میثم تمار در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== میثم و [[امام علی]] {{ع}} ==

[[میثم تمار]]، برده زنی از [[طایفه بنی اسد]] بود و [[امیر المؤمنین علی]] {{ع}} او را از آن [[زن]] خرید و [[آزاد]] کرد؛ پس به او فرمود: "نامت چیست؟"

فرمود: "رسول [[خدا]] {{صل}} به من خبر داده است، آن نامی که [[پدر]] و مادرت تو را در [[عجم]] بدان نامیده‌اند، میثم است"؛

فرمود: "پس به همان نام که [[رسول خدا]] {{صل}} تو را نامید، بازگرد و نام سالم را رها کن!" پس او نام میثم را برگزید و کنیه‌اش را [[ابوسالم]] نهاد<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۳۲۳؛ شرح نعج البلاغه، ابن أبی الحدید، ج۲، ص۲۹۱؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۱۲۴ به نقل از ارشاد شیخ مفید.</ref>. کنیه‌های دیگر او [[ابوصالح]]<ref>رجال الکشی، ص۸۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۱.</ref> و [[ابوجعفر]]<ref>الفضائل، ابن شاذان قمی، ص۲.</ref> [[نقل]] شده است. امام علی {{ع}} [[دانش]] بسیار و برخی [[اسرار]] [[غیبی]] از اسرار [[وصیت]] را به میثم آموخت<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱: و قد کان قد اطلعه علی {{ع}} علی علم کثیر و اسرار خفیه من اسرار الوصیه.</ref>.

در برخی نقل‌ها [[میثم تمّار]] را جزو شُرطه الخّمیس نوشته‌اند. این گروه، دلیرمردانی بودند که با [[حضرت علی]] {{ع}} [[پیمان]] بسته بودند که در [[جنگ‌ها]] تا پای [[جان]]، آن [[حضرت]] را [[یاری]] و [[همراهی]] کنند<ref>رجال البرقی، ص۳- ۴؛ الاختصاص، ص۲- ۳.</ref>.

در منابع درباره حضور میثم تمّار در [[جنگ‌های زمان امام علی]] {{ع}} مثل جَمل، صِفّین و [[نهروان]] مطلبی [[نقل]] نشده، اما مطلبی درباره حمله [[معاویه]] به نواحی [[هیت]] و [[انبار]] آمده است؛ دیلمی می‌نویسد: [[میثم تمار]] نقل می‌کند: "روزی امیرالمؤمنین علی {{ع}} برای ما در [[مسجد جامع]] [[کوفه]] [[سخنرانی]] می‌کرد؛ و سخنرانی آن حضرت {{ع}} طولانی شد و [[مردم]] از طولانی شدن سخن ایشان تعجب کردند، ولی سخنان ایشان موعظه‌ای [[نیکو]] کرد و مردم را ترساند. ناگاه قاصدی که از انبار آمده بود، وارد شد، در حالی که [[پناه]] به [[خدا]] می‌برد و می‌گفت: "ای [[علی]] درباره [[رعیت]] و شیعیانت خدا را در نظر بگیر! اینک [[لشکر]] معاویه در کنار [[فرات]] و بین هیت و انبار ما را [[غارت]] کردند و [[اموال]] ما را به یغما بردند""<ref>ارشاد القلوب، دیلمی، ج۲، ص۲۷۲.</ref>.

در منابع نیز آمده است که معاویه هنگام [[بدگویی از حضرت علی]] {{ع}} و یارانش، از [[میثم]] نیز به [[بدی]] یاد می‌کرد و به او [[دشنام]] می‌داد<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۸۴۳. {{عربی| و قد کان معاویة لعنه الله یسب علیّا و یتتبع أصحابه مثل میثم التمار و عمرو ابن الحمق بن و سعد جویریة و الحسن بن مسهر و الحسین و قیس و بن لم ینکر سعد و ذلک رشید علیه أحد }}.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۶۷-۵۶۸.</ref>

== میثم؛ از [[مؤمنان آزموده]] ==

جواب داد: "علی {{ع}} فرمود: "حدیث [[اهل بیت]] مشکل و بسیار دشوار است و تاب [[تحمل]] آن را ندارد مگر [[ملک]] [[مقرب]] یا [[نبی]] مرسل یا [[بنده]] مؤمنی که خدا دلش را برای [[ایمان]] [[آزمایش]] کرده باشد". "پس من به سرعت خود را به [[علی]] {{ع}} رسانده، گفتم: یا [[امیرالمؤمنین]]! [[اصبغ]] از شما [[حدیثی]] برایم [[نقل]] کرد که دلتنگ شدم؛

