امت وسط در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = امت وسط

| عنوان مدخل  = امت وسط

| مداخل مرتبط = [[امت وسط در قرآن]] - [[امت وسط در حدیث]] - [[امت وسط در کلام اسلامی]]

| پرسش مرتبط  =  

== مدارک [[عامه]] ==

هرچند در میان [[اهل عامه]]، برای مصداق {{متن قرآن|شُهَدَاءَ}} که در [[آیه شریفه]] [[تفاسیر]] گوناگونی ارائه شده، ولی عده فراوانی از آنان هستند که مراد از آن در [[آیه]] را [[ائمه معصومین]] {{عم}} بیان کرده‌اند.

در میان [[اهل سنت]]، [[حاکم نیشابوری حسکانی]] در [[تفسیر]] خود، به این معنا تصریح می‌نماید و [[روایت]] ذیل را با اسناد کامل از [[علی]] {{ع}} ذکر می‌کند:

{{متن حدیث|أخبرنا محمد بن عبد الله بن أحمد الصوفی... عن سلیم بن قیس عن علی {{ع}} قال: إن الله إیّانا عنّی بقول تعالی: {{متن قرآن|لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}} فرسول الله شاهد علینا، و نحن شهداء الله علی الناس [علی خلقه] وحجته فی أرضه و نحن الذین قال الله جل اسمه [فیهم] {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا}}}}<ref>تفسیر شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (ط. وزارة الثقافة و الارشاد الإسلامی، ۱۴۱۱ ﻫ.ق)، ج۱، ص۱۲۰.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]] ص ۶۴۷.</ref>

== مدارک [[شیعه]] ==

در [[نصوص]] شیعه، از زوایای مختلفی به تبیین معنای «[[امّت]] وسط» در آیه شریفه پرداخته شده است. :

=== [[اهل بیت]] {{عم}}؛ تنها مصداق امّت وسط ===

{{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ بُرَيْدٍ الْعِجْلِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا}} قَالَ نَحْنُ‏ الْأُمَّةُ الْوَسَطُ وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَجُهُ فِي أَرْضِهِ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۱۴۷، ح۴.</ref>.

در [[روایات اهل بیت]] {{عم}}، مؤدای [[شهادت]]، گاه [[عمل به احکام]] ذکر شده و در برخی دیگر، مثل روایت بالا، به طور مطلق، اعم از [[اعمال]] و [[اعتقادات]] بیان شده است؛ ولی در هر صورت، حضرات ائمه معصومین {{عم}} [[شاهدان]] بر امّتند.

{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى‏ {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}}‏ قَالَ نَحْنُ الشُّهَدَاءُ عَلَى النَّاسِ بِمَا عِنْدَهُمْ‏ مِنَ‏ الْحَلَالِ‏ وَ الْحَرَامِ‏ وَ مَا ضَيَّعُوا مِنْهُ}}<ref>بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد {{صل}} (ط. مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ﻫ.ق)، ج۱، ص۱۰۲.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]] ص ۶۴۸.</ref>

=== مراتب شهدای بر [[اعمال]] ===

مراتب [[شهادت]]، بستگی به مراتب [[اولیاء الهی]] {{عم}} در [[نظام تکوین]] و [[تشریع]] دارد؛ یعنی اول [[شهید]] بعد از [[خداوند]]، [[رسول اکرم]] {{صل}} است و سپس [[اهل بیت]] {{عم}} و در مراتب بعد، سایر [[شهداء]] هستند؛ از قبیل [[ملائکه]] و [[انبیاء]] [[سلف]] {{عم}} و یا سایر [[خواص]] از [[مؤمنین]]، بنا بر رتبه‌ای که در [[ایمان]] دارند.

{{متن حدیث|عَنْ بُرَيْدٍ الْعِجْلِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا}} قَالَ نَحْنُ‏ الْأُمَّةُ الْوَسَطُ وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَجُهُ فِي أَرْضِهِ... {{متن قرآن|لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}}<ref>«تا پیامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشید» سوره حج، آیه ۷۸.</ref> ‏ فَرَسُولُ اللَّهِ {{صل}} الشَّهِيدُ عَلَيْنَا بِمَا بَلَّغَنَا عَنِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ نَحْنُ الشُّهَدَاءُ عَلَى النَّاسِ فَمَنْ صَدَّقَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ صَدَّقْنَاهُ وَ مَنْ كَذَّبَ كَذَّبْنَاهُ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۱.</ref>.

