|
|
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات راوی
| | #تغییر_مسیر [[تمیم بن حذیم ناجی در تراجم و رجال]] |
| | عنوان =تمیم بن حاتم
| |
| | تصویر =
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | نام کامل =
| |
| | کنیه =
| |
| | لقب =
| |
| | نسب =
| |
| | تولد =
| |
| | شهر تولد =
| |
| | کشور تولد =
| |
| | محل زندگی =
| |
| | وفات =
| |
| | شهر وفات =
| |
| | محل دفن =
| |
| | خویشاوندان سرشناس =
| |
| | مذهب =[[شیعه]]
| |
| | صحابی = [[امام علی (ع)]]
| |
| | راوی از معصوم = [[امام علی (ع)]]
| |
| | مشایخ = [[امام علی (ع)]]
| |
| | راویان از او =[[ابوبکر حضرمی]]
| |
| | اعتبار = مجهول / اتحاد با [[تمیم بن حذیم ناجی]]
| |
| | موضوع روایات =
| |
| | تعداد روایات =۱
| |
| | تألیفات =
| |
| | شهرت =
| |
| | سایر = نام وی در منابع ذیل آمده است: اعیان الشیعة، ج۳، ص۶۳۹؛ تعلیقة الوحید، ص۷۳؛ تنقیح المقال، ج۱، ص۱۸۶، ر۱۴۵۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۳۲؛ الجامع فی الرجال، ج۱، ص۳۳۶؛ مستدرکات علم الرجال، ج۲، ص۷۳، ر۲۲۹۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۷۹، ر۱۹۱۹؛ الموسوعة الرجالیّة، ج۴، ص۸۲.
| |
| }}
| |
| {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = تمیم بن حاتم| عنوان مدخل = تمیم بن حاتم| مداخل مرتبط = [[تمیم بن حاتم در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط = }}
| |
| ==آشنایی اجمالی==
| |
| تمیم بن حاتم<ref>ر.ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[رجال البرقی]]، ص۴؛ [[رجال]] الطوسی، ص۵۸، ش۴۹۱؛ [[الرجال]] ([[ابن داود]])، ص۷۶، ش۲۶۹؛ [[خلاصة الأقوال]] ([[رجال العلامة الحلی]])، ص۲۸، ش۲؛ منهج المقال، ج۳، ص۱۰۵، ش۸۹۳؛ [[جامع الرواه]]، ج۱، ص۱۳۲، ش۱۰۴۶؛ [[منتهی المقال]]، ج۲، ص۱۸۷، ش۴۹۶؛ [[تنقیح المقال]]، ج۱۳، ص۱۷۵، ش۳۳۲۵؛ أعیان الشیعه، ج۳، ص۶۳۹؛ معجم [[رجال الحدیث]]، ج۴، ص۲۸۵، ش۱۹۲۶-۱۹۲۷؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۲، ص۷۳، ش۲۲۹۶-۲۲۹۷؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۴۲۳، ش۱۲۳۴.
| |
| ب. منابع [[سنی]]: إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵؛ التاریخ [[الکبیر]]، ج۲، ص۱۵۲، ش۲۰۲۱.</ref> در سند یک [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به نقل از کتاب‌های [[علل الشرائع]] و [[روضه کافی]] واقع شده است:
| |
| | |
| {{عربی|"وفي كتاب علل الشرائع، بإسناده إلى تميم بن حاتم قَالَ: كُنَّا مَعَ عَلِيٍّ{{ع}} حَيْثُ تَوَجَّهْنَا إِلَى الْبَصْرَةِ قَالَ فَبَيْنَمَا نَحْنُ نُزُولٌ إِذَا اضْطَرَبَتِ الْأَرْضُ فَضَرَبَهَا عَلِيٌّ{{ع}} بِيَدِهِ ثُمَّ قَالَ لَهَا مَا لَكِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ ثُمَّ قَالَ لَنَا أَمَا إِنَّهَا لَوْ كَانَتِ الزَّلْزَلَةُ الَّتِي ذَكَرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ لَأَجَابَتْنِي وَ لَكِنَّهَا لَيْسَتْ بِتِلْكَ وفي [[روضة الکافی]]: علی بن محمد، عن صالح، عن محمد بن سنان، عن ابن مسكان، عن أبي بكر الحضرمي، عن تميم بن حاتم مثل ما في كتاب العلل بتغيير يسير غير مغير للمعنى المقصود"}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۳۸۹ به گزارش از علل الشرائع، ج۲، ص۵۵۵، ح۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 38.</ref>
| |
| | |
| ==تصحیف در نام [[راوی]]==
| |
| نام راوی در نسخه‌ها به گونه‌های متفاوت ثبت شده است؛ مانند: [[تمیم بن جذیم]]<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج۴۱، ص۲۵۳، ح۱۳.</ref>، [[تمیم بن حذیم]]<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج۵۷، ص۱۲۹، ح۲۳؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۷۲۷، ح۱۱۸۲۹.</ref>، [[تمیم بن خزیم]]<ref>ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۳۹۲..</ref>، [[تمیم بن حزیم]]<ref>ر.ک: تأویل الآیات الظاهره، ص۸۰۶.</ref>، [[تمیم بن جذلم]]<ref>ر.ک: تفسیر القرآن العظیم (ابن أبی حاتم رازی)، ج۵، ص۱۵۴۱، ح۸۸۳۸: {{عربی|عن عمر بن قیس، عن جابر، عن تمیم بن جذلم قال: سمعت عبدالله بن عباس...}}.</ref> و [[تمیم بن حاتم]]<ref>الکافی، ج۸، ص۲۵۶، ح۳۶۶.</ref>.