فرمود: "وقتی خداوند [[تورات]] را بر [[موسی بن عمران]] {{ع}} نازل کرد، او [[خیال]] کرد کسی داناتر از خودش نیست و خداوند به او اطلاع داد که در میان [[خلق]] از او داناتر هم هست و این کار برای آن بود که [[خدا]] [[بیم]] داشت که [[موسی]] {{ع}} بر خود ببالد. پس موسی {{ع}} از خدا خواست تا او را به آن عالم [[راهنمایی]] کند و خداوند بین او و [[خضر]] ملاقاتی صورت داد و خضر کشتی را سوراخ کرد و موسی {{ع}} این کار را تاب نیاورد؛ وقتی خضر بچه را کشت، باز تحمل نکرد و به پاداشتن دیوار را هم تحمل نکرد. اما [[پیامبر]] ما [[روز غدیر]] [[خم]] دست مرا گرفت و فرمود: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌ مَوْلَاهُ‌}}، دیدی که این مطلب را تحمل نکردند مگر آنهائی که خداوند نگاهشان داشت؛ مژده باد بر شما! خداوند به شما در تحمل [[سخنان پیامبر]] {{صل}} و علمش امتیازی بخشیده که به ملائکه و [[پیامبران]] و [[مرسلین]] نبخشیده است. برای [[مردم]] از [[فضل]] ما بگوئید که اشکالی ندارد و امر [[عظیم]] ما را بازگو کنید که در این باره بر شما گناهی نیست؛ [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: "ما پیامبران مأموریم که با مردم به مقدار [[فهم]] و عقلشان سخن بگوئیم"<ref>بشاره المصطفی، محمد بن ابی قاسم طبری، ص۲۳۶ - ۲۳۷.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۶۸-۵۷۰.</ref>

== میثم و نقل دعایی از [[علی]] {{ع}} ==

[[میثم]] می‌گوید: "شبی از شب‌ها با مولایم، [[أمیر المؤمنین]]، به صحرای خارج [[کوفه]] رفتم تا اینکه به [[مسجد]] جعفی رسیدیم. پس، [[امام]] {{ع}} در آنجا رو به [[قبله]] کرد و چهار رکعت [[نماز]] خواند و چون [[سلام]] داد و [[تسبیح]] گفت، کف دست‌ها را پهن کرد و فرمود: {{متن حدیث| إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَصَيْتُكَ وَ كَيْفَ لَا أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَرَفْتُكَ وَ حُبُّكَ فِي قَلْبِي مَكِينٌ مَدَدْتُ إِلَيْكَ يَداً بِالذُّنُوبِ مَمْلُوَّةً وَ عَيْناً بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً إِلَهِي أَنْتَ مَالِكُ الْعَطَايَا وَ أَنَا أَسِيرُ الْخَطَايَا...}}. و تا آخر [[دعا]] را خواند. آن‌گاه به [[سجده]] رفت و صورت به [[خاک]] گذاشت و صد مرتبه گفت: {{متن حدیث| الْعَفْوَ الْعَفْوَ}}؛ پس، برخاست و به سوی صحرا رفت و من به دنبالش رفتم و خطی برایم کشید و فرمود: "مبادا از این خط عبور کنی" و بعد رفت. شبی بسیار تاریک بود، پس به خود گفتم: چگونه مولایت را با این همه [[دشمنان]] تنها گذاشتی؟ نزد [[خدا]] و رسولش چه عذری خواهی داشت؟ به خدا [[سوگند]] دنبال او خواهم رفت و از او خبری خواهم یافت، هر چند با فرمانش [[مخالفت]] کرده باشم، پس به دنبال وی رفتم و [[حضرت]] را بر سر چاهی یافتم که تا کمر سر در [[چاه]] کرده بود و با چاه [[گفتگو]] می‌کرد. وقتی من را دید، پرسید: "تو کیستی؟"

== [[میثم]] و [[نقل]] برخی [[اخبار غیبی]] ==

=== [[سرنوشت]] خود و [[حبیب بن مظاهر]] ===

[[مرحوم کشی]] در شرح حال حبیب بن مظاهر چنین نقل می‌کند: روزی [[میثم تمار]] سوار بر اسب از جایی می‌گذشت و [[حبیب بن مظاهر اسدی]] که در جمع [[بنی اسد]] بود، از او استقبال کرد و آنها با یکدیگر به [[سخن گفتن]] پرداختند. پس حبیب بن مظاهر گفت: "گویا می‌بینم، بزرگ‌مردی که جلوی سرش موی ندارد و شکم فربهی دارد جلو دار الرزق خربزه می‌فروشد (منظورش میثم تمار بود) و او را به [[جرم]] [[محبت]] و [[ولایت]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} بر دار می‌زنند و شکمش را می‌درند"؛

[[رشید]] گفت: "خدا میثم را [[رحمت]] کند! فراموش کرد بگوید، آنکه سر [[حبیب]] را می‌آورد، صد [[درهم]] بیش از دیگران جایزه دریافت می‌کند". این سخن را گفت و رفت؛ آن [[جماعت]] گفتند: "این شخص از آن دو دروغگوتر است". آن گروه گفته‌اند: "به [[خدا]] قسم که نمردیم و دیدیم که میثم را جلو [[خانه]] [[عمرو بن حریث]] به دار آویختند و سر حبیب بن مظاهر را که با [[امام حسین]] {{ع}} به [[شهادت]] رسید، آوردند و دیدیم، هر آن چه را که آنها گفتند"<ref>رجال الکشی، ص۷۶-۷۷.</ref>.

