اسلام در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = اسلام

[[اسلام]] عبارت است از [[تسلیم]] و انقیاد بر [[طاعت]] و قبول [[اوامر الهی]]<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۷، ص۲۶۶.</ref>، اظهار [[خضوع]] و [[التزام]] به آنچه [[نبی اکرم]] {{صل}} آورده است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۲۹۳.</ref>. اصل آن "[[سلم]]" به معنای صحت و [[عافیت]]<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۹۰.</ref> و موافقت شدید در مقابل [[خصومت]] است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۱۸۸.</ref>. [[اسلام]] مترادف "[[تسلیم]]" است و "مُسلِم" دو معنا دارد: یکی اینکه شخص [[تسلیم]] [[امر]] [[خداوند]] است و دوم اینکه [[عبادت]] را خالصاً برای [[خدا]] به جای می‌آورد.

[[اسلام]] "[[شریعت محمدی]]" و آخرین و کامل‌ترین [[ادیان توحیدی]] است که بر مبنای [[وحی الهی]] و [[کتاب آسمانی]]، یعنی [[قرآن کریم]] برای [[هدایت]] و [[رستگاری]] و [[سعادت]] [[انسان‌ها]] در [[مکّه]] [[ظهور]] کرد.

[[اسلام]] به تصریح [[قرآن کریم]] [[ناسخ]] [[ادیان الهی]] گذشته است: {{متن قرآن|إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ}}<ref>«بی‌گمان دین (راستین) نزد خداوند، اسلام است» سوره آل عمران، آیه ۱۹.</ref> و {{متن قرآن|وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ}}<ref>«و هر کس جز اسلام دینی گزیند هرگز از او پذیرفته نمی‌شود و او در جهان واپسین از زیانکاران است» سوره آل عمران، آیه ۸۵.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۹۲.</ref>

[[اندیشمندان مسلمان]] و غیر مسلمان فراوانی در اقصی نقاط [[جهان]] بوده و هستند که اسلام را دین برگزیده دانسته و آن را [[انتخاب]] کردند. بی‌شک، اگر مطالعه در [[ادیان]] به صورت ناقص و با [[خودخواهی]] یا برخی [[تمایلات]] و [[احساسات]] جهت‌دار، همراه باشد، [[انسان]] را به مسیر اصلی رهنمون نخواهد کرد. باید، به‌طور کامل زلال بود و بی‌طرفانه به مطالعه و [[قضاوت]] در مورد آن پرداخت.

[[علم و دین]] دو ابزاری هستند که افراد با مسلح شدن به آن، مجاز به ارائۀ نظر و [[آزادی بیان]] می‌شوند<ref>بحارالانوار، ج۲، ص۱۶، ۲۲ و ۲۴؛ {{متن قرآن|وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ}} «و این مثل‌ها را برای مردم می‌زنیم و آنها را جز دانشوران درنمی‌یابند» سوره عنکبوت، آیه ۴۳؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ}} «ای مؤمنان! چون در نشست‌ها به شما گویند جا باز کنید، باز کنید تا خداوند برایتان (در بهشت) جا باز کند و چون گویند: برخیزید، برخیزید تا خداوند (پایگاه) مؤمنان از شما و فرهیختگان را چند پایه بالا برد و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره مجادله، آیه ۱۱.</ref>. از این‌رو، جایگاه دین برجسته‌تر می‌شود. اسلام، [[دینی]] کامل و [[برگزیده خداوند]] است که انسان‌های [[آزاده]] ارزش‌مدار و بزرگان زیادی در آن به منصۀ [[ظهور]] رسیده‌اند. و این نبود مگر در نتیجۀ [[روح]] [[حاکم]] بر [[تعالیم دین]] [[الهی]] که [[بشر]] را به مراتب بالای زندگی مادی و معنوی، رهنمون می‌سازد. که در سایر ادیان با این کیفیت وجود ندارد<ref>آزادی از دیدگاه اسلام، ص۳۲-۴۳.</ref>.

در هر جامعۀ کوچک و بزرگی که [[قانون]] یا قانون کارآمد و خوب، وجود نداشته باشد [[هرج و مرج]] و [[فساد]] رواج خواهد یافت. [[انسان]]، حتی در [[زندگی فردی]] و در خلأ هم که [[زندگی]] کند، [[بی‌نیاز]] از حضور قوانین فردی خاص خود نیست. قوانین و [[اوامر]] [[دین اسلام]] به شکل زیر تقسیم شده و محدودیت‌هایی را با خود به همراه می‌آورند، شامل: [[حلال]]، [[حرام]]، [[مستحب]]، [[مباح]] و [[مکروه]]. حرام تنها نباید و عدم جواز بی‌چون و چرای دین است که همه باید به آن پایبند باشند، فرار از [[تکلیف]] و قانون [[مجازات]] دارد و فرار از دین مجازاتی بزرگتر، لازم نیست افراد تک‌تک [[احکام دین]] را به [[عقل]] ناقص خود مطابقه داده و به صورت دلخواه به برخی از آنها عمل کنند، یا اینکه در صدد توجیه [[احکام]] آن برآیند.

هیچ‌کس حق دقت در [[اسرار]] [[مردم]] را ندارد و نباید در امور آنها [[تجسس]] کند. به عنوان مثال، اگر کسی در [[خلوت]] روزه‌اش را بخورد، [[مجازات]] قانونی ندارد، اما همین حرکت در [[اجتماع]] [[مردم]] با مجازات [[سختی]] رو به رو است؛ زیرا اجتماع باید کنترل کنندۀ [[رفتار]] افراد و نمونه و [[الگو]] باشد. [[قبح]] [[گناهان]] در آن ریخته نشود تا جنبۀ [[سازندگی]] آن، [[حفظ]] شود<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۳۱.</ref>.