| |
| | |
| [[علامه مجلسی]] به این [[اختلاف]] اشاره کرده و نوشته است: {{عربی|"اختلف في تصحیح اسم والد تميم فقيل: حذيم بالحاء المهملة والذال المعجمة، وقيل: بالخاء المعجمة والزاي، وقيل: بالحاء المهملة المكسورة والذال المعجمة الساكنة والياء المفتوحة، وفي الصحاح بالحاء المهملة المفتوحة والذال المعجمة الساکنة واللام المفتوحة (حذلم)"}}<ref>بحار الأنوار، ج۳۴، ص۲۷۲.</ref>.
| |
| | |
| [[علامه حلی]] از [[راوی]] با عنوان [[تمیم بن حذلم]] یاد کرده<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۸، ش۲: {{عربی|تمیم بن حذلم، بالحاء غیر المعجمة و الذال المعجمة الناجی شهد مع علی{{ع}}}}.</ref> و [[ابن داوود]] آن را به [[حقیقت]] نزدیک‌تر دانسته و نوشته است: {{عربی|"تميم بن حذيم، بكسر الحاء المهملة وسكون الذال المعجمة وفتح الياء المثناة تحت، الناجي، شهد معه وكان من خواصه، كذا أثبته الشيخ بخطه ورأيت بعض أصحابنا<ref>مقصود ابن داوود از بعض أصحابنا، علامه حلی است.</ref> قد أثبته حذلم وهو أقرب، قال الجوهري: تميم بن حذلم من التابعين ورأیت هذا المصنف<ref>یعنی بعض أصحابنا که علامه حلی است که در خلاصه الأقوال، ص۱۹۲ نوشته است: {{عربی|و من خواص أمیر المؤمنین{{ع}} من مضر: تمیم بن خزیم، بضم الخاء المعجمة و الزای و الیاء قبل المیم الناجی بالنون و الجیم و قد شهد مع علی{{ع}}}}.</ref> قد أثبت هذا الإسم بعينه في خواص أمیر المؤمنين{{ع}}: تميم بن خزيم بالخاء المعجمة والزاء وهو وهم"}}<ref>الرجال (ابن داود)، ص۷۶، ش۲۶۹.</ref>.
| |
| | |
| '''یادآوری:''' [[استشهاد]] [[ابن داوود]] به [[کلام]] [[جوهری]] خطاست؛ زیرا مراد از «تمیم بن حذلم» در عبارت جوهری، «تمیم بن حذلم الضبی» است؛ نه «تمیم بن حذلم الناجی» که راوی مورد بحث است.
| |
| | |
| جوهری نوشته است: {{عربی|"حذلم: اسم رجل. وتميم بن حذلم الضبي، من التابعين"}}<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 39-40.</ref>
| |
| | |
| ==تغایر [[تمیم بن حذیم]] با تمیم بن حذلم==
| |
| بر اساس تحقیق، «تمیم بن حذیم» غیر از «تمیم بن حذلم» است و هر یک راوی جداگانه است، به قرائن ذیل:
| |
| #تصریح [[فیروزآبادی]] و [[زبیدی]] به تغایر آن دو<ref>القاموس المحیط، ج۴، ص۳۳؛ تاج العروس، ج۱۶، ص۱۳۲: {{عربی|سلم بن حذیم و تمیم ابن حذیم: تابعیان، و هو غیر تمیم بن حذلم}}.</ref>.
