دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۱

# [[روایات]] [[انتظار]] در منابع [[اهل سنت]]: قندوزی از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرموده است: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}} سپس در توضیح آن اضافه می‌کند: {{عربی|أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ {{ع}}}}<ref>قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵. </ref>.<ref>ر.ک: [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۳۹-۴۶؛ [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج ۶ (مقاله)|انتظار فرج]]، ص؟؟؟.</ref> [[اخبار متواتر]] و [[مستفیض]] از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دربارۀ [[مهدی]] {{ع}} رسیده که او از [[اهل بیت]] [[حضرت]] بود و هفتاد سال [[حکومت]] خواهد کرد و در [[زمین]] [[عدالت]] را می‌‌گستراند<ref>ر.ک: [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج ۶ (مقاله)|انتظار فرج]]، ص؟؟؟.</ref>. در [[حدیثی]] مشهور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} فرمود: «اگر از [[عمر]] [[جهان]] جز یک روز باقی نماند، [[خداوند]] حتماً در آن روز شخصی از [[خاندان]] ما را بر می‌انگیزد و او [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند؛ هم چنانکه پر از [[ظلم]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً}}؛ الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.</ref><ref>ر.ک: [[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انتظار و امید (کتاب)|انتظار و امید]]، ص ۴۳-۴۴.</ref>

* [[شیخ]] فریدالدین [[عطار نیشابوری]] بعد از ذکر نام [[ائمه]] {{ع}} می‌گوید: صد هزاران [[اولیا]] روی [[زمین]] *** از [[خدا]] خواهند [[مهدی]] را [[یقین]]؛ یا [[الهی]] [[مهدیه]] از [[غیبت]] آر *** تا [[جهان]] [[عدل]] گردد آشکار<ref>ر.ک: [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۳۹-۴۶؛ [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج ۶ (مقاله)|انتظار فرج]]، ص؟؟؟.</ref>

«[[اهل سنت]] نیز [[منتظر]] [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} در [[آخرالزمان]] هستند و به این نکته [[ایمان]] دارند که پس از پرشدن [[زمین]] از [[ظلم و جور]]، آن [[حضرت]] خواهد آمد و [[زمین]] را از [[عدل و داد]] آکنده می‌سازد. [[اندیشه]] [[انتظار]] و [[اعتقاد]] به [[ظهور]] [[دولت حق]] در میان [[اهل سنت]] آن‌گونه که در [[جهان‌بینی]] [[شیعه]] مطرح است (یعنی اینکه مانند [[شیعه]] علاوه بر کوشش در راه تحقق [[عدل]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ظالم]]، و دست رد زدن به سینه حکومت‌های [[ستمگر]]، توجهات و توسلاتی نیز با ساحت اقدس و اعلای [[حضرت]] حجة {{ع}} داشته باشند) مطرح نیست. لکن مستندات و فعالیت‌های علمی‌ای در میان آثار [[مکتب]] [[اهل سنت]] به چشم می‌خورد که از وجود [[فکر]] [[انتظار]] و آرزوی ایجاد [[آرمان]] [[شهر]] [[عدالت]] در میان [[اهل سنت]] یا حداقل در میان اقشاری از آنان حکایت می‌نماید. که در ذیل به این شواهد اشاره می‌شود:

# [[روایات]] [[انتظار]] در منابع [[اهل سنت]]: در راستای حفظ [[روحیه انتظار]]، بعضی از علمای [[اهل سنت]] روایاتی که [[فضیلت انتظار]] را بیان داشته در کتب خود ثبت و [[نقل]] نموده‌اند به عنوان نمونه [[علامه]] قندوزی این [[کلام]] [[نورانی]] را از وجود [[مقدس]] [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرموده است: {{متن حدیث|"أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ"}} بعد در توضیح آن اضافه می‌کند: {{متن حدیث|"أَي انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِيِّ {{ع}}"}}<ref>قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج ۳، باب ۹۴، ص ۳۷۹، در این زمینه می‌توانید به فرائد السمطین ابن جوزی، ج ۲، ص ۳۳۵ رجوع کنید.</ref>.

# '''تأکید علمای [[اهل سنت]] بر مسأله [[انتظار]]:''' عدّه‌ای از علمای [[اهل سنت]] تصریح به وجود [[انتظار]] در میان [[مسلمانان]] نموده و یا دیگران را به [[صبر]] و [[انتظار]] توصیه کرده و حتی فتوی بر وجود [[عقیده]] به [[انتظار]] داده‌اند، در اینجا به مواردی از سخنان این بزرگان اشاره می‌کنیم:

