|
|
خط ۴: |
خط ۴: |
| *در [[آیات]] بسیار دیگری نیز، به اشاره و یا به تصریح آمده است، که [[شکر نعمت]] موجب خیر [[دنیا]] و [[آخرت]]، و زیاد شدن [[نعمتها]] خواهد بود؛ ما در اینجا به شماری از این [[آیات]] اشاره میکنیم: {{متن قرآن|وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ}}<ref>«و هر که سپاس گزارد تنها به سود خویش گزارده است» سوره نمل، آیه ۴۰.</ref>؛{{متن قرآن|مَا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ}}<ref>«اگر سپاسگزار باشید و ایمان آورید خداوند را با عذاب شما چه کار؟» سوره نساء، آیه ۱۴۷.</ref>؛ {{متن قرآن|لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ}}<ref>«اگر سپاسگزار باشید به یقین بر (نعمت) شما میافزایم» سوره ابراهیم، آیه ۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ}}<ref>«و اگر سپاسگزار باشید سپاسگزاری را برای شما میپسندد» سوره زمر، آیه ۷.</ref>؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ}}<ref>«هان ای مؤمنان! از چیزهای پاکیزهای که روزیتان کردهایم بخورید و خداوند را سپاس بگزارید» سوره بقره، آیه ۱۷۲.</ref>؛ {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref>؛ {{متن قرآن|اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا}}<ref>«ای خاندان داوود! سپاس گزارید!» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰.</ref>. | | *در [[آیات]] بسیار دیگری نیز، به اشاره و یا به تصریح آمده است، که [[شکر نعمت]] موجب خیر [[دنیا]] و [[آخرت]]، و زیاد شدن [[نعمتها]] خواهد بود؛ ما در اینجا به شماری از این [[آیات]] اشاره میکنیم: {{متن قرآن|وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ}}<ref>«و هر که سپاس گزارد تنها به سود خویش گزارده است» سوره نمل، آیه ۴۰.</ref>؛{{متن قرآن|مَا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ}}<ref>«اگر سپاسگزار باشید و ایمان آورید خداوند را با عذاب شما چه کار؟» سوره نساء، آیه ۱۴۷.</ref>؛ {{متن قرآن|لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ}}<ref>«اگر سپاسگزار باشید به یقین بر (نعمت) شما میافزایم» سوره ابراهیم، آیه ۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ}}<ref>«و اگر سپاسگزار باشید سپاسگزاری را برای شما میپسندد» سوره زمر، آیه ۷.</ref>؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ}}<ref>«هان ای مؤمنان! از چیزهای پاکیزهای که روزیتان کردهایم بخورید و خداوند را سپاس بگزارید» سوره بقره، آیه ۱۷۲.</ref>؛ {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref>؛ {{متن قرآن|اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا}}<ref>«ای خاندان داوود! سپاس گزارید!» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰.</ref>. |
| *اما صد افسوس! که تمامی [[مردمان]] جز انگشتشماری از آنان، به [[رذیلت]] [[ناسپاسی]] [[مبتلا]] میباشند؛ این مطلب نیز در بسیاری از [[آیات قرآن کریم]] ذکر شده، بر آن [[تأسف]] رفته و [[بندگان]] از آن باز داشته شدهاند؛ در شمار این [[آیات]] است: {{متن قرآن|وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ}}<ref>«اما بیشتر مردم سپاس نمیگزارند» سوره بقره، آیه ۲۴۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ}}<ref>«و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ}}<ref>«و بیشتر آنان را سپاسگزار نخواهی یافت» سوره اعراف، آیه ۱۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰.</ref>. | | *اما صد افسوس! که تمامی [[مردمان]] جز انگشتشماری از آنان، به [[رذیلت]] [[ناسپاسی]] [[مبتلا]] میباشند؛ این مطلب نیز در بسیاری از [[آیات قرآن کریم]] ذکر شده، بر آن [[تأسف]] رفته و [[بندگان]] از آن باز داشته شدهاند؛ در شمار این [[آیات]] است: {{متن قرآن|وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ}}<ref>«اما بیشتر مردم سپاس نمیگزارند» سوره بقره، آیه ۲۴۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ}}<ref>«و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ}}<ref>«و بیشتر آنان را سپاسگزار نخواهی یافت» سوره اعراف، آیه ۱۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰.</ref>. |
|
| |
| ==مراتب [[فضیلت]] [[شکرگذاری]]==
| |
| *[[فضیلت]] سپاسداشت از نعمتهای [[حضرت حق]] نیز همچون دیگر [[فضائل اخلاقی]]، از مراتب و درجاتی چند برخوردار است. به مهمترین این مراتب در اینجا اشاره میکنیم.
