ابوسفیان صخر بن حرب: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابوسفیان بن حرب]] یکی از سران [[قریش]] و از بازرگانان بنام زمان خود بود و از [[دشمنان]] سرسخت [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بود. [[جنگ بدر]]، [[احد]] و [[خندق]] به طراحی ابوسفیان بر [[پیامبر اکرم]] {{صل}} تحمیل شد. او پس از [[دشمنی]] فراوان و جنگ‎‌های متعدد، در [[سال هشتم هجری]] ‌هنگام [[فتح مکه]] در ظاهر [[اسلام]] آورد. [[تاریخ]] دقیق [[مرگ]] ابوسفیان مشخص نیست، اما اقوال مختلف [[مرگ]] او را بین سال‌‌های ۲۵ تا ۳۴ قمری ذکر کرده‌اند.

== [[نسب]] ابوسفیان ==

[[صخر بن حرب بن امیه]] معروف به ابوسفیان از بزرگان [[عرب]] و سران [[قریش]]<ref>عبدالله بن سعید عبادی لحجی، منتهی السؤل علی وسائل الوصول الی شمائل الرسول {{صل}}، ج۲، ص۵۳۳.</ref> و از [[حاکمان]] [[مکه]]<ref>المحبر، ص‌۱۳۲.</ref> به شمار می‎‌رفته که ظاهراً ده سال پیش از عام‌‎الفیل به [[دنیا]] آمده است<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۵، ص۱۳؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۷.</ref>. او ندیم [[عباس بن عبدالمطلب]] بود<ref>المحبر، ص‌۱۷۵.</ref> و پس از پدرش [[رهبری]] [[قریش]] را در جنگ‎‌ها و کاروان‎‌های تجاری برعهده گرفت<ref>اخبار مکه، ص‌۱۱۵.</ref>. [[پدر]] او ندیمِ [[عبدالمطلب]] و فرماندۀ آنان در جنگ‎‌های "[[فجار]]" بوده<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص ۱۵؛ الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۲۲، ص۳۰۷.</ref> و مادرش [[صفیه]]، دختر [[حزن]] بن بجیر و عمۀ [[میمونه بنت حارث|میمونه]]، [[همسر رسول خدا]] {{صل}}<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۵، ص۴؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۷۴.</ref> بوده است و خواهرش ام‌‎جمیل، [[زن]] [[ابولهب]] و به تعبیر [[قرآن]] {{متن قرآن|حَمَّالَةَ الْحَطَبِ}}<ref>«و (نیز) همسرش در حالی که هیزم‌کش (دوزخ) است،» سوره مسد، آیه ۴.</ref> است<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص۴؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۵۵.</ref>. از پسرانش می‎‌توان به [[معاویة بن ابی سفیان|معاویه]]، [[یزید بن ابی سفیان|یزید]]، [[عنبسة بن ابی سفیان|عنبسه]]، [[عتبة بن ابی سفیان|عتبه]]، [[حنظلة بن ابی سفیان|حنظله]] و [[عمرو بن ابی سفیان|عمرو]] و از دخترانش به [[ام‌حبیبه]]، [[رمله]]، [[هند]]، [[عایشه بنت ابی سفیان|عایشه]] و ضهیاء اشاره کرد<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص۶؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۱۱.</ref><ref>ر. ک: [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوسفیان ۱ (مقاله)|ابوسفیان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۷۹ ـ ۸۰.</ref>

