جهاد اقتصادی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جهاد اقتصادی در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۰

۲۳٬۱۲۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۹۹

ویرایش

@@ خط ۱۳۰: / خط ۱۳۰: @@
 آن چه موجب [[هراس]] [[دشمنان]] [[امت اسلام]] و [[ایران اسلامی]] است، تبدیل [[ایران]] به یک [[نظام]] و [[جامعه]] [[برتر]] در [[جامعه جهانی]] است؛ زیرا می‌‌تواند به عنوان الگوی [[رهایی]] و [[عدالت خواهی]] و [[روحیه]] [[خودباوری]] در [[جهان]] مطرح شود و بساط دشمنان [[بشریت]] را برچیند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش تجاری‌سازی تولید علم در جهاد اقتصادی (مقاله)|نقش تجاری‌سازی تولید علم در جهاد اقتصادیی]].</ref>.
+==فن آوری، وجهه مادی [[علم]]==
+[[فرهنگ]] مانند هر پدیده [[انسانی]] دارای دو وجه مادی و [[معنوی]] است؛ خاستگاه این دو بعدی بودن را می‌‌بایست در ساختار انسانی و [[طبیعت]] هستی جست وجو کرد. هنگامی که ما از [[فرهنگ عمومی]] سخن به میان می‌‌آوریم به دو جنبه مادی و معنوی آن توجه می‌‌دهیم. بی‌گمان [[تمدن]] و [[مدنیت]]، وجه ظاهری و مادی فرهنگ است که با آن به خوبی آشنا هستیم.
+علم نیز یکی از پدیده‌های مرتبط با [[انسان]] است و لذا دارای دو وجه مادی و معنوی می‌‌باشد. هرچند که جنبه معنوی علم در [[ذهن]] ما بیشتر بروز و ظهور دارد، ولی در [[فرهنگ غربی]] بیشتر جنبه مادی آن مورد توجه است. همین مسئله درباره [[فلسفه]] نیز مطرح است؛ زیرا فلسفه در فرهنگ غربی، دیگر [[سخن گفتن]] از متافیزیک و ماوراء الطبیعه نیست، بلکه سخن گفتن از فیزیک و ماده در قالبی به ظاهر [[عقلانی]] و [[فلسفی]] است. از این رو بیش از آنکه با فلسفه محض در غرب برخورد داشته باشیم، با فلسفه مضاف مانند فلسفه علم روبه رو هستیم. همین نگرش و رویکرد است که علم را به ابزار [[تولید]] تبدیل کرده است و غربی‌ها به جای آنکه به جنبه معنوی آن توجه یا بسنده کنند، به جنبه مادی و بهره‌گیری از علم توجه دارند. این شاید برای ما که در فرهنگ عقلانی و فلسفی محض [[رشد]] کرده ایم دشوار باشد، ولی با نگاهی گذرا به [[آموزه‌های قرآنی]] می‌‌توان دریافت که این جنبه نیز مورد توجه و تاکید [[پیامبران]] و [[آموزه‌های وحیانی]] بوده و ما از آن [[غافل]] بوده ایم.
+آموزه‌های قرآنی به مخاطب خویش این [[پیام]] را در اشکال گوناگون می‌‌رساند که علم باید در راستای بهره‌گیری از آن مورد توجه باشد. بنابراین، هر [[علمی]] که [[ناتوان]] از بهره‌مندی از آن باشیم یا قابلیت بهره‌مندی از آن وجود نداشته باشد یا ما به قصد بهره‌مندی از آن، [[اقدام]] به فراگیری و [[یادگیری]] آن نکرده باشیم، [[علمی]] ناقص و ابتر است. بنابراین، ابزاری بودن [[علم]] و [[دانایی]] از مسائل بدیهی در [[فرهنگ قرآنی]] است. به این معنا که علم و [[معرفت]] و دانایی و [[شناخت]]، ابزارهایی در [[خدمت]] [[انسان]] هستند تا انسان بتواند خود و [[جهان]] را بشناسد و با بهره‌گیری از این علم، امکان شدن‌های کمالی از رنگ و [[صبغه]] خدایی گرفتن تا خدایی و ربانی شدن را [[تجربه]] کند؛ چراکه همین علم و دانایی است که به انسان [[توانایی]] [[ربوبیت]] و مظهریت در آن را به عنوان [[خلیفه الهی]] بخشیده است.<ref>بقره، آیات ۳۰ تا۳۷</ref>
+براین اساس، هر علمی که توانایی را در انسان ایجاد نکند و او را [[قادر]] به [[تصرف]] و [[تسخیر]] در خود و جهان نسازد، علمی ناقص و ابتر و حتی غیرسازنده و منفی و بازدارنده است.
