ابوضمیره حمیری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'پرونده:1100558.jpg' به 'پرونده:IM009657.jpg') |
جز (جایگزینی متن - 'توضیح تصویر = تصویر قدیمی مدینه' به 'توضیح تصویر = تصویری کهن از مدینه') |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = ابوضمیره حمیری | مداخل مرتبط = [[ابوضمیره حمیری در تراجم و رجال]] - [[ابوضمیره حمیری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
{{جعبه اطلاعات اصحاب | |||
| نام = ابوضمیره حمیری | |||
| مشهور به = | |||
| نام تصویر = تصویر قدیمی مدینه.jpg | |||
| عرض تصویر = | |||
| توضیح تصویر = تصویری کهن از [[مدینه]] | |||
| نام کامل = ابوضمیره حمیری | |||
| نامهای دیگر = | |||
| جنسیت = مرد | |||
| کنیه = | |||
| لقب = | |||
| اهل = | |||
| از قبیله = [[حمیر]] | |||
| از تیره = | |||
| پدر = | |||
| مادر = | |||
| همسر = [[ام ضمیره]] | |||
| پسر = [[ضمیره بن ابوضمیره حمیری]] | |||
| دختر = | |||
| خواهر = | |||
| برادر = | |||
| خویشاوندان = | |||
| وابستگان = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = | |||
| محل زندگی = | |||
| تاریخ درگذشت = | |||
| محل درگذشت = | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| طول عمر = | |||
| محل دفن = | |||
| دین = | |||
| مذهب = | |||
| از اصحاب = [[پیامبر خاتم]] | |||
| از طبقه = | |||
| در جنگ = | |||
| نقش‌ها = | |||
| فعالیت‌ها = | |||
| علت شهرت = | |||
| علت درگذشت = | |||
| علت شهادت = | |||
| راوی از = | |||
| روایات مشهور = | |||
| مشایخ او = | |||
| راویان از او = | |||
| آخرین راوی از او = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
نام وی را به [[اختلاف]] [[سعد]] ([[سعید]])<ref>موارد اختلاف و تصحیف را بنگرید در ابن حبان، مجروحین، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن | نام وی را به [[اختلاف]] [[سعد]] ([[سعید]])<ref>موارد اختلاف و تصحیف را بنگرید در ابن حبان، مجروحین، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۵۸؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۵۸؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۷۴.</ref> و [[روح]] نامیده‌اند. [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۲، ص۳۸۸.</ref> نام فرزند [[ابوضمیره]] (ضمیره یا ضمره) را سعد آورده، ولی [[ابن حجر]] با اعلام اینکه بخاری، به [[یقین]] سعد را نام ابوضمیره می‌داند، بخشی از این تصحیف‌ها را به عهده شارحان نهاده و آن را نتیجه اختلاف درباره نام [[پدر]] و انتقال آن به پسر دانسته است<ref>ابن حجر، فتح، ج۱، ص۴۱۲؛ ر. ک: ابن حبان، ج۳، ص۱۵۱؛ ابن عدی، ج۲، ص۳۵۶.</ref>. کسانی که ابوضمیره را روح نامیده‌اند، وی را فرزند سندر (=[[زیبا]]) یا شیرزاد (=داروی گیاهی زیاد کننده شیر) گفته‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۵۸.</ref>. [[طبری]]<ref>تاریخ، ج۲، ص۴۲۰.</ref> بر اساس گفتار نسب‌شناسان [[فارسی]] [[زبان]]، نامش را «واح»، فرزند شیر زبن بیرویس بن تاریشمة بن ماهوش بن با کمهیر آورده است. از این رو، نژاد وی را نیز به اختلاف، [[عرب]] [[حمیری]] از [[آل]] ذی یزن<ref>بخاری، ج۲، ص۳۸۸؛ ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۵۸؛ ابن حبان، مجروحین، ج۱، ص۲۴۴.