برچسب‌ها: برگردانده‌شده پیوندهای ابهام‌زدایی |
|
| خط ۱۸: |
خط ۱۸: |
|
| |
|
| اما [[مالکیت عمومی]] یعنی مال و [[ثروت]] مرتبط به عموم باشد نه شخص و اشخاص، دارای شکل‌های مختلفی است: ۱- [[مالکیت امام]] یا [[دولت اسلامی]]؛ ۲- [[مالکیت]] عموم [[مردم]]؛ ۳- مالکیت عناوین عام دیگر؛ مانند مالکیت [[فقرا]] نسبت به [[زکات]] یا مالکیت [[دانشگاه]] نسبت به اموال مربوط به خود.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[احکام و آثار تصرف در بیت المال مسلمین (مقاله)|احکام و آثار تصرف در بیت المال مسلمین]].</ref> | | اما [[مالکیت عمومی]] یعنی مال و [[ثروت]] مرتبط به عموم باشد نه شخص و اشخاص، دارای شکل‌های مختلفی است: ۱- [[مالکیت امام]] یا [[دولت اسلامی]]؛ ۲- [[مالکیت]] عموم [[مردم]]؛ ۳- مالکیت عناوین عام دیگر؛ مانند مالکیت [[فقرا]] نسبت به [[زکات]] یا مالکیت [[دانشگاه]] نسبت به اموال مربوط به خود.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[احکام و آثار تصرف در بیت المال مسلمین (مقاله)|احکام و آثار تصرف در بیت المال مسلمین]].</ref> |
|
| |
| ==آثار [[سرقت]] از [[بیت‌المال]]==
| |
| سرقت به معنای [[دزدی]] و برداشتن مخفیانه و نهانی چیزی است که [[حق]] برداشتن آن را ندارد. سرقت، در اصطلاح [[شرع]]، برداشتن چیزی از محلّ مخصوص و به اندازه مخصوص است.<ref>مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ص۴۰۸، «سرق».</ref>
| |
| همان‌طور که گفته شد سرقت از [[مال]] دیگران به‌ویژه بیت‌المال آثار مخربی دارد که از جمله مهم‌ترین آن سلب [[اعتماد]] [[اجتماعی]] از [[مسئولان]] [[نظام سیاسی]] و [[بحران]] [[مشروعیت]] و [[مقبولیت]] و [[کارآمدی]] آن است. در [[آیات قرآن]] برای سرقت آثاری بیان شده که برخی از آنها عبارتند از:
| |
| # سلب اعتماد عمومی: سرقت در بسیاری از موارد نسبت به کسانی یا چیزهایی است که [[انسان]] با اعتماد در نزد کسی یا جایی قرار داده است. در [[حقیقت]] شخص وقتی به کسی یا جایی اعتماد می‌کند و شخص یا جا را [[امین]] می‌یابد، [[اقدام]] به قرار دادن چیز با [[ارزش]] خویش می‌کند؛ اما وقتی سرقتی رخ می‌دهد، این اعتماد از شخص یا محیط سلب می‌شود و به جای آن سوء‌ظن قرار می‌گیرد. این یک مشکل از [[مشکلات]] اجتماعی است؛ زیرا اعتماد مهم‌ترین [[سرمایه اجتماعی]] است که موجب [[پیشرفت]] و [[توسعه اقتصادی]] و [[فرهنگی]] و [[تمدنی]] می‌شود؛ با از میان رفتن چنین اعتمادی، سرمایه اجتماعی نیز از میان می‌رود و [[اجتماع]] از پیشرفت و [[توسعه]] همه‌جانبه باز می‌ماند. از نظر [[قرآن]] این خود یک خطری عظیم است؛ اما خطر بزرگ‌تر این است که شخصی که سرقت را انجام می‌دهد، پیش از آنکه به اجتماع یا اعتماد [[مردم]] [[خیانت]] کرده باشد، به خودش ضربه زده است؛ زیرا سارق در حقیقت به خودش خیانت کرده است و این سرقت پیش از آنکه از دیگران باشد، نسبت به خویشتن خویش است؛ از همین رو [[خدا]] در قرآن، سرقت و دزدی را خیانت سارق نسبت به خود دانسته و با تعبیر {{متن قرآن|يَخْتَانُونَ أَنْفُسَهُمْ}} نشان می‌دهد تا چه اندازه سرقت می‌تواند به [[شخصیت]] شخص آسیب جدی وارد سازد و او را از صفات و [[فضایل]] [[انسانی]] خودش دور سازد.<ref>نساء، آیات ۱۰۵ تا ۱۰۷؛ مجمع البیان، ج ۳- ۴، ص۱۶۰- ۱۶۱ و ۱۶۳</ref> [[رسول‌الله]] درباره [[خیانت]] در [[بیت‌المال]] می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ اسْتَعْمَلْناهُ مِنْكُمْ عَلى عَمَلٍ، فَكَتَمَنا مِخْيَطا فَما فَوْقَهُ، كانَ غَلُولاً يَأتي بِهِ يَوْمَ الْقيامَة}}؛ هر کس از شما را بر کاری گماردیم و او، سوزنی یا چیز مهم‌تری را از ما پنهان دارد، آن خیانتگر را همراه با خیانتش [[روز قیامت]] خواهند آورد.<ref>صحیح مسلم، ج ۲، ص۱۲۷</ref>