| |
| #اولی متصف به «الناجی» است<ref>ر.ک: رجال البرقی، ص۴؛ رجال الطوسی، ص۵۸، ش۴۹۱.</ref>؛ ولی دومی متصف به «الضبی»<ref>ر.ک: الثقات، ج۴، ص۸۵؛ تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۲۸.</ref>.
| |
| #[[تمیم بن حذلم]] از [[اصحاب]] [[ابن مسعود]] و [[ابوبکر]] و [[عمر]] شمرده شده است<ref>تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۲۸، ش۸۰۱: {{عربی|من أصحاب عبدالله بن مسعود، و أدرک أبا بکر و عمر}}؛ المصنف، ج۷، ص۵۲۱، ش۶: {{عربی|عن الأعمش، عن العلاء بن بدر، عن تمیم بن حذلم قال: قد جالست أصحاب محمد{{صل}} و أبا بکر و عمر، فما رأیت أزهد فی الدنیا و لا أرغب فی الآخرة و لا أحب إلی أن أکون فی مسلاخه یوم القیامة منک یا عبدالله بن مسعود}}.</ref>؛ ولی [[تمیم بن حذیم]] از [[اصحاب امام علی]]{{ع}}<ref>الإختصاص، ص۴: {{عربی|وَ مِنْ خَوَاصِّهِ تَمِيمُ بْنُ حِذْيَمٍ النَّاجِي وَ قَدْ شَهِدَ مَعَ عَلِيٍّ{{ع}}}}.</ref>. | |
| #[[شاهد]] دیگر بر تغایر دو عنوان، [[اختلاف]] طبقه است؛ زیرا «تمیم بن حذلم» [[عصر جاهلیت]] را [[ادراک]] کرده و از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} نیز شمرده شده است<ref>الإصابه، ج۱، ص۴۹۵، ش۸۶۲: {{عربی|أدرک الجاهلیة، و وفد فی عهد أبی بکر}}؛ المصنف، ج۱، ص۳۵۶، ش۲۲؛ ابن حجر در تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۴۳، ش۸۰۲: {{عربی|... تمیم بن حذلم و کان من أصحاب النبی{{صل}}...}}.</ref>، اما «تمیم بن حذیم» عصر و [[زمان]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} و حادثه [[جنگ صفین]] را ادراک کرده است.
| |
| #ذکر نام «تمیم بن حذلم» در [[رجال]] [[سنی]]<ref>الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۸۵؛ تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۲۸.</ref> و یاد کرد نام «تمیم بن حذیم» در [[رجال شیعه]]<ref>رجال البرقی، ص۴؛ رجال الطوسی، ص۵۸.</ref>.
| |
| #در کتب متعدد از [[تمیم ابن حذلم]] با [[کنیه]] «ابو سلمة» یاد شده؛ ولی در هیچ کتابی به کنیه «ابن حذیم» اشاره نشده است.
| |
| | |
| '''یادآوری:''' در بعضی [[اسناد]] «تمیم بن حذیم» به «تمیم بن حذلم» تصحیف شده است؛ از جمله:
| |
| #{{عربی|... عن عمر بن هارون، عن عمرو، عن جابر، عن محمد بن علی و تمیم بن حذلم، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند سوره بینه، آیه ۷.</ref> قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} لِعَلِيٍّ: هُوَ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ، تَأْتِي أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَاضِينَ مَرْضِيِّينَ،! وَ يَأْتِي عَدُوُّكَ غِضَاباً مُقْمَحِينَ- قَالَ [عَلِيٌ]: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ عَدُوِّي قَالَ: مَنْ تَبَرَّأَ مِنْكَ وَ لَعَنَكَ- ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: مَنْ قَالَ: رَحِمَ اللَّهُ عَلِيّاً، يَرْحَمْهُ اللَّهُ}}<ref>شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۶۰، ش۱۱۲۶.</ref>.
