←صبر بر مصیبت
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
=== صبر بر طاعت === | === صبر بر طاعت === | ||
=== صبر بر ترک معصیت === | === صبر بر ترک معصیت === | ||
=== صبر بر | === صبر بر مصیبت‌ها و سختی‌ها === | ||
[[انسان]] در برابر [[مصیبت‌ها]] و [[سختی‌های زندگی]] می‌‌تواند دو شیوه متفاوت در پیش گیرد: ۱. صبر کرده و با آن به شکلی کنار آید تا بتواند از آن [[مصیبت]] بهره گیرد یا آن مصیبت به آسانی بگذرد بی‌آنکه در راه رسیدن به [[هدف]] اصلی مانعی شود؛ ۲. فزع و [[بی‌تابی]] کند و واکنش‌های عصبی و هیجانی از خود بروز دهد و [[نومید]] شود. [[حزن]] و [[اندوه]] از دست دادن، او را چنان دربرگیرد که از هرگونه حرکت و اقدامی برای جبران یا بهبود یا [[تغییر]] اوضاع دست بردارد. | |||
بی‌گمان روش نخست بهتر است؛ زیرا تا زمانی که [[مرگ]] نرسیده هر چیزی قابل جبران است اما بی‌تابی و فزع به معنای پذیرش [[شکست]] بدون جبران است، به طوری که شخص را از همه چیز [[محروم]] می‌‌کند و افزون بر مصیبت، مصیبت دیگری را خود رقم می‌‌زند که سنگین‌تر و سخت‌تر از مصیبت پیشین است. | |||
براساس [[آموزه‌های قرآنی]] انسان در برابر سه نوع از دشواری‌های گوناگون نه تنها باید صبر کند، بلکه باید [[حلم]] بورزد و شکل کمالی صبر را به نمایش گذارد.این [[دشواری‌ها]] عبارتند از: ۱. [[تکالیف شرعی]] و [[واجبات الهی]] که برای دست یابی به [[رشد]] و [[کمالات]] باید آنها را انجام دهد و همه شرایط تحقق و موانع پیش روی [[تکالیف]] و انجام آن را بردارد که گاه نیازمند [[ایثار]] و [[انفاق]] [[مالی]] و جانی و عرضی است. به عنوان نمونه [[جهاد نظامی]] و [[روزه]] نیازمند [[ایثار]] [[جان]] و [[مال]] و [[اسارت]] و [[ذلت]] [[خویشان]] و مانند آن است؛ ۲. [[ترک معصیت]] که خود یکی از سخت‌ترین [[آزمون]] هاست؛ زیرا در بیشتر موارد ترک و اجتناب، ناظر به اموری چون ترک [[شهوت]] و [[غضب]] است که بسیار سخت و دشوار است؛ چراکه [[هواهای نفسانی]] و خواسته‌های درونی [[دوست]] ندارد که شهوت‌های غذایی و جنسی و اعتباری چون [[مقام]] و [[منصب]] و [[پول]] و [[ثروت]] و [[قدرت]] را کنار بگذاریم و به عنوان [[محرمات]] آنها را انجام ندهیم. بگذریم از [[دشمن]] درونی که [[ابلیس]] و [[شیاطین]] پیروش هستند و همیشه با [[وسوسه]] بر آن هستند که [[انسان]] شهوتی را انجام دهد که مطابق طبع، [[غریزه]]، خواسته [[نفسانی]] و هواهای آن است.۳. [[آزمون‌های الهی]] که در دو شکل [[شر]] و خیر بروز می‌‌کند و انسان را به اشکال گوناگون به [[بازی]] می‌‌گیرد تا سیه روی شود هر که در او [[غش]] باشد و تنها [[اهل]] [[خلوص]] سربلند از این [[آزمون الهی]] بیرون آیند. | |||
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} براساس [[آموزه‌های قرآنی]] به این سه نوع [[دشواری]] و صبردر برابر آنها اشاره می‌‌کند و می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَلصَبرُ ثَلاثَةٌ: صَبرٌ عِندَ المُصيبَةِ، وَ صَبرٌ عَلَي الطاعَةِ وَ صَبرٌ عَنِ المَعصيَةِ}}؛ [[صبر]] سه نوع است: صبر در هنگام [[مصیبت]]، [[صبر بر طاعت]] و صبر بر [[ترک گناه]].<ref>کافی، ج۲، ص۹۱، ح۱۵</ref> | |||