+[[تولید علم]] به معنای [[درک]] دقیق و کامل از [[حقایق]] هستی و اشیای جهان و به خدمت گرفتن آن در راستای [[اهداف]] [[آفرینش]] و ربوبیت انسان بر جهان، از مهم‌ترین [[آموزه‌های قرآنی]] است. [[خداوند]] در [[آیات]] بسیاری به [[ارزش]] چنین علمی توجه داده است و انسان را به شناخت دقیق حقایق هستی و علم یابی [[ترغیب]] و [[تشویق]] نموده و از او خواسته است تا با دقت علمی در چیزهای جهان، جوانب مختلف آن را [[ادراک]] و [[قدرت]] تصرف و [[تغییر]] در آن را بیابد و به تغییر آن [[اقدام]] کند تا در مسیر کمالی خود و همان چیز به کار گیرد. این همان [[خلافت]] [[واقعی]] انسان و مظهری در ربوبیت است که [[مأموریت]] اصلی و [[هدف]] و [[فلسفه آفرینش]] است.
+براین اساس می‌‌توان گفت که تبدیل علم به فن آوری از مهم‌ترین مأموریت‌ها و مسئولیت‌های بشری در [[مقام خلافت الهی]] است؛ زیرا تبدیل دانایی به توانایی از طریق تبدیل آن به فن آوری مقصد نهایی [[تعلیم]] اسمایی [[الهی]] است که در [[آیات قرآنی]] به آن اشاره شده است.
+به یک معنا جنبه مادی [[علم]] را می‌‌بایست در تبدیل آن به فن آوری جست وجو کرد. اما این [[پرسش]] مطرح است که مراد از فن آوری چیست؟<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی (مقاله)|تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی]].</ref>.
+==فن آوری سنتی و نوین==
+فن آوری به معنای [[هنر]] تبدیل علم به فن و [[صنعت]] است. فن آوری تبدیل [[دانایی]] به [[توانایی]] و علم به [[قدرت]] است. هنر [[تغییر]] و [[تصرف]] از طریق [[دانش]] و دانایی در موجودات [[جهان هستی]] است.
+بی‌گمان شما با فن آوری‌های سنتی آشنایی کاملی دارید. به طور معمول [[انسان‌ها]] از همان آغاز با دانش ساختن ابزارها از طریق تغییر و تصرف در آن آشنا بوده‌اند. تبدیل پشم به نخ و فرش، تبدیل سنگ آهن به آهن و نیزه و خنجر و ابزارهایی دیگر، هنر و فن تبدیل گل [[رس]] به کوزه و در یک مرحله [[برتر]]، تبدیل پشم به [[لباس]] و هنر و فن نساجی و مانند آن یا فن آوری ماشین ابزارسازی و مانند آن یا فناوری خطوط فشار [[قوی]] برق طیف وسیعی از تبدیل علم و دانایی به توانایی و [[ثروت]] و قدرت بوده است.
+در [[حقیقت]] فن آوری‌های سنتی، فن آوری‌هایی هستند که در طول [[تاریخ]] از طریق [[تجربه]] و [[آزمون]] سعی و [[خطا]] [[ابداع]] و اختراع شده و [[توسعه]] یافته‌اند. بخش بزرگی از فناوری‌هایی که هم اکنون در [[جامعه بشری]] وجود دارند، یا اساسا [[تجربی]] هستند یا خاستگاه تجربی دارند.
+اما غیراز این دسته از فن آوری‌ها باید به دسته دیگر و برتر از فن آوری‌ها اشاره کرد که از آن به فن آوری‌های نوین یا به عبارت بهتر فن آوری‌های [[علمی]] یاد می‌‌شود؛ زیرا جنبه علمی بودن آن قوی‌تر و دقت و تامل در [[کشف]] [[حقایق]] و تبدیل آن سخت‌تر و دشوارتر است.
+طیف وسیعی از فن آوری‌های پیشرفته کنونی از مهندسی ژنتیک گرفته تا نانو فن آوری و مکاترونیک و الکترواپتیک از جمله فن آوری‌های نوین علمی هستند.
