نشاط در روان‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">مدخل‌های وابسته به این بحث:</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[نشاط در قرآن]] | [[نشاط در حدیث]] | [[نشاط در نهج البلاغه]] | [[نشاط در معارف دعا و زیارات]] | [[نشاط در سیره پیامبر خاتم]] | [[نشاط در معارف مهدویت]] - [[نشاط در اخلاق اسلامی]] | [[نشاط در روان‌شناسی اسلامی]]</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[نشاط (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>

<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">

*در تعریف‌های روان‌شناسانه دیگر بر عناصر و مفاهیم دیگری از این [[هیجان]] [[انسانی]] تأکید شده است. برخی روان‌شناسان گفته‌اند: "[[شادی]]، [[احساس]] مثبتی است که از [[حس]] [[رضایت‌مندی]] و [[پیروزی]] به دست می‌آید"<ref>جان مارشال ریو، انگیزش و هیجان، ترجمه: یحیی سید محمدی، ص۳۶۷.</ref>. برخی دیگر می‌گویند: "[[شادی]] عبارت است از: مجموع لذت‌های بدون درد"<ref>مایکل آیزِنک، روان‌شناسی شادی، ترجمه: خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، ص۴۲ - ۱۷۲.</ref><ref>David Myers.</ref> نویسنده [[کتاب ]]"به دنبال [[شادکامی]]؛ چه کسی شاد است و چرا؟" [[شادی]] را چنین تعریف می‌کند: "[[حس]] [[خوشی]]؛ [[احساس]] اینکه [[زندگی]]، در کل به خوبی و [[خوشی]] ادامه می‌یابد"<ref>طریقه‌دار، ابوالفضل، «جلوه‌های شادی در فرهنگ و شریعت»، مجله حدیث زندگی، بهار ۱۳۷۹، پیش‌شماره ۲.</ref>. برخی روان‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که [[شادکامی]] و [[نشاط]]، ترکیبی است از: وجود عاطفه مثبت یا خوشایند، نبودن عاطفه منفی یا ناخوشایند، [[زندگی]] بسیار رضایت‌مندانه و [[ادراک]] خشنودکننده [[فرد]] از [[زندگی]]<ref>دوآن شولتس، روان‌شناسی کمال، ترجمه: گیتی خوشدل، ص۴۹.</ref>. از دیدگاه دیگری، [[شادکامی]] و [[نشاط]]، حالتی است که در آن، شخص [[تمایل]] به [[تغییر]] مثبت دارد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.

==ضرورت نشاط==

*[[شادی]] و [[نشاط]]، یکی از نیازهای اساسی و [[فطری]] [[انسان]] است. [[شادی]]، [[هیجان]] مثبتی است که به [[روح]] و [[روان انسان]] [[توانایی]] می‌دهد تا در [[مسیر کمال]] و تعالی خود بکوشد و در این [[راه]] از [[شادابی]] و [[نشاط]] لازم برخوردار باشد و بر سختیها و [[مشکلات]] این مسیر چیره شود و از تلاش خود در جهت [[رشد]] و تعالی [[لذت]] ببرد. لذا [[خداوند متعال]]، اساس [[جهان هستی]] و پدیده‌های آن، به‌گونه‌ای [[خلق]] و طراحی کرده است که در [[آدمی]] [[شادی]] و [[نشاط]] ایجاد کنند. [[بهار]] باطراوت، صبح پرلطافت، [[طبیعت]] باظرافت، آبشارهای [[زیبا]]، گل‌های رنگارنگ، و هزاران [[آفریده]] دیگر، همه برای [[نشاط]] و شادی‌آدمی [[آفریده]] شده است.

