اعاده معدوم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۲۴

اعادۀ معدوم به معنای چیزی که نابود گشته و دوباره بعینه به وجود بازگردد، محال است و بسیاری از متکلمان پنداشته‌اند معاد همان اعادۀ معدوم بعینه است و ناممکن دانستن آن به معنای انکار معاد است و این درست نیست زیرا اجزای بدن با مرگ نابود نمی‌شوند و خداوند در قیامت، پاره‌های پراکنده را دوباره گرد هم می‌آورد و روح که زنده بود به آن ملحق می‌‌شود.

معناشناسی

"اعاده معدوم" یعنی اینکه شیء موجود، معدوم گردد و سپس عین همان شیء، نه مثل آن، اعاده و مجدداً موجود شود که بین آن شیء در دو زمان، عدم، فاصله شده باشد^[۱].
بحث اعادۀ معدوم را اولین بار متکلمین در مسئلۀ معاد مطرح کردند؛ زیرا بعضی از آنها به وجود روح قائل نبودند و معتقد بودند انسان با مرگ، واقعاً "نیست" می‌‌شود و معنای معاد این است که شیء نیست‌ و فانی‌شده، بار دیگر "هست" ‌‌شود. پس، ماهیتِ "معاد" اعادۀ معدوم است؛ لذا اصلاً معاد را به عنوان اعادۀ معدوم تصور کرده‌اند. بعضی دیگر از متکلمین به وجود روح معتقد بودند و بر این باور بودند که معاد، روحانی و جسمانی است و از منظر جسمانی بودن، اعادۀ جسم‌های "نیست‌شده" است. از هر دو نظر، خداوند چیزی را که نیست و نابود گشته دوباره به وجود بازگرداند^[۲].

دیدگاه‌ها

حکما قائلند اعادۀ معدوم بعینه محال است چون اگر معدوم با همۀ ویژگی‌های خود دوباره به وجود آید، آنچه به وجود آمده، عین معدوم خواهد بود و لازم می‌آید میان شی‌ء و خود آن شی‌ء، عدم فاصله گردد و این محال است^[۳].
عرفا از این موضوع با عنوان "عدم تکرار در تجلی" یاد کرده و معتقدند هر دَم، تجلی و فیضی نو از خدا می‌رسد و هیچ گاه فیض حق تکرار نمی‌شود؛ چنانکه قرآن می‌فرماید: ﴿كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ﴾^[۴].
بسیاری از متکلمان اعادۀ معدوم را محال می‌دانند؛ ولی بیش‌تر آنان به جواز رأی داده‌اند و این بدان سبب شده که پنداشته‌اند معاد همان اعادۀ معدوم بعینه است و ناممکن دانستن آن به معنای انکار معاد است^[۵]. اما این حرف به دلایل متعدد نادرست است مانند اینکه اعادۀ معدوم ممکن نیست و آنچه اعاده می‌‌گردد مثل آن خواهد بود، نه عین آن؛ عدم امکان تخلل عدم در درون وجود؛ لازمۀ اعادۀ معدوم یک شیء مصداق دو چیز سابق و لاحق خواهد بود و...^[۶].
بیشتر متکلمان امامیه و حکما معتقدند اجزای بدن نابود نمی‌شوند و خداوند در قیامت، پاره‌های پراکنده را دوباره گرد هم می‌آورد. قرآن می‌فرماید: ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ﴾^[۷]. تعبیر "همانند شما" دلیل آفرینش دوبارۀ بدن‌ها در قیامت است و از آن رو که روح حقیقت انسان است پس از مرگ، بدن به عالم برزخ می‌رود و همچنان زنده می‌ماند، خداوند همان انسان‌ها را در قیامت گرد هم می‌آورد که در دنیا زیسته‌اند نه همانند آنان را. قرآن در پاسخ به کسانی که متلاشی شدن بدن را دلیل انکار معاد می‌دانند، می‌فرماید: ﴿قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ﴾^[۸]^[۹]

منابع

جستارهای وابسته

اعاده معدوم

پانویس

↑ ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳.
↑ ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳.
↑ ر. ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۴.
↑ «او هماره در کاری است» سوره الرحمن، آیه ۲۹.
↑ ر. ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۵.
↑ ر. ک: جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «اعاده معدوم»؛ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳-۳۴.
↑ «آیا ندیده‌اند خداوندی که آسمان‌ها و زمین را آفریده است تواناست که همانند آنان را بیافریند؟» سوره اسراء، آیه ۹۹.
↑ «بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گمارده‌اند جان شما را می‌ستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید» سوره سجده، آیه ۱۱.
↑ ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳-۳۴.