| |
| ===مرتبه نخست===
| |
| *این مرتبه که ضعیفترین مراتب این [[فضیلت]] [[اخلاقی]] است، آن است که [[آدمی]] نعمتهای [[حضرت حق]] را به [[سپاس]] گیرد، و بر آن [[شکر]] گذارد. این [[نعمتها]] شامل نعمتهای آشکار و مخفی او - جلَّ وعلا! - خواهد بود: {{متن قرآن|وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً}}<ref>«و نعمتهای آشکار و پنهان خود را بر شما تمام کرد؟» سوره لقمان، آیه ۲۰.</ref>.
| |
| *پُر واضح است که هیچکس نمیتواند آنگونه که سزاوار نعمتهای اوست، به [[شکر]] آن [[نعمتها]] بپردازد؛ چه به شمارش گرفتن این [[نعمتها]] مقدور هیچکس نبوده برای او ممکن نیست: {{متن قرآن|وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا}}<ref>«و اگر نعمت خداوند را بر شمارید نمیتوانید شمار کرد» سوره ابراهیم، آیه ۳۴.</ref>.
| |
| *آیا هیچ سپاسگذاری که در [[مقام]] [[سپاس]] از نعمتهای [[حضرت حق]] است، میتواند [[شکر نعمت]] اعضاء ظاهر و آشکار [[بدن]] خود را به طور کامل به انجام رساند؟!، اعضایی همچون چشم و گوش و دست و...، نیز اعضاء پنهان [[انسان]] همچون [[عقل]] و [[روح]] و..، نعمتهای آشکار ظاهری او همچون [[سلامتی]]، [[امنیت]] و... و نعمتهای پنهان او همچون [[اسلام]]، [[ولایت]] ائمّه هدی{{عم}}، [[هدایت]] و...؛
| |
| *هرگز هیچکس نمیتواند حتی بخشی از این [[نعمتها]] را [[سپاس]] گذارد و از عهده [[شکر]] آن برآید!. [[حضرت حق]] خود در این رابطه میفرماید: {{متن قرآن|وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و خداوند شما را از شکم مادرانتان بیرون آورد در حالی که چیزی نمیدانستید و برای شما گوش و چشم و دل نهاد باشد که سپاس گزارید» سوره نحل، آیه ۷۸.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۱.</ref>.
| |
| *نیز از [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} حکایت میفرماید که: {{متن قرآن|الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ}}<ref>«همان که مرا آفرید و همو راهنماییام میکند و همان که به من میخوراند و مینوشاند و چون بیمار شوم اوست که بهبودیام میبخشد و همان که مرا میمیراند سپس زنده میگرداند و همان که امید میبرم در روز پاداش و کیفر لغزش مرا ببخشاید» سوره شعراء، آیه ۷۸-۸۲.</ref>
| |
| *نیز میفرماید: {{متن قرآن|وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و از چیزهای پاکیزه روزیتان داد باشد که سپاس گزارید» سوره انفال، آیه ۲۶.</ref>، {{متن قرآن|اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ}}<ref>«ای خاندان داوود! سپاس گزارید! و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref>.
| |
| *پُر واضح است که مهمترین [[نعمتها]]، [[نعمت]] [[ولایت]] و [[هدایت]] به واسطه [[قرآن کریم]] است، همان که در شماری از [[آیات]] اینگونه به اشاره گرفته شده است: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>، {{متن قرآن|قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«به راستی، روشنایی و کتابی روشن از سوی خداوند نزد شما آمده است خداوند با آن (روشنایی) هر کسی را که پی خشنودی وی باشد به راههای بیگزند، راهنمایی میکند و آنان را به اراده خویش از تیرگی ها به سوی روشنایی بیرون میآورد و آنها را به راهی راست رهنمون میگردد» سوره مائده، آیه ۱۵-۱۶.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۲-۲۳.</ref>.