اسلام گرویدن به دین آسمانی نازل شده بر [[حضرت محمد]] {{صل}} است. واژه اسلام افزون بر معنای یاد شده بر خود [[آیین]] و [[شریعت آسمانی]] آن حضرت نیز اطلاق شده است. تفاوت اسلام به مفهوم نخست با [[ایمان]]، در آن است که اسلام به مجرد [[اقرار زبانی]]، به [[آیین آسمانی]] تحقق می‌یابد؛ اما در تحقق ایمان علاوه بر آن، [[اعتقاد قلبی]] و عمل به آیین آسمانی لازم است. البته برای ایمان دو معنای دیگر نیز ذکر شده است؛ یکی عام که هم معنای اسلام است و دیگری خاص که عبارت است از [[شیعه دوازده امامی]] بودن<ref>جواهر الکلام، ج۶، ص۵۹؛ ج۳۳، ص۱۹۷.</ref>.

=== راه ثبوت ===

برای ثابت شدن اسلام فرد سه راه ذکر شده است:

# '''گفتار''': کسی که [[شهادتین]] {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ‌- وَ أَشْهَدُ أَنَ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ‌}} یا ترجمه آن دو را به هر لغتی بر زبان آورد، به اسلام او [[حکم]] می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۳۰.</ref> در صورت لال بودن، اشاره بیانگر آن، کفایت می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۸۱.</ref>. حکم یادشده، اختصاص به [[کافر]] اصلی دارد؛ اما کیفیت تحقق اسلام در مرند به نوع [[ارتداد]] و منشأ آن بستگی دارد. اگر منشأ ارتداد، [[انکار]] [[توحید]] و [[رسالت]] بوده، گفتن شهادتین کفایت می‌کند و اگر انکار برخی ضروریات، مانند [[وجوب]] [[نماز]] و [[حرمت]] [[زنا]] بوده است، علاوه بر شهادتین، [[اقرار]] به آنچه انکار کرده نیز لازم است؛ بلکه به تصریح برخی، گفتن شهادتین در این فرض لازم نیست<ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۳۱-۶۳۰.</ref>؛

# '''[[کردار]]''': به جا آوردن اعمالی مانند نمازهای یومیه، [[روزه]] [[ماه رمضان]] و [[حج]] که ویژه [[مسلمانان]] است، بر [[مسلمان]] بودن انجام دهنده آنها دلالت می‌کند؛ البته به شرطی که پیشینه [[کفر]] نداشته باشد. در صورت داشتن پیشینه، در دلالت انجام دادن [[اعمال]] یاد شده بر اسلام وی [[اختلاف]] است. قول به عدم دلالت، به مشهور نسبت داده شده است<ref>مسالک الافهام، ج۱۵، ص۳۲؛ جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۲۴-۶۲۳.</ref>.

# '''[[تبعیت]]''': تبعیت بر سه گونه است:

## تبعیت از پدر و مادر: فرزند نابالغ، تابع پدر و مادر خویش است. بنابراین، اگر [[والدین]] یا یکی از آنان [[مسلمان]] باشند، [[فرزندان]] نابالغ ایشان نیز محکوم به اسلام‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۸۳؛ ج۳۹، ص۲۵.</ref>؛

## تبعیت از [[اسیر]] کننده: [[کودکی]] که جدای از پدر و مادر [[کافر]] خود به اسیری [[مسلمانی]] در آمده است، در اینکه به تبع [[اسلام]] اسیرکننده‌اش محکوم به اسلام است یا نه و یا تنها در [[طهارت]] [[بدن]] تابع او است، نه سایر [[احکام]]، [[اختلاف]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۳۶؛ ج۳۳، ص۲۰۲؛ ج۳۸، ص۱۸۴.</ref>؛

## تبعیت از [[دارالاسلام]]: کودکی که در [[سرزمین اسلام]] یا [[سرزمین کفر]] که [[مسلمانان]] نیز در آنجا حضور دارند، پیدا شده، به اسلام او [[حکم]] می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۸۱.</ref>.

=== آثار اسلام ===

# ساقط شدن [[حقوق الهی]] ـ اعم از [[حقوق مالی]]، مانند [[زکات]]، [[خمس]] و کفارات و [[حقوق]] غیر [[مالی]]، مانند [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]] ـ که قبل از اسلام از کافر فوت شده است. البته [[حق الناس]]، از قبیل بدهی ساقط نمی‌شود و باید ادا شود؛

# محترم بودن [[خون]]، [[مال]] و فرزندان نابالغ وی. بنا بر این، کشتن مسلمان و گرفتن مال وی به [[زور]] و نیز تعرض به فرزندان کوچک او از قبیل به اسیری گرفتن آنان، جایز نیست. البته دارایی‌های غیرمنقول کافر حربی‌ای که در [[دارالکفر]] قبل از اسیر شدن، به اسلام گردیده است ـ مانند [[زمین]] و باغ و بوستان ـ [[غنیمت]] [[مسلمانان]] است و اگر پس از [[اسارت]] [[مسلمان]] شود، همه [[اموال]] او غنیمت به شمار می‌رود و تنها [[خون]] وی و [[فرزندان]] نابالغش محترم است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۲۴ و ۱۴۳.</ref>؛

# شرط بودن اسلام در صحت عمل: صحت امور بسیاری مشروط به اسلام است. مهم‌ترین آنها عبارت است از:

## عبادات: اعمالی که صحت آنها منوط به [[قصد قربت]] است، مانند [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]] که از کافر صحیح نیست<ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص۳۲۷؛ ج۱۷، ص۱۶۱.</ref>؛ صحت [[نیابت]] در [[عبادات]] نیز مشروط به اسلام است بنابراین، نیابت کافر از مسلمان و عکس آن، صحیح نیست<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۳۵۶ و ۳۵۷؛ مستمسک العروه، ج۱۱، ص۱۱-۷.</ref>؛