[[صابر]] با تاب آوری و [[بی‌تابی]] نکردن در برابر این امور سه گانه نشان می‌‌دهد که [[اهل صبر]] است. نشانه‌های وجودی صبر در انسان نیز این است که [[پیامبر]]{{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|عَلامَهًْ الصابِرِ في ثَلاثٍ: اوَلُ‌ها ان لايَكسِلَ، وَالثانيَهًْ ان لايَضجَرَ، وَالثالِثَهًْ ان لايَشكُوَ مِن رَبِهِ تَعالي؛ لاِنَهُ إذا كَسِلَ فَقَد ضَيَعَ الحَقَ، وَ إذا ضَجِرَ لَم يُوَدِ الشُكرَ، وَإذا شَكا مِن رَبِهِ عَزَوَجَلَ فَقَد عَصاهُ}}؛ شخص [[صبور]] سه نشانه دارد: اول آنکه [[سستی]] نمی‌کند، دوم آنکه افسرده و دلتنگ نمی‌شود و سوم آنکه از [[پروردگار]] خود شِکوه نمی‌کند؛ زیرا اگر [[سستی]] کند، [[حق]] را ضایع کرده و اگر افسرده و دلتنگ باشد [[شکر]] نمی‌گذارد و اگر از پروردگارش [[شکوه]] کند او را [[معصیت]] کرده است.<ref>علل الشرایع، ج۲، ص۴۹۸، ح۱</ref> | |||
[[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} نیز می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَلصَبرُ اَن يَحتَمِلَ الرَجُلُ ما يَنوبُهُ وَ يَكظِمَ ما يُغضِبُهُ}}؛ [[صبر]] آن است که [[انسان]] [[گرفتاری]] و مصیبتی را که به او می‌‌رسد [[تحمل]] کند و [[خشم]] خود را فرو خورد.<ref>غررالحکم، ج۲، ص۶۹، ح۱۸۷۴</ref> | |||
البته در برخی از موارد فراتر از صبر لازم است که انسان از [[حلم]] برخوردار باشد که اوج و درجه کمالی صبر است. حلم زمانی پدید می‌‌آید که [[عقلانیت]] و جزمیات و ذهنیات و [[حکمت]] [[عقلانی]] با [[حکمت عملی]] و [[عزم]] و [[اراده قوی]] جمع شود. اگر این حلم با [[علم]] همراه شود می‌‌توان گفت که همه موفقیت‌ها تثیبت شده خواهد بود. | |||
در [[آیات قرآنی]] بیان شده که صبر دارای مراتبی است؛ یعنی همانند [[اسلام]] و [[ایمان]] و [[تقوا]] دارای مراتب و درجات شدت و [[ضعف]] است.<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِن يَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ يَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَفْقَهُونَ * الآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًا فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُواْ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}} «ای پیامبر! مؤمنان را به کارزار برانگیز، اگر از شما بیست تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما صد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز می‌شوند زیرا آنان گروهی هستند که درنمی‌یابند * اکنون خداوند بر شما آسان گرفت و معلوم داشت که در شما ناتوانی هست؛ اگر از شما صد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن به اذن خداوند پیروز می‌شوند و خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۶۵-۶۶.</ref> در [[روایات]] بیان شده که اوج و کمال [[صبر]] همان [[حلم]] است. | |||
به هر حال با توجه به شرایط [[زندگی]] [[بشر]] در [[دنیا]]، لازم است که [[انسان]] به مهم‌ترین صفت و [[سلاح]] زندگی یعنی صبر مجهز شود؛ چراکه حتی [[علم‌آموزی]] و [[رفتار]] ساده و طبیعی در زندگی به این عنصر و صفت [[الهی]] متکی و متوقف است. <ref>کهف، آیات ۶۷ و ۷۲ و ۷۵</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[عوامل ایجاد صبر و بردباری (مقاله)|عوامل ایجاد صبر و بردباری]].</ref>. | |||
== مراتب صبر == | == مراتب صبر == | ||
== شرایط صبر == | == شرایط صبر == | ||