جز
جایگزینی متن - 'پژوهشکده تحقیقات اسلامی، پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه'''' به 'پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''''
جز (جایگزینی متن - '{{یادآوری پانویس}} {{پانویس2}}' به '{{پانویس}}') |
جز (جایگزینی متن - 'پژوهشکده تحقیقات اسلامی، پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه'''' به 'پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه'''') برچسب: واگردانی دستی |
||
(۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نبوت}} | {{نبوت}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = اومانیسم | |||
| عنوان مدخل = [[اومانیسم]] | |||
| مداخل مرتبط = [[اومانیسم در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''اومانیسم''' نوعی ایدوئولوژی است که اصالت را از [[انسان]] برداشته و از واژگان ابداعی قرن نوزدهم است. این [[تفکر]] از قرن چهاردهم گسترش یافت و [[اعتقاد]] معتقدانش این است که انسان، محور و [[میزان]] و مقیاس همه چیز است و خاستگاهِ [[شناخت]]، [[انسان]] است. فردگرایی و جمعگرایی دو گونه تفکر اومانیسمی است. این دیدگاه مورد پذیرش [[اسلام]] نیست و مقام انسان را بالاتر از همه [[آفریدگان]] میداند. | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[مکتب]] اومانیسم ریشه در انسان [[تحقیر]] شده از سوی [[کلیسا]] دارد؛ زیرا که آموزههای [[مسیحیت]] تحریفشده انسان را فطرتاً [[گناهکار]] میدانست. کلیسا [[باور]] داشت که چون [[آدم]] در [[بهشت]] [[گناه]] کرد، تمام [[فرزندان]] خود را به گناه [[آلوده]] کرد. اومانیسم [[ظهور]] کرد تا از [[شرافت]] و [[کرامت انسان]] در برابر کلیسا [[دفاع]] کند و به [[نقد]] آموزههای مسیحیت و کلیسا پرداخت. در برابر این [[افراط]] و [[تفریط]] درباره انسان، [[اسلام]] [[معتقد]] است انسان گل سرسبد [[جهان آفرینش]] و [[جانشین خداوند]] در [[زمین]] است. پس اسلام با [[انسانگرایی]] [[حقیقی]] نه تنها مخالف نیست که به شدت از آن دفاع میکند. تفاوت نگرش اسلام با اومانیسم، این است که اومانیستها به ویژه اگزیستانسیالیستها تنها بُعد مادی و حیوانی انسان را نگریستند و از [[درک]] [[روح قدسی]] انسان [[غافل]] ماندند، اما اسلام انسان را موجود دو بعدی دانسته و بر [[معنویت]] انسان تأکید بیشتری کرده است<ref>[[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۱۱۱.</ref>. | |||
== | == تاریخ تفکر اومانیسم == | ||
اومانیسم، همانند لیبرالیسم و کمونیسم مکتبی مستقل به شمار نمیرود؛ اما اصول و مبانی معرفتشناختی آن، تأثیری ژرف در مکاتب [[فلسفی]] معاصر داشته است. واژه اومانیسم از واژگان ابداعی قرن نوزدهم است که برای اولین بار در سال ۱۸۰۸ برای اشاره به یک شکل از [[آموزش]] با تأکید بر [[ادبیات]] [[جعل]] شد؛ لکن گسترش [[تفکر]] اومانیستی از عصر رنسانس یعنی قرن چهاردهم میلادی به بعد آغاز گشت<ref>تاریخ تمدن، ج۵، ص۸۸- ۹۸.</ref>. اومانیسم ایدئولوژیای است که در تمام زمینهها اصالت را از آن [[انسان]] دانسته است. ماکیاولی از [[معتقدان]] به اومانیسیم میگوید:درست است که [[هدف]] [[سیاست]] جلب [[رضایت]] خداست، اما در [[حقیقت]] هر آنچه [[بنده خدا]] را [[راضی]] و [[خشنود]] کند خدا را خشنود کرده است<ref>ر. ک: بهاءالدین پازارگاد، تاریخ فلسفه سیاسی، ج۲، فصل ماکیاولی.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۴۱؛ [[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۱۱۱.</ref> | |||