## [[ابن القیم]] در کتاب "اغاثة اللهفان من مصائد الشیطان" می‌نویسد: "[[یهودیان]] [[منتظر]] قائمی از [[اولاد]] [[داوود]] هستند که وقتی [[ظهور]] کند دعایی می‌خواند که همه [[مردم]] [[جهان]] می‌میرند ولی این [[قائم]] [[موعود]] ظاهراً همان [[دجال]] [[موعود]] است که [[یهودیان]] در [[انتظار ظهور]] آن هستند وگرنه [[مسیح]] بن [[مریم]] [[مسیح]] [[هدایت]] است که [[مسلمانان]] در [[انتظار]] [[نزول]] وی در کنار [[مهدی منتظر]] هستند که از [[اهل بیت]] [[نبوت]] است و پس از [[قیام]] [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] می‌سازد پس از آن که پر از [[ظلم]] و [[بیداد]] شده باشد"<ref>خسروشاهی، سید هادی، مصلح جهانی، ص ۱۳.</ref>. چنانکه ملاحظه می‌شود در [[کلام]] ابن قیّم، دو نکته به چشم می‌خورد که بر وجود مسأله "[[انتظار]]" در میان [[اهل سنت]] دلالت می‌کند، نخست آنکه [[انتظار]] [[مسیح]] {{ع}} در کنار [[حضرت مهدی]] {{ع}} را به همه [[مسلمانان]] نسبت می‌دهد و دیگر آنکه [[حضرت مهدی]] {{ع}} را با [[لقب]] "[[منتظر]]" یاد می‌کند و لازمه "[[منتظر]]" وجود "[[منتظِر]]" است.

## [[شیخ]] [[محمد سفارینی]] در کتاب "لوامع الانوار البهیة" می‌نویسد: "با بررسی مجموع [[احادیث]] منقول [[علم]] قطعی درباره [[ظهور مهدی]] {{ع}} به دست می‌آید و روی همین اصل [[اعتقاد به ظهور مهدی]] {{ع}} همانطور که در کتاب‌های [[اعتقادی]] [[اهل سنت و جماعت]] آمده یکی از [[واجبات]] است"<ref>خسروشاهی، سید هادی، مصلح جهانی، ص ۱۴۶ - ۱۴۷.</ref>. سفارینی در این جملات [[حکم]] به [[وجوب]] [[اعتقاد]] به [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} نموده و این [[وجوب]] [[اعتقاد]] به [[ظهور]] را [[رأی]] و نظر دیگر علمای [[اهل سنت]] در کتب [[اعتقادی]] آنان اعلام نموده است، و [[اعتقاد]] به [[ظهور]] اگر نگوئیم همان "[[انتظار]]" است لااقل اثر و نتیجه آن، [[انتظار]] خواهد بود.

## دکتر [[طه حسین]] می‌گوید: "[[مردم]] [[منتظر]] مسیح‌اند"<ref>خورشید مغرب، ص ۸۶، به نقل از کتاب الایام نوشته طه حسین.</ref>. او این [[انتظار]] را به [[عامه]] [[مردم]] نسبت می‌دهد. اما در مورد [[انتظار]] [[حضرت عیسی]] {{ع}}، ذکر دو نکته ضروری است:

### در [[جامعه]] [[مصری]] به ویژه در ایام طه [[حسین]]، [[عقیده]] به [[ظهور]] و [[انتظار]] وجود داشته است.

### [[عقیده]] [[انتظار]] در بین آن [[مردم]] از [[مهدی]] {{ع}} و [[مسیح]] {{ع}} [[تحریف]] شده است منشأ این [[تحریف]] روایاتی است که آمدن [[حضرت مسیح]] {{ع}} را پس از [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} می‌دانند.

# '''[[انتظار]] در [[ادعیه]] [[اهل سنت]]:''' بعضی از علمای [[اهل سنت]] [[اندیشه]] [[انتظار]] را در قالب [[دعا]] بیان داشته‌اند چنانکه [[محمد]] بدرالدین چنین اظهار می‌دارد: "[[خداوند]] این همه [[پریشانی]] و گرفتاری را از این [[امت]] به [[برکت ظهور]] و حضور او ([[حضرت ولی عصر]]) برطرف فرما {{متن حدیث|"إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً"}} کسانی [[ظهور]] او را بعید و ناشدنی می‌پندارند، اما ما آن را شدنی و نزدیک می‌دانیم"<ref>خورشید مغرب، ص ۷۰، به نقل از کتاب الامام الثانی عشر، ص ۷۷.</ref>.

# '''[[انتظار]] در اشعار [[اهل سنت]]:''' بعضی از بزرگان [[اهل تسنن]] در ضمن اشعار و ابیاتی [[انتظار]] خود نسبت به [[ظهور حضرت حجت]] {{ع}} را بیان داشته‌اند، [[سید جمال‌الدین حسینی]] [[محدث]] و مؤلف [[اهل سنت]] در کتاب روضة‌الاحباب که از کتب متداوله معروفه در نزد [[اهل سنت]] است چنین می‌سراید:

:::ز روی همایون بیفکن نقاب *** عیان ساز رخسار چون [[آفتاب]]

برون آی از منزل [[اختفاء]] *** نمایان کن آثار مهر و وفاء<ref>بهشتی، محمد، ادیان و مهدویت، پیشین، ص ۱۰۷.</ref>