## [[تجارت]]: در کسی که می‌خواهد مالک برده مسلمان شود؛ خواه با خریدن یا غیر آن، اسلام شرط است<ref>جواهر الکلام، ج۲۲، ص۳۳۴.</ref>؛

## [[نکاح]]: کفو بودن زن و مرد در [[دین]]، از شرایط صحت نکاح است. بنابراین، [[ازدواج]] مسلمان با کافر غیر کتابی و نیز زن مسلمان، حتی با [[کافر کتابی]] صحیح نیست<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص۹۲.</ref> در صحت ازدواج [[مرد]] مسلمان با زن کتابی اختلاف است. مشهور میان متأخران [[حرمت]] ازدواج دائم با آنان است<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص۱۵۵.</ref>؛

## [[ولایت]]: کافر بر مسلمان ولایت ندارد. بنابراین، اگر [[مولی علیه]] مسلمان باشد، ولی او نیز باید [[مسلمان]] باشد<ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص۲۰۶.</ref> در [[وصی]] شخص مسلمان، [[اسلام]] شرط است<ref>جواهر الکلام، ج۲۸، ص۴۰ و ۴۰۵.</ref> [[کافر]] بر مسلمان [[حق]] شفعه پیدا نمی‌کند؛

## [[احیای موات]]: در اینکه [[صحت]] تملک [[زمین]] موات به [[احیا]] مشروط به اسلام احیا‌کننده است، [[اختلاف]] وجود دارد<ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۵-۱۱.</ref>؛

## لقطه: بنابر قول مشهور، در کسی که [[کودک]] سر راهی مسلمان یا محکوم به اسلام را برمی‌دارد، اسلام شرط است<ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۶۰ و ۱۶۱.</ref>؛

## [[عتق]]: اسلام در برده‌ای که به عنوان [[کفاره]] [[آزاد]] می‌شود، شرط است<ref>جواهر الکلام، ج۳۳، ص۱۹۵ و ۱۹۸.</ref>؛

## مستحق کفاره: [[فقیری]] که کفاره به او داده می‌شود، باید مسلمان باشد<ref>جواهر الکلام، ج۳۵، ص۳۵۶ و ۳۵۷.</ref>؛

## [[تذکیه]]: از شرایط صحت [[ذبح]]، نحر و شکار، مسلمان بودن ذابح، نحرکننده و شکارچی است<ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص۴۱۷ و ۴۱۸.</ref>؛

## [[نذر]]: به قول مشهور، در صحت نذر، مسلمان بودن نذرکننده، شرط است<ref>جواهر الکلام، ج۴۲، ص۱۵۰؛ فرهنگ فقه، ج۱، ص۵۱۴-۵۱۱.</ref>؛

## [[قذف]]: کسی که به [[زنا]] یا لواط متهم شده است، با مراجعه به [[حاکم]] می‌تواند برای قذف‌کننده درخواست [[اجرای حد]] قذف (هشتاد تازیانه) کند، به شرط آنکه متهم مسلمان باشد<ref>جواهر الکلام، ج۳۳، ص۲۶۹ و ۲۷۰.</ref>؛

## [[قصاص]]: از شرایط قصاص، همکیش بودن فرد کشته شده و قصاص‌شونده است. بنابراین، مسلمان در برابر کافر قصاص نمی‌شود و تنها دیه او در صورت [[ذمی]] بودن پرداخت می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۶ و ۷۹.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۶۶.</ref>

 

از واقعیت‌های عینی و آنچه هست، تا آرمان و آنچه که باید باشد، همواره راهی طولانی و [[مشکلات]] و موانع بسیار وجود دارد. آرمان نهایی اسلام در مورد رابطه و مناسبات [[انسانی]]، رسیدن به [[امت واحد]] بشری است و نیز در مورد زمین، از میان رفتن مرزهای جغرافیایی و قید و بندهای مرزی و به وجود آمدن [[کشور]] واحد جهانی، تحت [[حاکمیت قانون]] واحد [[الهی]] است.

اسلام در یک مقطع زمانی و دوران انتقال، به‌طور نسبی و در حد یک [[ضرورت]]، مرزهای جغرافیایی را با [[ملت‌ها]] وحکومت‌ها ـ که خود را در حصار آن مرزها قرار داده‌اند ـ در آن سطح که بتواند رابطه برقرار کند و روی قدر مشترک‌ها به توافق‌های نسبی نایل آید، به رسمیت می‌شناسد، تا از این رهگذر بتواند ضمن انتقال پیام و [[رسالت]] جهانی خود به [[قراردادها]] و توافق‌های اصولی‌تر و بیشتری دست یازد.

 

== اسلام انقلابی ==

حتی [[مقامات]] رسمی در کشورهای غربی به ویژه آمریکا سعی می‌کنند این [[فکر]] را در اذهان [[القا]] کنند که این ماهیت [[تعالیم اسلام]] است که تروریزم را پرورش می‌دهد و عامل همه حوادث تروریستی ریشه در درون اسلام دارد. در اینکه [[ظلم‌ستیزی]] از [[تعالیم قرآن]] است و تن به [[ظلم]] دادن به همان اندازه [[گناه]] است که ظلم کردن گناه محسوب می‌شود، نباید تردید کرد. اما [[دفاع مشروع]] که اساس اسلام انقلابی است را نباید با تروریسم مترادف گرفت.