| |
| #{{عربی| قَالَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ السَّرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْحَرِيرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ عَلِيِّ الْحَرِيرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَعْلَى الْأَسْلَمِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا شَرِيكٍ، عَنْ جَابِرٍ، عَنْ تَمِيمِ بْنِ حذلم، وَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ ذَكَرَهُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، وَ ذَكَرَهُ جَابِرٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ حَسَنٍ بَنُو مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَكَّلَهُمْ ذَكَرَ أَنَّ النَّبِيَّ بَيْنَمَا هُوَ جَالِسُ إِذْ مَرَّ بِهِ فِتْيَةً مِنْ بَنِي هَاشِمٍ فَتُغَيِّرَ لَوْنَهُ وَ اغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ بِالدُّمُوعِ، فَقَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا تَرَاكَ نَرَى فِي وَجْهِكَ تغيّرا يسوؤنا؟ فَقَالَ: إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ اخْتَارَ اللَّهُ لَنَا الْآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا، وَأَنْ أَهْلِ بَيْتِي سيلقون بَعْدِي بَلَاءً شَدِيداً وَ تَشْرِيداً، ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ قَوْماً فِي آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ أَطْرَافِ الْأَرْضِ يَجْتَمِعُونَ كَمَا يَجْتَمِعُ قَزَعُ السَّحَابَ خَرِيفاً، فيبايعون رَجُلًا مِنِّي، فَيَمْلَأُ اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً }}<ref>الدر النظیم، ص٨٠٠.</ref>. به قرینه [[روایت]] جابر، مراد از «تمیم»، [[تمیم بن حذیم]] است که به «حذلم» تصحیف شده است؛ زیرا [[جابر بن یزید جعفی]] در [[اسناد]] متعدد ازوی روایت کرده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 40-43.</ref>
| |
| | |
| ==شرح حال [[راوی]]==
| |
| در [[کتب رجالی]] قدماء، تنها [[برقی]] و [[شیخ طوسی]] از «تمیم بن حذیم الناجی»<ref>سمعانی در عنوان الناجی نوشته است: {{عربی|بالنون المشددة و الجیم بعد الألف، هذه النسبة إلی بنی ناجیة، و هم عدد کثیر من بنی سامة بن لؤی}}. (الأنساب (سمعانی)، ج۵، ص۴۴۲).</ref> یاد کرده و او را از [[خواص اصحاب]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} که در رکاب آن حضرت در [[جنگ‌ها]] حضور داشته، معرفی کرده‌اند<ref>{{عربی|من خواص أمیر المؤمنین{{ع}} و قد شهد مع علی{{ع}}}}. (ر.ک: رجال البرقی، ص۴؛ رجال الطوسی، ص۵۸؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۱۹۲).</ref> و بیش از این، گزارشی از حال وی ارائه نکردند؛ لیکن در کتاب [[وقعه صفین]] و [[شرح نهج البلاغه]] [[ابن أبی الحدید]] برخی از رخدادهای [[جنگ صفین]] را از وی نقل کرده‌اند؛ نمونه‌ها:
| |
| #{{متن حدیث|نَصْرٌ عَمْرُو بْنُ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ تَمِيمٍ قَالَ: كَانَ عَلِيٌّ إِذَا سَارَ إِلَى الْقِتَالِ ذَكَرَ اسْمَ اللَّهِ حِينَ يَرْكَبُ ثُمَّ يَقُولُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى نِعَمِهِ عَلَيْنَا وَ فَضْلِهِ الْعَظِيمِ- {{متن قرآن|سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ * وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ}}<ref>تا بر پشت آن قرار گیرید سپس نعمت پروردگارتان را هنگامی که بر آن قرار گرفتید یاد کنید و بگویید: پاکا آن (خداوند) که این را برای ما رام کرد و ما را توان آن نبود * و ما به سوی پروردگارمان برمی‌گردیم سوره زخرف، آیه ۱۳.</ref> ثُمَّ يَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ يَرْفَعُ يَدَيْهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يَقُولُ: اللَّهُمَّ إِلَيْكَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ أُتْعِبَتِ الْأَبْدَانُ وَ أَفْضَتِ الْقُلُوبُ وَ رُفِعَتِ الْأَيْدِي وَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ- {{متن قرآن|رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنْتَ خَيْرُ الْفَاتِحِينَ}}<ref>اگر به آیین شما -پس از آنکه خداوند ما را از آن رهایی بخشیده است- باز گردیم بی‌گمان بر خداوند دروغ بسته‌ایم و ما را نرسد که به آن باز گردیم مگر آنکه خداوند پروردگار ما بخواهد، دانش پروردگار ما همه چیز را فرا گرفته است، ما بر خداوند توکّل داریم، خداوندا! میان ما و قوم ما به حق داوری فرما و تو بهترین داورانی سوره اعراف، آیه ۸۹.</ref> سِيرُوا عَلَى بَرَكَةِ اللَّهِ...}}<ref>وقعة صفین، ص۲۳۰.</ref>.