== بنیان تفکر اومانیسمی == | |||
بنیان [[تفکر]] اومانیستی بر دو اصل [[استوار]] است: | |||
# [[اعتقاد]] به اینکه [[انسان]]، محور و [[میزان]] و مقیاس همه چیز است. بر پایه این اصل، [[انسان]] مرکز عالم قلمداد میشود و لذتهای جسمانی، [[هدف]] نهایی فعالیتهای بشری به شمار میروند. | |||
# [[اعتقاد]] به اینکه خاستگاهِ [[شناخت]]، [[انسان]] است. [[انسان]] باید برای رسیدن به [[سعادت]] تنها بر استعدادهای درونی خویش تکیه کند و نیازی به [[تعالیم]] بیرونی ندارد<ref>نقدی بر مبانی معرفتشناسی اومانیستی، ص۹.</ref>. | |||
اومانیسم، در [[حقیقت]]، شیوه و حالتی [[فکری]] و روحی است که [[شخصیت انسان]] و [[شکوفایی]] آن را بر همه چیز مقدم میشمارد. عملی را نیز که با این شیوه و حالت همساز است، میتوان عمل اومانیستی دانست<ref>فرهنگ واژهها، ص۳۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۲.</ref> | |||
==پانویس== | == گونههای تفکر اومانیستی == | ||
میتوان [[تفکر]] اومانیستی را دو گونه دانست: | |||
# '''فردگرا:''' این گونه [[تفکر]]، فرد را اصیل میداند و بنابر آن، فرد در برابر هر [[ارزش]] مطلقی، خودمختار است و تکلیفگریزی [[حق]] او است و همه [[ارزشها]] خاصیت نسبی دارند و امر مطلقی در میان نیست. | |||
# '''جمعگرا:''' این گونه [[تفکر]] نیز اصالت را به [[انسان]] میدهد. تفاوت آن با گونه پیشین در این است که فرد انسانی از گذر جامعهای که عضو آن است، تعریف و تبیین میشود<ref> فرهنگ واژهها، ص۴۰ و ۳۰۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۴۲.</ref> | |||
دیدگاه اسلام درباره انسان | |||
[[اسلام]] دیدگاه انسانگرای غربی را نمیپذیرد و [[انسان]] را دارای دو نوع [[زندگی]] میداند: [[زندگی]] انسانی و [[زندگی]] حیوانی. [[تفکر]] اومانیستی، در نگاه انسانمحورش، حیوانیت [[انسان]] را اصیل میشمارد و با فراموش ساختن [[انسانیت]] او، ارزشهایی همچون حقیقتگرایی، خیرگرایی و خدامحوری را نفی میکند<ref>المیزان، ج۳، ص۱۴؛ مجموعه آثار استاد مطهری، ج ۲، ص۲۵ و ۲۶؛ مدخل مسائل جدید علم کلام، ج۲، ص۱۹۷.</ref>. اما [[اسلام]]، [[دینی]] است جامعنگر و در [[تعالیم]] خویش هم بُعد [[روحانی]] [[انسان]] را در نظر دارد و هم بُعد جسمانی او را<ref>عقائد الشیعة الإمامیة، ص۵۶۳.</ref>. | |||
در [[تعالیم اسلامی]]، مرتبه [[انسان]] بسی والاتر از دیگر آفریدگان است<ref>{{متن قرآن|وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا}}؛ سوره اسراء، آیه ۷۹.</ref>. بنابر این دیدگاه، [[زمین]] و آنچه در آن است، برای [[انسان]] آفریده شده است<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}؛ سوره بقره، آیه ۲۹.</ref>. اما از سوی دیگر، او را [[ستمگر]] و ناسپاس<ref>{{متن قرآن| وَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللَّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ }}؛ سوره ابراهیم، آیه ۳۴.</ref>، [[نادان]]<ref> إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولا؛ سوره احزاب، آیه ۷۲.