مقام ولی نعمت: تفاوت میان نسخه‌ها

از جمله [[مقامات]] [[امامان معصوم]]{{عم}} مقام ولی نعمت که در [[زیارت جامعه کبیره]] با عبارت {{متن حدیث|أَوْلِيَاءَ النِّعَمِ}} آمده است.

«اولیا» جمع «[[ولیّ]]» در اصل به معنای «[[قرب]] و نزدیکی» است<ref>معجم مقاییس اللغه، ص۱۰۶۴؛ مصباح المنير، ج۱، ص۶۷۲.</ref> و این به معنای نبودن واسطه میان دو چیز و برقرار بودن رابطه بین آنان است، بر این اساس به هر چیزی که نسبت به دیگری [[قرابت]] داشته باشد، اطلاق می‌شود؛ خواه مکانی، خواه با زبان، خواه با نسب و مقام، «ولیّ» گفته می‌شود.

استعمال این کلمه به معنای «[[سرپرست]]» و «[[دوست]]» و مانند اینها از همین جاست. «[[ولایت]]» به معنای «[[سرپرستی]]» این معنا را در خود دارد، «ولیّ» به معنای «سرپرست» در [[حقیقت]] عهده‌دار [[تدبیر]] «مولّی علیه» است و با او قریب و نزدیک بوده و رابطه «ولایت» با زیر مجموعه را دارد: {{متن قرآن|اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ...}}.<ref>«خداوند، ولیّ مؤمنان است آنان را از تاریکی‌ها به سوی نور هدایت می‌کند». سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرپرست و رهبر شما فقط خداست و پیامبر او و آنان که ایمان آورده‌اند و نماز را برپا داشته و در حال رکوع، زکات می‌پردازند». سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>.

این [[آیه]]، معروف به «[[آیه ولایت]]» و [[شأن نزول]] آن [[امیرمؤمنان على]]{{ع}} است که در حال ركوع، انگشتر به [[سائل]] بخشید، [[خداوند]]، ولایت او را در کنار [[ولایت خدا]] و [[رسول]] قرار داده است. در این زمینه [[روایات]] فراوانی از بزرگان از [[صحابه]] مثل: [[عمار یاسر]]، [[ابن عباس]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[ابوذر غفاری]] و... نقل شده است<ref>احقاق الحق، ج۲، ص۴۱۰ ـ ۳۹۹.</ref>. در کتاب غاية المرام، تعداد ۲۴ [[حدیث]] در این باره از طرق [[اهل تسنّن]] و ۱۹ حدیث از طریق [[شیعه]] نقل شده است<ref>غاية المرام، ج۲، ص ۲۲؛ منهاج البراعه، ج۲، ص۳۵۰.</ref>.

کتاب‌های معروفی که این [[حدیث]] در آن نقل شده، از سی کتاب [[تجاوز]] می‌کند که همه آنها از منابع [[اهل سنت]] است<ref>ر.ک: احقاق الحق: ج۲، ص۳۹۹ ـ۴۰۸؛ المراجعات، مراجعه ۴۰، ص۲۵۶ ـ ۲۶۰؛ الغدير، ج۲، ص۵۲ ـ ۵۳.</ref>.

واژه «[[اولیا]]» در مورد «رابطه [[دوستی]]» و «[[محبّت]]» هم به کار رفته است: {{متن قرآن|أَلا إِنَّ أَوْلِيَاء اللَّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«آگاه باشید! دوستان خداوند، نه ترسی دارند و نه اندوهگین می‌شوند». یونس، آیه ۶۲.</ref>.

[[اولیای خدا]] کسانی هستند که میان آنان و [[خدا]] حایل و فاصله‌ای نیست حجاب‌ها از قلبشان کنار رفته و در پرتو [[نور]] [[معرفت]] و [[ایمان]] و عمل پاک، خدا را با چشم [[دل]] چنان می‌بینند که هیچ‌گونه [[شک]] و تردیدی به دل‌هایشان راه نمی‌یابد و به خاطر همین آشنایی با خدا که وجود بی‌انتها و [[قدرت]] بی‌پایان و کمال مطلق است، ماسوای خدا در نظرشان کوچک، کم [[ارزش]]، ناپایدار و بی‌مقدار است. راغب در مفردات گفته است: «[[ولایت]] به کسر واو، به معنای [[نصرت]] است ولی وَلایت به فتح واو به معنای [[سرپرستی]] است. و برخی دیگر گفته‌اند: هر دو به یک معناست»<ref> المفردات، ص۵۳۳.</ref>.<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۱ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۱]]، ص۱۳۲ ـ ۱۳۵.</ref>

== معنای واژه نِعَم ==

«نعم» جمع «[[نعمت]]» است که به معنای «[[رفاه]]، [[خوشی]] و [[آسایش]] [[زندگی]]» است؛ چه در عرصه مادّی و چه در عرصه [[معنوی]]. «ناعم» از همین ریشه است: {{متن قرآن|وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ}}<ref>«چهره‌هایی در آن روز شاداب و باطراوت است (چون غرق نعمت هستند)». سوره غاشیه، آیه ۸.</ref>. «نعیم» نیز از همین ریشه است. راغب در مفردات گوید: «نعیم، نعمت بسیار است»<ref>{{عربی|النعيم النعمة الكثيرة}}، المفردات، ص۴۹۹.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ الأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ}}<ref>«مسلّماً ابرار در نعمت فراوانی هستند». سوره انفطار، آیه ۱۳.</ref>.