| |
| #{{متن حدیث|نَصْرٌ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: سَمِعْتُ تَمِيمَ بْنَ حِذْيَمٍ يَقُولُ: لَمَّا أَصْبَحْنَا مِنْ لَيْلَةِ الْهَرِيرِ نَظَرْنَا فَإِذَا أَشْبَاهُ الرَّايَاتِ أَمَامَ صَفِّ أَهْلِ الشَّامِ وَسْطَ الْفَيْلَقِ مِنْ حِيَالِ مَوْقِفِ مُعَاوِيَةَ فَلَمَّا أَسْفَرْنَا إِذَا هِيَ الْمَصَاحِفُ قَدْ رُبِطَتْ عَلَى أَطْرَافِ الرِّمَاحِ وَ هِيَ عِظَامُ مَصَاحِفِ الْعَسْكَرِ وَ قَدْ شَدُّوا ثَلَاثَةَ أَرْمَاحٍ جَمِيعاً وَ قَدْ رَبَطُوا عَلَيْهَا مُصْحَفَ الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ يُمْسِكُهُ عَشْرَةُ رَهْطٍ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو الطُّفَيْلِ اسْتَقْبَلُوا عَلِيّاً بِمِائَةِ مُصْحَفٍ وَ وَضَعُوا فِي كُلِّ مُجَنِّبَةٍ مِائَتَيْ مُصْحَفٍ وَ كَانَ جَمِيعُهَا خَمْسَمِائَةِ مُصْحَفٍ}}<ref>وقعة صفین، ص۴۷۸.</ref>.
| |
| #{{متن حدیث|نَصْرٌ عَمْرُو بْنُ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ تَمِيمَ بْنَ حِذْيَمٍ النَّاجِي يَقُولُ: لَمَّا اسْتَقَامَ لِمُعَاوِيَةَ أَمْرُهُ لَمْ يَكُنْ شَيْءٌ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ لِقَاءِ عَامِرِ بْنِ وَاثِلَةَ فَلَمْ يَزَلْ يُكَاتِبُهُ وَ يُلْطِفُ حَتَّى أَتَاهُ فَلَمَّا قَدِمَ سَاءَلَهُ عَنْ عَرَبِ الْجَاهِلِيَّةِ قَالَ: وَ دَخَلَ عَلَيْهِ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ وَ نَفَرٌ مَعَهُ فَقَالَ لَهُمْ مُعَاوِيَةُ: تَعْرِفُونَ هَذَا هَذَا؟ فَارِسُ صِفِّينَ وَ شَاعِرُهَا هَذَا خَلِيلُ أَبِي الْحَسَنِ قَالَ: ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا الطُّفَيْلِ مَا بَلَغَ مِنْ حُبِّكَ عَلِيّاً؟ قَالَ: حُبُّ أُمِّ مُوسَى لِمُوسَى قَالَ: فَمَا بَلَغَ مِنْ بُكَائِكَ عَلَيْهِ؟ قَالَ: بُكَاءُ الْعَجُوزِ الْمِقْلَاةِ<ref>زنی که فرزندش میمیرد. {{عربی|التی لا یبقی لها ولد}}.</ref> وَ الشَّيْخِ الرَّقُوبِ<ref>مردی که فرزندش باقی نمی‌ماند. {{عربی|الذی لا یبقی له ولد}}.</ref> إِلَى اللَّهِ أَشْكُو تَقْصِيرِي فَقَالَ مُعَاوِيَةُ: وَ لَكِنَّ أَصْحَابِي هَؤُلَاءِ لَوْ كَانُوا سُئِلُوا عَنِّي مَا قَالُوا فِيَّ مَا قُلْتَ فِي صَاحِبِكَ قال [قَالُوا]: إِنَّا وَ اللَّهِ لَا نَقُولُ الْبَاطِلَ}}<ref>وقعة صفین، ص۵۵۴.</ref>.