</ref> ضمری لیثی<ref>ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۱۹۹.</ref> و فارسی از [[فرزندان]] گشتاسب<ref>تاریخ، ج۲، ص۴۲۰؛ ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۸.</ref> دانسته‌اند. [[مجلسی]]<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۲۲.</ref> پس از آوردن اختلاف نظرها، عرب بودن وی را مشهور دانسته و [[احمدی میانجی]]<ref>احمدی میانجی، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵.</ref> با تکیه بر دو روایتی که در ادامه می‌آید، فارسی بودن ابوضمیره را احتمال داده است. | ||
[[کنیه]] ابوضمیره و همسرش - ام ضمیره - برگرفته از نام فرزندشان ضمیره (یا ضمره از [[راویان]] و [[محدثان]] [[اخبار]] [[سیره نبوی]]) است<ref>ابن عساکر، ج۴، ص۲۹۳.</ref>. [[ابن شهرآشوب]]<ref> | [[کنیه]] ابوضمیره و همسرش - ام ضمیره - برگرفته از نام فرزندشان ضمیره (یا ضمره از [[راویان]] و [[محدثان]] [[اخبار]] [[سیره نبوی]]) است<ref>ابن عساکر، ج۴، ص۲۹۳.</ref>. [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۸.</ref>، ابوضمیره و ابو ضمره را یک نفر و ابن کلبی، این ابوضمیره را غیر از ابوضمیره، از [[موالیان]] [[امام علی]] {{ع}} دانسته است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۰.</ref>. | ||
ابوضمیره در شمار [[غنایم]] و موالیان [[آزاد]] شده [[رسول خدا]]{{صل}} بود. برخی وی را خریده [[ام سلمه]] برای [[حضرت]] و [[آزاد]] شده ایشان دانسته‌اند<ref> | ابوضمیره در شمار [[غنایم]] و موالیان [[آزاد]] شده [[رسول خدا]] {{صل}} بود. برخی وی را خریده [[ام سلمه]] برای [[حضرت]] و [[آزاد]] شده ایشان دانسته‌اند<ref>ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۸.</ref>. انضمام دو [[روایت]] [[اسیران]] [[بحرین]] و [[اسارت]] ام ضمیره، احتمال اسارت ضمیره و خانواده‌اش را در [[نبرد]] بحرین تقویت می‌کند. بر پایه خبر نخست، [[ابواسید انصاری]]، اسیرانی از بحرین آورد و [[رسول خدا]] {{صل}} فرزند زنی را که در فراغ فرزندش می‌گریست، به وی برگرداند<ref>مالک، ج۴، ص۲۸۰.</ref>. بنا بر خبر دوم، ضمیره می‌گوید: رسول خدا {{صل}} ام ضمیره (مادرش) را گریان دید و سبب آن را پرسید. گفت: میان من و فرزندم جدایی انداخته‌اند. فرمود: {{متن حدیث|لا يُفَرَّقُ بَيْنَ الْوَالِدَةِ وَ وَلَدِهَا }}؛ و فردی را نزد صاحب ضمیره فرستاد و وی را به شتربچه‌ای خرید<ref>بخاری، ج۲، ص۳۸۹؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۳۹.</ref>. حضرت پس از [[آزادی]]، برای وی و خاندانش نامهای به خط [[ابی بن کعب]] نوشت و در آن با اشاره به آزادی آنان، یادآور شد که اینان خاندانی از [[عرب]] هستند که [[مسلمان]] شده‌اند و کنار رسول خدا {{صل}} بودن را، بر پیوستن به قومشان ترجیح داده‌اند. حضرت درباره آنان به [[نیکی]] سفارش کرد<ref>ابن قتیبه، ص۱۴۸؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۳۹؛ ابن عساکر، ج۴، ص۲۹۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۳، ص۴۰۲.</ref>. این [[نامه]] را برخی از [[ابن سعد]] نقل کرده‌اند<ref>ر. ک: ابن کثیر، ج۵، ص۳۴۳.</ref> که در چاپ موجود یافت نشد. حمیدالله <ref>(الوثائق، ۳۲۹ نامه شماره ۲۴۴)</ref> این نامه را برای ابو ضمره حبشی آورده و از شخص دیگری نیز به نام [[ابوضمیره]] [[ایرانی]] نام برده است. [[احمدی میانجی]]<ref>احمدیم یانجی، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵.</ref> بر اساس همان دو خبر بالا، [[فارسی]] بودن ابوضمیره را احتمال داده و عبارت [[اهل بیت]] من العرب را، به منزله عرب بودن و تأکیدی بر آزادی آنان [[تفسیر]] کرده است تا عرب، برخوردی مانند [[موالی]] [[عجم]] با آنان نداشته باشد. | ||
