نبوت در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

فراهیدی (م ۱۷۵ق) افزون بر خبر مهم، الطریق الواضح (= [[راه]] روشن) را نیز در کنار برخی معانی دیگر از جمله "آنکه از جایی به جایی دیگر رود"، و "خارج کردن چیزی"، به لفظ "النبی" نسبت داده است<ref>کتاب العین.</ref>. اگر "النبی" را راه روشن بدانیم در این صورت اطلاق لفظ النبی به [[پیامبر اسلام]] {{صل}}، به معنای طریق واضح بودن آن جناب است؛ یعنی آن [[حضرت]] طریق الی [[الله]] است<ref>مقدمه فتح الباری، ص۱۸۷.</ref>.

بنا بر نظری دیگر، کلمه نبوت معتل اللام و از ریشه "نبو" به معنای ارتفاع و بلندی است. با این فرض [[پیامبر]] {{صل}} را از آن جهت النبی گویند که به سبب [[رفعت]] منزلتش، [[برتر]] از سایر خلائق است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.</ref> و [[علمی]] از اعلام [[زمین]] است که [[خداوند]] به وسیله او [[خلق]] را [[هدایت]] می‌کند<ref>لسان العرب.</ref>؛ از این‌رو "النبی" گاهی به معنای مکان مرتفع استعمال می‌شود.<ref>[[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «نبوت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۲۴.</ref>

== نبوت در هندسه [[معارف اسلامی]] ==

نبوت به عنوان اصلی از [[اصول دین]]، از لوازم [[مسلمانی]] و از شروط نیل به [[سعادت]] است. به [[اعتقاد]] [[عالمان]] [[اسلامی]]، [[انکار نبوت]] سبب [[خروج]] از [[اسلام]] و فرو رفتن در ورطه [[کفر]] است. [[آموزه‌های قرآنی]] صراحتاً [[ایمان]] به جمیع [[پیامبران]] و [[کتاب‌های آسمانی]] را لازم برمی‌شمرد<ref>{{متن قرآن|آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ...}} «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم.».. سوره بقره، آیه ۲۸۵.</ref> و [[اطاعت از پیامبر]] را قرین [[اطاعت از خداوند]] قرار داده است<ref>{{متن قرآن|وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}} «و از خداوند و فرستاده (او) پیروی کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۲.</ref>؛ به گونه‌ای که هر کس از [[پیامبر]] {{صل}} [[اطاعت]] کند، از [[خدای متعال]] اطاعت کرده است<ref>{{متن قرآن|مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا}} «هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بی‌گمان از خداوند فرمان برده است و هر که رو گرداند (بگو بگرداند) ما تو را مراقب آنان نفرستاده‌ایم» سوره نساء، آیه ۸۰.</ref>. بنا بر مشهور [[متکلمان اسلامی]]، [[ایمان]] به [[نبوت]]، به معنای [[یقین]] به شخصی از انسان‌هاست که [[خداوند متعال]] او را برانگیخته تا [[معارف الهی]] را بدون واسطه دریافت و [[ابلاغ]] نماید. از این‌رو [[نبی]] را {{عربی|هو الانسان المخبر عن الله بغير واسطة احد من البشر}} خوانده‌اند<ref>النکت الاعتقادیة، ص۳۴.</ref> و نبوت را سفارش میان [[خداوند]] و صاحبان [[عقل]] برشمرده‌اند<ref>ایضاح المراد، ص۳۲۱.</ref>. [[عصمت]]، در [[مقام]] دریافت و [[ابلاغ وحی]]، اجتناب از کبائر و دوری از [[رذایل]]، از [[ویژگی‌های پیامبران]] است که [[غالب]] متکلمان اسلامی بر آن اتفاق‌نظر دارند. بنا بر دیدگاه مشهور [[اصحاب]] [[امامیه]]، [[پیامبران]] از جمیع [[گناهان]] معصوم‌اند.<ref>[[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «نبوت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۲۴.</ref>

== نبوت در [[صحیفه سجادیه]] ==

مباحث مربوط به نبوت و [[پیامبران الهی]]، به‌ویژه [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}}، در صحیفه سجادیه اندک نیست. مطلب حاضر مشتمل بر ده نکته از این مباحث است:

# [[ارسال رسولان]] در [[امت‌های پیشین]]: {{متن حدیث|فِي‏ كُلِّ دَهْرٍ وَ زَمَانٍ‏ أَرْسَلْتَ فِيهِ رَسُولًا وَ أَقَمْتَ لِأَهْلِهِ دَلِيلًا مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَى مُحَمَّدٍ {{صل}}}}<ref>دعای چهارم.</ref>؛ "در هر [[روزگار]] و زمانی که در آن [[پیغمبری]] فرستادی و برای [[اهل]] آن [[دلیل]] و [[راهنمایی]] گماشتی از [[زمان]] [[آدم]] تا [[محمد]] {{صل}}...". این عبارت افزون بر وجود رسولان الهی در امم پیشین، از [[اقامه دلیل]] [[الهی]] در آن [[امت‌ها]] خبر می‌دهد. اشاره به [[حضرت آدم]] به آغاز دوران [[نبوت]] و ذکر نام محمد {{صل}} بر ختم جریان نبوت دلالت دارد.