+به سخن دیگر، فن آوری‌های علمی، فن آوری‌هایی هستند که ریشه در [[پیشرفت علم]] و [[دانایی]] شگرف [[بشر]] در عصر کنونی دارد. [[توسعه]] این دسته از فن آوری‌ها در گرو [[پیشرفت‌های علمی]] و فعالیت‌های گسترده [[پژوهشی]] است؛ چراکه فن آوری‌های مرتبط با نانو یا [[زیستی]] تنها در [[سایه]] [[شناخت کامل]] از ژانوم [[انسانی]] و [[قدرت]] [[تصرف]] و [[تغییر]] در آن شدنی است. اینها فن آوری‌های نوین و مدرنی هستند که موجب [[ایجاد قدرت]] و [[ثروت]] شده و شکوفایی و [[رشد]] و [[توسعه اقتصادی]] را به دنبال دارند و نقش [[انسان]] را به عنوان [[استعمار]] الارض و [[آبادانی]] آن و [[خلافت]] و مظهریت [[ربوبیت]] به نمایش می‌‌گذارد و متاله و ربانی شدن انسان را تقویت می‌‌کند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی (مقاله)|تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی]].</ref>.
+==فن آوری سخت و نرم==
+گروهی از صاحب‌نظران فن آوری‌ها را به دو دسته فن آوری‌های نرم و سخت تقسیم می‌‌کنند. به عنوان نمونه خانم دکتر زوئینگ جین (۱۹۹۵) در فصل اول کتاب تغییر جهانی فن آوری، از فن آوری‌های سخت به نرم، سخن به میان می‌‌آورد.
+فن آوری‌های سخت به آن دسته از فن آوری‌هایی اطلاق می‌‌شود که ریشه در [[علوم طبیعی]] و فیزیکی مانند زیست‌شناسی، فیزیک، [[شیمی]]، [[ریاضیات]] کاربردی و مانند آن دارد و [[ابزارهای تولید]] کالای مادی و فیزیکی به شمار می‌‌آیند.
+فن آوری‌های نرم به [[خانواده]] ای از فن آوری‌ها اطلاق می‌‌شود که ریشه در [[علوم]] [[غیرطبیعی]] مانند [[علوم انسانی]] و [[هنر]] و مانند آن دارد و حوزه عملیاتی آنها دنیای [[فکر]] و [[ذهن]] است.
+به نظر دکتر جین از [[اهل]] چین، فن آوری نرم یک نوع فن آوری [[فکری]] برای [[خلق]] و [[نوآوری]] است که ریشه در [[اندیشه]]، [[ایدئولوژی]]، [[احساسات]]، [[ارزش‌ها]]، هستی‌شناسی‌ها، رفتارهای فردی و سازمانی و [[جامعه انسانی]] دارد. <ref>فن آوری‌های نرم، انواع و ویژگی‌ها، نشر مرکز آینده پژوهشی علوم و فن آوری دفاعی، ۱۳۸۵، ترجمه فصل سوم کتاب دکتر زوئینگ جین</ref>
+وی ۱۸ تفاوت بنیادین برای این دو نوع فن آوری بیان می‌‌کند که یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها این است که فن آوری سخت، فن آوری کنترل بر ماده یا [[طبیعت]] است، در حالی که فن آوری نرم در صدد کنترل و [[فرماندهی]] بر [[ذهن]] و [[روح انسان]] است. از سوی دیگر، فن آوری سخت به نسبت خنثی است و بار [[ایدئولوژیک]] یا ارزشی ندارد، در حالی که فن آوری نرم در برخی از شاخه‌ها به [[غایت]] جانبدارانه است و دارای بار ارزشی است.
+همچنین فن آوری سخت قابل انتقال است، در حالی که انتقال فن آوری‌های نرم، دشوار یا غیر ممکن است. اینها مهم‌ترین تفاوت‌های میان دو نوع فن آوری سخت و نرم است که در این جا به آن اشاره شده است.
+وی مجموعه فن آوری‌های سخت معاصر را حتی اگر مانند فن آوری‌های نانو یا مهندسی ژنتیک در آخرین مرزهای [[دانش]] باشند، در زمره فن آوری‌های سنتی قرار می‌‌دهد و مجموعه فن آوری‌های نرم را حتی اگر مانند فن آوری [[طب]] سوزنی چین صدها سال [[قدمت]] داشته باشد، فن آوری جدید تلقی می‌‌کند.
+اکنون این [[پرسش]] مطرح می‌‌شود که ملاک جدید بودن فن آوری چیست؟ آیا ملاک آن را باید همانند دکتر جین چیزی به جز «در آخرین مرزهای دانش بودن» یا به تعبیر دکتر عبدالسلام «[[علم]] محور بودن فن آوری» بدانیم؟
+واضح است که ملاک سنتی یاجدید بودن فن آوری‌ها بستگی به زاویه نگرش و دید و [[هدف]] ما از طبقه‌بندی دارد.