[1] ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳.

[2] ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳.

[3] ر. ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۴.

[4] «او هماره در کاری است» سوره الرحمن، آیه ۲۹.

[5] ر. ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۵.

[6] ر. ک: جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «اعاده معدوم»؛ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳-۳۴.

[7] «آیا ندیده‌اند خداوندی که آسمان‌ها و زمین را آفریده است تواناست که همانند آنان را بیافریند؟» سوره اسراء، آیه ۹۹.

[8] «بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گمارده‌اند جان شما را می‌ستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید» سوره سجده، آیه ۱۱.

[9] ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۳-۳۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{خرد}}
 {{نبوت}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[اعاده معدوم در قرآن]] - [[اعاده معدوم در حدیث]] - [[اعاده معدوم در نهج البلاغه]] - [[اعاده معدوم در معارف دعا و زیارات]] - [[اعاده معدوم در کلام اسلامی]] - [[اعاده معدوم در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط  = اعاده معدوم (پرسش)}}
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[اعاده معدوم در قرآن]] | [[اعاده معدوم در حدیث]] | [[اعاده معدوم در نهج البلاغه]] | [[اعاده معدوم در معارف دعا و زیارات]] | [[اعاده معدوم در کلام اسلامی]] | [[اعاده معدوم در عرفان اسلامی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[اعاده معدوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+'''اعادۀ معدوم''' به معنای چیزی که نابود گشته و دوباره بعینه به وجود بازگردد، محال است و بسیاری از [[متکلمان]] پنداشته‌اند [[معاد]] همان اعادۀ معدوم بعینه است و ناممکن دانستن آن به معنای [[انکار]] [[معاد]] است و این درست نیست زیرا اجزای [[بدن]] با [[مرگ]] نابود نمی‌شوند و [[خداوند]] در [[قیامت]]، پاره‌های پراکنده را دوباره گرد هم می‌آورد و [[روح]] که زنده بود به آن ملحق می‌‌شود.
-*بازگردان معدوم به وجود از شبهه‌هایی است که درباره [[معاد]] مطرح ساخته‌اند و به معنای این است که [[خداوند]] چیزی را که نابود گشته است، دوباره به وجود بازگرداند. [[حکما]] بر آن‌اند که اعاده معدوم بعینه محال است و ممکن نیست آنچه را نابود گشته است، با همه ویژگی‌های وجودی‌اش- از جمله زمانی که در آن جای داشته است- به وجود باز گردانید<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 84.</ref>.
-*منابع [[فلسفی]]، از این موضوع در مبحث "امور [[عامه]]" سخن گفته و یکی از [[احکام]] عدم را "امتناع اعاده معدوم بعینه" دانسته‌اند. [[حکما]] برای اثبات مدعای خویش دلایلی آورده‌اند؛ از جمله اینکه اگر معدوم با همه ویژگی‌های خود دوباره به وجود آید، آنچه به وجود آمده است، عین معدوم خواهد بود و لازم می‌آید که میان شی‌ء و خود آن شی‌ء، عدم فاصله گردد و این محال است<ref>نهایة الحکمة، ۲۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 84.</ref>.