*برآیند برداشت‌های [[اندیشمندان]] [[مسلمان]] از [[شادی]]، آن است که واژه‌های [[سرور]]، [[شادی]]، [[نشاط]]، [[فرح]] و [[شادمانی]]، دستهای از [[عواطف]] [[ارزش‌مندی]] هستند که [[خداوند]] به منظور [[حفظ]] بقای [[انسان]] در وجود او نهاده است. "[[شادی]]"، [[رفتاری]] است که باعث انبساط خاطر [[فرد]] می‌شود و از نیازی حیاتی که [[سلامتی]] [[عاطفی]] او را به دنبال دارد، حکایت می‌کند. در [[اسلام]]، [[شادی]] حالت ابتهاج و نشاطی است که تحت تأثیر عوامل مختلف بر [[انسان]] عارض می‌شود که در آن حالت، [[روح انسان]] به [[درجه]] [[رضایت]] و [[گشایش]] می‌رسد. از نظر [[اسلام]]، [[شادی]]، [[آدمی]] را از [[تنبلی]] رهانیده و سرزنده و سرحال می‌سازد<ref>کاشفی، محمدرضا، پرسش‌ها و پاسخ‌ها (دفتر اول، خداشناسی و فرجام‌شناسی)، ص۷۵ - ۷۸.</ref>. [[اندیشمند]] معاصر، [[شهید مرتضی مطهری]]، با رویکردی روان‌شناسانه و [[اسلامی]] می‌گوید: [[سرور]]، حالت خوش و لذت‌بخشی است که از [[علم]] و اطلاع بر اینکه یکی از [[هدف‌ها]] و [[آرزوها]] انجام یافته یا خواهد یافت، به [[انسان]] [[دست]] می‌دهد و [[غم]] و [[اندوه]]، حالت [[ناگواری]] و دردناکی است که از اطلاع بر انجام نشدن یکی از [[هدف‌ها]] و [[آرزوها]] به [[انسان]] [[دست]] می‌دهد<ref>مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، ج۲، ص۶۶.</ref><ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.

*[[شادی]] و [[نشاط]] [[ارتباط]] تنگاتنگی با یک‌دیگر دارند، به گونه‌ای که [[شادی]] را می‌توان یکی از عوامل [[نشاط]] دانست. [[حضرت علی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|السُّرُورُ يَبْسُطُ النَّفْسَ وَ يُثِيرُ النَّشَاطَ}}؛ [[شادی]] باعث انبساط خاطر و سبب [[نشاط]] [[انسان]] می‌شود<ref>غررالحکم و دررالکلم، ج۱، ص۱۰۷، ح۲۰۴۵.</ref>. در بیش‌تر اوقات، این دو واژه را به یک مفهوم در نظر می‌گیرند، ولی میان این دو حالت [[روانی]] [[انسان]]، تفاوت وجود دارد. [[شادی]] که معادل [[عربی]] آن، فَرَح و [[سُرور]] است، به معنای خوش‌حالی و [[خشنودی]] است که نمود آن بیش‌تر در [[خنده]] و تبسّم است، ولی [[نشاط]] و [[شادابی]] به معنای سرحال بودن و سرزندگی و میل و رغبت به کار داشتن است که در فعالیت و تکاپو آشکار می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان گفت گاهی [[نشاط]] و [[شادی]]، هر دو با هم جمعند و آن زمانی است که [[فرد]] هم شاد است و هم سرحال و بانشاط و زمانی از هم جدایند؛ یعنی گاهی فردی بانشاط و سرحال است، ولی شاد نیست. به عبارتی، او کارهای خود را با میل و رغبت انجام می‌دهد، ولی خندان نیست، مانند [[پیامبران]] که از گمراهیِ دیگران ناراحتند و با این حال، با [[نشاط]] به [[ارشاد]] آنان می‌پردازند و چون به [[وظیفه]] خویش عمل کرده‌اند، [[لذت]] می‌برند. در مقابل، گاهی فردی شاد و خندان است، ولی [[نشاط]] لازم برای انجام امور خود را ندارد، مانند [[فرد]] افسرده‌ای که بر اثر عوامل خارجی برای چند لحظه خندان است. [[دلیل]] ما بر این تفاوت، روایت‌های زیر است که با تکیه بر آنها می‌توان به‌روشنی به گونه‌گونی این دو واژه رسید: [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "یکی از [[لشکریان]] [[عقل]]، [[نشاط]]، ضد آن - یکی از [[لشکریان]] [[جهل]] - کسالت است و [[شادی]] ضد آن [[اندوه]] است"<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰.</ref><ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.