{{متن حدیث|سُلَيْمُ بْنُ قَيْسٍ الْهِلَالِيُّ عَنْ عَلِيٍّ {{ع}}‏ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى إِيَّانَا عَنَى بِقَوْلِهِ‏ {{متن قرآن|شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}} ‏ فَرَسُولُ اللَّهِ شَاهِدٌ عَلَيْنَا وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَّتُهُ فِي أَرْضِهِ وَ نَحْنُ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ وَ {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا}} وَ يُقَالُ‏ إِنَّهُ‏ الْمَعْنِيُ‏ بِقَوْلِهِ‏ {{متن قرآن|وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاءِ}}<ref>«و پیامبران و گواهان را می‌آورند» سوره زمر، آیه ۶۹.</ref>}}<ref>مناقب آل أبی طالب {{ع}}، ج۳، ص۸۷.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]] ص ۶۴۸.</ref>

=== دوام [[حضور امام]] در میان [[امّت]] تا [[قیامت]] ===

{{متن حدیث|عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}}‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ}} قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مِنَّا شَهِيدٌ عَلَى كُلِّ زَمَانٍ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ فِي زَمَانِهِ وَ الْحَسَنُ فِي‏ زَمَانِهِ‏ وَ الْحُسَيْنُ‏ فِي‏ زَمَانِهِ‏ وَ كُلُّ مَنْ يَدْعُو مِنَّا إِلَى أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى}}<ref>تفسیر فرات الکوفی، (ط. وزارة الثقافیة و الارشاد الإسلامی. ۱۴۱۰ ﻫ.ق)، ص۶۲.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]] ص ۶۴۸.</ref>

=== [[امام]] ([[امّت]] وسط)؛ [[میزان]] [[اعمال]] و [[اعتقادات]] امّت در [[دنیا]] و [[آخرت]] ===

{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ {{ع}} يَقُولُ‏ نَحْنُ‏ نَمَطُ الْحِجَازِ فَقُلْتُ وَ مَا نَمَطُ الْحِجَازِ قَالَ أَوْسَطُ الْأَنْمَاطِ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ‏ {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا}} ثُمَّ قَالَ إِلَيْنَا يَرْجِعُ الْغَالِي وَ بِنَا يَلْحَقُ الْمُقَصِّرُ}}<ref>تفسیر العیاشی (ط مکتبة العلمیة الإسلامیة، ۱۳۸۰ ﻫ.ق). ج۱، ص۶۳.</ref>.

در [[زیارات]] حضرات [[ائمه هدی]] {{عم}}، دلیل این مقام را استقرار امام در مقام [[حق‌الیقین]] و انطباق همه امور نظری و عملی آنان با [[حق]] بیان می‌دارد تا به آنجا که حق با آنان شناخته می‌شود؛ چنان‌که در [[زیارت جامعه]] می‌خوانیم:

{{متن حدیث|... فَالرَّاغِبُ‏ عَنْكُمْ‏ مَارِقٌ‏ وَ اللَّازِمُ‏ لَكُمْ لَاحِقٌ وَ الْمُقَصِّرُ فِي حَقِّكُمْ زَاهِقٌ وَ الْحَقُّ مَعَكُمْ وَ فِيكُمْ وَ مِنْكُمْ وَ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ أَهْلُهُ وَ مَعْدِنُهُ}}<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۲؛ زیارة جامعة لجمیع الأئمة {{عم}}.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]] ص ۶۴۹.</ref>

=== امام؛ [[حافظ دین]] در [[مقام شهادت]] بر امّت ===

{{متن حدیث|قال أبو بصیر عن أبی عبد الله {{ع}}: {{متن قرآن|لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}} قال: بما عندنا من الحلال و الحرام و بما ضیعوا منه}}.