-*[[ابن سینا]] این مدعا را بدیهی و بی [[نیاز]] از [[دلیل]] می‌داند. صدر المتألهین نیز همرأی ابن سینا است و [[معتقد]] است هر چه در این باره به عنوان [[دلیل]] مطرح شده است، تنبیه است<ref>الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعة، ۱/ ۳۵۶؛ المباحث المشرقیة، ۱/ ۴۸.</ref>. عرفا از این موضوع با عنوان "عدم تکرار در [[تجلی]]" یاد کرده و معتقدند که هر دَم، [[تجلی]] و فیضی نو از [[خدا]] می‌رسد و هیچ گاه [[فیض]] [[حق]] تکرار نمی‌شود؛ چنان که [[قرآن]] می‌فرماید: "هر زمان، او در کاری است"<ref>رحمن، ۲۹؛ همان، ۳۵۳.</ref>. بسیاری از [[متکلمان]] اعاده معدوم را محال می‌دانند؛ ولی بیش‌تر آنان به جواز [[رأی]] داده‌اند<ref>گوهر مراد، ۶۰۶.</ref> و این بدان سبب است که پنداشته‌اند [[معاد]] همان اعاده معدوم بعینه است و ناممکن دانستن آن به معنای [[انکار]] [[معاد]] است<ref>بدایة الحکمة، فصل ۱۲/ ۲۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 85.</ref>.
-*اما این [[نادرست]] است؛ زیرا [[انسان]] با [[مرگ]] نابود نمی‌شود؛ بلکه پای به مرحله‌ای دیگر می‌گذارد<ref>پیام قرآن‌، ۵/ ۳۲۹.</ref>. برخی [[گمان]] برده‌اند که با [[مرگ]]، [[بدن]] [[انسان]] نابود می‌شود و [[معاد]]، آفرینشی دیگر است؛ ولی بیشتر [[متکلمان امامیه]] و [[حکما]] معتقدند که اجزای [[بدن]] نابود نمی‌شوند و [[خداوند]] در [[قیامت]]، پاره‌های پراکنده را دوباره گرد هم می‌آورد. [[قرآن]] در برابر کسانی که [[معاد]] را بر نمی‌تابند و بازگشت مردگان را نمی‌پذیرند، می‌فرماید: "خدایی که [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را آفریده است، می‌تواند همانند شما را در [[قیامت]] بیافریند"<ref>{{متن قرآن| أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاَّ رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلاَّ كُفُورًا }}؛ سوره اسراء، آیه ۹۹.</ref>. اینکه این [[آیه قرآنی]] از تعبیر "همانند شما" استفاده می‌کند، به [[دلیل]] [[آفرینش]] دوباره بدنها در [[قیامت]] است و از این گذر به منکران [[معاد]] پاسخ می‌دهد؛ ولی از آن رو که [[روح]] پس از [[مرگ]] [[بدن]] همچنان زنده می‌ماند، [[خداوند]] همان [[انسان‌ها]] را در [[قیامت]] گرد هم می‌آورد که در [[دنیا]] زیسته‌اند نه همانند آنان را<ref>المیزان‌، ۱۳/ ۲۱۰.</ref>. از [[قرآن]] بر می‌آید که [[حقیقت]] [[انسان]]، [[روح]] او است و همان است که شخصیت او را می‌سازد و با [[مرگ]] [[انسان]]، [[روح]] از [[بدن]] جدا می‌شود و به عالم [[برزخ]] می‌رود و در [[قیامت]]، [[خداوند متعال]]، باری دیگر، [[انسان]] را زنده می‌کند و اجزای پراکنده [[بدن]] او را فراهم می‌آورد. بدین‌سان، [[روح]] همواره زنده است؛ همان گونه که در [[دنیا]] زنده است و اجزای [[بدن]] پیوسته در تغییر و تحول‌اند. [[قرآن]] در پاسخ به کسانی که متلاشی شدن [[بدن]] را [[دلیل]] [[انکار]] [[معاد]] می‌دانند، می‌فرماید: "[[ملک]] الموت که [[خدا]] برای [[مرگ]] شما گمارده است، [[روح]] شما را نگاه می‌دارد"<ref>{{متن قرآن|قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}؛ سوره سجده، آیه ۱۱.</ref>. این پاسخ نشان می‌دهد که [[حقیقت]] و شخصیت‌ [[انسان]]، [[روح]] او است که با [[مرگ]] [[بدن]]، نمی‌میرد و [[باقی]] می‌ماند<ref>المیزان‌، ۱۳/ ۲۱۰؛ بدایة الحکمة، ۲۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 85-86.</ref>.
-==منابع==
+== معناشناسی ==
-* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
+*"[[اعاده معدوم]]" یعنی اینکه شیء موجود، معدوم گردد و سپس عین همان شیء، نه مثل آن، اعاده و مجدداً موجود شود که بین آن شیء در دو زمان، عدم، فاصله شده باشد<ref>ر. ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۳.</ref>.