| |
| #تضییع [[حقوق دیگران]]: از دیگر آثار [[سرقت]] از بیت‌المال [[مردم]] می‌توان به ظلم اشاره کرد. کسی که سرقت می‌کند از دایره [[عدالت]] بیرون رفته و مصداق [[ظالم]] خواهد بود؛ زیرا سارق نه تنها [[حق]] دیگری را تادیه نمی‌کند، بلکه با تضییع حقوق دیگران، شرایطی را فراهم می‌آورد که به خود و دیگران آسیب می‌رسد. از همین رو [[خدا]] سارقان را در دسته [[ظالمان]] دسته‌بندی می‌کند؛ زیرا چنین افرادی از دایره عدالت خارج شده‌اند.<ref>مائده، آیات ۳۸ و ۳۹؛ یوسف، آیات ۷۰ و ۷۵</ref>
| |
| # [[فساد]]: فساد به معنای [[تباهی]] و نابودی در چیزی است. سرقت مایه فساد و [[افساد در زمین]] است. از همین رو [[برادران یوسف]] با ادعای اینکه [[اهل]] افساد در زمین نیستند، سرقت را از خویش دور می‌دانند؛ زیرا سرقت را از مصادیق افساد در زمین برمی‌شمارند.<ref>یوسف، آیه ۷۳</ref> از آنجا که سرقت از نظر [[قرآن]] از مصادیق فساد و افساد در زمین است، در قرآن بیان شده که اگر سارق بخواهد پس از تباهی در امری، آن را جبران کند، می‌بایست [[رفتاری]] [[اصلاحی]] داشته باشد تا امر [[فاسد]] [[اصلاح]] شود و آثار و تبعات سرقت از میان برود.<ref>مائده، آیات ۳۸ و ۳۹</ref> بی‌گمان کسانی که از بیت‌المال سرقت می‌کنند، در این زمینه عملکرد بدتری دارند؛ زیرا فساد آنها در عرصه [[اجتماعی]] چنان سنگین و سهمگین است که می‌تواند [[اعتماد]] [[اجتماع]] را از [[مسئولان]] و [[امانتداری]] آنان سلب کند و موجبات [[بحران]] [[مشروعیت سیاسی]] [[نظام اسلامی]] را فراهم آورد.
| |
| # [[آلودگی]] به [[گناهان]] دیگر: [[سرقت]] نه تنها [[گناه]] بلکه [[جرم]] قانونی است، حتی ریشه گناهان دیگر است و [[انسان]] را به گناهان دیگر نیز [[آلوده]] می‌کند. سارقان از [[بیت‌المال]] ممکن است به گناهان دیگری نیز آلوده شوند که آنان را از [[پذیرش حق]] و [[حقیقت]] دور سازد و در مسیر [[سقوط]] و [[تباهی]] قرار گیرند.<ref>نساء، آیات ۱۰۵ و ۱۰۷ و ۱۱۲؛ مائده، آیات ۳۸ و ۳۹؛ ممتحنه، آیه ۱۲</ref>
| |
| # [[لعن الهی]]: از نظر [[آموزه‌های اسلامی]]، سارقان از بیت‌المال [[ملعون]] [[الهی]] و همانند [[ابلیس]] رانده از آن درگاه هستند. چنانکه [[امام باقر]]{{ع}} از [[پیامبر]] گرامی‌نقل می‌کند که فرمودند: {{متن حدیث|خَمسَةٌ لَعَنتُهُم وكُلُّ نَبِيٍّ مُجابٍ: الزّائِدُ في كِتابِ اللّه ِ، وَالتّارِكُ لِسُنَّتي، وَالمُكَذِّبُ بِقَدَرِ اللّه ِ، وَالمُستَحِلُّ مِن عِترَتي ما حَرَّمَ اللّه ُ، وَالمُستَأثِرُ بِالفَيءِ المُستَحِلُّ لَهُ}}؛ پنج کسند که من و هر پیامبر مستجاب‌الدعوه‌ای، آنان را [[لعنت]] کرده است: آن کس که در [[کتاب خدا]]، آیه‌ای را زیاد گرداند و کسی که [[سنت]] و روش مرا رها کند و کسی که [[قضا و قدر]] [[خدا]] را [[تکذیب]] کند و کسی که [[حرمت]] [[اهل‌بیت]] مرا که خدا [[واجب]] فرموده نگه ندارد و کسی که [[اموال عمومی]] را به خود منحصر سازد و [[تصرف]] در آن را به نفع خود [[حلال]] شمارد.<ref>الکافی، ج ۲، ص۲۳۹</ref>