و نیز [[شیخ]] [[عامر بن بصری]] در قصیده‌ای بنام ذات‌الانوار خطاب به [[حضرت]] [[ولی عصر]] {{ع}} چنین بیان می‌دارد: "به علّت طولانی شدن [[انتظار]] خسته و دلتنگ شدیم، پس‌ ای [[قطب]] وجود! تو را به پروردگارت قسم، با ظهورت ما را خوشبخت نما<ref>{{عربی|مللنا و طال الانتظار مجد لنا *** بربک یا قطب الوجود بلقیة /// فجعل لنا حتی نراک فلذة *** المحب لقا محبوبه بعد غیبة}} (بهشتی، محمد، ص ۱۱۳، به نقل از ینابیع المودة، ص ۴۷۳).</ref>. پس به گونه‌ای باش ([[ظهور]] کن) تا ما تو را ببینیم که [[لذت]] و [[خوشی]] [[محب]] در این است که بعد از دوری و [[غیبت]] محبوبش را [[ملاقات]] کند.

و نیز [[شیخ]] [[فریدالدین عطار نیشابوری]] بعد از ذکر نام [[ائمه]] {{ع}} می‌گوید:

یا [[الهی]] [[مهدیه]] از [[غیبت]] آر *** تا [[جهان]] [[عدل]] گردد آشکار<ref>بهشتی، محمد، ص ۱۱۴</ref>

حاصل آنکه موضوع [[مهدی]] {{ع}} و [[انتظار]] در نزد [[عالمان دینی]] و [[محدثان]] [[اهل سنت]] نیز مطرح است. البته جا داشت که آنان این مسأله [[اعتقادی]] و [[اسلامی]] و [[سیاسی]] [[اجتماعی]] را در میان توده‌های [[اهل سنت]] رواج بیشتری می‌دادند و تلاش می‌کردند تا دست رد گذاشتن به سینه حکومت‌های [[جابر]] و طاغوتی و اندیشیدن به [[حکومت]] [[عدل و قسط]] [[الهی]] و [[آمادگی برای ظهور]] "[[مصلح]] فاطمی" در توده‌های وسیع [[جهان]] تسنّن نیز حضور فعال داشته باشد تا این [[اعتقاد]] چونان خونی زنده و هیجانی برای مقابله با [[ستم]] و [[ستمگری]] در همه [[سرزمین‌های اسلامی]] جاری باشد و همچنین [[توسل]] و توجه به [[حقیقت]] اعلای "[[ولایت]] الاهیه مهدویة" همواره مددکار [[روح]] و [[جان]] و روشن کننده [[عقل]] و روان و [[پشتیبان]] [[دل]] و [[ایمان]] آنان گردد.

«متأسفانه در [[منابع حدیثی]] [[اهل سنت]] که دربردارنده روایات‌الانتظارند، هیچ اثری از واژه [[انتظار]] که دلالت بر [[انتظار]] خاص یعنی [[انتظار ظهور امام مهدی]] {{ع}} کند، نیست؛ ولی به عکس در اقوال و نوشتار علمای معاصر [[اهل سنت]] این واژه به کار رفته و در معنای [[انتظار]] خاص نیز استعمال شده است؛ مثلاً در کتاب [[اغاثة‌اللهفان من مصائد الشیطان]] از [[ابن‌قیم]] آمده است: مسلمون (یعنی همۀ گروه‌های [[اسلامی]]) در [[انتظار]] فردی به سر می‌برند به نام مهدیان که از [[اهل بیت]] [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} بوده است و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند<ref>{{عربی|وَ يَنْتَظِرُونَ خُرُوجَ الْمَهْدِيِّ مِنْ أَهْلِ بَيتِ النُّبُوَّةِ يَملَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً}} (ابن قیم الجوزی؛ اغاثة اللهفان من مصائد الشیطان؛ ج ۲، ص ۳۳۸).</ref>.