نامه رسول خدا{{صل}} | نامه رسول خدا {{صل}} دست کم تا [[زمان]] [[مقدسی]] (در [[قرن پنجم]]) در دست [[فرزندان]] ابوضمیره بوده است<ref>مقدسی، ج۵، ص۲۴.</ref>. [[حسین بن عبدالله بن ضمیرة بن ابی ضمیره]]، آن نامه را نزد [[مهدی عباسی]] برد. [[مهدی]] آن را بوسید و بر چشم نهاد و سیصد [[دینار]] به وی بخشید. همو در سفری به همراه خاندانش، گرفتار دزدان شد که با دیدن این [[نامه]] در میان اثاثیه، [[اموال]] [[غارت]] شده را برگردانده، او را رها کردند<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۰؛ به نقل از ابن سعد و بلاذری.</ref>. بنا بر گفته [[زبیری]]، [[ابوضمیره]] در عقیق [[مدینه]] [[منزل]] داشت<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۰.</ref><ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوضمیره حمیری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۳۸۵-۳۸۶.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[حمیر]] (قبیله) | |||
* [[ضمیره بن ابوضمیره حمیری]] (فرزند) | |||
* [[ام ضمیره]] (همسر) | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۱: | خط ۷۳: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده: | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
[[رده:حمیر]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوضمیره حمیری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوضمیره حمیری در تراجم و رجال - ابوضمیره حمیری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوضمیره حمیری | |
|---|---|
 تصویری کهن از مدینه | |
| نام کامل | ابوضمیره حمیری |
| جنسیت | مرد |
| از قبیله | حمیر |
| همسر | ام ضمیره |
| پسر | ضمیره بن ابوضمیره حمیری |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
نام وی را به اختلاف سعد (سعید)[۱] و روح نامیده‌اند. بخاری[۲] نام فرزند ابوضمیره (ضمیره یا ضمره) را سعد آورده، ولی ابن حجر با اعلام اینکه بخاری، به یقین سعد را نام ابوضمیره می‌داند، بخشی از این تصحیف‌ها را به عهده شارحان نهاده و آن را نتیجه اختلاف درباره نام پدر و انتقال آن به پسر دانسته است[۳]. کسانی که ابوضمیره را روح نامیده‌اند، وی را فرزند سندر (=زیبا) یا شیرزاد (=داروی گیاهی زیاد کننده شیر) گفته‌اند[۴]. طبری[۵] بر اساس گفتار نسب‌شناسان فارسی زبان، نامش را «واح»، فرزند شیر زبن بیرویس بن تاریشمة بن ماهوش بن با کمهیر آورده است. از این رو، نژاد وی را نیز به اختلاف، عرب حمیری از آل ذی یزن[۶] ضمری لیثی[۷] و فارسی از فرزندان گشتاسب[۸] دانسته‌اند. مجلسی[۹] پس از آوردن اختلاف نظرها، عرب بودن وی را مشهور دانسته و احمدی میانجی[۱۰] با تکیه بر دو روایتی که در ادامه می‌آید، فارسی بودن ابوضمیره را احتمال داده است.
کنیه ابوضمیره و همسرش - ام ضمیره - برگرفته از نام فرزندشان ضمیره (یا ضمره از راویان و محدثان اخبار سیره نبوی) است[۱۱]. ابن شهرآشوب[۱۲]، ابوضمیره و ابو ضمره را یک نفر و ابن کلبی، این ابوضمیره را غیر از ابوضمیره، از موالیان امام علی (ع) دانسته است[۱۳].