== ابوسفیان [[پیش از بعثت]] [[پیامبر]] {{صل}} ==

ابوسفیان از معدود باسوادان [[قریش]]<ref>فتوح البلدان، ص‌۴۵۷.</ref> و از ثروتمند‎ترین افراد [[مکه]] به شمار می‎‌رفته<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۸۰.</ref> و از بازرگانان بود<ref>الاستیعاب، ج‌۴، ص‌۲۴۰.</ref> که روغن و پشم می‎‌فروخت<ref>المعارف، ص‌۵۷۵‌.</ref> و گاهی با دارایی‎‌های خود و دیگران، بازرگانان را مجهز کرده به سرزمین‌‎های [[عجم]] می‎‌فرستاد<ref>الاغانی، ج۶، ص۳۵۹؛ الاستیعاب، ج‌۴، ص‌۲۴۰. </ref> و گاهی در برخی از سفرهای تجاری [[قریش]] به [[شام]]، حضور جدی داشته است<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۵.</ref><ref>ر. ک: [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوسفیان ۱ (مقاله)|ابوسفیان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص ۷۹ ـ۸۰.</ref> [[رأی]] او نافذ و [[پرچم]] مخصوص سران، معروف به "عُقاب" در اختیارش بود<ref>الاستیعاب، ج‌۴، ص‌۲۴۰.</ref>. فردی [[خویشاوند]] [[دوست]] بود<ref>سیره ابن هشام، ج‌۲، ص‌۴۱۳.</ref> و [[حمایت]] او از [[فاطمه]] {{س}} در مقابل ابو‎جهل به [[دلیل]] همین ویژگی بود<ref>انساب الاشراف، ج‌۵‌، ص‌۱۴.</ref>. او از زنادقۀ [[قریش]] بوده<ref>المحبر، ص‌۱۶۱.</ref> و بی بند‎و‎باری او در [[تاریخ]] زیاد است. به هر حال جزئیات [[زندگی]] او پیش از [[اسلام]]، روشن نیست و پس از آن نیز به جهات [[سیاسی]] و [[اقتدار]] [[امویان]]، آنچه در [[مسلمانی]] و [[تنزیه]] او [[نقل]] شده، محل نقد است<ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۶۷۹.</ref>.

== ابوسفیان قبل از [[مسلمان]] شدن ==

ابوسفیان از سر‎‎سخت‎‌ترین [[دشمنان]] [[پیامبر]] {{صل}} به شمار می‎‌رفت که از هیچ کاری علیه آن [[حضرت]] و [[اسلام]] فروگذار نکرد. برخی از اقدامات او علیه [[اسلام]] و [[پیامبر]] {{صل}} در [[مکه]] و بعد از [[هجرت پیامبر]] {{صل}} به [[مدینه]] عبارت‌اند از:

# تلاش برای بازداشتن [[پیامبر]] {{صل}} از [[تبلیغ]] [[اسلام]]<ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۶۸۰.</ref>؛  

# [[پذیرش]] پیشنهاد [[ترور]] [[پیامبر]] {{صل}}<ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۴۸۰ ـ ۴۸۱.</ref>؛  

# مصادرۀ [[اموال]] [[مهاجران]]؛  

# عامل پیدایش [[جنگ بدر]]<ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۶۸۰.</ref>؛  

# وارد شدن بر [[بنی نضیر]] و [[آتش]] زدن خانه‎ها و کاه‎ها (غزوۀ سویق)؛  

# از عوامل ایجاد [[جنگ احد]]<ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۶۸۱-۶۸۲.</ref>؛  

# روانه کردن فردی به [[مدینه]] برای [[ترور]] [[پیامبر]] {{صل}}؛

# عامل پیدایش [[جنگ احزاب]]<ref>ر. ک: [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوسفیان ۱ (مقاله)|ابوسفیان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۸۱ ـ۸۲.</ref>.

== ابوسفیان پس از [[مسلمان]] شدن ==

ابوسفیان پس از فتنه‎‌ها و دشمنی‎‌های فراوان با عنوان سردستۀ [[مخالفان]] [[قریش]]<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۵۲؛ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۵، ص۳۵.</ref>، در [[سال هشتم هجری]] در قضیه [[فتح مکه]] و پیش از آن به [[ترغیب]] [[عباس]]، [[اسلام]] آورد<ref>الطبقات، ج‌۲، ص‌۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ تاریخ یعقوبی، ج‌۲، ص‌۵۸‌.</ref> و چون فردی افتخار‎جو و امتیاز‎طلب بود با وساطت او مکیان در جریان [[فتح مکه]] از [[جنگ]] با [[پیامبر]] {{صل}}دست برداشتند، بنابراین [[پیامبر]] {{صل}} خانه‎‌اش را محل [[امن]] قرار داد<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۳۵؛ الاستیعاب، ج۴، ص۲۴۰.</ref>؛ اما اهل تحقیق، [[اسلام]] ابوسفیان را به دیدۀ تردید نگریسته، بدان ارزشی نمی‎‎گذارند<ref>الاستیعاب، ج‌۴، ص‌۲۴۱.</ref>، چون از [[اعمال]] و گفته‌های او پس از [[اسلام]] آوردنش به خوبی می‎‌توان ظاهری بودن اسلامش را دریافت<ref>قاموس الرجال، ج ۵، ص ۴۸۷.</ref> چنانکه وقتی تجمع [[مردم]] اطراف [[پیامبر]] را دید از روی [[حسادت]] گفت: ای کاش این جمع از او برگردند! [[پیامبر]] بر سینه‎‌اش زده و فرمودند: [[خداوند]] خوارت کند! او [[استغفار]] کرد و گفت: به [[خدا]] [[سوگند]]! آن را فقط به جهت آنچه در خاطرم [[گذشت]] بر زبان راندم و... اکنون [[یقین]] کردم که تو [[رسول]] خدایی<ref>الاصابه، ج‌۳، ص‌۳۳۳.</ref><ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۶۸۱ ـ۶۸۲.</ref>