| |
| # [[خواری]] و [[ذلت]]: سرقت از بیت‌المال و [[خیانت]] در آن آثاری دارد که از جمله آنها خواری شخص [[خائن]] و سارق است؛ [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} در نامه‌ای به یکی از [[کارگزاران]] خود که برای [[جمع‌آوری زکات]] فرستاده بود، می‌نویسد: {{متن حدیث|وَ مَنِ اسْتَهَانَ بِالْأَمَانَةِ وَ رَتَعَ فِي الْخِيَانَةِ وَ لَمْ يُنَزِّهْ نَفْسَهُ وَ دِينَهُ عَنْهَا، فَقَدْ أَحَلَّ بِنَفْسِهِ الذُّلَّ وَ الْخِزْيَ فِي الدُّنْيَا وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ أَذَلُّ وَ أَخْزَى؛ وَ إِنَّ أَعْظَمَ الْخِيَانَةِ خِيَانَةُ الْأُمَّةِ وَ أَفْظَعَ الْغِشِّ غِشُّ الْأَئِمَّةِ؛ وَ السَّلَامُ}}؛:…آن کس که [[امانتداری]] را [[خوار]] انگارد و در [[اموال]] [[مردم]]، به [[خیانت]] چرا کند و روان و [[آیین]] خویش را از خیانتکاری، [[پاکیزه]] نگرداند، همانا در این سرا، [[خواری]] و [[ذلت]] بر خود روا داشته است و در آن سرا، خوارتر و ذلیل‌تر از این سرا باشد.آری، بزرگ‌ترین خیانت، خیانت به [[ملت]] است و زشت‌ترین دغل کاری، دغل کاری با [[پیشوایان]]. والسلام.<ref>نهج‌البلاغه، نامه ۲۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[سرقت از بیت المال و آثار آن (مقاله)|سرقت از بیت المال و آثار آن]].</ref>
| |
|
| |
| ===اتهام‌زنی به [[مسئولان]] و [[رهبران]]===
| |
| یکی از شیوه‌های [[دشمنان]] در [[جنگ روانی]]، اتهام‌زنی به رهبران و مسئولان [[نظام اسلامی]] است. از جمله اتهاماتی که از سوی دشمنان مطرح می‌شود، [[اتهام]] [[سرقت]] از [[بیت‌المال]] به [[رهبری]] و مسئولان و [[خویشان]] آنان است. [[یهودیان]] که استاد در [[تحریف]] و جنگ روانی هستند، از همین شیوه برای رسیدن به اهداف شوم خویش بهره می‌بردند و [[پیامبر]]{{صل}} را به سرقت از بیت‌المال متهم می‌ساختند تا این‌گونه پایه‌های [[اعتماد]] عمومی را نسبت به آن حضرت{{صل}} [[سست]] کنند و از اعتبار [[قول و فعل]] ایشان بکاهند و این‌گونه [[نظام سیاسی]] را متهم به [[فساد]] و [[افساد]] کنند.<ref>نساء، آیات ۱۰۵ تا ۱۰۸</ref>
| |
| البته این اتهام‌زنی به [[رهبران الهی]]، اختصاص به پیامبر{{صل}} نداشت؛ زیرا [[برادران حضرت یوسف]]{{ع}} نیز آن حضرت را به [[دروغ]] متهم به [[دزدی]] کردند که آن حضرت برای مقاصد مهم‌تر نسبت به آن سخن آنها واکنش مستقیم نشان نداد و در مقابل اتهام‌شان [[سکوت]] در پیش گرفت تا در جای خود آنان را نسبت به این مهم [[آگاه]] سازد و به [[حق]] و [[حقیقت]] رهنمون سازد.<ref>یوسف، آیه ۷۷</ref>
| |
|
| |
| از نظر [[آموزه‌های اسلام]] اگر مسئولان پاک‌دست و پاک‌دامن عهده‌دار [[مسئولیت]] بیت‌المال نشوند و آنها تنها به صرف [[ترس]] اتهامات واهی برخی از مزدوران از کار [[کناره‌گیری]] کنند، افراد ناسالم و [[خودسازی]] نکرده [[مسئولیت‌ها]] را به دست می‌گیرند که خود بزرگ‌ترین آسیب را به اعتماد عمومی وارد کرده و نظام اسلامی را با بحران‌های گوناگون مواجه می‌سازند. از همین رو [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} هشدار می‌دهد و می‌فرماید: {{متن حدیث|و