=== [[مرگ]] [[معاویه]] ===

[[صالح]] بن میثم به نقل از ابوخالد تمار نقل می‌کند: "در [[روز]] جمعه‌ای با میثم در آب [[فرات]]، به کشتی سوار شدیم؛ ناگاه باد بسیار [[تندی]] وزیدن گرفت و در این موقع، [[میثم]] سرش را از کشتی بیرون کرد و بعد از دیدن آن باد، به ما گفت: "کشتی را محکم ببندید که این باد، باد عاصف است و به شدت خواهد وزید و [[معاویه]] در همین [[ساعت]] مرد"؛ ابوخالد گوید: [[جمعه]] بعد قاصدی از [[شام]] آمد و من با او [[ملاقات]] کردم و گفتم: ای [[بنده خدا]] چه خبر؟

=== [[شهادت امام حسین]] {{ع}} ===

[[جبله مکیه]] گوید: "شنیدم که [[میثم تمار]] می‌گفت: "به خدا این [[امت]] پسر [[پیامبر]] خود را در دهم [[محرم]] می‌کشند و [[دشمنان خدا]] این روز را روز [[برکت]] می‌گیرند. می‌دانم که این کار، شدنی است و در [[علم]] [[خدای تعالی]] آمده و این، سفارشی است که مولایم امیرالمؤمنین {{ع}} به من نموده و به من خبر داده است که همه چیز بر آن [[حضرت]] می‌گریند، حتی وحشیان بیابان و ماهیان دریا و پرندگان هوا و [[خورشید و ماه]] و [[ستارگان]] و [[آسمان]] و [[زمین]] و [[مؤمنان]] [[انس]] و [[جن]] و همه فرشته‌های [[آسمان‌ها]] و [[رضوان]] و مالک و حاملان [[عرش]] و آسمان، خاکستر و [[خون]] می‌گرید"؛

سپس فرمود: "لعنت کردن [[قاتلان حسین]] {{ع}} [[واجب]] است، چنانچه بر [[مشرکان]] واجب است که با خدا معبودان دیگری قرار می‌دهند؛ چنانچه بر [[یهود]] و [[نصاری]] و [[مجوس]] واجب است"؛

جبله گوید: گفتم: ای میثم! مردم چگونه روزی را که [[حسین]] {{ع}} کشته می‌شود، روز برکت خواهند دانست؟

میثم گریست و گفت: "به [[گمان]] این [[حدیث]] ساختگی که آن روز خدا [[توبه]] [[آدم]] {{ع}} را پذیرفت، با آنکه خدا توبه او را در [[ذیحجه]] پذیرفته است و گمان می‌کنند که آن روز خدا [[یونس]] {{ع}} را از شکم ماهی [[نجات]] داد، با آنکه [[خدا]] [[یونس]] {{ع}} را در [[ذیقعده]] از شکم ماهی [[نجات]] داد و [[گمان]] می‌کنند، آن، روزی است که [[کشتی نوح]] {{ع}} در آن [[روز]] بر جودی [[استوار]] شد؛ با اینکه آن، روز [[هیجدهم ذیحجه]] بر جودی استوار شد و گمان می‌کنند، آن، روزی است که خدا دریا را برای [[بنی اسرائیل]] شکافت، با اینکه آن در ماه [[ربیع الاول]] بوده است"؛

سپس گفت: "ای جبله! بدان که [[حسین بن علی]] {{ع}} در [[روز قیامت]]، [[سید]] [[شهیدان]] است و یارانش یک [[درجه]] بر شهیدان دیگر [[برتری]] دارند؛ چون دیدی که [[خورشید]] مانند [[خون]] تازه سرخ شده، بدان که آقایت [[حسین]] {{ع}} کشته شده است".

جبله گوید: روزی از [[خانه]] بیرون رفتم و دیدم که رنگ [[آفتاب]] بر دیوارها چون پارچه‌های زعفرانی است؛ پس [[شیون]] کردم و گریستم و گفتم: به خدا آقای ما حسین {{ع}} کشته شد"<ref>الامالی، شیخ صدوق، ص۱۲۷- ۱۲۸.</ref>.

[[میثم]] و [[علم]] [[تفسیر قرآن]]: [[نقل]] شده است: هنگامی که میثم به [[مکه]] رفت، به این [[عباس]] گفت: "هر مطلبی از تفسیر قرآن را که می‌خواهی از من بپرس؛ زیرا من [[تنزیل قرآن]] را نزد [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} خوانده ام و او تأویلش را به من آموخته است"؛