==خاستگاه نشاط (اسباب و عوامل نشاط)==

*پی بردن به اهمیت [[شادی]] از جنبه [[اجتماعی]]، مبتنی بر [[شناخت]] مفهوم [[زندگی اجتماعی]] و [[ضرورت]] وجود [[شادی]] برای تحقق یک [[زندگی]] جمعی آرمانی است. اگر از اهمیت [[زندگی اجتماعی]] [[انسان]] و تأثیر آن در [[رشد]] فردی و جمعی [[جامعه]] [[آگاه]] باشیم، می‌توانیم بگوییم لازمه این [[رشد]] و تعالی، برخورداری [[جامعه]] از فضایی سالم، بانشاط، شاد و سرشار از [[شور]] و سرزندگی است؛ زیرا تنها در این فضاست که [[عواطف]] منفی بی‌اثر می‌ماند و عوامل بیماری‌زا در [[زندگی اجتماعی]]، برطرف و در نتیجه، تعالی و [[رشد]] [[انسان‌ها]] و [[جامعه]] در مسیر هدف‌های ترسیم شده آن ممکن می‌شود. در مقابل، [[غم]] و [[اندوه]] میتواند [[زندگی اجتماعی]] [[انسان]] را با [[مشکلات]] گسترده‌ای روبه‌رو سازد؛ مشکلاتی که تنها بخشی از آنها می‌تواند اساس [[زندگی]] جمعی [[انسان‌ها]] را [[تهدید]] کند<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.

*از نظر ارسطو، [[نشاط]] و [[شادی]] بر سه نوع است: [[مردم]] عادی در پایینترین سطح، پیرو این نظریه هستند که [[لذت]]، شادی‌آفرین است. در سطحی بالاتر، افراد طبقه متوسط، [[شادی]] را با کام‌یابی یک‌سان می‌دانند. عالی‌ترین نوع [[شادی]] از نظر ارسطو، نشاطی است که بر اثر [[زندگی]] اندیشمندانه ایجاد می‌شود. [[شادی]] و [[نشاط]]، ماده اولیه [[تغییر]]، [[تحول]] و [[تکامل]] [[حیات اجتماعی]] انسان‌هاست. در [[جامعه]] خوش‌حال و [[خرسند]]، تولید، بهتر؛ اشتغال، بیشتر و [[اقتصاد]]، سالم‌تر خواهد بود. در محیط شاد است که [[ذهن]] [[انسان‌ها]] پویا، زبان‌شان گویا و استعدادهای‌شان شکوفا می‌شود و [[جامعه]] به سوی تعالی و پیش‌رفت گام برمی‌دارد. از بعد سیاستگذاری [[اجتماعی]] نیز اتفاقاً [[شادی]] مسأله بسیار مهمی است؛ چرا که تعریف [[شادی]] و [[سیاست]] خیلی به هم نزدیک است. سیاستگذاران [[اجتماعی]] و روشن‌فکرانی که به این مسئله می‌پردازند، بین این دو تفاوت قائلند، اما به طور کلی، [[شادی]] را نوعی [[احساس]] [[سعادت]] می‌دانند؛ چیزی که از آن طریق، [[انسان]] [[احساس]] [[لذت]] کرده و به منبع [[سعادت]] [[دست]] پیدا می‌کند. به نظر می‌رسد هر [[قدر]] ملتی شادتر باشد، [[احساس]] [[رفاه]] بیش‌تری دارد. پس در بُعد سیاستگذاری‌های [[اجتماعی]]، [[شادی]] به خاطر نقشی که در به‌زیستی و [[رفاه]] دارد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. مقولات [[ذهنی]] باعث می‌شوند حتی با وجود [[رفاه]] مادی، افراد [[احساس]] [[بدبختی]] کنند. مثلاً اگر [[تیم]] ملی [[کشور]] ببازد، افراد [[احساس]] [[بدبختی]] می‌کنند، اگرچه از لحاظ دست‌رسی به [[مسکن]]، شغل و [[تغذیه]] مشکلی نداشته باشند<ref>صیادیفر، سمیه؛ دوستی، علی، «حفظ یا حذف شادی»، روزنامه همشهری، ۲۲/۱۲/۱۳۸۴.</ref><ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.

== جستارهای وابسته ==

==منابع==

==پانویس==

{{یادآوری پانویس}}

{{پانویس2}}

[[رده:نشاط در روان‌شناسی اسلامی]]

[[رده:مدخل]]