+* بحث اعادۀ معدوم را اولین بار [[متکلمین]] در مسئلۀ [[معاد]] مطرح کردند؛ زیرا بعضی از آنها به وجود [[روح]] قائل نبودند و [[معتقد]] بودند [[انسان]] با [[مرگ]]، واقعاً "نیست" می‌‌شود و معنای [[معاد]] این است که شیء نیست‌ و فانی‌شده، بار دیگر "هست" ‌‌شود. پس، ماهیتِ "[[معاد]]" اعادۀ معدوم است؛ لذا اصلاً [[معاد]] را به عنوان اعادۀ معدوم تصور کرده‌اند. بعضی دیگر از [[متکلمین]] به وجود [[روح]] [[معتقد]] بودند و بر این [[باور]] بودند که [[معاد]]، [[روحانی]] و جسمانی است و از منظر جسمانی بودن، اعادۀ جسم‌های "نیست‌شده" است. از هر دو نظر، [[خداوند]] چیزی را که نیست و نابود گشته دوباره به وجود بازگرداند<ref>ر. ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۳.</ref>.
-==جستارهای وابسته==
+== دیدگاه‌ها ==
+* [[حکما]] قائلند اعادۀ معدوم بعینه محال است چون اگر معدوم با همۀ ویژگی‌های خود دوباره به وجود آید، آنچه به وجود آمده، عین معدوم خواهد بود و لازم می‌آید میان شی‌ء و خود آن شی‌ء، عدم فاصله گردد و این محال است<ref>ر. ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۴.</ref>.
+* عرفا از این موضوع با عنوان "عدم تکرار در تجلی" یاد کرده و معتقدند هر دَم، تجلی و فیضی نو از [[خدا]] می‌رسد و هیچ گاه [[فیض]] [[حق]] تکرار نمی‌شود؛ چنانکه [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ}}<ref>«او هماره در کاری است» سوره الرحمن، آیه ۲۹.</ref>.
+* بسیاری از [[متکلمان]] اعادۀ معدوم را محال می‌دانند؛ ولی بیش‌تر آنان به جواز [[رأی]] داده‌اند و این بدان سبب شده که پنداشته‌اند [[معاد]] همان اعادۀ معدوم بعینه است و ناممکن دانستن آن به معنای [[انکار]] [[معاد]] است<ref>ر. ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۵.</ref>. اما این حرف به [[دلایل]] متعدد نادرست است مانند اینکه اعادۀ معدوم ممکن نیست و آنچه اعاده می‌‌گردد مثل آن خواهد بود، نه عین آن؛ عدم امکان تخلل عدم در درون وجود؛ لازمۀ اعادۀ معدوم یک شیء مصداق دو چیز سابق و لاحق خواهد بود و...<ref>ر. ک: جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «اعاده معدوم»؛ [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۳-۳۴.</ref>.
+* بیشتر [[متکلمان امامیه]] و [[حکما]] معتقدند اجزای [[بدن]] نابود نمی‌شوند و [[خداوند]] در [[قیامت]]، پاره‌های پراکنده را دوباره گرد هم می‌آورد. [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ}}<ref>«آیا ندیده‌اند خداوندی که آسمان‌ها و زمین را آفریده است تواناست که همانند آنان را بیافریند؟» سوره اسراء، آیه ۹۹.</ref>. تعبیر "همانند شما" [[دلیل]] [[آفرینش]] دوبارۀ بدن‌ها در [[قیامت]] است و از آن رو که [[روح]] [[حقیقت انسان]] است پس از [[مرگ]]، [[بدن]] به [[عالم برزخ]] می‌رود و همچنان زنده می‌ماند، [[خداوند]] همان [[انسان‌ها]] را در [[قیامت]] گرد هم می‌آورد که در [[دنیا]] زیسته‌اند نه همانند آنان را. [[قرآن]] در پاسخ به کسانی که متلاشی شدن [[بدن]] را [[دلیل]] [[انکار]] [[معاد]] می‌دانند، می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}<ref>«بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گمارده‌اند جان شما را می‌ستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید» سوره سجده، آیه ۱۱.</ref><ref>ر. ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۳-۳۴.</ref>
+== منابع ==
+{{منابع}}
+* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
+* [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
+{{پایان منابع}}
+== جستارهای وابسته ==
+{{مدخل وابسته}}
 * اعاده معدوم
+{{پایان مدخل وابسته}}
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
-==پانویس==
+{{کلام اسلامی}}
-{{یادآوری پانویس}}
-{{پانویس2}}
-[[رده:مدخل‌]]
 [[رده:اعاده معدوم]]
+[[رده:اصطلاحات کلامی]]
+[[رده:اصطلاحات فلسفی]]