بی‌گمان اسلام انقلابی پس از [[سرکوب]] ناجوانمردانه توسط قدرت‌های بزرگ راه دیگری را برای بقای خود یافته است اما این راه تروریسم نبود، و در [[حقیقت]] راهی جز [[مقابله به مثل]] نیست قاعده کلی: {{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا}}<ref>«و کیفر هر بدی بدی‌یی، مانند آن است» سوره شوری، آیه ۴۰.</ref> به آغازگران [[ستم]]، [[تجاوز]] و [[جنایت]] هشدار می‌دهد که از مشابه آنچه که عمل می‌کنند در [[امان]] نیستند و این نوع مقابله به مثل اگر تروریسم نامیده شود بی‌شک آغازگران نیز خود نخستین تروریست‌ها هستند<ref>فقه سیاسی، ج۱۰، ص۴۰۶-۴۰۴.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۷۰.</ref>

بیش از هر الگوی موجود در [[تاریخ]]، الگوی اسلام با جهان‌شمولی در آمیخته و بر مبنای جهان‌شمولی پایه‌ریزی شده است. چهارده سده قبل، ادوار طولانی پیش از اینکه اصطلاح امروزی جهانی‌سازی، [[جهانی شدن]] و جهانی کردن متداول و سخن [[روز]] شود، اسلام برای اولین‌بار در تاریخ نه تنها چارچوب و نظریات و بنیاد جامع جهان‌شمولی را به [[جامعه بشری]] عرضه کرد، بلکه در مدت بسیار کوتاهی توانست این جهان‌شمولی را بر مبنای [[عقیده]] و [[ایمان]] در بستر و عرصه [[اجتماعی]]، [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و عملی و [[فرهنگی]] پیاده کند. دستورهای اسلام جهان‌شمول است: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«و تو را جز رحمتی برای جهانیان، نفرستاده‌ایم» سوره انبیاء، آیه ۱۰۷.</ref>.

مخالفان ناسیونالیزم عربی برای زدودن عنصر [[عربی]] از [[اسلام ناب]]، صیغه ایدئولوژیک اسلام را به گونه شفاف مورد تأکید قرار می‌دهند که می‌تواند در قالب هر نوع زبان قرار گیرد، همچنانکه هر نژاد و قومی ممکن است آن را پذیرا باشد.

اسلام در قالب [[وحی]] ([[قرآن]]) و [[سنت]] و [[پیروان]] اولیه هرچند با [[زبان عربی]] آمیخته بود، اما از همان ابتدا ماهیتی جداگانه و فرا زبانی داشت. در تاریخ ملت‌هایی به اسلام گرویدند که هیچ‌گاه زبان عربی را فرا نگرفتند و با وجود اشباع از [[تعالیم اسلامی]]، با زبان عربی فقط به مقدار [[قرائت قرآن]] و ادای فرایضی که می‌باید به زبان عربی به جا آورده شود، آشنا شدند<ref>فقه سیاسی، ج۱۰، ص۸۷.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۷۰.</ref>

 

== اسلام پیشرو در [[اندیشه]] [[دینی]] ==

گروه سوم با طرح نظریه قبض و بسط شریعت در [[حقیقت]]، ماهیت [[دین]] را در شرایط ساده و پیچیده، به دو صورت قبض و بسط [[تفسیر]] می‌کنند که به تناسب سلسله مراتب مختلف ساده و پیچیده می‌توان برای هر کدام از دو حالت قبض و بسط اشکال مختلف فرض کرد.

 

== [[اسلام]] و زبان عربی ==

نکته‌ای که موافقان و مخالفان ناسیونالیزم عرب درباره آن بحث کرده‌اند، رابطه اسلام و زبان عربی است که گروهی از این رابطه دلیلی بر اندیشه سیاسی ناسیونالیزم و گروه دیگری از آن دلیلی بر تئوریزه شدن [[نصوص]] [[عربی]] و [[اسلامی]] شدن به معنای تحت تأثیر اسلام قرار گرفتن، برداشت کرده‌اند.

 

 

از دید [[مخالفان]] [[ناسیونالیزم عربی]] بررسی رابطه اسلام با زبان و [[اقوام عرب]]، خود دلیل بر [[نفی]] ناسیونالیزم از دیدگاه اسلام است؛ زیرا اسلام [[اندیشه]] و هویتی را مطرح کرده بود که هر [[انسانی]] با هر خصوصیت نژادی و ویژگی زبانی و [[فرهنگی]] می‌توانست خود را در قلمروی آن قرار دهد و هرگز اختصاص به زبان خاص نداشت و استعراب [[اقوام]] [[غیر عرب]] بیش از آنکه به ناسیونالیزم عربی [[ارتباط]] داشته باشد، به قدرت سیاسی و [[نظام حاکم]] مربوط می‌شد<ref>فقه سیاسی۱۰، ص۸۵-۸۴.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۷۲.</ref>

دو دیدگاه درباره رابطه اسلام و سیاست وجود دارد: ١. تفکیک [[دین]] از سیاست؛ ۲. [[وحدت دین]] و سیاست. در دیدگاه اول، [[هدف]] اسلام تأمین [[آخرت]] [[مسلمانان]] است و اسلام هیچ ارتباطی با کارهای [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] مسلمانان ندارد. [[امام خمینی]] در آثار گفتاری و نوشتاری خویش، به [[نقد]] این دیدگاه پرداخته و قائل است که دو گروه قائل به این دیدگاه هستند: ۱. [[دشمنان]] [[آگاه]]؛ ۲. [[دوستان]] [[جاهل]].

 

امام خمینی فرمود: [[استعمارگران]] از سیصد سال پیش یا بیشتر به [[کشورهای اسلامی]] راه پیدا کردند و برای رسیدن به مطامع [[استعماری]] خود لازم دیدند که زمینه‌هایی فراهم سازند تا اسلام را نابود کنند... مثلاً [[تبلیغ]] کردند اسلام دین جامعی نیست، دین [[زندگی]] نیست، برای [[جامعه]] [[نظامات]] و [[قوانین]] ندارد. طرز [[حکومت]] و قوانین [[حکومتی]] نیاورده است. فقط [[احکام]] [[حیض]] و نفاس است، اخلاقیاتی هم دارد، اما راجع به زندگی و [[اداره جامعه]] چیزی ندارد... <ref>ولایت فقیه، ص۳ و ۴.</ref>.