=== [[استدلال عقلی]] [[امام صادق]] {{ع}} بر معنای [[شهادت]] در [[آیه شریفه]] ===

با اشاره به [[مقام عصمت]] و ذکر [[دلایل روایی]]، [[استدلال]] شد که [[امّت]] وسط در [[آیه]] شامل همه [[امّت اسلام]] نمی‌گردد. گرچه این [[استدلال عقلی]] در آیه شریفه [[ضرورت]] دائمی [[وجود امام]] را ثابت می‌کند، ولی در بیانات [[ائمه هدی]] {{عم}}، [[برهان عقلی]] با استفاده از آیه مذکور بیان شده که ذیلاً به آن اشاره می‌کنیم:

[[امام صادق]] {{ع}} خطاب به ابوعمرو [[زبیری]] در [[تفسیر]] این آیه می‌فرمایند: «چگونه [[عقل]] می‌پذیرد که مراد از امّت وسط در آیه همه امّت اسلام باشند و ایشان در [[قیامت]] بر سایر [[امّت‌ها]] در [[درستی]] یا نادرستی اعمالشان [[شهادت]] دهند، در حالی‌که در میان افراد امّت اسلام کسانی یافت می‌شوند که به واسطه [[فسق]] و [[گناهان]] کبیره‌ای که از آنان سر زده، حتی در محاکم [[قضایی]] [[دنیوی]] نیز شهادت آنان بر امر کم‌ارزشی مثل اندکی خرما یا دسته‌ای سبزی و از این قبیل پذیرفته نیست! پس چگونه ممکن است که در [[بارگاه الهی]] شهادت آنان مقبول افتد و مراد از آیه همه امّت اسلام باشند؟!»

{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَمْرٍو الزُّبَيْرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ‏ قَالَ اللَّهُ‏ {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا}} فَإِنْ ظَنَنْتَ أَنَّ اللَّهَ عَنَى بِهَذِهِ الْآيَةِ جَمِيعَ أَهْلِ الْقِبْلَةِ مِنَ الْمُوَحِّدِينَ أَ فَتَرَى أَنَّ مَنْ لَا يَجُوزُ شَهَادَتُهُ‏ فِي‏ الدُّنْيَا عَلَى‏ صَاعٍ‏ مِنْ تَمْرٍ يَطْلُبُ اللَّهُ شَهَادَتَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ يَقْبَلُهَا مِنْهُ بِحَضْرَةِ جَمِيعِ الْأُمَمِ الْمَاضِيَةِ كَلَّا لَمْ يَعْنِ اللَّهُ مِثْلَ هَذَا مِنْ خَلْقِهِ يَعْنِي الْأُمَّةَ الَّتِي وَجَبَتْ لَهَا دَعْوَةُ إِبْرَاهِيمَ‏ {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ}}<ref>«شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref> ‏وَ هُمُ الْأُمَّةُ الْوُسْطَى وَ هُمْ خَيْرُ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ}}<ref>تفسیر العیاشی، ج۱، ص۶۳.</ref>.

همین بیان با کمی تفاوت در استدلال امام صادق {{ع}} با ابوحُمران ذکر شده است.

{{متن حدیث|وَ فِي رِوَايَةِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِيهِ أَعْيَنَ عَنْهُ {{ع}}‏ إِنَّمَا أَنْزَلَ اللَّهُ‏ {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا}} يَعْنِي عَدْلًا {{متن قرآن|لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا}} قَالَ وَ لَا يَكُونُ شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ إِلَّا الْأَئِمَّةُ وَ الرُّسُلُ فَأَمَّا الْأُمَّةُ فَإِنَّهُ غَيْرُ جَائِزٍ أَنْ يَسْتَشْهِدَهَا اللَّهُ‏ تَعَالَى‏ عَلَى النَّاسِ وَ فِيهِمْ مَنْ لَا تَجُوزُ شَهَادَتُهُ فِي الدُّنْيَا عَلَى حُزْمَةِ بَقْلٍ}}<ref>مناقب آل أبی طالب {{ع}}، ج۴، ص۱۷۹.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]] ص ۶۵۰.</ref>

== منابع ==

== پانویس ==