| |
| *با این همه، [[بدا]] به حال [[مسلمانان]] که این [[نعمت]] را کفران کرده [[قرآن و عترت]] را ترک کردند و از آن فاصله گرفتند، از این رو به [[لعنت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} دچار شدند و به مصیبتی گرفتار آمدند که هیچ مصیبتی [[برتر]] و بدتر از آن نیست!: {{متن قرآن|يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا}}<ref>«پروردگارا! امّت من این قرآن را کنار نهادند» سوره فرقان، آیه ۳۰.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«و هنگامی که خبری از ایمنی یا بیم به ایشان برسد آن را فاش میکنند و اگر آن را به پیامبر یا پیشوایانشان باز میبردند کسانی از ایشان که آن را در مییافتند به آن پی میبردند و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر شما نمیبود (همه) جز اندکی، از شیطان پیروی میکردید» سوره نساء، آیه ۸۳.</ref>.
| |
| *از دیگر روشهای [[مسلمین]] -گذشته از ترک [[قرآن و عترت]]- که نشان از [[کفران نعمت]] آنان دارد، آن است که با [[قرآن کریم]] به گونه گزینشی تعامل میکنند. آنان هر بخش از این [[کتاب آسمانی]] که موافق طبعشان باشد را میپذیرند و دیگر بخشهای آن را چون موافق میل خود نیافتند، ترک و رها میکنند: {{متن قرآن|قَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ}}<ref>«کسانی که لقای ما را امید نمیبرند میگویند: قرآن دیگری جز این بیاور یا آن را دگرگون کن!» سوره یونس، آیه ۱۵.</ref>؛ {{متن قرآن|كَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِينَ * الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ * فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ * عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«همچنان که (عذاب را) بر بخشکنندگان فرو فرستادیم * آنان که قرآن را چند پاره کردند * پس به پروردگارت سوگند که از همه آنان خواهیم پرسید * و بر آنچه آنان میکردهاند» سوره حجر، آیه ۹۰-۹۳.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۳-۲۴.</ref>.
| |
| *اینان همان کسانی هستند که [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرساندهای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> را ترک، و آن را رها ساختهاند؛
| |
| *نیز به این [[آیه]] [[مبارک]] پشت کرده گویی هیچ خبری از آن ندارند: {{متن قرآن|لْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>
| |
| *اینان هرچند برخی از [[احکام دینی]] همچون [[نماز]]، [[روزه]]، [[زکات]]، [[حج]] و [[جهاد]] را به انجام میرسانند، امّا در همین عمل آنان نیز جای درنگ فراوان است؛ چه [[اسلام]] و [[احکام]] آن بدون [[التزام]] به [[ولایت]] از کمال برخوردار نبوده نمیتوان آن را [[اسلام]] کامل محمّدی دانست: {{متن قرآن|وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«و اگر نکنی پیام او را نرساندهای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>
| |
| *این روش امروزه بر [[زندگی]] آنان [[حکمران]] شده تمامی [[کارها]] و اندیشههای آنان بر اساس آن [[استوار]] میگردد، بدون آنکه از [[خداوند]] حیاء کرده روش خود را رها کنند.
| |
| *[[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه هدی]]{{عم}} روش اینان را در پارهای از [[روایات]] مربوط به وقایع دردناک [[آینده]] یاد کرده، از آن حذر دادهاند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۴.</ref>.
| |
| *کوتاه سخن آنکه از سویی آنان که هم شکرگذار نعمتهای اویند، و هم بر این [[شکرگذاری]] مداومت مینمایند به شدّت کم شمارند؛ و از سویی دیگر تمامی [[مصیبتها]] و مشکلاتی که [[جامعه اسلامی]] بدان دچار میشود نیز، تنها به خاطر همین [[رذیلت]] ترک [[شکر]] [[حضرت حق]] است: {{متن قرآن|لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ}}<ref>« اگر سپاسگزار باشید به یقین بر (نعمت) شما میافزایم و اگر ناسپاسی کنید بیگمان عذاب من سخت است» سوره ابراهیم، آیه ۷.</ref>؛ {{متن قرآن|فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ}}<ref>«آنگاه به نعمتهای خداوند ناسپاسی کرد و خداوند به کیفر آنچه (مردم آن) انجام میدادند گرسنگی و هراس فراگیر را به (مردم) آن چشانید» سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۵.</ref>.