دشمنان، [[نظریه]] [[جدایی دین از سیاست]] را طرح کردند، تا به چپاول و [[غارت]] [[جهان اسلام]] بپردازند و همواره مسلمانان را عقب نگهدارند، [[دینی]] که [[جهاد]]، [[شهادت]]، [[حکومت]] و [[سیاست]] در آن نباشد، هیچ تهدیدی برای آنها نیست. فلذا آنها این دیدگاه را [[تبلیغ]] می‌کردند. عده‌ای از [[مسلمانان]] [[جاهل]] تحت تاثیر این دیدگاه قرار گرفتند بعضی هم برای این که [[قداست]] [[دین]] را، به [[خیال]] خود، [[حفظ]] کنند، می‌گفتند: دین برای [[اخلاق]] و [[تهذیب نفس]] و [[آخرت]] آمده است، [[شأن]] دین بالاتر از این است که بخواهد در مسائل [[دنیایی]] و [[سیاسی]] دخالت کند.

[[دشمن]] با کنار زدن دین و خنثی کردن آن، این دیدگاه را [[ترویج]] و تبلیغ می‌کرد و اینان متأسفانه با [[درک]] ناصحیح و نادرست از دین، در جهت قداست دین این حرف‌ها را مطرح می‌کردند. در [[وصیتنامه]] [[الهی]] ـ سیاسی [[امام]] به این دو [[گرایش]] اشاره شده است. [[امام خمینی]] در کتاب [[ولایت فقیه]] می‌گوید: [[تبلیغات سوء]] آنها ([[استعمارگران]]) موثر واقع شده است. الان گذشته از [[عامه]] [[مردم]]، طبقه تحصیلکرده، چه دانشگاهی و چه بسیاری از محصلین [[روحانی]]، [[اسلام]] را درست نفهمیده‌اند و از آن [[تصور]] خطایی دارند... البته بیگانگانی برای مطامع سیاسی و [[اقتصادی]] که دارند، از چند صد سال پیش اساس را تهی کرده‌اند؛ و بواسطه اهمالی که در حوزه‌های [[روحانیت]] شده، موفق گشته‌اند، کسانی در بین ما، روحانیونی بوده‌اند که ندانسته به مقاصد آنها کمک کرده‌اند تا وضع چنین شده است<ref>ولایت فقیه، ص۵ و ۶.</ref>.

وی درباره خودباختگی‌های روشنفکران می‌فرماید: و آن [[خودباختگی]] آنهاست در برابر [[پیشرفت مادی]] استعمارگران، وقتی کشورهای [[استعمارگر]] با [[پیشرفت]] [[علمی]] و صنعتی، یا به حساب [[استعمار]] و [[غارت]] [[ملل]] [[آسیا]] و [[آفریقا]]، [[ثروت]] و تجملاتی را فراهم آوردند، اینها خود را باختند. [[فکر]] کردند راه پیشرفت صنعتی این است که [[قوانین]] و [[عقاید]] خود را کنار بگذارند... <ref>ولایت فقیه، ص۱۴.</ref>.

امام خمینی درباره [[تبلیغات]] [[دشمنان]] و تاثیر آن بر افراد [[جامعه]] می‌گوید: آنها که دشمن ما هستند [[تبلیغاتی]] کرده‌اند و متأسفانه بعضی از افراد جامعه ما تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، در حالی که نباید قرار می‌گرفتند. [[استعمارگران]] به نظر ما آوردند که [[اسلام حکومتی]] ندارد، [[تشکیلات حکومتی]] ندارد، بر فرض که [[احکام]] داشته باشد، مجری ندارد و خلاصه، [[اسلام]] فقط [[قانون‌گذار]] است، واضح است که این [[تبلیغات]] جزئی از نقشه استعمارگران است<ref>ولایت فقیه، ص۱۴.</ref>.

حکومت اسلامی که یکی از اساسی‌ترین دستاوردهای [[انقلاب اسلامی]] است، بر اساس همین دیدگاه شکل گرفت. معمار انقلاب و موسس حکومت اسلامی، [[امام خمینی]] در این باره می‌گوید: آن [[روز]] که در [[غرب]] هیچ خبری نبود و ساکنانش در [[توحش]] به سر می‌بردند و [[آمریکا]] [[سرزمین]] سرخپوستان نیمه [[وحشی]] بود، دو مملکت پهناور [[ایران]] و [[روم]] محکوم [[استبداد]] و اشرافیت و [[تبعیض]] و [[تسلط]] [[قدرتمندان]] بودند و اثری از [[حکومت مردم]] و [[قانون]] در آنها نبود [[خدای تبارک و تعالی]] به وسیله [[رسول]] [[اسلام]] {{صل}} قوانینی فرستاد که [[انسان]] از [[عظمت]] آنها به شگفت می‌آید. برای همه امور [[قوانین]] و [[آداب]] آورده است. برای انسان پیش از آنکه نطفه‌اش منقعد شود تا پس از آنکه به [[گور]] می‌رود، قانون وضع کرده است. همانطوری که برای [[وظایف]] [[عبادی]] قانون دارد، برای [[امور اجتماعی]] و [[حکومتی]] قانون و [[راه و رسم]] دارد. [[حقوق]] اسلام یک حقوق مترقی و متکامل و جامع است. کتاب‌های قطوری که از دیر [[زمان]] در زمینه‌های مختلف [[حقوقی]] تدوین شده از [[احکام]] [[قضا]] و [[معاملات]] و حدود و [[قصاص]] گرفته تا [[روابط]] بین [[ملت‌ها]] و مقررات [[صلح و جنگ]] و [[حقوق بین‌الملل]] عمومی و مصنوعی، شمه‌ای از احکام و [[نظامات]] اسلام است. هیچ موضوع حیاتی نیست که اسلام تکلیفی برای آن مقرر نداشته و حکمی درباره آن نداده باشد. دست‌های [[اجانب]] برای اینکه [[مسلمین]] و روشنفکران [[مسلمان]] را که [[نسل جوان]] ما باشند از اسلام [[منحرف]] کنند [[وسوسه]] کرده‌اند که اسلام چیزی ندارد...<ref>ولایت فقیه، ص۶.</ref>.