| |
| #{{متن حدیث|قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ حَدَّثَنِي جَابِرُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ تَمِيمِ بْنِ حِذْيَمٍ قَالَ: قَدِمَ عَلَيْنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ{{ع}} وَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ يَسْتَنْفِرَانِ النَّاسَ إِلَى عَلِيٍّ{{ع}} وَ مَعَهُمَا كِتَابُهُ فَلَمَّا فَرَغَا مِنْ كِتَابِهِ قَامَ الْحَسَنُ{{ع}} وَ هُوَ فَتًى حَدَثٌ وَ اللَّهِ إِنِّي لَأَرْثِي لَهُ مِنْ حَدَاثَةَ سِنِّهِ وَ صُعُوبَةِ مَقَامِهِ فَرَمَاهُ النَّاسُ بِأَبْصَارِهِمْ وَ هُمْ يَقُولُونَ اللَّهُمَّ سَدِّدْ مَنْطِقَ ابْنِ بِنْتِ نَبِيِّنَا فَوَضَعَ يَدَهُ عَلَى عَمُودٍ يَتَسَانَدُ إِلَيْهِ وَ كَانَ عَلِيلًا مِنْ شَكْوَى بِهِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْعَزِيزِ الْجَبَّارِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ الْكَبِيرِ الْمُتَعَالِ...}}<ref>شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج۱۴، ص۱۱-۱۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 43-45.</ref>
| |
| | |
| ==[[طبقه راوی]]==
| |
| [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[تمیم بن حذیم]] ناشناخته است؛ ولی در بیشتر [[اسناد روایات]]، [[جابر بن یزید جعفی]] که از [[اصحاب]] [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} شمرده شده است، از وی [[روایت]] کرده و از این استفاده می‌شود که وی تا اواخر [[قرن اول هجری]] [[قمری]] زنده بوده است.
| |
| | |
| [[آیت الله بروجردی]]، [[تمیم بن حاتم]] را که در [[سند روایت]] کافی واقع شده و [[مصحف]] [[تمیم بن حذیم]] است، از طبقه دوم دانسته است<ref>الموسوعة الرجالیه، ج۴، ص۸۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 45.</ref>
| |
| | |
| ==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
| |
| تمیم از [[ابن عباس]]<ref>إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵؛ الأمالی (طوسی)، ص۲۴۷، ح۴۳۵.</ref>، [[اشعث بن قیس]]<ref>وقعة صفین، ص۱۶۹.</ref> و [[عقبة بن حمیری]]<ref>إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۹، ص۴۷۳.</ref> [[روایت]] کرده که از استادان [[حدیثی]] وی شمرده می‌شوند و بیشتر [[روایات]] تمیم از [[جابر بن یزید جعفی]]<ref>وقعة صفین، ص۲۳۰، ۲۴۴، ۲۷۲ و....</ref> نقل شده که از شاگردان حدیثی وی است. [[ابن ماکولا]] از شخصی به نام [[عبدالرحمن بن حذیم الکوغی]] اسم برده و او را [[برادر]] تمیم و [[راوی]] از او معرفی کرده است<ref>إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 46.</ref>
| |
| | |
| ==[[مذهب]] راوی==
| |
| تمیم بن حذیم از [[راویان]] [[کوفی]] امامی است که در [[صراط مستقیم]] [[ولایت]] حرکت کرده و هیچ [[انحراف]] و لغزشی از وی صورت نگرفته است، از این رو [[برقی]] او را در ردیف قنبر [[غلام علی]]{{ع}} و [[اصبغ بن نباته]] و [[عامر بن وائله]] از [[خواص]] [[اصحاب امیر المؤمنین]]{{ع}} برشمرده است<ref>رجال البرقی، ص۴-۵: {{عربی|و من خواص أصحاب أمیر المؤمنین{{ع}} من مضره: تمیم بن حذیم الناجی، و قد شهد مع علی{{ع}}... قنبر مولی علی{{ع}}... عامر بن واثلة الکنانی... الأصبغ بن نباتة التمیمی الحنظلی...}}.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 46.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه حدیثی راوی==
| |
| [[شیخ طوسی]] تنها به ذکر نام راوی و عبارت {{عربی|"شهد مع علي{{ع}}"}} بسنده کرده؛ ولی [[برقی]] با تعبیر {{عربی|"من خواص أصحاب أمير المؤمنين{{ع}} "}} از او یاد کرده است که از [[جلالت]] و [[منزلت]] بالای راوی نشان دارد، از این رو [[علامه حلی]] و [[ابن داوود]] نام راوی را در قسم یکم از کتاب [[رجال]] خودشان ذکر کردند <ref>ر.ک: الرجال (ابن داود)، ص۷۶، ش۲۶۹؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۸، ش۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 47.</ref>
| |
| | |
| == نام و نسب ==
| |
| * برخی از دانشمندان رجال احتمال داده‌اند او همان [[تمیم بن حذیم ناجی]] باشد.