[[ابن عباس]] گفت تا کاغذ و دواتی آوردند و آنچه میثم می‌گفت؛ یادداشت می‌کرد، تا اینکه میثم گفت: "ابن عباس! چگونه‌ای وقتی که من نهمین [[فرد]] از نه نفری<ref>در بیشتر منابع او دهمین نفر نقل شده است. عیاشی به اسنادش از میثم تمار روایت کرده که گفته است: شنیدم که حضرت امیر المؤمنین {{ع}} از اصحاب اخدود یاد کرده، فرمود: ایشان ده نفر بودند و مانند ایشان، ده نفر در این بازار کشته می‌شوند. اصل داستان به این صورت است که روزی اما علی {{ع}} از اسقف و بزرگ نصارای نجران درباره اصحاب اخدود پرسید و او چیزی گفت؛ حضرت فرمود: مطلب، این طور که گفتی، نیست لکن من به تو از ایشان خبر می‌دهم؛ خداوند مردی از حبشه را به رسالت برانگیخت و مردم حبشه او را تکذیب کردند؛ پس با آنها جنگیدند؛ پس، مردم حبشه یاران او را کشتند و او را با بقیّه یارانش اسیر کردند. سپس برای او سردابی بنا کرده و آن را پر از آتش و مردم را جمع کردند و گفتند: هرکس بر دین ما و آئین ماست، کنار رود و هرکس بر دین این مردم است، خود را در آتش اندازد؛ پس یاران آن پیامبر در افتادن در آتش از هم آتش سبقت می‌گرفتند. سپس زنی را آوردند که بچّه شیرخوار یک‌ماهه در آغوش داشت و چون نزدیک آتش شد، ترسید و بر طفل خردسال خود رقّت کرد؛ پس بچهّ‌اش به سخن آمد و گفت: نترس و مرا با خودت به آتش بینداز که همانا به خدا قسم این، در راه خدا اندک است. پس او خود را با طفلش به آتش انداخت و این بچّه از آن اطفالی بود که در گهواره سخن گفت. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۱۰، ص۷۰۷).</ref> باشم که بر دار آویخته خواهند شد و چوبه دار من از همه چوب‌ها کوتاهتر و به [[زمین]] نزدیکتر است؟"

== میثم و [[نقل روایت]] ==

ظاهراً [[میثم کتابی]]<ref>وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج۱، ص۹ (مقدمة المحقق). احمدی میانجی نیز می‌نویسد: میثم تمار از اصحاب أمیرالمؤمنین {{ع}} است که به دست عبیدالله بن زیاد به دلیل شیعه بودن به شهادت رسید. او کتاب یا کتبی داشته که نوه اش، یعقوب بن به شعیب بن میثم و پسرش، صالح بن میثم از آنها نقل کرده‌اند و شیخ طوسی در کتاب امالی خود و کشی در کتاب رجالش و صاحب کتاب بشارة المصطفی نیز از آنها نقل کرده‌اند و چه بسیار گفته می‌شود: وجدت فی کتاب میثم. (مکاتیب الرسول، ج۱، ص۵۷ -۴۵۶).</ref> در [[حدیث]] داشته است که فرزندانش از آن روایاتی [[نقل]] کرده‌اند و برخی از [[روایات]] آن در منابع موجود است. برخی روایات نقل شده در این کتاب:

=== [[حب اهل بیت|حب]] و [[بغض نسبت به اهل بیت]] {{ع}} ===

[[صالح بن میثم تمار]] نقل می‌کند: در کتاب [[میثم]] دیدم که نوشته شده بود: "شبی در [[خدمت]] امیرالمؤمنین علی {{ع}} بودم؛ به ما فرمود: "هیچ بنده‌ای نیست که [[خداوند]] قلبش را به [[ایمان]] [[امتحان]] کرده باشد، مگر اینکه [[محبت]] ما را در [[قلب]] خود می‌یابد و هیچ بنده‌ای نیست که [[خدا]] بر او [[خشم]] گرفته باشد، مگر اینکه [[دشمنی]] ما را در [[دل]] خود می‌یابد. ما با [[شادمانی]] [[دوست]] خود شاد می‌شویم و دشمنی [[دشمن]] خود را می‌شناسیم؛ بر دوست ما به خاطر محبت ما حسودی می‌شود و او هر [[روز]] [[منتظر]] [[رحمت]] خداست. پای دشمن ما بر کنار گودالی از [[آتش]] قرار دارد و این کناره او را به [[آتش جهنم]] سرازیر کرده است و درهای رحمت بر روی [[اصحاب]] رحمت گشوده شده است؛ رحمت برای [[اهل]] رحمت گوارا باد! و بر [[دوزخیان]] در قرارگاهشان [[مرگ]] باد! هر بنده‌ای که در محبت ما کوتاهی نداشته باشد، [[دلیل]] خیر و صلاحی است که خداوند در قلبش قرار داده است. هرگز کسی که دشمن ما را دوست داشته باشد، ما را دوست نمی‌دارد؛ چنین چیزی در یک قلب جمع نخواهد شد و خداوند برای یک [[فرد]]، دو قلب قرار نداده است که با یکی، گروهی را و با قلب دیگر، گروهی دیگر را دوست داشته باشد و کسی که ما را دوست داشته باشد محبت ما، او را [[خالص]] می‌کند؛ همان طوری که طلا را خالص می‌کند و در او [[آلودگی]] نیست. ما نجیبانیم و [[نوادگان]] و [[اولاد]] ما [[اولاد انبیاء]] هستند و من، [[وصی]] [[اوصیاء]] هستم و من، [[حزب الله]] و [[حزب]] پیامبرش هستم و گروه [[ستمکار]] حزب شیطان‌اند. هر کس می‌خواهد حال خود را در [[محبت]] ما بداند، [[قلب]] خویش را بیازماید؛ اگر در [[دل]] خود محبت کسانی را یافت که [[مردم]] را علیه ما تحریک می‌کنند، باید بداند که [[خداوند]]، [[دشمن]] اوست و [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] و خداوند دشمن [[کافران]] هستند""<ref>الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۹- ۱۴۸؛ الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۹۱۰.</ref>.