دربارۀ مفهوم و [[جایگاه انتظار]] در کتاب موسوعة فقه‌الابتلاء به تألیف [[علی بن نایف شحود]] مطالب دقیق و ظریفی بیان شده است و ایشان در این کتاب بابی گشوده است تحت عنوان "الاعداد [[سبیل]] الاستقامه" که به بیان اعداد و [[آمادگی]] پرداخته و گفته است انجام دادن هر کار مهمی بدون مقدمه و تهیؤ ممکن نیست و این بحث از جمله مباحث مهمی است که علمای [[علم اصول]] و [[فقه]] در [[علم اصول]] و [[علم]] [[فقه]] بدان توجه ویژه کرده‌اند و [[خداوند]] در [[قرآن]] نیز با بیان [[آیات]] مختلفی به این موضوع اشاره کرده است: {{عربی|مِنْ قَبيلِ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی:}} {{متن قرآن|وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى * وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى}}<ref>«و اینکه آدمی را چیزی جز آنچه (برای آن) کوشیده است نخواهد بود * و اینکه (بهره) کوشش وی زودا که دیده شود» سوره نجم، آیه ۳۹-۴۰.</ref>، {{عربی|إِذِ السَّعْيُ وَ الْحَرَكَةُ مِنْ شَأْنِهِ إِيصالُ الْمُكَلَّفِ الَی تَحْقِيقِ مَا يَصْبُو إِلَيْهِ دُونَ الْجُمُودِ وَ الْخُنُوعِ وَقَولُهُ سُبْحَانَهُ:}} {{متن قرآن|وَلَوْ أَرَادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً}}<ref>«اگر (به راستی) می‌خواستند رهسپار گردند ساز و برگی برای آن فراهم می‌آوردند» سوره توبه، آیه ۴۶.</ref>، <ref>{{عربی|نَظَراً إلی أَنَّ الإِعْدادَ أَهَمُّ بِدَرَجاتٍ مِنَ الْمُوَاجَهَةِ ذَاتِهَا لِأَنَّ سَاعَةَ الْمُوَاجَهَةِ هِيَ سَاعَةُ الصِّرَاعِ وَ أَيُّ عَاقِلٍ وَ رَشِيدٍ لاَ يَدْخُلُ الصِّرَاعَ دُونَ أَنْ يُهَيِّءَ نَفْسَهُ لِتِلْكَ السَّاعَة}}</ref>. همو در ادامه می‌نویسد: همیشه میان حادثه مهم و فرایندی که به آن منتهی می‌شود، [[فترت]] و فاصله‌ای است که این فاصله را اعداد و استعداد پر کرده و در واقع این فاصله و این اعداد نیز به نوعی تداعی [[انتظار]] است. وی سپس به بیان مفهوم [[انتظار]] و [[جایگاه]] مهم آن می‌پردازد<ref>{{عربی|وَ الْفَتْرَةُ الَّتِي تَسْتَغْرِقُهَا عَمَلِيَّةُ الإِعْدَادِ وَ الْإِيتَاءِ بِمُقَدِّمَةِ الْوَاجِبِ، هَذِهِ الْفَتْرَةُ بِالذَّاتِ مَا تَدَّعِي بِالِانْتِظَارِ، إِذِ الِانْتِظَارُ لَا يعْنِي جُلُوسَ المَرءِ في بَيتِهِ مُتَوَقِّعاً أَنْ يُحَقِّقَ اللَّهُ لَهُ تَطلِعَاتِهِ وَ آمَالَهُ وَ أَهْدَافَهُ، إِنَّمَا الاِنْتِظَارُ يعْني سَعْيُ الإِنْسَانِ وَ تَحَرُّكُهُ بِاتِّجَاهِ إِعْدَادِ مَا يَنْتَظِرُهُ وَ مَا يُرِيدُ تَحْقِيقَهُ وَ إِنطِلاقاً مِن هَذِهِ القَنَاعَةِ، نَقُولُ إِنَّ قَوْلَ اللَّهِ تَعالیمِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلا يُشيرُ وَ يُؤَكَّدُ أَنَّ المُنتَظِرَ هُوَ السَّاعَتي وَ الْمُتَحَرِّكُ وَ الْمُعِدُّ نَفْسَهُ وَ مُهَيّؤُها لِيَوْمِ المُواجَهَةِ وَ لَحْظَةِ الاِنْطِلاَقِ"}}.</ref> او سپس می‌گوید: ما نیز [[منتظر]] [[ظهور امام مهدی]] {{ع}} هستیم و [[انتظار]] ما به معنای در خانه نشستن و اکتفا کردن به [[انتظار]] لسانی نیست. وی در ادامه می‌نویسد: اصلاً [[انتظار]] مقوله‌ای است که علاوه بر اینکه مورد تأیید و تأکید [[شرع]] است، مورد توصیه و سفارش [[عقل]] نیز هست<ref>علی بن نایف الشحود؛ موسوعة فقه الابتلاء، ج ۴، ص ۳۰۸.</ref>»<ref>[[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۵۹-۶۱.</ref>.