این دیدگاه قائل است که [[دین اسلام]]، [[دینی]] جامع است و در همه زمینه‌ها، احکام و قانون دارد، برای [[اجرای شریعت]] و قوانین نیاز به [[حکومت]] است، چون مجموعه قانون برای [[اصلاح جامعه]] کافی نیست. برای این که قانون مایه [[اصلاح]] و [[سعادت بشر]] شود، به [[قوه]] اجرائیه نیاز دارد. [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[اولی الامر]] مجریان احکام و [[شریعت اسلام]] هستند. این [[ضرورت استمرار اجرای احکام]]، در [[عصر غیبت]] هم کاملا وجود دارد. [[امام خمینی]] می‌فرماید: [[بدیهی]] است [[ضرورت]] اجرای احکامی که [[تشکیل حکومت]] رسول اکرم {{صل}} را لازم آورده، منحصر و محدود به زمان آن [[حضرت]] نیست و پس از [[رحلت رسول اکرم]] نیز ادامه دارد.

طبق [[آیه شریفه]] [[احکام اسلام]] محدود به زمان و مکانی نیست و تا ابد باقی و لازم الاجرا است... این حرف که [[قوانین اسلام]] تعطیل پذیر یا منحصر و محدود به [[زمان]] با مکانی است بر خلاف ضروریات [[اعتقادی]] [[اسلام]] است. بنابراین چون [[اجرای احکام]] پس از [[رسول اکرم]] {{صل}} و تا ابد [[ضرورت]] دارد، [[تشکیل حکومت]] و برقراری دستگاه [[اجرا]] و اداره ضرورت می‌یابد... هر که اظهار کند [[تشکیل حکومت اسلامی]] ضرورت ندارد، منکر ضرورت [[اجرای احکام اسلام]] شده و [[جامعیت]] [[احکام]] و [[جاودانگی]] [[دین مبین اسلام]] را [[انکار]] کرده است...<ref>ولایت فقیه، ص۱۸ و ۱۹.</ref>.

و در جای دیگر می‌فرماید: دلیل دیگر بر [[لزوم تشکیل حکومت]]، ماهیت و کیفیت [[قوانین اسلام]] ([[احکام شرع]]) است. ماهیت و کیفیت این [[قوانین]] می‌رساند که برای [[تکوین]] یک [[دولت]] و برای اداره [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] و [[فرهنگی]] [[جامعه]] تشریح گشته است<ref>ولایت فقیه، ص۳۰.</ref>.

 

[[اقامه نماز]] [[جمعه]] و [[نماز جماعت]] سنگ بنای [[تشکیلات حکومتی]] [[اسلامی]] است. قرآن کریم می‌فرماید: {{متن قرآن|الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ}}<ref>«(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناپسند باز می‌دارند و پایان کارها با خداوند است» سوره حج، آیه ۴۱.</ref>.

نماز، [[زکات]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]] از احکامی هستند که باید حکومت اسلامی آنها را اجرا کند. [[پیامبر اسلام]] {{صل}} در اولین جمعه‌ای که به [[مدینه]] [[مهاجرت]] کرد، [[نماز جمعه]] را اقامه کرد و پس از آن [[حضرت]] نیز کسانی که [[زعامت]] [[امت]] و [[تدبیر امور]] آنها را به عهده داشتند، همواره نماز جمعه را اقامه کردند. پس [[نماز جمعه]] سنگ بنای [[تشکیلات حکومت اسلامی]] است. [[اقامه نماز]] [[جمعه]] از [[شؤون]] [[سیاسی]] [[حکومت]] است.

 

[[حضرت علی]] {{ع}} در دستورالعمل حکومتی که به [[مالک اشتر]] می‌دهد، به اقامه نماز [[جماعت]] تاکید می‌کند: {{متن حدیث|وَ لْيَكُنْ فِي خَاصَّةِ مَا تُخْلِصُ بِهِ لِلَّهِ دِينَكَ إِقَامَةُ فَرَائِضِهِ الَّتِي هِيَ لَهُ خَاصَّةً فَأَعْطِ اللَّهَ مِنْ بَدَنِكَ فِي لَيْلِكَ وَ نَهَارِكَ وَ وَفِّ مَا تَقَرَّبْتَ بِهِ إِلَى اللَّهِ [سُبْحَانَهُ‌] مِنْ ذَلِكَ كَامِلًا غَيْرَ مَثْلُومٍ وَ لَا مَنْقُوصٍ بَالِغاً مِنْ بَدَنِكَ مَا بَلَغَ وَ إِذَا قُمْتَ فِي صَلَاتِكَ لِلنَّاسِ فَلَا تَكُونَنَّ مُنَفِّراً وَ لَا مُضَيِّعاً فَإِنَّ فِي النَّاسِ مَنْ بِهِ الْعِلَّةُ وَ لَهُ الْحَاجَةُ وَ قَدْ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} حِينَ وَجَّهَنِي إِلَى الْيَمَنِ كَيْفَ أُصَلِّي بِهِمْ فَقَالَ: صَلِّ بِهِمْ كَصَلَاةِ أَضْعَفِهِمْ وَ كُنْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيماً}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.