ابوضمیره در شمار غنایم و موالیان آزاد شده رسول خدا (ص) بود. برخی وی را خریده ام سلمه برای حضرت و آزاد شده ایشان دانسته‌اند[۱۴]. انضمام دو روایت اسیران بحرین و اسارت ام ضمیره، احتمال اسارت ضمیره و خانواده‌اش را در نبرد بحرین تقویت می‌کند. بر پایه خبر نخست، ابواسید انصاری، اسیرانی از بحرین آورد و رسول خدا (ص) فرزند زنی را که در فراغ فرزندش می‌گریست، به وی برگرداند[۱۵]. بنا بر خبر دوم، ضمیره می‌گوید: رسول خدا (ص) ام ضمیره (مادرش) را گریان دید و سبب آن را پرسید. گفت: میان من و فرزندم جدایی انداخته‌اند. فرمود: «لا يُفَرَّقُ بَيْنَ الْوَالِدَةِ وَ وَلَدِهَا »؛ و فردی را نزد صاحب ضمیره فرستاد و وی را به شتربچه‌ای خرید[۱۶]. حضرت پس از آزادی، برای وی و خاندانش نامهای به خط ابی بن کعب نوشت و در آن با اشاره به آزادی آنان، یادآور شد که اینان خاندانی از عرب هستند که مسلمان شده‌اند و کنار رسول خدا (ص) بودن را، بر پیوستن به قومشان ترجیح داده‌اند. حضرت درباره آنان به نیکی سفارش کرد[۱۷]. این نامه را برخی از ابن سعد نقل کرده‌اند[۱۸] که در چاپ موجود یافت نشد. حمیدالله [۱۹] این نامه را برای ابو ضمره حبشی آورده و از شخص دیگری نیز به نام ابوضمیره ایرانی نام برده است. احمدی میانجی[۲۰] بر اساس همان دو خبر بالا، فارسی بودن ابوضمیره را احتمال داده و عبارت اهل بیت من العرب را، به منزله عرب بودن و تأکیدی بر آزادی آنان تفسیر کرده است تا عرب، برخوردی مانند موالی عجم با آنان نداشته باشد.
نامه رسول خدا (ص) دست کم تا زمان مقدسی (در قرن پنجم) در دست فرزندان ابوضمیره بوده است[۲۱]. حسین بن عبدالله بن ضمیرة بن ابی ضمیره، آن نامه را نزد مهدی عباسی برد. مهدی آن را بوسید و بر چشم نهاد و سیصد دینار به وی بخشید. همو در سفری به همراه خاندانش، گرفتار دزدان شد که با دیدن این نامه در میان اثاثیه، اموال غارت شده را برگردانده، او را رها کردند[۲۲]. بنا بر گفته زبیری، ابوضمیره در عقیق مدینه منزل داشت[۲۳][۲۴]
جستارهای وابسته
- حمیر (قبیله)
- ضمیره بن ابوضمیره حمیری (فرزند)
- ام ضمیره (همسر)
منابع
پانویس
- ↑ موارد اختلاف و تصحیف را بنگرید در ابن حبان، مجروحین، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۵۸؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۵۸؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۷۴.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۳۸۸.
- ↑ ابن حجر، فتح، ج۱، ص۴۱۲؛ ر. ک: ابن حبان، ج۳، ص۱۵۱؛ ابن عدی، ج۲، ص۳۵۶.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۵۸.
- ↑ تاریخ، ج۲، ص۴۲۰.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۳۸۸؛ ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۵۸؛ ابن حبان، مجروحین، ج۱، ص۲۴۴.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۱۹۹.
- ↑ تاریخ، ج۲، ص۴۲۰؛ ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۸.
- ↑ مجلسی، ج۲۶، ص۲۲.
- ↑ احمدی میانجی، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵.
- ↑ ابن عساکر، ج۴، ص۲۹۳.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۸.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۰.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۱۴۸.
- ↑ مالک، ج۴، ص۲۸۰.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۳۸۹؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۳۹.
- ↑ ابن قتیبه، ص۱۴۸؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۳۹؛ ابن عساکر، ج۴، ص۲۹۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۳، ص۴۰۲.
- ↑ ر. ک: ابن کثیر، ج۵، ص۳۴۳.
- ↑ (الوثائق، ۳۲۹ نامه شماره ۲۴۴)
- ↑ احمدیم یانجی، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵.
- ↑ مقدسی، ج۵، ص۲۴.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۰؛ به نقل از ابن سعد و بلاذری.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۰.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوضمیره حمیری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۸۵-۳۸۶.