+اگر از زاویه علم به موضوع نگاه کنیم و رابطه فن آوری و علم را مبنای [[قضاوت]] قرار دهیم، بدون [[شک]]، هرچه یک فن آوری به آخرین مرزهای دانش نزدیک‌تر باشد، آن را جدیدتر ارزیابی می‌‌کند و هر چه یک فن آوری بستگی کمتری به علم و اتکای بیشتری به [[تجربه]] داشته باشد، آن را سنتی‌تر می‌‌کند.
+فرد دیگری ممکن است از زاویه مکانیزم و سازوکار به آن بنگرد. در این حالت هرچه دقت در سازوکار فن آوری و مکانیزم آن پیچیده‌تر باشد، فن آوری جدیدتر و هرچه درجه دستی بودن آن بیش‌تر باشد، آن را سنتی‌تر ارزیابی می‌‌کند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی (مقاله)|تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی]].</ref>.
+==[[تهدید]] و یا [[فرصت]] بودن فن آوری==
+اما می‌‌توان از زوایه دیگری نیز به فن آوری نگریست. به این معنا که یک فن آوری تا چه اندازه فرصت یا تهدیدی برای [[بشریت]] یا [[جهان]] است؟
+به نظر می‌‌رسد که هرچه فن آوری برای [[نسل]] [[بشر]] و [[محیط زیست]] مفیدتر باشد و سازگاری بهتر با آن داشته باشد و یا بر [[رشد اقتصادی]] و شکوفایی آن تاثیرگذارتر باشد و موجبات [[اشتغال]] را فراهم آورد، این فن آوری جدیدتر و مثبت‌تر است. چنان که فن آوری، تهدیدی برای [[انسان]] و جهان باشد یا مانعی بر سر شکوفایی و اشتغال شود، منفی‌تر می‌‌باشد.
+در این نگرش از زوایه ارزشی بودن به فن آوری توجه شده و تحلیل‌ها و تبیین‌ها و نیز توصیه‌ها بر این اساس شکل گرفته است. بنابراین، از این منظر، فن آوری به عنوان جدید بودن یا [[علمی]] بودن یا نزدیک به [[مرز]] [[علم]] یا نوع سازوکار و مکانیزم آن مورد تحلیل و توصیف و تبیین قرار نگرفته، بلکه بیشتر به جنبه [[فرهنگی]] و [[اخلاقی]] و یا حتی [[اقتصادی]] آن توجه شده است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی (مقاله)|تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی]].</ref>.
+==[[جهاد اقتصادی]]، تبدیل علم به فن آوری==
+از مهم‌ترین عرصه‌هایی که [[مقام معظم رهبری]] برای جهاد اقتصادی تبیین کردند، تبدیل علم به فن آوری و تجاری‌سازی علم به قصد [[تولید]] [[ثروت]] و [[قدرت اقتصادی]] است.
+بر این اساس، این [[پرسش]] مطرح می‌‌شود که ما در کدام یک از عرصه‌های فن آوری‌ها می‌‌توانیم وارد شویم و اهتمام بدان کرده و چه چیزی خط قرمز ما برای فن آوری به شمار می‌‌آید.
+بی‌گمان مدلی که [[اسلام]] و [[آموزه‌های قرآنی]] ارایه می‌‌دهد، تبدیل علم به فن آوری‌های سخت و نرم به دور از هرگونه تهدید نسبت به کلیت [[آفرینش]] است. [[خداوند]] به انسان هشدار می‌‌دهد که در انجام [[رسالت]] [[خلافت الهی]] و [[ربوبیت]] بایستی هوشیار باشد تا در دام [[ابلیس]] و [[شیطان]] نیفتد؛ زیرا شیطان [[سوگند]] خورده است تا انسان را از مسیر تحولات فن آوری‌های صحیح و [[ربوبیت الهی]] و [[خلافت]] بر موجودات هستی از پایگاه [[زمین]] باز دارد.<ref>{{متن قرآن|وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِينًا}} «و بی‌گمان آنان را گمراه می‌کنم و به آرزو (های دور و دراز) می‌افکنم و به آنان فرمان می‌دهم آنگاه گوش چارپایان را (به خرافه‌پرستی) می‌شکافند و به آنان فرمان می‌دهم آنگاه آفرینش خداوند را دگرگونه می‌سازند؛ و هر که به جای خداوند، شیطان را به یاوری برگزیند زیانی آشکار کرده است» سوره نساء، آیه ۱۱۹.</ref>
+بنابراین، هرگونه [[تغییر]] و تبدیلی می‌‌بایست در چارچوب [[فلسفه آفرینش]] و [[نظام]] آن باشد و [[انسان]] و موجودات هستی را به کمال [[شایسته]] و بایسته یعنی متاله و ربانی شدن سوق دهد.
