منظور از پرداخت زکات در آیات گوناگون، [[زکات فطره]] است. هم [[زمان]] با [[تغییر قبله]] در ماه هفدهم یا هجدهم هجری و [[واجب]] شدن [[روزه]]، زکات فطره هم واجب شد<ref>طبقات الکبری (۴جلدی)، ج۱ - ۲، ص۱۲۰.</ref>. در [[سوره بقره]] {{متن قرآن|لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَی الْمَالَ عَلَی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَی الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ}} <ref>«نیکی آن نیست که روی را سوی خاور و باختر بگردانید، بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و دارایی را با دوست داشتنش به نزدیکان و یتیمان و بیچارگان و به راه‌ماندگان و کمک‌خواهان و در راه (آزادی) بردگان ببخشد و نماز برپا دارد و زکات پردازد و (نیکی از آن) آنان (است) که چون پیمان بندند وفا کنند؛ و به ویژه شکیبایان در سختی و رنج و در هنگامه کارزار، آنها راستگویند و آنانند که به راستی پرهیزگارند» سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref> که سخن از [[تغییر قبله]] است به پاداشتن [[نماز]] و [[پرداخت زکات]] هم مطرح شده است.
+دستور به [[اخراج]] [[زکات فطره]] را دو [[روز]] پیش از روز [[عید فطر]] [[سال دوم هجری]] و قبل از [[وجوب]] [[زکات]] [[اموال]] دانسته‌اند<ref>طبقات الکبری (۴ جلدی)، ج۱ - ۲، ص۱۲۰.</ref>. در [[تأیید]] آن، [[روایات]] گوناگونی است که {{متن قرآن|أَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ}}<ref>«و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.</ref> به زکات فطره [[تفسیر]] شده است: [[روایت]] [[اسحاق بن عمار]] از [[امام صادق]]{{ع}}، خبر [[ابراهیم بن عبدالحمید]] از [[موسی بن جعفر]]{{ع}}<ref>بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۰۴.</ref>، روایت [[سالم بن مکرم جمال]] از [[امام صادق]]{{ع}}<ref>بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۰۸، ح۱۳.</ref> و روایتی از [[امام باقر]]{{ع}}<ref>بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۰۹، ح۱۶؛ ر.ک: وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۲۲.</ref>. بنابراین، [[تشریع]] زکات فطره در سال دوم هجری بوده است و دیگر زکات در سال هشتم.
+۲. در سال دوم، [[زکات]] [[تشریع]] شد؛ اما مورد روشن آن، [[زکات فطره]] بود که بر [[فقیر]] و [[غنی]] [[واجب]] گردید. بر طلا و [[نقره]] و [[غلات]] نیز واجب گردید و از افراد خواسته شد تا به [[میزان]] توانشان به [[نیازمندان]] کمک کنند. به جهت [[فقر]] عمومی [[مسلمانان]] اندازه آن مشخص نشده بود و در سال هشتم دستور دریافت آن به میزان و نصاب مشخص، صادر گردید. در نتیجه، نوعی تدریج در اعلام [[حکم]] [[زکات]] مورد توجه بوده است. در [[آیات]] فراوانی، دادن زکات مورد [[تشویق]] قرار گرفته است. از روایتی که به سند از [[امام صادق]]{{ع}} نقل شده، استفاده می‌شود که زکات تشریع شده؛ اما مدت‌ها به علت فقر مسلمانان مورد پرداخت آن تنها زکات فطره بوده است. ابتدا که [[فرمان]] [[زکات]] نازل شد، مسلمانان [[مال]] و [[ثروت]] نداشتند که زکات آن را بدهند، تنها زکات فطره می‌دادند.<ref>{{متن حدیث|نَزَلَتِ الزَّکَاةُ وَ لَیْسَ لِلنَّاسِ أَمْوَالٌ، وَ إِنَّمَا کَانَتِ الْفِطْرَةُ}}؛ وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۲۰، باب اول از ابواب زکات فطره، ح۱.</ref>؛
+بنابراین، زکات در [[اموال]] واجب شده، ولی وضعیت [[مسلمان‌ها]] چنان [[ضعیف]] بوده است که در [[پرداخت زکات]] فطره توصیه می‌شده خرما بدهند؛ زیرا پس از پرداخت، فقرای [[مسلمان]] که عده زیادی بودند، بلافاصله از آن استفاده می‌کردند و مانند گندم و جو نیاز به پخت نداشت<ref>وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۴۴، باب دهم از ابواب زکات فطره، ح۶،۷، ۸.</ref>.
+۳. زکات فطره و زکات طلا و نقره و غلات واجب شده؛ اما همان‌گونه که بیان شد وضعیت مسلمانان به گونه‌ای بوده که [[پیامبر]]{{صل}} به جمع‌آوری آن نپرداخته است. در [[سال هشتم هجری]]، پس از [[شکست]] [[کفار]] و [[تسخیر]] [[خیبر]] و نابود شدن [[قدرت]] [[مشرکان مکه]] و در آستانه گشودن [[مکه]]، دستور دریافت زکات، افزون بر طلا و نقره و غلات چهارگانه بر انعام سه گانه (گاو، شتر و گوسفند) نیز وضع شد؛ یعنی در گذشته تنها زکات نقدین و غلات و زکات فطره واجب بوده؛ اما در [[سال هشتم هجرت]] با [[ایمان آوردن]] [[قبایل]] گوناگون، [[زکات]] [[چهار پایان]] سه گانه نیز [[واجب]] شده است و [[حکم]] آن در [[ماه رمضان]] [[سال]] هفتم<ref>وسائل الشیعه، ج۶، ص۳.</ref> یا هشتم اعلام و در [[محرم]] سال نهم با اعزام [[کارگزاران زکات]] [[اجرا]] شده است<ref>طبقات الکبری (۹ جلدی)، ج۲، ص۱۶۰ و (۴ جلدی)، ج۱ - ۲، ص۳۲۹.</ref>.
+این نکته با توجه به کار برد گوناگون معنای [[زکات]] و [[صدقه]] به نظر رسیده است.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج3، ص 169 - 173.</ref>
 === آیه زکات ===
 == آثار زکات ==
 # '''[[نزدیکی به خداوند]]:''' [[امام]] در بیان اهمیت زکات با توجه به [[قرابت]] [[نماز]] با زکات در بسیاری از [[آیات قرآن]]، پس از [[تلاوت]] [[آیه]] ۳۷ [[سوره نور]]، زکات را موجب نزدیکی [[مسلمانان]] به [[خداوند]] می داند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹: {{متن حدیث|"ثُمَّ إِنَّ الزَّكَاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلَاةِ قُرْبَاناً لِأَهْلِ الْإِسْلَامِ"}}</ref>. نیز در فرازی دیگر زکات را بعد از [[ایمان]] به [[خدا]] و [[رسول]]، [[جهاد]]، [[توحید]] و [[نماز]]، [[بهترین]] وسیله [[توسل]] به [[خداوند]] معرفی می‌کند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰</ref><ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 441.</ref>.