=== [[دوستی آل محمد]] {{صل}} ===

[[یعقوب]] بن [[میثم تمار]]، [[غلام]] [[زین العابدین]] {{ع}} گفته است: "روزی نزد [[حضرت باقر]] {{ع}} رفتم و گفتم: فدایت شوم ای [[رسول الله]]! من در نوشته‌های پدرم، [[میثم]] دیدم که نوشته، [[علی]] {{ع}} به پدرم فرموده است: "[[دوست]] بدار دوست [[آل]] [[محمّد]] را، گرچه [[فاسق]] و زناکار باشد و دشمن بدار دشمن آل محمّد را، گرچه روزه‌گیر و [[شب]] زنده‌دار باشد؛ من از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} شنیدم که می‌فرمود: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref>؛ در این هنگام، متوجه من شده، فرمود: "به [[خدا]] قسم! اینها تو و [[شیعیان]] تو هستند و وعده‌گاه تو و آنها فردا در کنار [[حوض]] است، در حالی که چهره‌ای درخشان و دارند و به تاج [[کرامت]] آراسته‌اند"؛

[[امام باقر]] {{ع}} فرمود: "این مطلب عینا در نوشته‌های [[حضرت علی]] {{ع}} هست"<ref>الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۰۵ – ۴۰۶.</ref>.

=== [[فضیلت مسجد کوفه]] ===

[[حبه عرنی]] و میثم تمار گویند: روزی مردی [[خدمت]] علی {{ع}} آمد و گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]]، من مقداری توشه، تهیه و راحله‌ای هم آماده کرده، و کارهایم را هم انجام داده‌ام و می‌خواهم به [[بیت المقدس]] بروم؛ علی {{ع}} به او فرمودند: "مرکب سواری خود را بفروش و از توشه‌ات هم استفاده کن و به مسجد کوفه برو و در آنجا [[عبادت]] کن؛ مسجد کوفه یکی از [[مساجد]] چهارگانه است که دو رکعت [[نماز]] در آن معادل ده رکعت است که در سایر مساجد خوانده شود و [[خیرات]] و [[برکات]] آن [[مسجد]] تا [[دوازده]] میل ادامه دارد، و همانجا را که از آن آمده‌ای نیز شامل می‌شود. و این مسجد بزرگتر از وضع کنونی آن بوده و حدود هزار زرع از آن از بین رفته است. پس [[طوفان نوح]] {{ع}} از زاویه آن مسجد شروع شد و آب از [[زمین]] آن جوشید و همه جا را فرا گرفت. [[ابراهیم]] {{ع}} در کنار ستون پنجم آن [[نماز]] گذارده و [[عصای موسی]] {{ع}} در آن مسجد است، و درخت کدو در آنجا روئید و [[یغوث]] و [[یعوق]] که [[فاروق]] نامیده می‌شوند، در آنجا [[هلاکت]] شدند و کوه‌های [[اهواز]] از آنجا پدید آمدند. [[مسجد کوفه]] نماز گاه [[نوح]] {{ع}} بوده است و [[روز قیامت]] هفتاد هزار نفر از آنجا [[محشور]] می‌شوند که حساب و عذابی ندارند. وسط آن یکی از باغهای [[بهشت]] است و در آنجا سرچشمه‌هائی است که می‌درخشند و چشمه‌های پلیدی‌ها را از بین می‌برند و و [[مؤمنان]] را [[پاک]] می‌کنند که چشمه‌ای از شیر و چشمه‌ای از روغن و چشمه‌ای از آب است. سمت راست مسجد، محل [[ذکر خدا]] است، و سمت چپ آن محل [[مکر]] و [[فریب]] و [[شیطنت]]؛ اگر [[مردم]] می‌دانستند در مسجد کوفه چه خیری است، با خزیدن روی زمین هم خود را به آنجا می‌رسانیدند"<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۴۱۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۳۹۴.</ref>.

=== [[میثم]] و [[ملاقات]] با [[ام سلمه|اُمّ سلمه]] ===

[[مرحوم کشی]] به [[نقل]] از [[حمزه بن میثم]] می‌نویسد: "پدرم برای به جا آوردن [[عمره]]<ref>شیخ مفید می‌نویسد: میثم در سالی که به شهادت رسید، حج نیز به جا آورد. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) و نیز ر. ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲، به نظر، عمره مفرده صحیح است؛ زیرا امام حسین {{ع}} آن سال در مکه بودند و قبل از مناسک مجبور شدند مکه را ترک کنند.</ref> به [[مکه]]، و (در [[مدینه]]) به [[خانه]] ام سلمه رفت؛ ام سلمه به او گفت: "تو کیستی؟"