+هر یک از فن آوری‌های موجود چون فن آوری سخت اگر به قصد [[تسخیر]] [[طبیعت]] باشد، می‌‌بایست در این چارچوب [[مدیریت]] شود، همچنان که [[علوم]] و فن آوری‌های نرم که به [[هدف]] تسخیر [[ذهن]] و شیوه [[اندیشیدن]] انسان انجام می‌‌گیرد باید در محدوده [[نظام احسن]] [[الهی]] انجام شود.
+[[برتر]] از این اگر انسان به فن آوری‌های [[معنوی]] نیز دست یافت و توانست به تسخیر قلب‌ها و تسخیر باورهای بنیادین بپردازد، باید این کار به [[هدف الهی]] انجام گیرد و فن آوری‌های قدسی نیز در [[خدمت]] دست یابی انسان به [[حیات طیب]] و متاله و ربانی شدن انسان به کار گرفته شود.
+در این حالت است که همه این فن آوری‌ها نه تنها ارزشی و مطلوب بلکه لازم و بایسته [[مقام خلافت الهی]] انسان است و می‌‌بایست ردگیری شود تا تحقق یابد.
+ما نباید در [[تولید علم]] و تبدیل آن به فن آوری در هیچ یک از مراحل کوتاهی کنیم بلکه در همه مراحل می‌‌بایست حضور جدی و [[قوی]] داشته باشیم. بر این اساس فن آوری‌های سنتی و جدید یا فن آوری‌های سخت و نرم و حتی فن آوری معنوی و قدسی می‌‌بایست در دستور کار و برنامه کلان [[مدیریت جامعه]] [[ایمانی]] قرار گیرد.
+اگر بخواهیم تنها به فن آوری‌های سخت تکیه کنیم یا به فن آوری نرم [[گرایش]] یافته و از سخت و سنتی آن فاصله گیریم، دچار [[بحران]] خواهیم شد؛ زیرا همه اینها قطعات یک پازل زیبای [[جهان]] [[عدالت محور]] [[مهدی]]{{ع}} است. بنابراین نباید تنها مسحور فن آوری‌های مدرن و سخت مانند IT یا فن آوری [[زیستی]] و سلول‌های بنیادین و مانند آن شویم، بلکه همان‌گونه که به فرش بافی به عنوان یک فن آوری و [[هنر]] سخت عصر [[کشاورزی]] می‌‌نگریم و بدان نیاز داریم، به فن آوری سخت IT و زیستی نیز نیاز داریم؛ چنان که به فن آوری جدید و نرم [[تسخیر]] [[ذهن]] و [[قلب]] نیز نیازمند هستیم. البته این [[تولید علم]] و تبدیل آن به فن آوری و [[ثروت]] [[انسانی]] می‌‌بایست همواره در چارچوب‌های کلانی چون [[عدالت]]، [[انسانیت]]، [[کرامت]]، [[شرافت]] و [[اهداف]] [[نظام احسن]] [[الهی]] و رسیدن همه [[انسان‌ها]] به [[مقام خلافت الهی]] و مظهریت در [[ربوبیت]] باشد.
+این گونه است که ثروت [[واقعی]] یعنی امکانات بهتر و بیشتر برای همگان برای رسیدن به [[نظام]] عدالت محور و [[حیات طیب]] فراهم می‌‌آید و [[جهاد اقتصادی]] [[فی سبیل الله]] تحقق می‌‌یابد.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی (مقاله)|تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی]].</ref>.
 == منابع ==
@@ خط ۱۳۶: / خط ۱۹۴: @@
 # [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[جایگاه عدالت در جهاد اقتصادی (مقاله)|'''جایگاه عدالت در جهاد اقتصادی''']]
 # [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش تجاری‌سازی تولید علم در جهاد اقتصادی (مقاله)|'''نقش تجاری‌سازی تولید علم در جهاد اقتصادی''']]
+# [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی (مقاله)|'''تبدیل علم به فن آوری زمینه‌ساز جهاد اقتصادی''']]
 {{پایان منابع}}