</ref>، حریص، بیتاب و [[بخیل]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا}}؛ سوره معارج، آیه ۲۱- ۱۹.</ref> میداند. برخی پنداشتهاند این دو گونه تعریف از [[انسان]] در [[کلام]] [[خداوند]]، به تناقض میانجامد؛ اما هیچ تناقضی در میان نیست. آیاتی که [[انسان]] را گرامی داشته و ستودهاند، نظر به انسانی دارند که خدامحوری در پیش گرفته و خویشتن را با [[تعالیم]] [[وحی]] همراه کرده است؛ ولی آیاتی که [[انسان]] را نکوهیدهاند، انسانی را [[هدف]] گرفتهاند که از آموزههای [[الهی]] روی برتافته و [[انسانیت]] خویش را فراموش کرده است<ref>سیمای انسان کامل در قرآن، ۷.</ref>. | |||
بنابراین، [[اسلام]] به هیچ روی جدا ساختن [[زندگی]] [[انسان]] را از آموزههای قدسی نمیپذیرد و نشاندن او را بر [[جایگاه]] [[خداوند]] برنمیتابد<ref>{{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاء وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا}}؛ سوره نساء، آیه ۴۸.</ref>. [[اسلام]] به [[تفکر]] خدامحور اصالت میدهد<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ}}؛ سوره فاطر، آیه ۱۵.</ref> و بدین روی، انسانی را [[صاحب]] [[کرامت]] میداند که تکلیفگرا است<ref>مجموعه آثار استاد مطهری، ج۲۱، ص۴۳- ۳۹.</ref>. کوشیدن برای طرد و نفی [[تعالیم]] وحیانی و بها دادنِ بی حد و حصر به [[منزلت]] [[انسان]]، به [[غرور]] و سرکشی و خودخواهیهای فردی و زوال [[اخلاق]] و [[فضیلتهای اجتماعی]] میانجامد و [[انسان]] را به [[تباهی]] و نابودی میکشاند<ref>مجموعه آثار استاد مطهری، ج۲، ص۳۱۷- ۳۱۱.</ref>. [[قرآن]]، [[انسان]] را در این حالت همچون درخت ناپاکی میداند که ریشه [[استواری]] در [[زمین]] ندارد و [[ثبات]] و قرار نمییابد<ref>{{متن قرآن|وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوْقِ الأَرْضِ مَا لَهَا مِن قَرَارٍ}}؛ سوره ابراهیم، آیه ۲۶.</ref>. | |||
[[انسان کامل]] در دیدگاه [[شریعت اسلامی]]، [[سعادت]] خویش را بر مدار خودبنیادانگاری نمیجوید؛ بلکه در این میجوید که [[دل]] به غیر [[خدا]] نبندد و [[خدا]] را مالک هر چیز بداند<ref>المیزان، ج۳، ص۱۲.</ref>. گذشته از اینکه [[تفکر]] انسانمحوری در عمل نتوانسته است [[سعادت]] [[راستین]] را به [[جوامع بشری]] راه دهد، از گونهای تضاد نظری نیز [[رنج]] میبَرَد. تضاد این است که اگر ایثارگرایی و غایتانگاری از ساحت [[زندگی]] [[بشر]] رخت بربندند و [[انسان]] تنها با رویکرد سودجویانه و منفعتطلبانه با همنوعان خویش زیست کند، ناگزیر میان منافع تزاحم در میگیرد و در [[جامعه]] [[هرج و مرج]] میآفریند<ref>مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج۲، ص۲۱۴ و ۲۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۴۲ ـ ۱۴۴.</ref> | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']] | |||
# [[پرونده:1100627.jpg|22px]] [[محمد عارف فصیحی دولتشاهی|فصیحی دولتشاهی، محمد عارف]]، [[بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن (مقاله)|بررسی مبانی و ماهیت دولت نبوی و دولت مدرن]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|'''سیره سیاسی پیامبر اعظم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:اصطلاحات سیاسی]] | ||