== ابوسفیان پس از [[رحلت پیامبر]] {{صل}} ==

ابوسفیان پس از [[وفات پیامبر]] {{صل}} در ظاهر از [[خلافت ابوبکر]]، اظهار [[نارضایتی]] می‎‌کرد<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۸۸؛ ج۱۰، ص۷۹؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۲۶؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ج۵، ص۱۳.</ref> و از سوی دیگر به خاطر [[فتنه]] انگیزی، [[آمادگی]] خود را برای [[حمایت]] از [[خلافت علی]] {{ع}} اعلام کرد؛ اما [[امام علی]] {{ع}} نپذیرفت<ref>الفتوح، ج‌۲، ص‌۵۵۹‌؛ انساب الاشراف، ج‌۲، ص‌۲۷۱.</ref> و [[عمر]] که [[فتنه]] گری او را می‎‌دانست به [[ابوبکر]] پیشنهاد کرد تا او را [[تطمیع]] کند و به این صورت [[بیعت]] کرد<ref>العقد الفرید، ج‌۴، ص‌۲۴۰.</ref> و در [[جنگ]] "[[یرموک]]" در زمان [[ابوبکر]] به [[فرماندهی]] پسرش، [[یزید]] شرکت کرد و چشم خود را از دست داد و تا آخر [[عمر]] [[نابینا]] شد<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۴۰۱؛ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۱۴.</ref>. در زمان عُمر، فرزندش [[معاویه]] را از [[مخالفت]] با [[خلیفه]] برحذر داشت و او را به [[پیروی]] از [[خلیفه]] سفارش کرد<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۵، ص۱۱.</ref> و هنگامی که خلیفۀ سوم به [[خلافت]] رسید در جمع [[امویان]] توصیه کرد گوی [[خلافت]] را در میان خود بگردانند<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۹.</ref> و پس از [[انتخاب]] [[عثمان]] بالای [[قبر]] [[حمزه]]، خطاب به او می‎‌گفت: «آن چیزی که بر سرش با شما می‎‌جنگیدیم، [[عاقبت]] به دست فرزندانمان رسید»<ref>توحیدی، ابوحیان، الامتاع و الموانسة، ج۲، ص۲۰۷.</ref>. او به [[عثمان]] توصیه کرد امر [[خلافت]] را مانند [[دوران جاهلیت]] بگرداند<ref>علامه امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، ج۸، ص۳۹۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۹.</ref> و [[عثمان]] نیز [[اموال]] بسیاری از بیت‎‌المال را در [[اختیار]] او گذاشته بود<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۷۴.</ref>.

سرانجام ابوسفیان پس از یک [[عمر]] [[فتنه]] و کار‎شکنی علیه [[اسلام]] و [[پیامبر]] {{صل}} درگذشت و [[عثمان]] بر او [[نماز]] خواند<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۶۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۷۱۵.</ref><ref>ر. ک: [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوسفیان ۱ (مقاله)|ابوسفیان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ص۸۳ ـ۸۴.</ref>

== ابوسفیان در [[شأن نزول]] ==

#{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ لِيَصُدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَسَيُنْفِقُونَهَا ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ يُغْلَبُونَ وَالَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ}}<ref>«بی‌گمان کافران دارایی‌های خود را برای بازداشتن (مردم) از راه خدا می‌بخشند؛ به زودی (همه) آن را خواهند بخشید آنگاه برای آنان مایه دریغ خواهد بود سپس مغلوب می‌گردند و کافران به سوی دوزخ گرد آورده می‌شوند» سوره انفال، آیه ۳۶.</ref>: گفته شده ابوسفیان دو هزار نفر را در [[جنگ اُحد]] به مزدوری گرفت تا با [[پیامبر]] [[جنگ]] کنند و این [[آیه]] دربارۀ او نازل شد<ref>جامع البیان، ج‌۶‌، ‌۹، ص‌۳۲۳؛ مجمع‌البیان، ج‌۴، ص‌۸۳۱‌.</ref>. و...<ref>ر. ک: [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص ۶۸۳ ـ ۶۸۹.</ref>.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

{{مدخل وابسته}}

== منابع ==

== پانویس ==

 

[[رده:اصحاب پیامبر]]