میثم تمار در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = میثم تمار

| مداخل مرتبط = [[میثم تمار در تراجم و رجال]] - [[میثم تمار در تاریخ اسلامی]] - [[میثم تمار در معارف و سیره علوی]] - [[میثم تمار در معارف و سیره حسینی]] - [[میثم تمار در علوم قرآنی]]

== مقدمه ==

وی ساکن [[کوفه]] بود<ref>ابن حجر عسقلانی گفته است: {{عربی|نزل الکوفة و له بها ذریة}} (الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۶، ص۲۴۹، رقم ۸۴۹۳).</ref> و در سال ۶۰ ه‍‌. ق به [[فرمان]] [[عبید الله بن زیاد]] به [[جرم]] [[بیزاری]] نجستن از [[امام علی]] {{ع}} به دار آویخته شد و به [[شهادت]] رسید<ref>شیخ مفید پس از ذکر جریان شهادت میثم به فرمان عبید الله بن زیاد فرموده است: {{عربی|و کان قتل میثم قبل قدوم الحسین بن علی {{ع}} العراق بعشرة ایام}} (الارشاد، ص۳۱۶) که باتوجه به شهادت امام حسین {{ع}} در دهم محرم ۶۱ ه‍‌. ق، معلوم می‌شود که شهادت میثم در سال ۶۰ ه‍‌. ق واقع شده است.</ref>. [[مرقد]] او در کوفه معروف و [[مزار]] [[مؤمنان]] است.  

[[شیخ طوسی]] او را در شمار [[اصحاب امام علی]] {{ع}}، [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}} ذکر کرده<ref>ر. ک: رجال طوسی، ص۵۸، اصحاب علی {{ع}}، باب المیم، رقم ۶، و ص۷۰، اصحاب الحسن بن علی {{ع}}، باب المیم، رقم ۳، و ص۷۹، اصحاب الحسین بن علی {{ع}} باب المیم، رقم ۱.</ref> و در ترجمه [[علی بن اسماعیل بن میثم]] گفته است: «میثم از بزرگان [[اصحاب امیر المؤمنین]] {{ع}} است»<ref>ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۸۷، رقم ۳۶۴.</ref>.

[[شیخ مفید]] او را از ارکان [[تابعین]]<ref>ر. ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۱۰۰.</ref> و از [[اصحاب]] [[برگزیده]] [[امیر المؤمنین]] {{ع}} در [[شرطة الخمیس]] ([[نخبگان]] [[ارتش]] و نیروهای [[امنیتی]] پیشگام و [[فداکار]] آن [[حضرت]])<ref>برخی لغت‌دانان در توضیح معنای «شرطة الخمیس» گفته‌اند: {{عربی|الخمیس الجیش و شرطة الخمیس اعیانه}} (طریحی، مجمع البحرین، ج۱، ص۷۰۲) {{عربی|من شرطة الخمیس ای من نخبه و اصحابه المتقدمین علی غیرهم من الجند و الشرطة بالسکون و الفتح الجند و الجمع شرط‍ مثل رطب و الشرط‍ علی لفظ‍ الجمع اعوان السلطان و الولاة و اول کتیبة تشهد الحرب و تتهیّأ للموت سموا ذالک لانهم جعلوا لانفسهم علامات یعرفون بها للاعداء... و فی حدیث الاصبغ بن نباتة و قد سئل کیف تسمیتکم شرطة الخمیس یا اصبغ قال لا ناضمنّا له الذبح و ضمن لنا الفتح یعنی امیر المؤمنین}} (طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۹۹).</ref> به شمار آورده است<ref>{{عربی|و عدّه الشیخ المفید فی الاختصاص من اصفیاء اصحاب امیر المؤمنین {{ع}} فی شرطة الخمیس}}، خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۹۴.</ref>.

[[ابن‌شهرآشوب]] او را از نگهبانان [[امام حسن]] {{ع}} معرفی کرده است<ref>ر. ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۹۴.</ref>.

[[کشی]] از [[امام]] [[موسی بن جعفر]] {{عم}} [[روایت]] کرده که در [[روز قیامت]] منادی ندا می‌دهد: [[حواریّون]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} کجایند؟ [[عمرو بن حمق خزاعی]]، [[محمد بن ابی بکر]]، [[میثم بن یحیای تمّار]] و [[اویس قرنی]] برمی‌خیزند<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۴۳.</ref>. کشی و [[مجلسی]] روایاتی را در [[مدح]] وی آورده‌اند که از [[استقامت]] شدید وی در [[ولایت امام علی]] {{ع}} و [[آگاهی]] وی از [[شهادت]] خود به خاطر [[بیزاری]] نجستن از آن [[حضرت]] و برخی امور پنهانی دیگر حکایت دارد<ref>ر. ک: طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۸؛ بحار الانوار، ج۴۲، ص۱۲۴-۱۳۳ و ص۱۳۸، ح۱۹.</ref>.

[[علامه حلی]] او را در قسم اول کتاب خود ذکر و روایتی را از عقیقی نقل کرده است که [[ابو جعفر]] ([[امام باقر]]){{ع}} به او [[محبت]] شدید داشته است<ref>ر. ک: رجال العلامة الحلی، ص۱۷۳.</ref>.

[[ابن حجر عسقلانی]] نیز [[عنایت]] [[امام علی]] {{ع}} به وی و خبر دادن آن حضرت از چگونگی شهادت وی و وقوع شهادتش به‌گونه‌ای که حضرت خبر داده بود و نیز اینکه او نخستین کسی بود که در [[اسلام]] به دهان او دهنه زده شد، را بیان کرده است<ref>ر. ک: ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۶، ص۲۴۹-۲۵۰.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۴۴-۱۴۵.</ref>

دلیل اول، روایت کشّی است که در ضمن آن از میثم نقل شده که به [[ابن عباس]] گفتم: آنچه از [[تفسیر قرآن]] می‌خواهی از من بپرس؛ زیرا من [[تنزیل قرآن]] را بر [[امیر المؤمنین]] {{ع}} قرائت کردم و او [[تأویل]] آن را به من آموخت. ابن عباس دوات و کاغذی را خواست و دست به کار [[نوشتن]] شد<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۲۹۴.</ref>.

دلیل دوم، داشتن کتاب [[تفسیری]] است که در برخی [[روایات]]<ref>مانند روایت یعقوب بن میثم تمار (حویزی، نور الثقلین، ج۵، ص۶۴۴، ح۱۳) و روایت صالح بن میثم (حویزی، نور الثقلین، ج۴، ص۲۳۴، ح۶).</ref> به آن اشاره شده و [[آقا بزرگ تهرانی]] با عنوان «[[تفسیر]] [[میثم التمار]]» از آن خبر داده است<ref>ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۳۱۷، رقم ۱۳۳۹.</ref>.

دلیل سوم، روایاتی می‌باشد که در [[تفسیر آیات]] از [[میثم]] و کتاب وی نقل شده است<ref>ر. ک: حویزی، نور الثقلین، ج۲، ص۲۶۸-۲۶۹، ح۳۵۳، تفسیر آیه ۱۰۹ سوره توبه {{متن قرآن|أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى شَفَا جُرُفٍ...}} و ج۴، ص۲۳۴، ح۶، تفسیر آیه ۴ سوره احزاب {{متن قرآن|مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ}} و ج۵، ص۵۴۷، ح۲۸، تفسیر آیه ۴ سوره بروج {{متن قرآن|أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ}}؛ ص۶۴۴، ح۱۳، تفسیر آیه ۷ سورۀ بینة {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۵، ص۷۰۷، تفسیر سوره بروج.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۴۵-۱۴۶.</ref>