 

هنگامی که نماز به جماعت می‌خوانی، نه با طولانی کردن نماز مردم را بپراکنی و نه آنکه آن را تباه سازی؛ زیرا در میان مردم، [[بیمار]] یا صاحب حاجتی وجود دارد، آنگاه که [[پیامبر]] {{صل}} مرا به [[یمن]] می‌فرستاد، از او پرسیدم، با مردم چگونه نماز بخوانم؟ فرمود: در حد توان [[ناتوانان]] نماز بگذار و بر [[مؤمنان]] [[مهربان]] باش علی {{ع}} یکی از [[اهداف حکومت]] خود را برگرداندن نشانه‌های [[دین]] می‌داند؛ {{متن حدیث|لِنَرِدَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِينِكَ‌}}

و [[نماز]] از علائم و نشانه‌های بزرگ [[دین اسلام]] است: {{متن حدیث|الصلوه علم الاسلام}}؛ نماز [[پرچم]] و علامت [[اسلام]] است.

[[پیامبر اکرم]] {{صل}} برای [[گردآوری زکات]]، مامور ویژه اعزام می‌داشت. [[خلفا]] نیز پس از وی چنین کردند. [[سیره]] علی {{ع}} هم در دوران [[خلافت]] چنین بود: {{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ}}<ref>«از دارایی‌های آنان زکاتی بردار که با آن آنها را پاک می‌داری و پاکیزه می‌گردانی و برای آنها (به نیکی) دعا کن که دعای تو (مایه) آرامش آنان است» سوره توبه، آیه ۱۰۳.</ref>.

[[روایات]] صحیحه‌ای از [[زراره]] و [[محمد بن مسلم]] نقل شده که از [[تفسیر]] آیۀ: {{متن قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و مأموران (دریافت) آنها و دلجویی‌شدگان و در راه (آزادی) بردگان و از آن وامداران و (هزینه) در راه خداوند و از آن در راه‌ماندگان است که از سوی خداوند واجب گردیده است و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> از [[امام صادق]] {{ع}} [[پرسش]] شد: آیا به [[مسلمانان]] [[فقیر]] که [[شیعه]] نیستند، زکات داده می‌شود؟ آن [[حضرت]] فرمود: [[امام]] به همه آنها زکات می‌دهد، برای این که همه [[اطاعت]] و [[پیروی]] او را پذیرفته‌اند. زراره می‌گوید: به آن حضرت عرض کردم: اگر چه آنان [[عارف]] به [[حق]] (شیعه) نباشند؟

آن حضرت فرمود: بلی. اگر امام بخواهد فقط به طرفداران حق زکات بدهد، چه بسا محل و موردی برای زکات پیدا نشود، اما باید به کسانی که [[اهل حق]] نیستند، ولی نیازمندند، [[زکات]] بپردازد، تا آنان به [[دین]] رغبت پیدا بکند و [[اطاعت از امام]] [[پایدار]] بماند.

[[امیرالمؤمنین]] {{ع}} هنگامی که مسائل [[اقتصادی]] [[جامعه]] را بر اساس [[آیات قرآن]] به پنج دسته تقسیم کرد: [[اماره]]، عمارت، اجاره، [[تجارت]] و [[صدقات]]، فرمود: {{متن حدیث|فَأَمَّا وَجْهُ الْإِمَارَةِ فَقَوْلُهُ تَعَالَی: {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ}}<ref>«بدانید که آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) و یتیمان و بینوایان و ماندگان در راه (از خاندان او) است» سوره انفال، آیه ۴۱.</ref>}} و اما آنچه مربوط به [[حکومت]] است، بر اساس گفتار [[خداوند تعالی]] است، که می‌فرماید: بدانید آنچه درآمد به دست آوردید، خمس آن برای خداست<ref>وسائل الشیعه، ج۶، ص۳۴.</ref>.

علی {{ع}} در اهمیت و جایگاه اقامه این [[فریضه الهی]] می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ يَرِدُونَهُ وُرُودَ الْأَنْعَامِ وَ [يَوْلَهُونَ‌] يَأْلَهُونَ إِلَيْهِ [وَلَهَ‌] وُلُوهَ الْحَمَامِ وَ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ وَ اخْتَارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمَّاعاً أَجَابُوا إِلَيْهِ دَعْوَتَهُ وَ صَدَّقُوا كَلِمَتَهُ وَ وَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِيَائِهِ وَ تَشَبَّهُوا بِمَلَائِكَتِهِ الْمُطِيفِينَ بِعَرْشِهِ يُحْرِزُونَ الْأَرْبَاحَ فِي مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ وَ يَتَبَادَرُونَ عِنْدَهُ مَوْعِدَ مَغْفِرَتِهِ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لِلْإِسْلَامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِينَ حَرَماً [وَ] فَرَضَ حَقَّهُ وَ أَوْجَبَ حَجَّهُ وَ كَتَبَ [عَلَيْهِ‌] عَلَيْكُمْ وِفَادَتَهُ فَقَالَ سُبْحَانَهُ {{متن قرآن|وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد و هر که در آن در آید در امان است و حجّ این خانه برای خداوند بر عهده مردمی است که بدان راهی توانند جست؛ و هر که انکار کند (بداند که) بی‌گمان خداوند از جهانیان بی‌نیاز است» سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref>.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱.</ref>.

[[حضرت علی]] {{ع}} به [[قثم بن عباس]]، [[فرماندار مکه]] می‌فرماید: {{متن حدیث|فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ‌...}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۷.</ref>. در اقامه حج، [[راهنمای مردم]] باش و روزهای [[خدا]] را به یاد آنها بیاور.