گفت: "به [[خدا]] [[سوگند]]! چه بسیار [[حسین بن علی]] {{ع}}<ref>شیخ مفید می‌نویسد: رسول خدا بسیار از تو یاد و درباره تو در نیمه‌های شب ابی به علی سفارش می‌فرمود. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) نیز ر. ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲.</ref> از تو یاد می‌کرد"؛

میثم از [[ام سلمة]] احوال [[حسین]] {{ع}} را پرسید؟

میثم گفت: "به او بگو که من دوست دارم بر او [[سلام]] دهم"<ref>شیخ مفید این مطلب را اضافه می‌کند: ما ان شاء الله تعالی نزد پروردگار جهانیان یکدیگر را خواهیم دید. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴).</ref>؛ سپس، ام سلمة عطری‌طلبید و [[محاسن]] میثم را خوشبو کرد (این عمل از [[آداب]] [[مهمان‌نوازی]] در آن [[زمان]] بوده است) و به او گفت: "[[آگاه]] باش که به زودی این محاسن تو به [[خون]] رنگین خواهد شد"<ref>رجال الکشی، ص۸۱. ابن ابی الحدید می‌نویسد: میثم به ام سلمه گفت: این محاسن به خون خضاب خواهد شد؛ ام سلمه پرسید: چه کسی این خبر را به تو داده است؟ میثم گفت: آقایم، علی {{ع}} خبر داده است. پس ام سلمه گریست و گفت: او فقط آقای تو نیست، بلکه او آقای من و تمام مسلمانان است. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۴-۵۷۸.</ref>

== خبر دادن [[امام علی]] {{ع}} از [[شهادت]] میثم ==

[[روایت]] شده است: روزی [[میثم تمار]]<ref>شیخ مفید این داستان را درباره جویریه بن مسهر چنین نقل کرده است: روزی جویریة بن مسهر (از أصحاب امام علی) بر در خانه آن حضرت ایستاد و گفت: امیرالمؤمنین کجاست؟ به او گفتند: خوابیده است؛ پس فریاد زد: ای خفته بیدار شو؛ سوگند بدان که جانم به دست اوست، بر سرت ضربتی خواهد خورد که محاسنت از آن رنگین شود، چنانکه خودت پیش از این به ما خبر داده‌ای؛ پس امیرالمؤمنین این سخن را شنید و فرمود: ای جویریه پیش بیا تا تو را از سر گذشت خودت باخبر کنم؛ جویریه پیش آمده، حضرت به او فرمود: و اما سوگند بدان که جانم به دست اوست! تو را می‌گیرند و نزد آن شخص تندخوی سخت دل می‌برند ([[زیاد بن ابیه]]) و هر آینه او دست و پای تو را می‌برد؛ سپس تو را در زیر درخت خرمای کافری به دار خواهند کشید؛ پس زمانی گذشت، تا اینکه در دوران خلافت معاویه زیاد بن أبیه والی کوفه شد، پس (جویریه را گرفت و) دست و پای او را برید و او را به درخت خرمای ابن معکبر به دار کشیدند، و چون درخت خرمای بلندی بود، تن جویریه در زیر آن قرار گرفت. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۲-۲۳) و نیز ر. ک: شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۰.</ref> به [[خانه]] امیرالمؤمنین علی {{ع}} آمد؛ به او گفته شد که ایشان [[خواب]] است؛ پس [[میثم]] با صدای بلند فریاد برآورد: "ای خفته! برخیز که به [[خدا]] [[سوگند]]! ریش تو از [[خون]] سرت [[خضاب]] خواهد شد". پس [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بیدار شد و فرمود: "به میثم اجازه ورود دهید"؛ میثم همین که وارد شد، همان سخن را تکرار کرد؛ پس [[علی]] {{ع}} فرمود: "آری، راست می‌گویی و به خدا سوگند که دستها و پاها و [[زبان]] تو هم بریده و این درخت خرمایی که در [[کناسه]] [[کوفه]] است، [[قطع]] و به چهار بخش تقسیم خواهد شد و تو بر یکی از قطعات آن بر دار می‌شوی و [[حجر بن عدی]]<ref>مرحوم شوشتری پس از نقل این ماجرا می‌نویسد: حجر در مرج عذرای دمشق و در سال ۵۱ هجری در زمان خلافت معاویه به شهادت رسید، در حالی که زیاد، امارت عراق را بر عهده داشت و شهادت میثم و بر دار کشیده شدنش در سال ۶۰ هجری و در زمان خلافت یزید و امارت عبیدالله بن زیاد بوده است. اگر حجری غیر از کندی معروف را در نظر بگیریم، پس چگونه در تاریخ و کتب رجالی اهمال شده است؟ (قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۷).</ref> و [[محمد]] بن اکثم و خالد بن مسعود، هر کدام بر دیگر قطعات به دار خواهند شد".