# نبوت [[پیامبر اسلام]] {{صل}} [[منت الهی]] بر امم [[اسلام]] است: {{متن حدیث|وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي مَنَّ عَليْنَا بِمُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ-{{صل}} دُونَ‏ الْأُمَمِ‏ الْمَاضِيَةِ وَ الْقُرُونِ‏ السَّالِفَةِ}}<ref>دعای ۲.</ref>. "[[حمد]] و [[سپاس]] خداوندی را که بر ما [[منت]] نهاد و [[پیامبر]] خود محمد {{صل}} را به [[رسالت]] بر ما فرستاد. این [[نعمت]] ویژه او بود و امت‌های گذشته که در قرن‌های پیش می‌زیستند بی‌بهره از آن بودند". [[تعلیم]] [[قرآن]]<ref>کافی، ج۴، ص۲۰۸؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۵۱.</ref> و رفع [[عذاب]] عمومی<ref>{{متن قرآن|وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ}} «و خداوند بر آن نیست تا تو در میان آنان هستی آنان را عذاب کند و تا آمرزش می‌خواهند خداوند بر آن نیست که عذاب کننده آنها باشد» سوره انفال، آیه ۳۳.</ref> از جمله منت‌های الهی بر [[خلق]] است که به واسطه [[پیامبر اسلام]] {{صل}} تحقق یافته است. [[امام سجاد]] {{ع}} در جای دیگر [[پیامبر]] {{صل}} را واسطه و سبب [[هدایت]] و [[نجات]] خوانده است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، كَمَا هَدَيْتَنَا بِهِ‏، وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، كَمَا اسْتَنْقَذْتَنَا بِهِ}}<ref>دعای ۳۱.</ref>؛ "بار خدایا بر [[محمد و خاندانش]] [[درود]] بفرست آن‌سان که ما را به سبب او هدایت نمودی، بر محمد و خاندانش درود بفرست آن‌سان که ما را به هدایت او نجات بخشیدی".

# [[پیامبر اسلام]] خاتم و [[سرور]] انبیاست: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ‏ النَّبِيِّينَ‏ وَ سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ‏}}<ref>دعای ۱۷.</ref>؛ امام سجاد {{ع}} در این [[دعا]] پیامبر اسلام {{صل}} را خاتم و [[افضل]] [[پیامبران]] برمی‌شمرد، و از همین رو از [[خداوند]] بیشترین درود و [[برترین]] پاداش‌ها و گرامی‌ترین جزاها را در میان [[انبیا]] برای او [[طلب]] می‌نماید<ref>برای نمونه نک: نیایش ششم.</ref>. آن [[حضرت]] همچنین نزدیک‌ترین [[جایگاه]] در میان پیامبران به خداوند را در [[روز قیامت]] برای [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} طلب کرده است<ref>نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>.  

# انزال [[کامل‌ترین]] [[وحی الهی]] ([[قرآن]]) بر پیامبر اسلام: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّكَ أَنْزَلْتَهُ عَلَى نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ-{{صل}}- مُجْمَلًا، وَ أَلْهَمْتَهُ عِلْمَ‏ عَجَائِبِهِ‏ مُكَمَّلًا}}<ref>دعای ۴۲.</ref>؛ «بارخدایا، تو این قرآن را به‌طور مجمل بر پیامبرت [[محمد]] {{صل}} فرستادی و [[علم]] به شگفتی‌هایش را سراسر به او [[الهام]] فرمودی». این عبارت از امام سجاد {{ع}} به [[نیازمندی]] [[امت اسلام]] به [[پیامبر گرامی]] در [[تبیین]] [[آیات قرآن]] تصریح دارد.

# [[پیامبر گرامی اسلام]]، [[امین وحی]]: به ارتباطی مخصوصی که بین پیامبران و [[خدای متعال]] وجود دارد "[[وحی]]" گفته می‌شود. [[سفیران الهی]] از جمله پیامبر اسلام {{صل}} امانتدارانه وحی الهی را دریافت و آن را [[ابلاغ]] می‌کنند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ أَمِينِكَ‏ عَلَى‏ وَحْيِكَ‏}}<ref>دعای ۲.</ref>؛ "بارخدایا، بر محمد که امین وحی توست درود بفرست".