{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ}}<ref>«ای پیامبر! مؤمنان را به کارزار برانگیز» سوره انفال، آیه ۶۵.</ref>. [[امیرالمؤمنین]] می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ الْجِهَادَ وَ عَظَّمَهُ وَ جَعَلَهُ نَصْرَهُ وَ نَاصِرَهُ وَ اللَّهِ مَا صَلَحَتْ دُنْيَا وَ لَا دِينٌ إِلَّا بِهِ}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۹.</ref>. یعنی: [[خداوند سبحان]]، [[جهاد]] را [[واجب]] نمود و آن را گرامی داشت و [[نصرت]] و [[یاری]] خود را در آن قرار داد. به [[خدا]] [[سوگند]]! هرگز [[دین]] و [[دنیا]] به [[صلاح]] نمی‌گراید؛ مگر به وسیله جهاد.

جهاد بر دو قسم است: ۱. ابتدایی؛ ۲. [[دفاعی]].

البته این عمل توسط حاکم یا با اذن او باید صورت گیرد، چون خودسرانه عمل کردن، موجب [[هرج و مرج]] و اختلال [[نظم]] می‌شود و [[مفسده]] ایجاد می‌کند. این وظیفه [[حکومت اسلامی]] در [[قرآن]] هم ذکر شده است: {{متن قرآن|الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ}}<ref>«(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا می‌دارند و زکات می‌پردازند و به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناپسند باز می‌دارند» سوره حج، آیه ۴۱.</ref>.

علی {{ع}} به عنوان [[حاکم اسلامی]]، هر [[روز]] به بازار می‌رفت و [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌کرد، [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{صل}} عِنْدَكُمْ بِالْكُوفَةِ يَغْتَدِي فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنَ الْقَصْرِ فَيَطُوفُ فِي أَسْوَاقِ الْكُوفَةِ سُوقاً سُوقاً وَ مَعَهُ الدِّرَّةُ عَلَى عَاتِقِهِ وَ كَانَ لَهَا طَرْفَانِ وَ كَانَتْ تُسَمَّى السَّبِيبَةَ قَالَ فَيَقِفُ عَلَى أَهْلِ كُلِّ سُوقٍ فَيُنَادِي فِيهِمْ يَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ قَدَّمُوا الِاسْتِخَارَةَ وَ تَبَرَّكُوا بِالسُّهُولَةِ وَ اقْتَرِبُوا مِنَ الْمُبْتَاعِينَ وَ تَزَيَّنُوا بِالْحِلْمِ وَ تَنَاهَوْا عَنِ الْيَمِينِ وَ جَانَبُوا الْكَذِبَ وَ تَجَافَوْا عَنِ الظُّلْمِ ـ وَ أَنْصِفُوا الْمَظْلُومِينَ وَ لَا تَقْرَبُوا الرِّبَا وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ الْمِيزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ قَالَ فَيَطُوفُ فِي جَمِيعِ الْأَسْوَاقِ أَسْوَاقِ الْكُوفَةِ ثُمَّ يَرْجِعُ فَيَقْعُدُ لِلنَّاسِ}}<ref>مستدرک، ج۲، ص۴۳۲.</ref>؛ یعنی: [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در [[کوفه]]، پیش روی شما، هر روز صبح از مرکز [[خلافت]] خود بیرون می‌آمد و بازارهای کوفه را در حالی که تازیانه‌ای همراه داشتند - که دو سر داشت و به آن سبیبه می‌گفتند -[[بازار]] به بازار می‌گشت و در مقابل بازاریان، می‌ایستاد و خطاب به آنان می‌فرمود: ای کاسب‌ها! از [[خدا]] بترسید. تجار وقتی صدای آن [[حضرت]] را می‌شنیدند، هر چه در دست داشتند، به [[زمین]] گذاشته، از صمیم [[قلب]] متوجه فرمایشات حضرتش می‌گشتند، که می‌فرمود: [[طلب]] خیر را ـ بر همه چیز ـ مقدم دارید، با [[سهل]] المعامله بودن و آسان گرفتن - در [[خرید و فروش]] به اموالتان - [[برکت]] دهید و با خریداران با [[مهربان]] و [[شفقت]] برخورد کنید، ([[اخلاق]]) خود را با [[بردباری]] [[زینت]] دهید و از قسم خوردن دوری بجویید و از [[دروغگویی]] دور باشید، از [[ظلم]] [[کناره‌گیری]] کنید و با [[ستمدیدگان]] با [[عدل]] و [[انصاف]] برخورد کنید، دور و بر [[ربا]] نگردید و در اندازه‌گیری و وزن کردن کم نگذارید و از مقدار آن کم نکنید و اجناس [[مردم]] را بی‌ارزش و حقیر و کم مقدار نسازید و خود را از [[مفسدین]]، روی [[زمین]] قرار ندهید.

[[امام]] رابطه [[اسلام]] و [[سیاست]] را با تفسیرهای [[عقلانی]]، [[حکومتی]] و [[فقهی]] بیان می‌کنند و سیاست را با ماهیت اسلام مرتبط می‌کند و آن دو را غیر قابل تفکیک می‌شمارد<ref>رساله حکومت اسلامی یا ولایت فقیه، ص۱۷-۳.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۱۰، ص۳۳۳.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۷۳.</ref>

== اسلام و طرح نظام ایده‌آل ==

اسلام گذار از هر سه مرحله را در نهایت امر در سه نوع شرایط متناسب با هر مرحله، و متفاوت از دید تحلیلی، شرط [[تحول]] اساسی [[جامعه اسلامی]] و [[تکامل]] حرکت جمعی [[جامعه بشری]] تلقی می‌کند<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۸۲.</ref>.