| |
| ===مرتبه دوّم===
| |
| *این مرتبه که مرتبه میانه این [[فضیلت]] است، [[شکرگذاری]] بر [[بلاها]] و سختیهایی است که در مسیر [[زندگی]] برای [[انسان]] پدید میآید. تحصیل این مرتبه به شدّت دشوار است، و تنها [[خواصّ]] [[اولیاء]] [[الله]] هستند که [[توان]] آن را به دست میآورند؛ چه [[درک]] این مطلب که تمامی [[بلاها]] و [[مصیبتها]] نیز در شمار [[الطاف]] پنهان [[حضرت حق]] است، مشکل بوده کمتر کسی میتواند به [[درک]] آن نائل شود.
| |
| *پس از آن، چون این مطلب [[ادراک]] گردید، سپاسگذاری بر آن؛ سختتر و دشوارتر است، و تنها انگشتشماری از [[مردمان]] میتوانند به آن بپردازند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۵.</ref>.
| |
| *توضیح آنکه [[ایمان]] عموم [[مردمان]]، تنها در حدّ کلماتی است که از زبان آنان شنیده میشود؛ از این رو اینان به خودی خود از دایره این گفتار و حیطه آن خارجند. [[حضرت حق]] اینان و ایمانشان را اینگونه یاد فرموده است: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ}}<ref>«و از مردم کسی است که خداوند را با دو دلی میپرستد، اگر خیری به او رسد بدان دل استوار میدارد و اگر بلایی بدو رسد دگرگون میشود ؛ در این جهان و در جهان واپسین زیان دیده است؛ این همان زیان آشکار است» سوره حج، آیه ۱۱.</ref>
| |
| *[[خواصّ]] از آنان امّا، کسانی هستند که [[پروردگار]] عالم را با [[عقل]] و [[ایمان]] خود دریافتهاند؛ از این رو [[ایمان]] در [[قلب]] آنان [[رسوخ]] کرده زوایای آن را فراگرفته است. اینان به سبب همین [[ایمان]] در مییابند که [[بلاها]] و مشکلات تنها به سبب آنچه خود [[مردم]] به انجام میرسانند، پدید میآید. اینان مشکلات و [[مصائب]] را در [[حقیقت]] علائمی میدانند، که [[خداوند]] برای بازگشت [[مردم]] به سوی خود برای آنان ارسال میفرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ}}<ref>«و هر گزندی به شما برسد از کردار خود شماست و او از بسیاری (از گناهان شما نیز) در میگذرد» سوره شوری، آیه ۳۰.</ref>؛ {{متن قرآن|ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ}}<ref>«برای کارهایی که مردم کردهاند در خشکی و دریا تباهی به چشم میخورد، تا (خداوند، کیفر) برخی از آنچه کردهاند به آنان بچشاند، باشد که باز گردند» سوره روم، آیه ۴۱.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ}}<ref>«و ما در هیچ دیاری پیامبری نفرستادیم مگر آنکه مردمش را به سختی و رنج دچار کردیم باشد که (به درگاه خدا) لابه کنند» سوره اعراف، آیه ۹۴.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۶.</ref>.
| |
| *از این رو، در مییابند که [[بلاها]] و [[مصیبتها]] در شمار [[الطاف]] پنهان او هستند؛ و پر واضح است که هر لطفی نعمتی است و هر نعمتی [[شایسته]] [[سپاس]].