# تخصیص [[صلوات]] افضل به پیامبر اسلام {{صل}} و [[خاندان]] او: امام سجاد {{ع}} بارها از [[خداوند متعال]] افضل و اکثر و اتم درودها را برای پیامبر اسلام {{صل}} و خاندان او طلب کرده است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ، وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ، وَ اخْصُصْهُمْ‏ بِأَفْضَلِ‏ صَلَوَاتِكَ‏ وَ رَحْمَتِكَ وَ بَرَكَاتِكَ وَ سَلَامِكَ}}<ref>دعای ۲۴، و نیز نک: دعای ۲۷.</ref>؛ "بارخدایا، [[درود]] بفرست بر بنده‌ات و پیامبرت [[محمد و خاندان او]] که همه پاکانند و [[برترین]] [[صلوات]] خود و [[رحمت]] خود و [[برکات]] و [[سلام]] خود، خاص آنان گردان". آن [[حضرت]] هم‌چنین در یک موضع ترفیع [[درجه]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را درخواست کرده است<ref>نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>.

# اوصاف پیامبر اسلام {{صل}}: [[امام سجاد]] {{ع}} پیامبر اسلام {{صل}} را "[[امین وحی]]"، "نجیب [[خلق]]"، "[[امام]] رحمت"، "پیشوای [[خوبی‌ها]]"، "کلید برکات"، "[[حبیب خدا]]" و "[[برگزیده]] او از میان جمیع خلقش" برشمرده است<ref>نک: نیایش‌های چهل‌ودوم و چهل‌و‌هشتم.</ref>. هم‌چنین آن حضرت در دعایی دیگر پیامبر اسلام {{صل}} را پرچمی معرفی می‌نماید که ما را به‌سوی [[خداوند متعال]] [[راهنمایی]] می‌نماید<ref>نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>.

# [[وظایف]] [[نبوی]] پیامبر اسلام {{صل}}: امام سجاد {{ع}} "[[تبلیغ]] [[امر]] [[رسالت]]"، "آشکار ساختن [[فرمان الهی]]"، و "[[نصیحت]] و راهنمایی [[بندگان]]" را در کنار "ادای [[آیات الهی]]" و "[[جهاد در راه خدا]]" از [[شئون]] و وظایف نبوی برشمرده است<ref>نک: نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>. آن امام در دعایی دیگر از ادای وظایف رسالی [[پیامبر]] {{صل}} [[سخن]] به میان آورده است: {{متن حدیث|حَمَّلْتَهُ رِسَالَتَكَ فَأَدَّاهَا، وَ أَمَرْتَهُ‏ بِالنُّصْحِ‏ لِأُمَّتِهِ‏ فَنَصَحَ‏ لَهَا}}<ref>دعای ۶.</ref>.

# [[ایثار پیامبر]] {{صل}} و رنج‌های او: امام سجاد {{ع}} در [[دعای دوم]]، از خودگذشتگی‌های پیامبر {{صل}} و دست شستن او از دلبستگی‌ها و تعلقات را به‌خاطر امر [[نبوت]] و احیای کلمه [[حق]] به نیکویی وصف فرموده است: «او [[جان]] خویش در [[فرمان]] تو نهاد و [[جسم]] خویش به [[راه]] تو [[هدف]] تیر [[بلا]] گردانید و در [[دعوت به دین]] تو با [[خویشاوندان]] خود آشکارا [[خصومت]] ورزید و برای [[خشنودی]] تو با [[خاندان]] خویش به [[پیکار]] برخاست و تا [[دین]] تو را زنده دارد، پیوند از خویش ببرید. [[نزدیکان]] انکارپیشه را از خود دور داشت و دوران دعوت‌پذیر را به خود نزدیک ساخت. در راه تو با [[بیگانگان]] [[دوستی]] ورزید و با نزدیکان [[دشمنی]]. و تا حق رسالت تو بگزارد، خویشتن را به [[رنج]] افکند. [[جان]] خویش در بوته تعب نهاد تا به [[کیش]] تو [[دعوت]] کند. خویشتن به کار داشت تا [[امت]] را [[اندرز]] دهد. به دیار [[غربت]] ([[مدینه]]) رخت کشید و موطن مألوف و زادبوم و سرای [[انس]] خود رها کرد، تا [[دین]] تو را [[نصرت]] دهد»<ref>نیایش دوم.</ref>.<ref>ایضاح المراد فی شرح کشف المراد، علی الربانی، قم: راند، ۱۳۹۲ش؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن المصطفوی، تهران: وزارت ارشاد، ۱۳۶۸ش؛ تهذیب الاحکام، محمد الطوسی، تهران: الاسلامیه، ۱۴۰۷ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبد المحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۴؛ قرآن کریم؛ الکافی، محمد الکلینی، تهران: اسلامیه، ۱۴۰۷ق کتاب العین، خلیل الفراهیدی، قم: هجرت، ۱۴۰۹ق؛ لسان‌العرب، محمد بن‌منظور، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق، مفردات الفاظ القرآن، محمد راغب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۲ق؛ مقدمه فتح الباری، احمد ابن‌حجر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق؛ النکت الاعتقادیة، محمد المفید، بیروت: دارالمفید، ۱۴۱۴ق.</ref>.<ref>[[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «نبوت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۲۵.</ref>

== منابع ==

== پانویس ==

[[رده:نبوت]]