لكنَّني آسى أنْ يَليَ أمرَ هذهِ الاُمّةِ سُفَهاؤها و فُجّارُها، فَيتّخِذوا مالَ اللّه ِ دُوَلاً، و عِبادَهُ خَوَلاً، و الصّالِحينَ حَرْبا، و الفاسِقينَ حِزْبا}}؛ لکن از این اندوهناکم که [[سرپرستی]] [[حکومت]] این [[امت]] به دست [[بی‌خردان]] و [[نابکاران]] افتد، [[بیت‌المال]] را به [[انحصار]] در آورند، [[آزادی]] [[بندگان خدا]] را سلب کنند و آنها را [[بنده]] خویش سازند، با [[صالحان]] [[نبرد]] کنند و [[فاسقان]] را همدستان خود قرار دهند.<ref>نهج‌البلاغه، نامه ۶۲ و ۶۷</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[سرقت از بیت المال و آثار آن (مقاله)|سرقت از بیت المال و آثار آن]].</ref>
| |
|
| |
| ===روش [[اصلاح]] و جبران===
| |
| از آنجا که [[سرقت]]، آثار بسیار مخرب [[اجتماعی]] دارد، تنها با [[توبه]] و [[استغفار]] نمی‌توان از آثار آن در [[امان]] ماند، بلکه لازم است تا شخص برای جبران سرقت [[اقدامات اصلاحی]] انجام دهد تا این‌گونه تأثیر آثار آن از میان برود. بر همین اساس اصلاح [[رفتار]] و نیز جبران ضرر و [[زیان]] [[مالی]] و غیرمالی که بر شخص یا [[اجتماع]] وارد شده می‌بایست در دستور کار قرار گیرد؛ زیرا [[خدا]] در [[قرآن]] از مطلق اصلاح برای جبران سخن به میان آورده که تنها [[اصلاح مالی]] و مادی و جبران آن نیست، بلکه می‌تواند اصلاح آثار اجتماعی آن نیز مدنظر باشد.<ref>مائده، آیات ۳۸ و ۳۹</ref>
| |
| در همین راستا مسئولانی که از بیت‌المال سرقت کردند، ضمن جبران ضرر و زیان مادی می‌بایست از رفتار خویش در اجتماع توبه و استغفار نمایند و به‌گونه‌ای رفتار کنند تا [[اعتماد]] از دست رفته دوباره به اجتماع باز گردد و [[نظام سیاسی]] از هرگونه [[اتهام]] سرقت از بیت‌المال [[پاک]] و مبرا شود. این‌گونه است که [[رحمت]] و [[مغفرت الهی]] نصیب سارقانی می‌شود که از کرده خویش واقعاً پشیمان شده‌اند.
| |
|
| |
| با توجه به اینکه سرقت از بیت‌المال به هر شکلی می‌تواند تأثیر مخربی بر [[مشروعیت]] [[نظام اسلامی]] بگذارد، لازم است به‌گونه‌ای عمل شود تا اعتماد عمومی نسبت به [[مسئولان]] نظام سیاسی بازگردانده شود و [[مردم]] نسبت به [[عدالت‌گرایی]] مسئولان اعتماد پیدا کنند. از همین رو [[امام علی]]{{ع}} برای بازسازی [[وجاهت]] نظام سیاسی [[اقدام]] به بازگرداندن بیت‌المال می‌کند و در جایی به‌صراحت می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوِّجَ بِهِ النِّسَاءُ وَ مُلِكَ بِهِ الْإِمَاءُ لَرَدَدْتُهُ. فَإنَّ فِي الْعَدْلِ سَعَةً. وَ مَنْ ضَاقَ عَلَيْهِ الْعَدْلُ فَالْجَوْرُ عَلَيْهِ أَضْيَقُ}}؛ به [[خدا]] [[سوگند]]! اگر ببینم آنچه را [[عثمان]] [[بیهوده]] از [[بیت‌المال]]، به این و آن بخشیده، به مهر [[زنان]] یا بهای کنیزان درآمده، آن را باز می‌گردانم؛ زیرا، [[عدالت]]، [[گشایش]] می‌آورد و آن کس که عدالت بر او گران آید، [[ظلم و ستم]]، بر او گران‌تر خواهد بود.<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۵</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[سرقت از بیت المال و آثار آن (مقاله)|سرقت از بیت المال و آثار آن]].</ref>
| |
|
| |
|
| ==[[احکام]] و آثار [[تصرف در اموال]] عمومی در [[اسلام]]== | | ==[[احکام]] و آثار [[تصرف در اموال]] عمومی در [[اسلام]]== |