[[میثم]] گوید: من تردید کردم و گفتم، گویا [[علی]] {{ع}} از [[غیب]] به ما خبر می‌دهد؛ به این سبب گفتم: ای [[امیرالمؤمنین]]! این کار اتفاق خواهد افتاد؟

فرمود: "آری؛ [[سوگند]] به [[پروردگار]] [[کعبه]]! این، عهدی است که [[پیامبر]] {{صل}} با من فرموده است"؛

میثم گوید: [[روز]] دیگری که امیرالمؤمنین {{ع}} به سوی گورستان [[کوفه]] می‌رفت، من هم همراهش بودم؛ پس وقتی از کنار آن درخت خرما گذشت، فرمود: "ای میثم! برای تو و این درخت کار بزرگی در نظر گرفته شده است"<ref>رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر. ک روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۸؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۱۰، از ص۳۱۳ و معجم رجال‌الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۰۷ نقل شده است: روزی امیرالمؤمنین به او فرمود: همانا تو پس از من گرفتار خواهی شد و به دار آویخته می‌شوی و نیزه به تو خواهند زد، و در سومین روز (به دار کشیدنت) از سوراخ‌های بینی و دهانت خون جاری شود که ریشت را رنگین کند. پس چشم به راه آن خضاب (و رنگین شدن) باش، و به در خانه عمرو بن حریث به دار آویخته خواهی شد، و تو دهمین نفری که در آنجا به دار آویخته می‌شوند و چوب تو (که تو را بر آن دار می‌زنند) کوتاه‌تر از آنان است، و از ایشان به وضوخانه نزدیکتر خواهی بود. برو تا آن درخت خرمائی که بر تنه آن به دار کشیده می‌شوی، به تو نشان دهم: پس (او را آورده) و درخت را به او نشان داد، و میثم تا زنده بود به پای آن درخت می‌آمد و نماز می‌خواند و می‌گفت: چه فرخنده درختی هستی! من برای تو آفریده شده‌ام و تو به خاطر من خوراک داده می‌شوی. و همواره با آن درخت دیدار می‌کرد تا اینکه آن را بریدند، و جایی که او را در کوفه بر آن به دار زدند، شناخت. راوی گوید: میثم گاهی که به دیدار عمرو بن حریث می‌رفت به او می‌گفت: همانا من همسایه تو خواهم شد، با من حق همسایگی را خوب به جا بیاور، عمرو می‌گفت: آیا می‌خواهی خانه ابن مسعود یا خانه ابن حکیم را (که در همسایگی او بود) بخری؟ و نمی‌دانست مقصود میثم چیست! (الارشاد، ج۱، ص۳۲۳ -۲۴؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱-۹۲).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۸-۵۷۹.</ref>

== [[دستگیری]] و [[شهادت]] [[میثم]] ==

درباره دستگیر شدن و شهادت میثم [[نقل]] قول‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی گفته‌اند، میثم بعد از [[سفر]] به [[مکه]] به [[کوفه]] آمد و [[عبیدالله بن زیاد]] [[دستور]] داد او را گرفته، به نزدش ببرند؛ پس به عبیدالله گفتند: "این مرد از نیکوکارترین [[مردم]] در نزد [[علی]] {{ع}} بوده؛

گفت: "چگونه با او [[مخالفت]] می‌کنی؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! آن [[حضرت]] به من خبر نداده است جز آن چه را که از [[پیامبر]] {{صل}} شنیده و او از [[جبرئیل]] و او از [[خدای تعالی]] خبر داده است، و تو چگونه می‌توانی با اینان [[مخالفت]] کنی؟ و من آن جایی را که در [[کوفه]] بر دار کشیده می‌شوم، می‌شناسم، و من، نخستین مردی هستم که در [[اسلام]] دهانه بر دهانم می‌زنند!"

گفتم: روزی بر در [[خانه]] امیرالمؤمنین علی {{ع}} رفتم؛ به من گفتند که ایشان [[خواب]] است؛ من فریاد برآوردم که ای شخص خوابیده برخیز که به خدا سوگند ریش تو از [[خون]] سرت [[خضاب]] خواهد شد؛ فرمود: "راست می‌گویی و به خدا سوگند! که دست‌ها و پاها و [[زبان]] تو هم بریده می‌شود و به دار آویخته می‌شوی"؛

گفتند: "میثم برای مردم از علی {{ع}} [[سخن]] می‌گوید"؛

[[میثم]] گفت: "این پسر کنیزک بدکاره می‌پنداشت که می‌تواند من و سرورم را [[دروغگو]] معرفی کند؛ بیا! این زبانم! آن را قطع کن!" پس زبانش را بریدند و او ساعتی در [[خون]] خود طپید و درگذشت. [[خدا]] او را [[رحمت]] کند! سپس [[دستور]] داده شد که جسدش را بر دار بکشند. [[صالح]] (پسر میثم) می‌گوید: "پس از چند [[روز]] آنجا رفتم و دیدم او بر همان‌جا بر دار کشیده شده است که آن قطعه آهن را در آن کوبیده بودم"<ref>رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر. ک: روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۹.</ref>.