[[نزول حضرت عیسی]] {{ع}} از جمله باورهای مهم [[اهل سنت]] است<ref>محمد شمس‌الحق العظیم آبادی؛ عون المعبود شرح سنن أبی‌داود، ج ۱۱، ص ۴۵۷. عبدالله‌بن‌سلیمان الغفیلی؛ أشراط الساعة: ص ۲۰۸.</ref>. بر این اساس [[اهل سنت]] در [[انتظار]] روزی به سر می‌برند که [[حضرت عیسی]] {{ع}} از [[آسمان]] فرود آید و در [[مبارزه]] با [[دجال]]، [[حضرت مهدی]] {{ع}} را [[یاری]] کند. ابن‌قیم در این مورد می‌نویسد: ملت‌های سه‌گانه [[یهودیت]]، [[مسیحیت]] و [[مسلمانان]] در [[انتظار]] منتظری ([[حضرت عیسی]]) به سر می‌برند که بدان [[وعده]] داده شده‌اند و [[مسلمانان]] در [[انتظار]] [[حضرت عیسی]] {{ع}} به سر می‌برند که با آمدنش به شکستن [[صلیب]] و کشتن خوک و به از بین بردن [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] مبادرت می‌ورزد. وی در ادامه می‌نویسد: همچنین [[مسلمانان]] در [[انتظار ظهور امام مهدی]] {{ع}} به سر می‌برند که از [[اهل بیت]] [[نبوت]] است و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند<ref>{{عربی|اَلْأُمَمُ الثَّلاَثُ تَنتظِرُ مُنْتَظِراً يَخْرُجُ في آخِرِ الزَّمَانِ فَإِنَّهُمْ وُعِدُوا بِهِ فِي كُلِّ مِلَّةٍ وَ الْمُسْلِمُونَ يَنْتَظِرُونَ نُزُولَ الْمَسِيحِ عيسَی بْنِ مَرْيَمَ مِنَ السَّمَاءِ لِكَسْرِ الصَّلِيبِ وَ قَتْلِ الْخِنْزِيرِ وَ قَتْلِ اَعْدَائِهِ مِنَ الْيَهُودِ وَ عِبَادِهِ مِن النَّصاری وَ يَنْتَظِرُونَ خُرُوجَ الْمَهْدِيِّ مِنْ أَهلِ بَيتِ النُّبُوَّةِ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً كَما مُلِئَتْ جَوْراً}} (ابن‌قیم الجوزی؛ اغاثة اللهفان من مصائد الشیطان، ج ۲، ص ۳۳۸).</ref>.

المقدسی در کتاب التحفة‌المقدسیه می‌نویسد: همه امت‌های سه‌گانه [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] و [[مسلمانان]] در [[انتظار]] آمدن [[حضرت عیسی]] {{ع}} به سر می‌برند؛ اما تفاوت ما با [[مسیحیت]] در این است که آنها در [[انتظار]] [[حضرت]] عیسایی به سر می‌برند که در مورد ایشان ادعای [[الوهیت]] دارند؛ ولی ما [[مسلمانان]] در [[انتظار]] [[حضرت]] عیسایی به سر می‌بریم که [[بنده]] و [[رسول]] خداست<ref>{{عربی|النَّصَاری وَ كَذَا اليَهُودُ يَنْتَظِرُونَ نُزُولَ الْمَسِيحِ قَبْلَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ نَحْنُ المُسلِمونُ مُنتَظِرُ ذَلِكَ أَيْضاً و الْفَرْقُ بَيْنَنَا وبَيْنَهُمْ أنَّنَا نَنْتَظِرُ الْمَسِيحَ بْنَ مرْيَمَ عَبْدُ اللَّهِ وَ رَسُولُهُ أَمَّا النَّصَاری فَإِنَّهُمْ يَنْتَظِرُونَ الْمَسِيحَ الَّذِي يَدَّعِي الْأُلُوهِيَّةَ وَ يَدَعُونَهَا هُمْ لَهُ}} (محمد عاصم المقدسی؛ التحفة المقدسیة، ج ۱، ص ۱۲۴).</ref>.

الشحود در کتاب [[المفصل فی الرد علی شبهات اعداء الاسلام]] در این خصوص می‌نویسد: [[یهودیان]] در [[انتظار]] [[مسیح دجال]] هستند؛ ولی [[مسیحیان]] و [[مسلمانان]] در [[انتظار]] [[مسیح]] واقعی و راستین‌اند که مرتبط با [[دجال]] و [[مبارزه]] با اوست<ref>{{عربی|هُنا بِذَلِكَ الْوَاقِعِ فَالْيَهُودُ يَنْتَظِرُونَ مَسِيحَهُمْ وَ هُوَ المَسيحُ الدَّجَّالُ لَعَلَّكَ لاَ يُخْفی عَلَيْكَ حِرْصُهُم علَی بِناءِ الهَيكَلِ المَزعُومِ لِيُظْهَرَ لَهُم مَسِيحُهُمُ الْكَذَّابُ الَّذِي يَطْمَعُوا أَنْ يحكَمُوا الْأَرْضَ تَحْتَ قِيَادَتِهِ الَّذِي وَ هُوَ الذِّي حَذَرَ مِنْهُ الرَّسُولُ {{صل}} وَ النَّصاری وَ الْمُسْلِمُونَ يَنْتَظِرُونَ الْمَسِيحَ الْحَقِّ وَ هُوَ عيسَی بْنِ مَرْيَمِ {{ع}} وَ نُزُولُ عِيسی {{ع}} مُرْتَبِطٌ بِخُرُوجِ الدَّجَّالِ}} (علی‌بن‌نایف الشحود المفصل فی الرد علی شبهات اعداء الاسلام؛ ج ۲، ص ۱۲۷).</ref>.