| |
| | |
| == طبقه راوی ==
| |
| *{{عربی|الثانية}}<ref>الموسوعة الرجاليّة: ج۴، ص۸۲</ref>
| |
| | |
| == [[جرح و تعدیل]] [[شیعه]] ==
| |
| * [[موسی عباسی زنجانی|زنجانی]]: «المظنون اتحاده مع تميم بن حذيم الناجي مع كون المراد من قول الشيخ "في رجاله شهد معه" الحضور معه في غزواته كما هو الظاهر لا الشهادة»<ref>الجامع في الرجال: ج۱، ص۳۳۶</ref>، «الرجل معدود عندي في الحسان»<ref>أقول: هذا بناءا علي اتّحاده مع تميم بن حذيم الناجي كما ذكره الوحيد والزنجاني. راجع تعليقة الوحيد، ص۷۳، و الجامع في الرجال، ج۱، ص۳۳۶</ref>.
| |
| * [[سید ابوالقاسم خویی|خویی]]: مجهول
| |
| * [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]: مجهول<ref>[https://hoveyat.valiasr-aj.com/showrec.php?id=815 جهاز رواة الحدیث]</ref>
| |
| | |
| == مشایخ در روایت ==
| |
| * [[امام علی]]
| |
| | |
| == روایت‌کنندگان از او ==
| |
| * [[ابو بکر حضرمی]]
| |
| | |
| == منابع رجال و تراجم شیعه ==
| |
| === [[منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال (کتاب)|منهج المقال]] ([[محمد بن علی استرآبادی]]) ===
| |
| *{{عربی|في الروضة: عن أبي بكر الحضرمي عنه قال: كنّا مع أمير المؤمنين عليه‌السلام فاضطربت الأرض، فوجأها بيده ثمّ قال لها: «اسكني مالَكِ»، ثمّ التَفَتَ إلينا فقال: «أما إنّها لو كانت الّتي قال الله عزَّوجلَّ لأجابتني، ولكنّها ليست بتلك»}}.<ref>[https://lib.eshia.ir/27184/3/104 الكافي، ج٨، ص٢٥٥، ح٣٦٦، وفيه بدل فوجأها بيده: "فوحاها بيده" ولعلّه تميم بن خذيم الآتي، فتأمّل. منهج المقال في تحقيق احوال الرجال، استرآبادی، محمد بن علی، ج۳، ص۱۰۴- ۱۰۵]</ref>
| |
| === [[تنقیح المقال فی علم الرجال (کتاب)|تنقیح المقال فی علم الرجال]] ([[عبدالله مامقانی]]) ===
| |
| *{{عربی|لم أقف فيه إلاّ على رواية أبي بكر الحضرمي، عنه، عن أمير المؤمنين عليه السلام بعد حديث عليّ بن الحسين عليهما السلام مع يزيد لعنه اللّه في كتاب الروضة من الكافي}} <ref>[https://lib.eshia.ir/10510/13/175/%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D8%AA%D9%85#footnote1389 الکافی، ج۸، ص۲۵۵، حديث ۳۶۶ بسنده:..عن أبي بكر الحضرمي، عن تميم بن حاتم، قال:كنّا مع أمير المؤمنين عليه السلام.. و لم أعثر على رواية رواها سوى هذه الرواية].</ref>
| |
| *{{عربی|و حاله مجهول}}<ref>[https://lib.eshia.ir/10510/13/175/%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D8%AA%D9%85#footnote1389 حصيلة البحث لم يذكره علماء الرجال، فهو مهمل اصطلاحا]</ref>
| |
| | |
| === [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] ([[سید ابوالقاسم خوئی]]) ===
| |
| *{{عربی|روى عن أمير المؤمنين(ع)، و روى عنه أبو بكر الحضرمي}} <ref>[https://lib.eshia.ir/14036/4/285 كتاب الروضة، الحديث ۳۶۶]</ref>.
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| {{مدخل وابسته}}
| |
| * [[تمیم بن حذیم ناجی]]
| |
| {{پایان مدخل وابسته}}
| |
| | |
| == منابع ==
| |
| | |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس}}
| |