پس [[ابن زیاد]] [[دستور]] داد تا او را در کنار [[منزل]] [[عمرو بن حریث]] به دار بکشند؛ پس [[میثم]] فریاد میزد: "ای [[مردم]]! بیائید و سخنان تازه از من بشنوید؛" مردم هم پیرامون او شدند و او آن چه را که از [[علی]] {{ع}} شنیده بود، برای مردم گفت و از فتنه‌هایی که پدید خواهد آمد، مطلع ساخت؛ در این هنگام، به امر ابن زیاد آمدند و به دهان او لگام بستند تا سخن نگوید، و او نخستین کسی بود که بر دهانش لگام نهاده شد<ref>رجال الکشی، ص۸۴ – ۸۷؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ج۲، ص۲۸۸- ۲۸۹. طبق نقل مرحوم کشی، خود میثم این ماجرا را کامل برای اباحکیم نقل کرده است. ر. ک: رجال الکشی، ص۸۲.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۰-۵۸۵.</ref>

== میثم و [[ملاقات]] با مختار در [[زندان]] ==

[[نقل]] شده است، [[عبیدالله بن زیاد]] میثم را همراه با [[مختار بن ابی عبیدة]] به زندان افکند و میثم به او گفت: "همانا تو [[آزاد]] خواهی شد و برای [[انتقام]] [[خون حسین]] {{ع}} [[خروج]] خواهی کرد و این مرد را که اکنون ما را زندانی کرده است نیز خواهی کشت". وقتی عبیدالله خواست مختار را بکشد، نامه‌رسان مخصوص از [[راه]] رسید و نامه‌ای از [[یزید]] برای عبیدالله آورد که در آن [[نامه]] به او دستور داده بود مختار را آزاد کند و عبیدالله نیز مختار را آزاد کرد<ref>الارشاد، ج۱، ص۳۲۴-۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۶.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۵.</ref>

== [[تقیه]] نکردن میثم ==

[[کلینی]] نقل کرده است که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "چه چیزی مانع تقیه میثم شد؟ به [[خدا]] او می‌دانست که این [[آیه]] درباره [[عمار]] و اصحابش نازل شده است: {{متن قرآن|مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«بر آن کسان که پس از ایمان به خداوند کفر ورزند- نه آن کسان که وادار (به اظهار کفر) شده‌اند و دلشان به ایمان گرم است بلکه آن کسان که دل به کفر دهند- خشمی از خداوند خواهد بود و عذابی سترگ خواهند داشت» سوره نحل، آیه ۱۰۶.</ref>؛ جز کسی که مجبور شود و دلش به [[ایمان]] محکم باشد<ref>اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۲۰.</ref>.

[[مرحوم خویی]] نیز پس از [[نقل]] این [[روایت]]، می‌نویسد: برخی از [[اصحاب امیر المؤمنین]] و [[امام]] حسین‌{{عم}} در [[محبت اهل بیت]] و بیان [[فضایل]] ایشان و [[برائت]] جستن از دشمنان‌شان شناخته شده بودند و به همین [[دلیل]] انتهای کار ایشان، [[حبس]] و کشته شدن بود و شکی نیست که ترک [[تقیه]] [[وظیفه]] خاص ایشان است و به همین دلیل تا حد امکان برای [[دشمنان]] با نشر فضایل [[اتمام حجت]] می‌کردند و کار ایشان مشابه مولایشان [[حسین بن علی]] {{ع}} است که [[جان]] خودش را در [[راه]] [[دین]] و نشر [[احکام]] [[سید]] المرسلین فداکرد. پس، تقیه بر [[میثم]] جایز بود و [[ممنوع]] نبود و تقیه نکردن میثم، [[قربانی کردن خود]] در راه دین و [[ایثار]] بوده است<ref>معجم رجال الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۱۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۵-۵۸۶.</ref>

== [[دفن]] میثم ==

[[شهادت]] میثم، ده [[روز]] قبل از آمدن [[امام حسین]] {{ع}} به [[عراق]] بوده است<ref>الارشاد، ج۱، ص۳۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ الاعلام، زرکلی، ج۷، ص۳۳۶؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۳.</ref>. [[حنان بن سدیر]] به نقل از پدرش و او به نقل از جدش آورده است که روزی [[میثم تمار]] به من گفت: "ای ابا [[حکیم]]! داستانی را برایت نقل می‌کنم که [[حق]] و درست است" و ماجرای دستگیر شدنش به دست [[عبیدالله بن زیاد]] را شرح داد و گفت: "عبیدالله [[دستور]] می‌دهد که من را به دار و به دهانم لگام بزنند؛ در روز سوم، در هنگام [[غروب]] [[خورشید]]، [[خون]] از دهان و بینی من بر محاسنم سرازیر می‌شود".

== آرامگاه [[میثم تمار]] ==

او پس از [[شهادت]]، در گورستان [[کوفه]] ([[ثویه]]) دفن شد اما در هیچ منبعی محل کشته شدن و دفن او [[تعیین]] نشده است و به صورت نمادین قبری در صحرای غربی [[مسجد کوفه]] به او نسبت داده شده است؛ در نزدیکی خانه‌ای که آن نیز بی‌هیچ [[سند]] و مدرکی و بر خلاف [[تاریخ]] قطعی به [[علی]] {{ع}} نسبت داده شده است<ref>به نقل از استاد محمد هادی یوسفی غروی.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۷.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

== منابع ==

# [[پرونده:1100376.jpg|22px]] [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)|'''اصحاب امام حسن مجتبی''']]

== پانویس ==