[[ابن‌قیم]] در کتاب هدایة‌الحیاری [[انتظار]] امت‌های سه‌گانه را این‌گونه تشریح می‌کند: [[یهودیان]] در [[انتظار]] [[مسیح دجال]] هستند و [[مسیحیان]] در [[انتظار]] [[مسیح]] ضلالت‌اند؛ ولی [[مسلمانان]] در [[انتظار]] [[مسیحی]] هستند که به [[شریعت]] [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} عمل می‌کند و به کشتن خنزیر و [[دجال]] می‌پردازد<ref>{{عربی|إِنَّ الْيَهُودَ يَنْتَظِرُونَ الْمَسِيحَ الدَّجَّالَ وَ يَزعُمُونَ أنَّهُ مِن سُلالَةِ دَاوُدِ {{ع}} وَ قَدْ وَرَدَ فِي الحَدِيثِ الصَّحِيحِ أَنَّ الدَّجَّالَ يَتْبَعُهُ سَبْعُونَ أَلْفاً مِنْ يَهُودِ إصْبَهَانَ أَمَّا النَّصَاری فَإِنَّهُمْ يَنْتَظِرون مَسِيحَ الضَّلالَةِ وَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُ الْمَسِيحُ الَّذِي قَتَلَهُ وَ صَلَبَهُ الْيَهُودُ وَ أَنَّهُ اِبْنُ اللَّهِ وَ سَيَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ لِمُحَاسَبَةِ الْخَلاَئِقِ وَ أَمَّا الْمُسْلِمُونَ فَإِنَّهُمْ يَنْتَظِرُونَ تَصْدِيقاً لِلصَّادِقِ الْأَمِينِ {{صل}} مَسِيحَ الْهُدی عِيسَی بْنِ مَرْيَمَ عَبْدُ اللَّهِ وَ رَسُولُهُ فَيَكْسِرُ الصَّلِيبَ و يَقْتُلُ الْمَسِيحَ الدَّجَّالَ وَ الْخِنْزِيرَ وَ يَحْكُمُ بِشَرِيعَةِ مُحَمَّدٍ {{صل}}}} (ابن‌قیم الجوزی؛ هدایة الحیاری؛ ج ۱، ص ۴۸۷).</ref>.

التویجری در کتاب موسوعة فقه‌القلوب این ادعا را مطرح می‌کند که همه [[مسلمانان]] در [[انتظار]] [[نزول حضرت عیسی]] {{ع}} به سر می‌برند تا [[حضرت]] بیاید و کار [[یهودیان]]، [[مسیحیان]] و بت‌پرستان را یک‌سره کند و [[صلیب]] و [[بت]] آنها را از بین ببرد<ref>محمد بن عبدالله التویجری؛ موسوعة فقه القلوب، ج ۴، ص ۳۲۲۸.</ref>.

مطالب فوق که به نوعی بیانگر دیدگاه [[علما]] و [[اندیشمندان]] [[اهل سنت]] است و نیز [[منابع حدیثی]] [[اهل سنت]] که به نحوی دربردارنده روایاتی درباره [[حضرت عیسی]] {{ع}} است، [[اعتقاد]] فراگیر و قطعی [[اهل سنت]] به [[حضرت عیسی]] {{ع}} و [[نزول]] او هنگام [[ظهور امام مهدی]] {{ع}} را ثابت می‌کند. بی‌تردید در مباحث [[آخرالزمانی]] و منجی‌گرایی همیشه باورداشت [[امام مهدی]] و [[حضرت عیسی]] مکمل یکدیگر و در کنار هم قابل تعریف و توجیه‌اند و به نوعی آن دو ابرمرد آسمانی در رخداد و حوادث مختلف [[آخرالزمانی]] در کنار یکدیگر قرار دارند و با هماهنگی به دنبال اجرای [[نهضت]] جهانی و تحقق اهداف آن به پیش می‌روند<ref>پیامبر گرامی اسلام {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"كَيفَ تَهلِكُ اُمَةٌ أنَا أَوَّلُها وَ عيسَی بنُ مَريمَ فِي آخرِها، وَ المَهدِيُّ مِن أهلِ بَيتِي فِي وَسَطِها"}} (جلال الدین السیوطی؛ جامع الاحادیث، ج ۱۵، ص ۴۳۹).</ref>. این هماهنگی که منجر به تحول و [[تکامل]] جهانی است، می‌تواند در قالب‌های مختلفی همپوشانی داشته باشد؛ مثلاً [[هدف]] هر دو یکی است، هر دو در مقطع آخرزمان ظاهر می‌شوند<ref>پیامبر گرامی اسلام {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"كَيْفَ بِكُمْ إِذَا نَزَلَ فِيكُمْ عِيسی بْنَ مَرْيَمَ وَ إِمَامُكُمْ مِنْكُمْ}} (ابن‌حنبل، مسند احمد، ص ۱۵۲).</ref>، هر دو در [[مبارزه]] با [[ستمگران]] از جمله سرآمد آنها [[دجال]] مشارکت می‌کنند<ref>{{متن حدیث|"فَإِذَا نَظَرَ إِلَيْهِ الدَّجَّالُ ذَابَ كَمَا يَذُوبُ الْمِلْحُ فِي الْمَاءِ وَ يَنْطَلِقُ هَارِباً وَ يَقُولُ عِيسی {{ع}} إِنَّ لِي فِيكَ ضَرْبَةً لَنْ تَسْبِقَنِي بِها. فَيُدْرِكُهُ عِندَ بابِ اللُّدِّ الشَّرقيِّ فَيَقتُلُهُ"}} (ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجه، ج ۲، ص ۱۳۵۹).</ref>، هر دو به دنبال اجرایی کردن [[دین اسلام]] حرکت می‌کنند<ref>{{متن حدیث|"قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} يُوشِكُ الْمَسِيحُ عِيسَي بْنَ مَرْيَمَ أَنْ يَنْزِلَ حُكماً قِسْطاً وَ إِمَاماً عَدْلاً فَيَقْتُلُ الخِنزيرَ وَ يَكسِرُ الصَّلِيبَ وَ تَكُونُ الدَّعْوَةُ وَاحِدَةً فَأقْرِئُوهُ أو أَقْرِئْهُ السَّلاَمَ مِنْ رَسُولِ اللِّهِ {{صل}} وَ أُحَدِّثُهُ فَيُصَدِّقُنِي فَلَمَّا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ قَالَ أَقْرِئُوهُ مِنِّي السَّلامَ"}} (ابن‌حنبل، مسند احمد، ص ۳۰۰).</ref> و هر دو دارای وصف [[منتظر]] هستند و مورد [[انتظار]] مسلمانان‌اند.