| |
| *از این رو در برخی از [[روایات]] اینگونه آمده که: "چون مصیبتی بر شما وارد شد بگویید: [[سپاس]] [[خداوند]] را بر همه حالها، و چون [[خداوند]] نعمتی بر شما ارزانی داشت بگویید: [[سپاس]] [[خداوند]] را بر همه [[نعمتها]]<ref>{{متن حدیث|إِذَا أَصَابَتْكُمُ الْمُصِيبَةُ فَقُولُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ إذَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ بِنِعْمَةٍ ْ فَقُولُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ َ عَلى كُلِ نِعْمَةٍ}}</ref>
| |
| *رسیدن به این مرتبه برای [[خواص]]، اگر تنها بر اساس مبانی [[عقلی]] [[استوار]] باشد در [[مقام عمل]] آنان را سودی نخواهد بخشید، چه [[عقل]] در میدان عمل چندان کارا نیست؛
| |
| *اکنون واضح است که با این مقدار از [[ایمان]] [[عقلی]]، نمیتوان به این مرتبه از [[فضیلت]] سپاسگذاری رسید؛ بلکه رسیدن به آن محتاج [[ایمان]] قلبی است، که تنها اخصّ [[خواصّ]] اُمّت از آن برخوردارند. اینان کسانی هستند که [[ایمان]] در قلبشان خانه گزیده، از این رو هیچ مانعی نمیتواند [[ایمان]] آنان را [[سست]] گرداند. بر همین اساس است که اینگونه [[مؤمنان]] بلاهای [[زندگی]] را در شمار [[الطاف]] پنهان او میبینند، و آن را [[برتر]] و بالاتر از نعمتهای ظاهر او - جلَّ وعلا! - در مسیر استکمال خود مییابند؛ چه همانگونه که طلا به وسیله [[آتش]] [[پاک]] و [[خالص]] میگردد، اینان نیز مشکلات خود را همچون آتشی فرض میکنند که [[روح]] آنان را از ناپاکیها و آلودگیها [[پاک]] میگرداند.
| |
| *به دست آوردن این حالت، محتاج ریاضتهای شرعی و رنجهای مذکور در متن [[دین]] است؛
| |
| *پس از آن، به دست آوردن [[رضایت]] [[حضرت حق]] و [[عنایت]] [[واسطههای فیض]] او{{عم}}، و سرانجام [[عنایت خاص]] و ویژه اوست که در شمار شرایط به دست آوردن این مرتبه قرار دارد.
| |
| *در این حال [[انسان]] به [[یقین]] دست مییابد، و به دیگر سخن از [[مرتبه علم]] به مرتبه [[ایمان]] ارتقاء مییابد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۷.</ref>.
| |
| ===مرتبه سوّم===
| |
| *مرتبه سوم این [[فضیلت]]، که شدیدترین مراتب آن است، سپاسگذاری از [[حضرت حق]] است تنها به آن [[دلیل]] که او [[شایسته]] این [[سپاس]] میباشد. در این حال شاکر نه نظری به نعمتهای آشکار او دارد و نه نه نظری به نعمتهای پنهان او، نه به [[الطاف]] خفیِ او مینگرد و نه به [[الطاف]] جلیِ او، بلکه تنها و تنها به خود نعمتگذار [[حقیقی]] [[علی]] الإطلاق مینگرد و بس.
| |
| *این [[شکر]] "[[حمد]]" خوانده میشود، چه تفاوت میان "[[شکر]]" و "[[حمد]]" نزد لغتپژوهان [[عرب]]، آن است که [[شکر]] بر آنکه نعمتی میبخشد گذارده میشود، و [[حمد]] بر آنکه کامل است گفته میشود. از این رو آنکه [[سپاس]] [[حضرت حق]] را بدان جهت که بر [[بندگان]] نعمتی ارزانی داشته میگذارد، او را "[[شکر]]" گفته؛ و آنکه او را از آن رو که دارای کمال مطلق است [[سپاس]] میگذارد، او را "[[حمد]]" کرده است.
| |
| *این مرتبه از [[شکرگذاری]]، در شمار [[برترین]] عبادتها قرار دارد، و نیز از بالاترین مراتب [[بندگی]] است. [[اهل دل]] هیچ چیزی را [[برتر]] و بالاتر از [[حمد]] [[حضرت حق]] نمیدانند؛ دلیل آنان بر این مطلب آن است که خود [[حضرت حق]]، [[نامه]] آسمانیاش را بعد از یادکرد از نام [[مبارک]] خود، با [[حمد]] و ثنای خویش آغاز کرده است: {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref>
| |
| *اوّلین سخن [[بهشتیان]] نیز در آن [[جایگاه]] [[رحمت]] و [[نعمت]]، همین [[سپاس]] و ثنای اوست: {{متن قرآن|وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و پایان دعاشان، الحمد للّه ربّ العالمین "سپاس خداوند پروردگار جهانیان را» سوره یونس، آیه ۱۰.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۸.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==انواع [[شکرگذاری]] نسبت به [[حضرت حق]]== | | ==انواع [[شکرگذاری]] نسبت به [[حضرت حق]]== |