در [[قرآن]] جمع «نعمت»، «نِعَم» و «اَنعُم» آمده است: {{متن قرآن|...وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً...}}<ref>«نعمت‌های ظاهری و باطنی خویش را فراوان بر شما فرو ریخت». سوره لقمان، آیه ۲۰.</ref>، {{متن قرآن|وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ}}<ref>«خداوند برای آنان که کفران نعمت می‌کنند مثلی زده است؛ منطقه آبادی را که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزی‌اش به طور فراوان از هر مکانی فرا می‌رسید، اما نعمت خدا را کفران کردند و خداوند به خاطر اعمالی که انجام دادند لباس گرسنگی و ترس را بر اندامشان پوشاند». سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref>.<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۱ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۱]]، ص۱۳۵ ـ ۱۳۶.</ref>

== [[نعمت‌های خداوند]] در [[قرآن]] و [[وظایف]] [[انسان]] در برابر آنها ==

در [[قرآن کریم]]، هم از [[نعمت‌های فراوان]] [[خداوند]] [[سخن]] گفته شده و هم از وظایف انسان در برابر [[نعمت‌ها]]. آن قدر خداوند [[انسان‌ها]] را غرق [[نعمت]] خویش ساخته است که نمی‌توان آنها را به شماره در آورد: {{متن قرآن|إِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللَّهِ لاَ تُحْصُوهَا...}}<ref>«و اگر بخواهید نعمت‌های او را بشمارید، توان شمارش آنها را ندارید». سوره نحل، آیه ۱۸؛ سوره ابراهیم، آیه ۳۴.</ref>.

اصولاً سر تا پای وجود انسان غرق نعمت‌های اوست؛ در هر نفس که فرو می‌رود و بر می‌آید، نه تنها دو نعمت بلکه هزاران نعمت موجود است؛ هر دقیقه‌ای که از [[عمر]] ما می‌گذرد، [[حیات]] و [[سلامت]] ما مدیون فعالیت میلیون‌ها موجود زنده در درون بدنمان و میلیون‌ها موجود جاندار و بی‌جان در بیرون بدنمان است که بدون فعالیت آنها ادامه [[حیات]] حتی برای یک لحظه هم ممکن نیست، تنها در بدن انسان به‌طور متوسط ده میلیون میلیارد سلول زنده است که هرکدام یک واحد فعال بدن ما را تشکیل می‌دهد، این عدد به قدری بزرگ است که اگر ما بخواهیم این سلول‌ها را شماره کنیم، صدها سال طول می‌کشد و تازه اینها تنها بخشی از نعمت‌های ذات مقدس [[ربوبی]] است<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۱ (کتاب)|در آستان امامان معصوم؛ ج۱]]، ص۱۳۶ ـ ۱۳۷.</ref>.

== نعمت‌های مادّی و [[معنوی]] خداوند در قرآن ==

 

 

=== نعمت‌های [[معنوی]] خداوند در [[قرآن]] ===

نکته قابل توجه این است که [[قرآن کریم]] علاوه بر آنکه [[مؤمنان]] را به «نعمت‌های مادّی» [[تذکر]] داده، «نعمت‌های [[معنوی]]» را هم به آنان گوشزد نموده است. این [[بینش]] برخلاف بینش سطحی نگرانۀ کسانی است که «[[نعمت]]» را تنها در «خوراک، [[پوشاک]]، [[مسکن]] و [[رفاه]]» می‌دانند. این بینش، [[جهان بینی]] [[انسان]] را در باب [[نعمت‌ها]] [[رشد]] داده و نعمت‌های معنوی را نعمت‌های شکرگزاردنی می‌داند. هر [[مسلمانی]] روزی چند مرتبه در [[نماز]] می‌خواند: {{متن قرآن|صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ}}<ref>«خدایا! ما را هدایت کن به راه کسانی که به آنان نعمت دادی». سوره حمد، آیه ۷.</ref>. این نعمت‌داده‌شدگان، در [[قرآن]] چنین معرفی شده‌اند: {{متن قرآن|وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُوْلَئِكَ رَفِيقًا}}<ref>«و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند (در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهد بود که خداوند، نعمت خود را بر آنان تمام کرده؛ از پیامبران و صدیقان و شهدا و صالحان و آنان رفيق‌های خوبی هستند». سوره نساء، آیه ۶۹.</ref>.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«دفع توطئه‌های دشمن» نیز از نعمت‌های معنوی [[پروردگار متعال]] است که قرآن، [[مسلمانان]] را [[دعوت]] به یادآوری آن می‌کند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَن يَبْسُطُواْ إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ فَكَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنكُمْ...}}.<ref>«برای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمتی را که خداوند به شما بخشیده یاد آورید آن زمان که جمعی از دشمنان قصد داشتند دست به سوی شما دراز کنند (و شما را از میان بردارند) اما خدا دست آنان را از شما باز داشت». سوره مائده، ایه ۱۱.</ref>.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

{{منابع}}

{{پایان منابع}}

 

 

[[رده:مقام معصوم]]