آری، از این همبستگی و هماهنگی [[امام مهدی]] {{ع}} و [[حضرت عیسی]] {{ع}} در اجرای برنامه‌های [[آخرالزمانی]] که مورد قبول همه [[اهل سنت]] است، می‌توان به همسانی و مشابهت شاخصه‌ای آن دو نیز پی برد؛ یعنی چنانچه [[اهل سنت]] در مورد [[حضرت عیسی]] {{ع}} به باورمندی [[انتظار]] رسیده است، در مورد [[حضرت مهدی]] {{ع}} نیز همین [[اذعان]] و [[باور]] اجرایی می‌شود؛ پس در نتیجه از باورمندی به [[انتظار]] [[حضرت عیسی]] {{ع}} در [[اهل سنت]] می‌توان به باورمندی [[انتظار حضرت مهدی]] {{ع}} در [[اهل سنت]] نیز پی برد»<ref>[[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص 68-71.</ref>.

«از دیدگاه [[اهل سنت]]، اصل این مسئله که زمانی خواهد آمد که شخصی از تبار [[قریش]] و از سلاله [[نبی گرامی اسلام]] {{صل}} [[ظهور]] خواهد کرد و [[حضرت مسیح]] پشت سر او [[نماز]] خواهد خواند و [[خلافت]] و [[حکومت]] را به‌دست خواهد گرفت، امری است مسلّم<ref>الإمام المهدی عند أهل السنة، ص ۳۹۷ و موسوعة الإمام المهدی، ص ۱۲.</ref>.

[[ابن خلدون]] با وجود این که در اصل [[احادیث]] [[مهدی]] {{ع}} تشکیک نموده است، در عین حال در مقدمه [[تاریخ]] خود می‌نویسد: "مشهور در بین اهل [[اسلام]] در تمامی عصرها این است که لابد در [[آخرالزمان]] مردی از [[اهل بیت]] [[ظهور]] خواهد کرد که مؤکد [[دین]] و اظهار کننده [[عدالت]] خواهد بود و [[مسلمین]] از او [[تبعیت]] خواهند کرد و او بر تمامی ممالک [[استیلا]] پیدا خواهد کرد و او به نام [[مهدی]] نامیده می‌‌شود و از نشانه‌های او [[خروج دجال]] است که [[حضرت]] عیسی‌{{ع}} از [[آسمان]] نازل می‌‌شود و [[دجال]] را به [[قتل]] می‌رساند و پشت سر [[مهدی]] [[نماز]] خواهد خواند<ref>تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص ۵۵۵.</ref>. همچنین [[ابن عربی]] در کتاب خود [[فتوحات]] مکیه در این باره می‌نویسد: "[[خداوند]] را خلیفه‌ای است که روزی ظاهر می‌‌شود و ظهورش زمانی اتفاق می‌افتد که [[دنیا]] پر از [[جور]] و [[ستم]] باشد و او [[دنیا]] را پر از [[عدل و قسط]] می‌‌کند و اگر از [[عمر]] [[دنیا]] یک روز بیشتر نماند، [[خداوند]] آن روز را طولانی می‌گرداند تا این [[خلیفه]] که از [[عترت]] [[رسول الله]] {{صل}} و از [[اولاد فاطمه]] زهرا {{س}} است، و نامش با نام [[رسول خدا]] یکی می‌باشد، [[حکومت]] روی [[زمین]] را به دست گیرد"<ref>الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.</ref>.

درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} و این که او از [[اهل بیت پیامبر]] [[اسلام]] {{صل}} است و در [[آخرالزمان]] [[ظهور]] خواهد کرد، [[روایات]] زیادی که ادعای [[تواتر]] شده در کتاب‌های [[روایی]] اهل [[سنّت]] [[نقل]] شده است. یکی از علمای [[اهل سنت]] به نام [[ابوالحسن]] سجستانی که در قرن چهارم می‌زیست، می‌نویسد: "[[اخبار]] [[متواتر]] و [[مستفیض]] از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} درباره [[مهدی]] رسیده که او از [[اهل بیت]] [[حضرت]] بود و هفتاد سال [[حکومت]] خواهد کرد و در [[زمین]] [[عدالت]] را گسترانده..."<ref>برای مطالعه بیشتر رجوع شود به کتاب امامان ما از دیدگاه اهل سنت، ص ۴۷۹.</ref>.

بنابراین اصل [[اعتقاد]] به مسئله [[مهدی منتظر]] در بین اهل [[سنّت]] امری است مسلّم منتها آنها [[معتقد]] هستند که اوّلاً چنین شخصی هنوز متولد نشده، هر وقت [[خداوند]] [[اراده]] کند متولد خواهد شد، و ثانیا او از [[فرزندان]] [[امام]] حسن‌{{ع}} است نه از [[فرزندان]] [[امام]] حسین‌{{ع}}<ref>ر.ک: المهدی المنتظر، ج۱، ص ۴۰ الی ۴۶.</ref>. بنابراین [[اعتقاد]] [[اهل سنت]] درباره انتظاراین است که بعد از این که [[زمین]] را [[ظلم و جور]] فرا گرفت در [[آخرالزمان]] مردی از [[اهل بیت]] وعترت [[پیامبر اسلام]] {{صل}} [[ظهور]] خواهد کرد و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] خواهد کرد و [[حضرت عیسی]] بعد از او از [[آسمان]] نازل شده و پشت سر او [[نماز]] خواهد خواند»<ref>[[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج ۶ (مقاله)|انتظار فرج]].</ref>.

کتاب‌هایی مانند: "[[عقد الدرر فی أخبار المهدی المنتظر (کتاب)|عقد الدرر فی أخبار المهدی المنتظر]]"، سلمی، متوفای ۶۵۸ ق؛ "[[القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر (کتاب)|القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر]]"، [[ابن حجر هیتمی]]، متوفای ۹۷۴ ق؛ "[[فرائد فوائد الفکر فی الإمام المهدی المنتظر (کتاب)|فرائد فوائد الفکر فی الإمام المهدی المنتظر]]"، مری کرمی، متوفای ۱۰۳۳ قی؛ "[[عقیدة أهل السنة والأثر فی المهدی المنتظر (کتاب)|عقیدة أهل السنة والأثر فی المهدی المنتظر]]"، عباد، متوفای ۱۳۵۲ ق؛ "[[تحدید النظر فی أخبار الإمام المنتظر (کتاب)|تحدید النظر فی أخبار الإمام المنتظر]]"، [[ابن مانع]]، متوفای ۱۳۸۵ ق، "[[الإحتجاج بالأثر علی من أنکر المهدی المنتظر (کتاب)|الإحتجاج بالأثر علی من أنکر المهدی المنتظر]]"، تویجری، متوفای ۱۴۱۳ ق؛ "[[المهدی المنتظر فی ضوء الأحادیث والآثار الصحیحة (کتاب)|المهدی المنتظر فی ضوء الأحادیث والآثار الصحیحة]]"، بستوی، (معاصر). چنان‌که ملاحظه می‌‌شود نویسندگان معاصر حتی وهابی که سر ناسازگاری با [[شیعه]] دارند در عنوان کتاب‌شان از واژه "[[منتظر]]" استفاده کرده‌اند»<ref>[[جواد جعفری|جعفری، جواد]]، [[معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین (مقاله)|معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین]].</ref>.

«[[اعتقاد]] به [[وجود مهدی]] {{ع}} و [[ظهور]] او، اختصاص به [[مذهب شیعه]] ندارد، بلکه [[محدثان]] بزرگ [[اهل سنت]] لازم به ذکر است که، [[احادیث]] مربوط به آن [[حضرت]] را از طریق گروه بسیاری از [[صحابه]] و [[تابعین]] در کتاب‌های خویش [[نقل]] کرده‌اند: از جمله کتب مشهور [[اهل سنت]]، [[مسند احمد]] و [[صحیح بخاری]]  است که قبل از [[تولد]] [[حضرت قائم]] {{ع}} نوشته شده و [[احادیث]] مربوط به آن [[حضرت]]، در آنها [[نقل]] شده است.

از جمله احادیثی که [[احمد بن حنبل]] [[نقل]] کرده، [[حدیث]] مشهور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} است که فرمود:اگر از [[عمر]] [[جهان]] جز یک روز باقی نماند، [[خداوند]] حتماً در آن روز شخصی از [[خاندان]] ما بر می‌انگیزد و او [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند؛ هم چنان که پر از [[ظلم]] شده باشد<ref>{{متن حدیث|"لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً"}}.</ref>

[[احادیث نبوی]] پیرامون [[حضرت مهدی]] {{ع}} و صفات و [[علائم]] او در منابع قدیم [[اهل سنت]] در [[حد]] [[تواتر]] است.